II 24 Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας - Ιστορία της ύστερης Οθωμανικής

Αυτοκρατορίας και του πρώιμου τουρκικού κράτους (19ος αι. - 1946)

2o Μάθημα Κονόρτας

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΕΓΙΝΑΝ ΣΤΟ 1ο ΜΑΘΗΜΑ

Βλέπε αρχείο e class:Φωτογραφίες πολύ χρήσιμες για την Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

Τουρκόφωνα φύλα (κοινή ρίζα γλώσσας χωρίς να καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον)
-Σιβηρία είναι οι Γιακούτοι (τουρκόφωνοι, ορθόδοξοι)
-Αζερμπαϊτζάν/Αζέροι (η γλώσσα τους είναι πιο κοντά στα Τουρκικά) και στο Τουρκμενιστάν.
- Υπάρχουν Αζέροι και στο Ιράν (Ασίκηδες=τροβαδούροι, υπάρχουν στην Τουρκική και στην
Αζέρικη παράδοση)
-Ιουιγούροι ομάδα τουρκικού φύλου στην Κίνα
-Στην Κεντρική Ασία Κιργίσιοι (Κιργιστάν), Καζάχοι (Καζακστάν), Τουρκμένιοι (Τουρκμενιστάν,
φοράνε χαρακτηριστικά σκουφιά-καλπάκια), Τάταροι , Κασκάι (Ιράν),

Σημερινοί νομάδες στην Τουρκία

Είναι ελάχιστοι κι ονομάζονται Γιουρούκοι=αυτοί που πλανώνται

Ορθόδοξοι λαοί που μιλούν Τουρκικά κοντά μας

-Γκαγκαούζοι σήμερα έχουν μετακινηθεί στην Μολδαβία (στην περιοχή Γκαγκαουζία)
-Ουρούμ στην Κριμαία, απόγονοι πληθυσμών της Μικράς Ασίας, αλλά και στον Καύκασο
(Γεωργία) οι περισσότεροι ήλθαν στην Ελλάδα το 1990 (Μπηζήμ Παπαμής=Πάτερ Ημών)
Πάντα υπάρχει ρεύμα φυγής των ορθόδοξων προς τη Ρωσία μέχρι των 19ο αι.
-Καραμανλήδες τουρκόφωνοι ορθόδοξοι της Κεντρικής Μικράς Ασίας. Είχαν λειτουργικά βιβλία
στην τουρκική γλώσσα με ελληνικά γράμματα (τα λεγόμενα καραμανλίδικα). Το 1924 ήλθαν στην
Ελλάδα με ανταλλαγή πληθυσμών και αφομοιώθηκαν ως επί το πλείστον.

Τέχνη και αρχιτεκτονική στο Σελτζουκικό κράτος

Είχαμε πει ότι το Σελτζουκικό κράτος ήταν θεμελιωμένο σε περσικά πρότυπα, επομένως και η
σελτζουκική τέχνη είναι συνέχεια της ιρανικής παράδοσης υπό την αιγίδα της εξιρανισμένης
τουρκικής δυναστείας με Πέρσες διοικητικά στελέχη π.χ. ο μεγάλος Βεζύρης (αυτό που αναφέραμε
ως τουρκοπερσική παράδοση). Οι νομάδες δεν μπορούσαν να φτιάξουν αρχιτεκτονικά κτίρια ή
έργα τέχνης.

Το Σελτζουκικό Σουλτανάτο του Ρούμ ακολούθησε κι αυτό την τουρκοπερσική παράδοση

φτιάχνοντας χάνια (Καραβάν Σεράγια),γέφυρες, στρατιωτικά κτίρια, ναυπηγεία, στόλο (π.χ στο
καταληφθέν λιμάνι της Σινώπης, βλέπε δίγλωσση επιγραφή της Σινώπης Περσικά- Ελληνικά, της
Αττάλειας ).
Πρωτεύουσα του Σουλτανάτου το Ικόνιο όπου φτιάχνουν (και σε όλες τις μεγάλες πόλεις του
Σουλτανάτου)

1
II 24 Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας - Ιστορία της ύστερης Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας και του πρώιμου τουρκικού κράτους (19ος αι. - 1946)
2o Μάθημα Κονόρτας

-Μεντρεσέδες= ιδρύματα εκπαίδευσης για μουσουλμάνους, όπου διδάσκουν το κοράνι

και
-ανάκτορα από τα οποία σώζονται μόνο θεμέλια και διακοσμητικά στοιχεία

Εξισλαμισμός στο Σουλτανάτο του Ρουμ

Οι νομάδες που απομένουν ενοχλούν την γεωργική παραγωγή και το Σουλτανάτο τους απωθεί σε
απομακρυσμένες ορεινές περιοχές σε χαλαρή εξάρτηση από το Σουλτανάτο. Μέρος των
Βυζαντινών εντάχθηκαν στην κοινωνία τους, κάποιοι αργότερα εξισλαμίστηκαν. Η κοινωνία τους
είναι μικτή . Μετά το Ματζικέρτ το 1071 και την παγίωση του σουλτανάτου το 1100 παρατηρείται
μία μεγάλη αλλαγή και σταδιακός εξισλαμισμός και 4 αιώνες μετά την περίοδο της άλωσης στην
πλειοψηφία του ο πληθυσμός έχει εξισλαμιστεί. Υπάρχουν και κοινότητες ορθόδοξων, Αρμένιων,
Εβραίων. Η εξουσία ενδιαφέρεται να διαδώσει την ισλαμική κουλτούρα, σημαντικός ο ρόλος των
μυστικιστικών μουσουλμανικών ταγμάτων. Ο μυστικισμός είναι γνώριμος από παλιά στους
μουσουλμάνους. Αναχωρητές -σαν τους μοναχούς, πηγαίνουν να μονάσουν και πολύ σύντομα
αποκτούν οπαδούς, δημιουργώντας έτσι τα μυστικιστικά τάγματα, στόχος τους να φθάσουν τον
Θεό, με μουσική, με χορό (π.χ. περιστρεφόμενοι Δερβίσηδες). ΄Εχουν ηγεσία, μαθητές που
ανέρχονται ιεραρχικά και γίνονται με τη σειρά τους νέοι πυρήνες/tekke, που όμως αναφέρονται
στον κεντρικό πυρήνα. Σε κάθε tekke αναφέρονται στον baba/επικεφαλή.
-Τα τάγματα άρχισαν να αποτελούν σημαντικό παράγοντα στην κοινωνική ζωή που με τις δωρεές
γης απέκτησαν και οικονομική ισχύ και μπορούσαν να ασκούν ομάδες πίεσης
-κάποια τάγματα άρχισαν να αποκλίνουν από την ορθή πορεία υιοθετώντας διαφορετικά στοιχεία

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1.Tanri =τενγρισμός παγανιστική θρησκεία των τουρκικών φύλων πριν ασπαστούν τον ισλαμισμό (με
στοιχεία σαμανισμού)
2.Για να είσαι Οθωμανός πρέπει να ανήκεις στους Ουλεμά-θρησκευτικό κατεστημένο ή να είσαι
στρατιωτικός ή γραφειοκράτης
3. Το φέσι τον 19ο αι. σημαίνει Οθωμανικότητα=υπήκοος της αυτοκρατορίας (και ο Πατριάρχης ήταν
Οθωμανός)
4. Πριν το 1856 οι υπήκοοι Οθωμανοί Φαναριώτες και Πατριάρχης δεν είχαν τα ίδια νομικά δικαιώματα de
jure στην ηγετική ομάδα με τους Οθωμανούς Μουσουλμάνους αλλά de facto ναι, λόγω της πρόσβασης τους
στην εξουσία και της επιρροής τους.
Δύο σημαντικά Τάγματα
1. Bektashi /Μπεκτασί(στην ύπαιθρο) ιδρύθηκε στην Καππαδοκία από τον Χατζή Μπεκτάς Βελί/
Haci Bektash Veli (ίσως μυθικό πρόσωπο), εντάσσοντας χριστιανικές δοξασίες π.χ. πίνουν αλκοόλ,
τιμούν 12 Αγίους (κατά τους 12 αποστόλους)
2. Mevlevi/Μεβλεβί ιδρύεται από τον Ιρανό Rumi/Ρουμί στο Ικόνιο, απευθύνεται κυρίως σε
αστικό πληθυσμό. (Εκεί βρίσκεται ο μητρικός tekke πολύ κοντά στο παλάτι του Σελτζούκου
Σουλτάνου). Ο Rumi έγραψε μυστικιστική ποίηση ακολουθώντας Ιρανικά πρότυπα, στα Περσικά

2
II 24 Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας - Ιστορία της ύστερης Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας και του πρώιμου τουρκικού κράτους (19ος αι. - 1946)
2o Μάθημα Κονόρτας

και Ελληνικά, ποτέ στα Τουρκικά. Υπάρχει συνύπαρξη του τάγματος και πολύ καλές σχέσεις με
τους ορθόδοξους, Αρμένιους και Εβραίους.
Μέχρι το Ματζικέρτ στυλοβάτες της περιοχής η εκκλησία και οι αριστοκράτες κτηματίες. Οι
εκκλησιαστικοί άντρες έφυγαν και τα κτήματα απαλλοτριώθηκαν δίνοντας έτσι στους τεκέδες
περιουσία. Μέχρι τα μέσα του 15ου αιώνα πολύ προσχώρησαν σε αυτούς θεωρώντας ότι δεν είχε
μεγάλη διαφορά αυτό που τους ζητούσαν, από τα δικά τους εθιμοτυπικά.
Ο μυστικισμός διαδόθηκε και αργότερα σε όλα τα Βαλκάνια. Σήμερα στην Ελλάδα λειτουργεί μόνο
ένας στη Δυτική Θράκη στα σύνορα με την Βουλγαρία. Υπάρχει κοντά στα Φάρσαλα ένας τεκές
που σταμάτησε να λειτουργεί το 1972 (ο Αλή Πασάς ήταν Μπεχτατσής).
Οι συνεχείς επαναστάσεις των Τουρκομάνων και οι εκστρατείες των Μογγόλων συνέβαλαν στην
καταστροφή της πολιτικής ενότητας των Σελτζούκων. Το Σουλτανάτο κλονίστηκε το 1239 από
εξέγερση, μεγάλου μέρους των Τούρκων νομάδων που δεν είχαν ενστερνιστεί το ορθόδοξο
Σουνιτικό δόγμα , αλλά Σιιτικές (λόγω Ιράν) εκδοχές με μυστικιστικά στοιχεία , με την
καθοδήγηση του baba Ισάακ που κατεστάλει σε δύο χρόνια. Το 1243 άλλοι νομάδες Μογγόλοι
απόγονοι του Τζέγκις Χαν, μαζί με Τούρκους νομάδες, νικούν τον στρατό του Σουλτανάτου, που
υποχρεώνεται να γίνει φόρου υποτελείς στο Μεγάλο Χαν. Το Σουλτανάτο και η κεντρική εξουσία
του μπήκαν σε πορεία παρακμής. Η πολιτισμική παραγωγή συνέχισε. Πόλεμοι με το Βυζάντιο δεν
υπήρξαν, υπήρχε αρμονική συνύπαρξη (Πρίγκηπες και των δύο μερών κατέφευγαν στο άλλο
μέρος). Επίσης, η κατάρρευση της βυζαντινής δύναμης στη δυτική Ανατολία και το Αιγαίο στα τέλη
του 13ου αιώνα καθώς και η κατάργηση του βυζαντινού ναυτικού το 1284 δημιούργησαν ένα κενό
ισχύος, το οποίο γρήγορα εκμεταλλεύτηκαν τα Τουρκικά φύλα που κατέκλυζαν την περιοχή. Η
παραμέληση της επικράτειας πέριξ της Νίκαιας, που αποτέλεσε πολιτική αρχής γενομένης από τον
Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο, σε συνδυασμό με την αρπακτικότητα του Καταλανικού εκστρατευτικού
σώματος και των Αλανών μισθοφόρων τοποθέτησαν την οριστική «ταφόπλακα» του ελεύθερου
Μικρασιατικού Ελληνισμού. Οι Τουρκουμάνοι φύλαρχοι των βουνών αρχίζουν να δυναμώνουν και
σταδιακά γίνονται ανεξάρτητoι. Κατά τους δύο αιώνες μεταξύ της διάλυσης Σελτζούκων-
Αυτοκρατορίας της Νίκαιας δημιουργήθηκαν περισσότερα από 20 εμιράτα τα περισσότερα τέλη
13ου αι { μπεηλίκια(τουρκικός τίτλος) ή εμιράτα (αραβικός τίτλος)}- μικρά κρατίδια με κυρίως
τουρκομανικό /τουρκικό χαρακτήρα και το σουλτανάτο κατακερματίζεται.
Θα δώσουμε βάρος στα δυτικά εμιράτα/ μπεηλίκια που συνορεύουν με την αυτοκρατορία της
Νίκαιας, όπου η κυριαρχία του Βυζαντίου εκτοπίζεται με τις επιθέσεις των εμιράτων τέλη 13ου
μέχρι αρχές 14ου αι.. Από τις αρχές του 14ου αι. στα εμιράτα επικρατεί μία κανονικότητα με
εμπόριο (δημιουργούνται συντεχνίες), δρόμους και αστικά κέντρα. Ο συντεχνίες και τα τάγματα
δημιουργούν χώρους φιλοξενίας, που δείχνει βούληση για εμπόριο. Στους τουρκομάνους
αναπτύσσεται λαϊκή λογοτεχνία στην τουρκική γλώσσα επηρεασμένη από τον μυστικισμό, (Yunus
Emre /ποιητής). Εμφανίζεται στη λαϊκή λογοτεχνία o Nasreddin HocaΝαζρεντί Χότζα, ο
Karagoz/Καραγκιόζης, (θέατρο σκιών, που κριτικάρει την εξουσία), ο Hacivat / Χατζιαβάτης(θέλει
να ανήκει στην ανώτερη τάξη και κριτικάρεται από τον Καραγκιόζη)

3
II 24 Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας - Ιστορία της ύστερης Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας και του πρώιμου τουρκικού κράτους (19ος αι. - 1946)
2o Μάθημα Κονόρτας

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΕΜΙΡΑΤΑ μετά την παρακμή του Σουλτανάτου

- Καραμανιδών πρωτεύουσα Ικόνιο στην οροσειρά του Ταύρου
- Μεντεσέ στην περιοχή της Μιλήτου
- Αϊδινίου πρωτεύουσα Αϊδίνι στην περιοχή της Εφέσου και της Σμύρνης (Τζαμί στο Αϊδίνι
φτιάχτηκε από τα Ερείπια του ναού της Εφέσου και Χριστιανικού ναού)
-Σαρουχάν στην περιοχή της Μαινεμένης και του Γόρδιου.
-Καρασί στην περιοχή της Τρωάδας και της Μυσίας,
Τα δύο ανωτέρω εμιράτα απορροφήθηκαν γρήγορα από τους Οθωμανούς.
-Οθωμανών . Οι Οθωμανοί ξεκίνησαν δηλαδή ως εμιράτο και είχαν εγκατασταθεί υπό τον Οσμάν
Α’ στην περιοχή της Βιθυνίας.
Οι πρωτεύουσες των πολυάριθμων εμιράτων μετατράπηκαν σε διοικητικά, οικονομικά και
θρησκευτικά κέντρα που αποκατέστησαν μέχρι κάποιο βαθμό τη σταθερότητα στις περιοχές. Τα
εμιράτα των παραλίων έφτιαξαν πλοία κι άρχισαν να δραστηριοποιούνται ως πειρατές στην
επικράτεια του Αιγαίου.

ΑΥΤΗ ΗΤΑΝ η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

(που ξεκίνησε όπως είδαμε ως εμιράτο)
Στα δυτικά εμιράτα, πληθυσμός θανατώθηκε, έφυγε ή εξισλαμίστηκε . Το 15ο αιώνα επομένως οι
χριστιανοί είναι περιορισμένοι μέχρι τον 18ο αιώνα. Το 18ο και 19ο αιώνα πληθυσμός της Ελλάδας
και των νήσων πηγαίνει στην δυτική Μικρά Ασία
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
1.Mihrab =εσοχή που δείχνει προς πια κατεύθυνση είναι η Μέκκα για να προσεύχονται
2. Το 1243 υπήρχε η μεγάλη Μογγολική αυτοκρατορία που αργότερα διασπάστηκε σε 4 Χανάτα