Fysieke ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling Sociale en

persoonlijkheidsontwikkelin
g
Babytijd Groei en stabiliteit: Volgens piaget: De basis van sociaal gedrag:
Snelle groei: ACTIE=KENNIS Geboren met emoties,
Gewicht gezichtsuitdrukkiingen = universeel
Sensomotorisch stadium
0-1,5 Geboorte: 3,5 kilo Differentiële emotietheorie:
Substadia 1: Emoties uiten, beleven, reguleren
5m 2x, 1j: 3x, 2j: 4x 0-1m eenvoudige reflexen Steeds complexer
Lengte
Substadia 2: Vreemdenangst & Scheidingsangst
Geboorte: 50 cm,
1-4m Primaire circulaire reacties, Eerste
1j: 75 cm, 2j: 90 cm
gewoontes Glimlach
Substadia 3: 3 en 12 weken, sociale glimlach ☺
Principes groei
4-8m, Secundaire circulaire reacties
 Celafocaudaal
Substadia 4: Gezichtsuitdrukkingen en stemmen
 Proximodistaal
 Hiërarchische integratie 8-12m, coördinatie van secundaire interpreteren
 Onafhankelijkheid van circulaire reacties Pasgeborene -> imitatie, Non-verbale
systemen Substadia 5: decodering
12-18m tertiaire circulaire reacties 5 m-> vocale uitdrukkingen onderscheiden
Ont zenuwstelsel
7 m -> gezichtsuitsdrukking en toon
Neuronen, Dendrieten-axonen Substadia 6:
Neurotransmitters, Synapsen 18-24m, het begin van het denken
Myeline, Corticaal-subcorticaal Ontwikkeling van het ‘ik’: 17-24m
Voor: Social refrencing
Omgevingsinvloeden op ont Zeer accurate beschrijvingen Theory of mind
heresenen: Kinderen leren door omgeving
Plasticiteit, Gevoelige periode Volgorde van cognitieve ont Relaties smeden:
Stimuleren Tegen: Hechting -> + emotionele band die zich
Schaken baby syndrome Golven, geen fases – Robert Siegler ontwikkelt tussen kind en een ander
Levenscycli van de babytijd = Cognitie steeds in beweging Komt meest tot uiting bij..
integratie van verschillende Te weinig van zintuigen Lorenz: Imprinting
lichaamssystemen -> ritmes Objectpermanentie vroeger Harry Harlow: contactcomfort
Slaap sneller gezichtsuitdrukkingen imiteren John Bowlby: epigenetische theorie
Gem 16u/dag, Spurts 2 uur, Ander Gericht op westerse culturen Mary Ainsworth: vreemdesituatieprocedure
ritme , REM (-achtig)  Continu proces
Wiegendood Rol van moeder vs rol van vader
Informatieverwerkingstheori Omgang andere baby’s -> veel leerkansen
Motorische ont: e
Def, Om te overleven, Basis Piaget vs informatieverwerkingstheorie Verschillen tussen baby’s:
denkont Piaget: mijlpalen, stadia, KWALITATIEVE
 Grove motoriek Erik Erikson:
veranderingen
 Fijne motoriek Informatieverwerkingstheorie: persoonlijkheidsontwikkeling
 Dynamische geleidelijke veranderingen, zelfde proces, Baby: Vertrouwen vs wantrouwen
systeemtheorie maar meer snelheid, complexiteit en Kracht: hoop
Voeding capaciteit: KWANTITATIEVE Peuter: autonomie vs twijfel
Te weinig: Marasme, veranderingen Kracht: wilskracht en zelfcontrole
kwashiorkor
Failure to thrive, Invloed op... automatisatie Temprament
Obesitas: geheugen babytijd: Genetisch: vrij stabiel
> 20 % ,invloed op...  Herinnering Mate van arousal en emotionaliteit
Borts of fles?  Gewenning  Activiteitniveau
 Geheugencapaciteit ↑  Prikkelbaarheid
 Hints Tempramentclusters
Ont zintuigen: 
Sensatie & Perceptie  Infantiele amnesie Gemakkelijke baby
impliciet en expliciet geheugen  Moeilijke baby
Myelisering oogzenuw, binoculair
 Langzame starters
vermogen
goodness of fit
Diepteperceptie: visuele klif Taal: 35% past niet
(Gibson & Walk) Fonologie, Morfemen, Semantiek
Voorkeur complex bij zicht, Taalbegrip- Taalproductie: latente taal
voorkeur ↓↑ bij gehoor Gender:
Interactionele benadering
Geur & smaak goed Noam Chomsky Jhon and Mary
Pijn = vertraagd, later invloed Praten tegen baby’s:
Aanraking !!!
Sekseverschillen,
Zintuigen: Multimodale perceptie
Babytaal: motherese -> babytaal
AFFORDANCES
Peuter en De fysieke groei: De intullectuele Wie ben ik?
2j: 12.5 kilo en 90 cm ontwikkeling: Basisschema Erikson
kleutertijd 6j: 20 kilo en 117 cm
ACTIE=KENNIS Initiatief vs schuldgevoel
1,5-4 ♂groter en zwaarder Kracht: doelgerichtheid
Invloed socio-economische Preoperationeel stadium
4-6 Symbolisch denken ↑
toestand
Vermogen om te redeneren ↑ Zelfbeeld:
Gebruik van begrippen ↑ Overschatting
Structuur verandert, inwendig
Weinig beschikking “operaties” Collectivistisch - individualistisch
sterker en zintuigen ontwikkelen
verder Fantasie & werkelijkheid?
Gender:
Symbolisch denken Impact op spelen
Hersenen:
Relatie tussen taal en gedachten Voorkeur dezelfde sekse, Verwachtingen
Lateralisatie
Centratie: zien wat je denkt Theoriën:
Myeline
Conservatie: schijn bedriegt -> proef  Biologische theorieën
Onvolledig begrip van transformatie  Psychoanalytische theorieën
Zintuigen: Egocentrisme  Sociale leertheorie
Zien: Scherper door meer controle Ontstaan van intuïtief denken  Cognitieve theorie
van oogbewegingen Tegen:
perceptuele schematisering Onderschat cognitieve vermogens
horen: Buis van Eustachius Het sociale leven:
Idee van vriendschap verandert
slaap: Informatieverwerkingstheorie: Andere invulling, Samen spelen
Overgang, Nachtmerries, Pavor Vooral kwantitatieve veranderingen
nocturnus Verbeterde aandacht door ontwikkeling Spellen:
van de hersenen  Functioneel spel
Tegen:  Constructief spel
Motorische ont: weinig aandacht aan culturele en sociale  Sociaal-dramatisch spel
Grove motoriek: factoren  Wilde spelletjes
↑ activiteitniveau
Samen spelen?
Genderverschillen
 Parallel spel
Fijne motoriek: Begrip van getallen:
 Toekijkend spel
Verder ontwikkelen Volgen principes & verassend goed
 Associatief spel
inzicht
 Coöperatief spel
Zindelijk worden? Geheugen:
Links of rechts? Autobiografisch geheugen: na drie jaar
Theory of mind
Georganiseerd in scripts
Tekenen: Autobiografische herinneringen Morele ontwikkeling en
 Krabbelen Gesimplificeerd, Gevoelig voor suggestie
agressie
 Vormstadium
 Ontwerpstadium Lev Vygotsky Ontstaan van moreel besef:
 Hé, die krabbel lijkt op Externe taal: uiting Piaget:
een koe! Interne taal: regulerend instrument Moreel realisme: heteronome moraliteit
 Uitbeelden Kinderen leren in interactie Beginnende coöperatie (7-10j)
Teferelen: Autonome coöperatie
Zone van naaste ontwikkeling Immanente rechtvaardigheid
 achterkant zit wordt
getekend Scaffolding Sociale leertheorie:
 Geen diepte of Prosciaal gedrag
Taalontwikkeling: Bekrachtiging
perspectief
nieuw hoogtepunt Modeling -> abstract modeling
 Belangrijker = groter
Syntaxis & Fast mapping Empathie
Baby in buik
Uitvouwend tekenen
Egocentrisch taalgebruik Agressie:
Transparant tekenen Pragmatiek Gericht om doel te bereiken
Zonder perspectief Armoede en taagebruik Emotionele zelfregulatie
Visueel realisme Instrumentele agressie
School en maatschappij: Fysieke- relationele agressie
Leren van media Oorzaken
Bevorderen van cognitieve ont. Freud: doodsdrift
Lorenz: vechtinstinct
Evolutie: overleving van de genen
Sociale leertheorie
Directe bekrachtiging
Indirecte modeling
Cognitieve verklaringen: interpretatie
Bandura & games
Lagere Het groeiend lichaam: Intellectuele & taalkundige Ontwikkeling van het eigen ik:
schooltijd Lengte: ont Basisschema Erikson
Langzaam Piaget Vlijt versus minderwaardigheid
Ong 5 tot 7/ jaar Kracht: vertrouwen in eigen competentie
Actie = kennis
♂ 148 cm en ♀ 150 cm op 11j
Concreet operationeel stadium Fysieke karakterisering -> psychologische
6-12 Gewicht: Logische operaties op concrete Meer differentiatie
problemen
Langzaam
Conservatie: ok, Minder egocentrisch
Ong 2 tot 3 kg/ jaar
Reversibiliteit, Relatie tussen snelheid en
Sociale verglijking:
Gewicht verdeelt anders Sociale realiteit
tijd
Concrete, fysieke realiteit Opwaartse / Neerwaartse sociale
Kracht: Moeilijkheden met abstracte en vergelijking
Verdubbeling kracht hypothetische vragen Eigenwaarde (niet hetzelfde als
Ossificatie zelfbeeld)
Tegen: Vergelijking met anderen, maatschappelijke
Voeding: Onderschat cognitieve vermogens normen, eigen maatstaven, ↑ differentiatie
Invloed op botten, gebit melkgebit Onderschat leeftijd Etnische afkomst en eigenwaarde (aktueel)
vervangen en cognitieve prestaties Niet “universeel”
Informatieverwerkingstheorie Relaties: vriendschappen in de
Kinderobesitas:
Genetisch, Sociale factoren
schooltijd
Voedingsgewoonte en
Herinnering: Stadium 1 (4-7j): gebaseerd op het gedrag
Lichaamsbeweging  Driesystemen van anderen
 Kortetermijngeheugen breidt Stadium 2 (8-10j): gebaseerd op vertrouwen
uit Stadium 3 (11-15j): gebaseerd op psychische
Motorische ont &  Sleutelwoordstrategie nabijheid: intimiteit en loyaliteit
veiligheid:  Herhaling Vriendschappen gerangschikt naar
Grove motoriek:  Organisatie populariteit
Spiercoördinatie  Cognitieve elaboratie Populariteit hangt ook samen met het aantal
Genderverschillen  Mindmaps vrienden-> Kliekjes
Metageheugen -> geheugenstrategieën Wat maakt kind popu?
Sociale competentie, Sociale
Fijne motoriek:
Betere coördinatie
Lev Vygotsky probleemoplossing
Aangeleerde hulpeloosheid -> selffulfilling
Toename myeline Klassikale werkmethode:
prophecy
Actief kunnen
Goede fysieke prestaties: participeren,experimenteren
Interactie -> coöperatief leren Gender & vriendschap
! voor populariteit Segregatie seksen bijna alle samenlevingen
Onderwijsinnovaties:
Vooral bij ♂ Grensverkeer
 Rolwisselend leren
↓ bij ouder worden Vriendschapspatronen ♂ en ♀ anders
 Samenwerkend leren
Veiligheid Dominantiehiërarchie en restrictieve
Taalontwikkeling:
Beheersing van taalmechanismen speelstijl
Veilig online: Metalinguistisch bewustzijn Meest hechte vriendschappen zelfde ras
Mediawijsheid: zowel beschermen
Taal ondersteunt zelfbeheersing Interetnische vriendschappen ↓ ouder
als weerbaar maken worden
Cognitieve voordelen van tweetaligheid
Eigenwaarde↑ (Inleef-)ontmoetingen verminderen
vooroordelen en stereotyperingen

Intelligentie: bepalen van Pesten op school -> stoppen?

individuele sterke punten :
Intelligentie?
Binet
IQ = ML/KL X 100
Stanford-Binet, WISC, WAIS, KABC
Vloeiende vs gekristalliseerde intelligentie
Meervoudige intelligentie
Interactieve intelligentie van Vygotsky
Informatieverwerkingstheorie: Sternberg
Onderwijs:
Wie mag er naar school?
Onderwijstrends:
Individuele verantwoordelijkheid van lln
Sociale competentie stimuleren?
School en gezin in de schooltijd:
He gezin verandert in structuur , Co-
regulering, beide ouders werken,
Scheiding: korte termijn – lange termijn
gevolgen, Schuldgevoel, Loyaliteitsconflicten
Rolambiguïteit
Nieuw samengesteld: makkelijker
schoolkinderen dan adolescenten
Eenoudergezinnen, homosekseule ouders, 3
generaties
ras en gezinsleven: geloof en ↑ gezinsgevoel
armoede en gezinsleven: minder

Adolescentie de fysieke rijping:
rituelen
snelle ↑ in lengte & gewicht
12-21 Transformatie in 4 jaar
Pubertaire groeispurt
Bij meisjes 2 jaar eerder
Ont geslachtsorganen:
jongens: androgenen
meisjes: oestrogenen
♀: Menarche
Steeds vroegere puberteit:
seculaire trend
Primaire & secundaire
♂:
Spemarche of semenarche
Secundaire & primaire
Timing pubertijd:
Vroege rijping=Sociale gevolgen
♂voordeel
♀psychisch lastiger, hangt af van
cultuur
Hersen ontwikkeling:
Aantal neuronen + verbindingen ↑
Prefrontale cortex, Dopamine
Slaapgebrek
stress en manieren om
ermee om te gaan:
stress?
Biologische reactie
Op lange termijn?
Copingstrategiën:
 Probleemgerichte
 Emotiegerichte
 Sociale steun
 Defensieve strategieën
Bedreigingen van het
welzijn van
adolescenten:
Voeding:
In tienerjaren: ↑voedsel
evenwichtige voeding
Obesitas?
Nog bedreigingen
en lkr,↑ prestatiedruk, Diversiteit, basismiddelen, ↑ kans op ontwrichtende
Janusgezicht gebeurtenissen, ↑ kans op minder aandacht
M-decreet sinds 2015 voor behoeftes van de kinderen en sociale
Schoolrijheid? steun
Pygmalion-effect: selffulfilling prophecy
de intellectuele ontwikkeling: Identiteit: Wie ben ik?
Piaget Cognitieve ontwikkeling: abstract denken
Actie = kennis Fysieke veranderingen
Formeel operationeel stadium Identiteitsvraagstukken
Zelfbeeld: Verschil zelfbeeld, anderbeeld en
Abstract denken
ideaalbeeld, abstracter,differentiatie
Systematische experimenten
Meer gestructureerd en coherent
Hypothetisch deductief redeneren
Genderverschillen, Socio-economische
Propositioneel denken: abstracte logica
status, raciale verschillen
Kritisch denken, Idealisme, Discussies
Basisschema Erikson
Tegen:
niet zo universeel en consistent
identiteit versus verwarring
te weinig nadruk op geleidelijke kracht: jezelf kennen -> nog wille verbetere
ontwikkeling en geeft niet genoeg Integratie van? Ontdekking van?
verklaring voor het waarom van de Rol in maatschappij
ontwikkeling
Onderschatting Ouders -> peers:
Te beperkte invulling Maatschappelijke druk op keuzes
Peers als informatiebron
Informatieverwerkingstheorie ♂ & ♀ doorlopen fases anders
Voorbereiding intieme relaties
Psychosociaal moratorium
Middelpunt universum: Tegen: Mannelijke
Egocentrisme, Imaginair publiek
Carol Gilligan: identiteit bij vrouwen
Persoonlijke fabels
ontwikkelt zich via relaties die ze
opbouwen
de morele ontwikkeling:
Behaviourisme: SKINNER Marcia’s theorie van identiteitsontwikkeling
Psychoanalyse: FREUD vier statussen
Leertheorie: BANDURA
Cognitieve ontwikkeling: PIAGET Berzonsky: informatieverwerkingsproces
Morele ontwikkeling: KOHLBERG
 Informatie georiënteerde stijl
↓
 Normatieve stijl
Mag Heinz geneesmiddelen stelen?
 Verwarde/vermijdende stijl
1 Premoreel
2 Preconventioneel
Spiritueel: Bewuster + kritisch , abstracter,
-Stadium 1: straf
Individuatieve-reflectieve stadium
-Stadium 2: beloning
Conjunctieve stadium
3 Conventioneel
Culturen: assimilatiemodel
-Stadium 3: relaties
Pluralistisch model: etnische identiteit
-Stadium 4: sociale regels
ontwikkelen!!
4 Postconventioneel
Middenweg -> Biculturele identiteit
-Stadium 5: sociale contracten
-Stadium 6: universele rechten
Relaties: familie en vrienden
Tegen: Autonomie? Culturen? Gender?
Te verstandelijk, te koel, te geordend, te Relatie ouders: Eerst asymmetrisch
westers, te mannelijk Later gelijkwaardiger
Mythes overdreven
GILLIGAN: 3 stadia Peers: Sociale vergelijking
Stadium 1: nadruk op individuel Referentiegroep -> vertegenwoordigt
overleving normen, standaards
Stadium 2: goedheid als zelfopoffering Schooltijd? Criminaliteit?
Stadium 3: moraal van geweldloosheid:
evenwicht tussen zelf en anderen
verkering, seksueel gedrag en
Schoolprestaties: tienerzwangerschap:
fuctie?
Veel aanpassingen zoals...
Seksualiteit: Masturbatie: jongens meer
Lagere sociaal econoische stats->
Gezonde en normale activiteit, goed
slechtere school

Jong lichamelijke
ontwikkeling en stress
volwassenhei
gezond + voltooid alleen hersene
d niet
21-40
zintuigen:
zeer goed, 40j mhe
Psychomotorische vermogens:
top, piek
Fitheid: 30min, goed voor...
Gezondheid: goed, 35 kantel
Meeste weten wat gezond eten
BMI: gewicht / kwadraat lengte
tussen 25 en 30= overgewicht
Vaak vicieuze cirkel
stress
Stress?
niet altijd onaangenaam
Gevolgen? Te lang = uitputting
Primaire en secundaire inschatting
Oorzaken? 4
Gevolgen? 3
Ups en downs van ingrijpende
ervaringen
hoger onderwijs volgen:
↑ allochtone studenten
↑ meisjes dan jongens
↑ oudere studenten
Functiebeperking
Eenzaamheid, angst, terugtrekken,
depressie
Eerstegeneratiestudenten
Discriminatie
(beta-studies)
Glazen plafond
Welwillend seksisme
Allochtone leerlingen-> nadeel
gewoontes, wel motivatie
Media
Tudentenjobs: - verband
Schijnvolwassenheid, Voordelen?
Verlaten: 3% vroegtijdige schoolverlater
Cyclus van armoede
Hoger: eerstegeneratie, gender
cognitieve ont:
Postformeel denken: Labouvie-Vief:
Niet alleen logica, ervaringen,.. subjectief,
scenario’s, dialectisch denken, meerdere
oplossingen
Perry’s benadering: meervoudig
denken:
wereld begrijpen
Dualistisch denken
Relativiteit
“Allemaal even waar”
Schaie’s stadia van ontwikkeling:
Nadruk hoe info wordt gebruikt
 Verwervend stadium
(kinder + adolescentie)
 Uitvoerend stadium
(jongvolwasses)
 Verantwoordelijk stadium
( middelbaar)
 Ondernemend stadium
(middelbaar)
 Reïntegratief stadium
(ouderdom)
Geslachtsgemeenschap?
1 fysieke veranderingen, 2 verliefdheid, 3 de
eerste keer, 4 internet en daten
Geaardheid: Heteroseksualiteit,
Homoseksualiteit, Continuum
Verschil met genderidentiteit
Oorzaken, Vooroordelen
tienerzwangerschappen
relaties aangaan:
Intimiteit en relaties !!
Geluk: psychologische behoeften
Sociale klokken:
belangrijke mijlpalen, Vergelijking,
pluriformer, cultuur
♀: Veel keuzemogelijkheden = gevolge ont
! keuzeproces, Algemene patronen
Basischema Erikson/
Intimiteit versus isolatie
Kracht: liefde
Vriendschap: behoefte verbondenheid
Heterogene vriendschappen
Verliefd worden: 
Stimulus-waarde-theorie (SWR)
Stimulusstadium, Waardestadium,
Rolstadium
Gepassioneerde liefde
Kameraadschappelijke liefde
Labelingtheorie over gepassioneerde
liefde:
Intense fysiologische arousal
Situationele cues: arousal komt door
verliefdheid
Jongvolwassenen: geprimed
Sternbergs driedimensionale theorie
Component: intimiteit, passie,
beslissing/verbintenis
8 soorten liefde
De partnerkeuze:
Belang liefde = cultureel bepaald
Overal? Sekseverschillen?
♂ lichamelijke ♀ ambitie en ijver
Filtermodellen
Hechtingsstijlen:
 Veilige hechtingsstijl
 Vermijdende hechtingsstijl
 Ambivalente hechtingsstijl
Verloop van relaties:
eerst samenwonen, huwelijken ↓ + later
Samenlevingscontract
Wat maakt huwelijk succesvol?
Waarom kinderen?
Gezinsgrootte, 2verdienerss, invloed
kinderen op ouders (nieuwe rollen),
homoseksuele ouders, allen blijven
werk: een beroep kiezen en aan
de slag...
Carriereconsolidatie, Link Erikson
Ginzberg:
 Fantasieperiode
 Experimentele periode

Middelbare Lichamelijke ont:
Lichamelijke vermogens
leeftijd verschuiven door veroudering ,
maar ook levensstijl (secundaire
veroudering)
40-60 Emotionele reacties bepaald door
zelfconcept
Maatschappelijke druk?
Op 25 max lengte-> minder
Osteoporose, Lichaamsvet
Langzame ↓ van spierkracht
levensstijl is belangrijk !
Gezichtsvermogen
Gezichtsscherpte ↓
Presbyopie, Glaucoom
Diepte en afstand,
driedimensionaal zien, last bij
duisternis
Gehoor
Geleidelijk achteruit
↓haarcellen of cilia
Trommelvlies minder elastisch
Presbycusis, Geluidslokalisatie
Tinitus
Reactietijd:
Kleine toename reactietijd
Gecompenseerd door ervaring
Seks:
Iets minder
♂: meer tijd nodig erectie, minder
vloeistof en minder testosteron
♀: vaginawand dunner, minder
elastisch, ingang korter : geringe
veranderingen
Vrouwelijk climacterum en
menopauze:
Rond 45j, duurt 15 tot 20j
Menopauze, Vruchtbaarheid
Hormonale veranderingen
Opvliegers, Perimenopauze
Mannelijk climacterum
Lichamelijke en psychologische
veranderingen in het
voortplantingssysteem
Prostaatklier,Erectiestoornissen
Gezondheid:
Veel zorgen
Immuniteit: waardoor op sommige
ziektes minder kans
Chronische ziektes: artritis,
hypertensie
Stress:
Psychoneuro-immunologie
Drie gevolgen
 Directe fysiologische
effecten
 Schadelijk gedrag
 Indirect
 Realistische periode
Geslacht en beroepkeuze?
Waarom werken? -> Extrinsieke motivatie
Intrinsieke motivatie, Status
Bevrediging van het werk:
Status, inhoud werk, stress, invloed hebben,
variatie
Cognitieve ontwikkeling Persoonlijkheidsverandering
Cross-sectionele onderzoeken Midlife crisis?
Cohorteffecten? Normatieve crises (Erikson)
Longitudinale onderzoeken Ingrijpende gebeurtenissen
Leereffecten, steekproef intact? Voortdurende en ! psychologische groei
Vloeiende intelligentie: verminderd Basischema Erikson
Gekristalliseerde intelligentie: stabiel en Generativiteit vs stagnatie
neemt soms toe Kracht: doorgeven van het leven
Meer nuancering nodig (verschillende Voortbouwen op erikson:
vaardigheden Schaie) Vaillant
Hersenfunctie verandert Betekenis vasthouden-rigiditeit
Gould
Waarop berust cognitie?
7 stadia: 40e: tijd beperkt  levensdoelen
Geheugen: Levinson
Sensorisch geheugen De seizoenen
Werkgeheugen mannen: overgang naar middelbare leeftijd,
Langetermijngeheugen vraagtekens -> midlife crisis (leven = eindig)
Geheugenschema’s Midlifecrisis?
Hulpmiddelen:
Mnemoniek
 Zorg voor structuur
Stabiel of verandering in
 Wees aandachtig persoonlijkheid?
 Maak gebruik van specificiteit Individuele trekken blijven stabiel (Costa en
van codering McCrae) wat je bent wor je nog meer
 Visualiseer The big 5: Neuroticisme, Extraversie,
Openheid, Aangenaamheid
 Repeteer
Gewetensvolheid
Geluk:
subjectief welbevinden is stabiel (ijkpunt)
Stabiel over sociale groepen of gender heen
Geld maakt niet gelukkig
Relaties: familiebanden
Het huwelijk: ups en downs, de u-vorm
Echtscheiding, Hertrouwen
Het lege nest syndroom, Boemerang
kinderen, De sandwich generatie
Grootouder worden:
 Betrokken grootouders
 Kameraadschappelijke
grootouders
 Afstandelijke grootouders
De rol van werk en vrije tijd
Werk: Meest productief, Meeste macht
interesses buiten het werk meer gewicht
burn-out: Ontevreden, Gedesillusioneerd
Gefrustreerd, Zeer vermoeid
Werkloosheid: Mensen van middelbare
leeftijd blijven langer werkloos
Discriminatie en foute aannames
Vrije tijd: 70 wakkere uren per week om
naar eigen inzicht in te vullen
 gezondheidsgerelateer
d gedrag
Ouderdom Lichamelijke ont
Gerontologie
Functionele leeftijd
60-... Jonge ouderen: 65-74 of gezond
en actief
Oude ouderen: 75-84 of
gezondheidsproblemen
Oudste ouderen: +85 of kwetsbaar
Primaire en secundaire
veroudering !!
Veel leeftijdsdiscriminatie
Inwenige veranderingen ->
bewegen!!
Langere reactietijd:
Hypothese van de perifere
vertraging van de
verwerkingssnelheid
Hypothese van de algemene
vertraging van de
verwerkingssnelheid
+ perceptie van de tijd versnelt bij
ouder worden
Zintuigen:
Zien: leeftijdsgebonden
Horen: ↑toon, last bij achtergrond
geluiden + harde geluiden
Onderconsumptie hoortoestellen
Schadelijk voor sociale leven
Paranoia
Proeven en ruiken: Minder goed
invloed op voedingsgewoontes
Smaakpapillen (tong)
Bulbus olfactorius (geur)
Gezondheid en welzijn
Lichamelijke aandoeningen
Psychische aandoeningen ->
dementie
Goede gezondheid bevorderen!!
Seksualiteit: nog goed
Waarom gaan we dood?
Genetische voorprogrammering
van veroudering
Theorieën over slijtage
Cognitieve ontwikkeling
Vooroordelen en stereotypen
Onderzoeksmethoden: cross-sectioneel of
longitudinaal
Sequentieel onderzoek (schaie)
Besluit:
Sommige vaardigheden achteruit bij
ouder worden, anderen niet
Grote individuele verschillen
Omgeving en culturele factoren spelen
een rol
Trainingsprogramma om vaardigheden op
peil te houden (door juiste stimulatie,
oefening en motivatie)
Plasticiteit!!!
Geheugen:
Episodisch-semantisch geheugen
Impliciet-expliciet geheugen
Langetermijngeheugen-werkgeheugen ->
minder effectieve registratie en
verwerking
Autobiografisch geheugen:
pollyannaprincipe, herinneringen
aanpassen aan zelfbeeld, bepaalde
periodes meer herinneringen
Verklaring:
 Omgevingsfactoren
 Foute informaatieverwerking
 Biologische factoren
Leren op latere ontwikkeling kan
Persoonlijke ontwikkeling en
gelukkig oud worden
Big five blijft stabiel
Ingrijpende veranderingen ->
schommelingen in persoonlijkheid
Basischema Erikson
Ik- integriteit vs Wanhoop
Drie uitdagingen: ontwikkelingstaken
Herdefiniëren van het ik vs preoccupatie met
de werkrol
Transcendentie van het lichamelijke vs
preoccupatie met het lichaam
Transcendentie van het ik vs preoccupatie
met het ik
LAATSTE SEIZOEN: DE WINTER
Hoe gaan mensen om met ouder
worden?
Gedesintegreerd en ongeorganiseerd type
Passief-afhankelijk type
Afwerend type
Geïntegreerd type
Life Review en herinneringen ophalen
Geld en macht spelen een rol
Komt wijsheid met de jaren?
Geheim van ouder worden?
Disengagement theory
Activity theory
Continuity theory: compromis
het dagelijks leven tijdens de
ouderdom
woonvormen: Thuis wonen &
Gespecialiseerde woonomgevingen
Hospitalisatiesyndroom
Economische aspecten: Sociale verschillen ↑
27% onder de armoederisicogrens
Werk en pensionering: Nieuwe identiteit
Vechten tegen leeftijdsdiscriminatie
Stadia pensionering:
 Wittebroodsweken
 Teleurstelling
 Heroriëntatie
 Pensioenroutine
 Afronding
relaties: oude en nieuwe
huwelijken?
Meer tijd samen, nieuwe rollen
Mantelzorg
Dood van partner: Intens verlies
Sociale en financiële gevolgen
Nieuwe rol
Vriendschap, Sociale steun en familie
Mishandeling van ouderen