dC A

− = k CA
dt

CA t
dC A
−  = k  dt
C A0
CA 0

CA
− ln = kt
C A0
 MỤC TIÊU CHƯƠNG 2

➢SV xác định phương trình tốc độ phản

ứng theo nồng độ,
➢SV đánh giá sự ảnh hưởng của nhiệt độ
lên tốc độ phản ứng
➢SV xây dựng phương trình tốc độ phản
ứng trong thiết bị hoạt động theo mẻ

3 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

Phương trình vận tốc (PTVT):
▪ Đặc trưng cho phản ứng
▪ Được xác định từ:
✓ lý thuyết,
✓ mô hình cho trước,
✓ thực nghiệm
Xác định PTVT: Hai giai đoạn:
✓ phụ thuộc nồng độ
✓ sự phụ thuộc nhiệt độ

1 𝑑𝑁𝑖
𝑟𝑖 = = 𝒌𝐶𝑖𝑎 = 𝑘𝑜 𝑒 −𝐸/𝑅𝑇 𝐶𝑖𝑎
𝑉 𝑑𝑡

4 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

Thiết bị phản ứng thí nghiệm có thể
hoạt động gián đoạn hoặc liên tục
Theo dõi mức độ phản ứng:
1. Nồng độ của một cấu tử
2. Tính chất vật lý của hỗn hợp
3. Áp suất tổng của hệ đẳng tích
4. Thể tích của hệ đẳng áp.

5 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 Các phương pháp xử lý số liệu động học

1. Phöông phaùp tích phaân (integral method)

2. Phöông phaùp vi phaân (differential method)
3. Phöông phaùp thôøi gian baùn sinh (half-life time)
4. Phöông phaùp toác ñoä phaûn öùng ban ñaàu (Intial
reaction rate)

6 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 không thuận nghịch bậc
1, loại 1 phân tử A→C

không
không thuận
thuận nghịch
nghịch bậc
bậc2 2loại
loại 2 phân
2 phân tử tử

baäcc 00
baä

bậc n

khoâng thuaän nghòch baäc

toång quaùt theo thôøi gian
PP tích phân baùn sinh t1/2

TBPỨ có V không đổi

(V: thể tích hỗn hợp PỨ)
song song khoâng thuaän
nghòch
PP vi phân

Xử lý dữ kiện động học:

nồng độ - vận tốc PỨ noái tieáp khoâng thuaän
nghòch
PP tích phân A→R→S

TBPỨ có V thay đổi

(ε0) thuaän nghòch baäc 1:
A ↔ R
PP vi phân

7 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 2.1. Thieát bò phaûn öùng giaùn ñoaïn coù theå tích
khoâng ñoåi (theå tích hoãn hôïp phaûn öùng)

❖V = const (theå tích hoãn hôïp phaûn öùng thöïc söï )

1 dN i 1 d(C i V) 1 C i dV + V dC i dC i
ri = = = = (2.1)
V dt V dt V dt dt
• Khí lyù töôûng
1 dpi
ri = (2.2)
RT dt
 Trong thöïc teá, thöôøng ño aùp suaát toång hoãn hôïp phaûn
öùng trong pha khí ñeå theo doõi phaûn öùng

aA+ bB +.. = rR + sS +..

Taïi t=0 NAo NBo +.. = NRo + NSo +.. Ntr

Taïi t NA= NAo -ax NB= Nbo -bx NR =NRo + rx NS =NSo + sx, Ntr

Toång soá mol ban ñaàu: No= NAo+ NBo+ …+NRo+ NSo+ NAo+.. Ntr

Taïi thôøi ñieåm t : N = No + x (r+ s+ … – a –b – …) = No+ xn

Vôùi n = r+ s+ … – a –b – …
𝑁 − 𝑁𝑜
x=
∆𝑛
9 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
 pA NA NA𝑜 − a.x NA𝑜 a N − N0
CA = = = = −
RT V V V Δn V

a
hay pA = CA RT = pA𝑜 − (P − P0 ) (2.3)
Δn
r
cho R pR = CR RT = pR𝑜 + (P − P0 ) (2.4)
Δn

Vôùi Po: Aùp suaát toång luùc ban ñaàu cuûa heä
P: Aùp suaát toång taïi thôøi ñieåm t cuûa heä
pAo: Aùp suaát rieâng phaàn ban ñaàu cuûa A
pRo: Aùp suaát rieâng phaàn ban ñaàu cuûa R
10 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
 2.1.1. Phöông phaùp tích phaân
1) Giả thiết cơ chế và phương trình dC A
vận tốc tương ứng
− rA = − = f(kC)
dt
2) Sắp xếp và lấy tích phân
dC A dC A
− rA = − = f(kC) − = kdt
dt f(C A )
CA t
dC A
−  = F (C A ) = k  dt = kt
C A0
f(C A ) 0

3) Xác định các giá trị F(CA) theo thực nghiệm

4) Vẽ F(CA) theo t
5) Nếu không thẳng, giả thiết lại
t
 không thuận nghịch bậc
1, loại 1 phân tử A→C

không thuận nghịch bậc

2 loại 2 phân tử

baäc 0

bậc n

khoâng thuaän nghòch

baäc toång quaùt theo
thôøi gian baùn sinh
t1/2
PP tích phân

TBPỨ có V không đổi

song song khoâng
(V: thể tích hỗn hợp PỨ)
thuaän nghòch
PP vi phân

Xử lý dữ kiện động học:

noái tieáp khoâng
nồng độ - vận tốc PỨ
thuaän nghòch
A→R→S
PP tích phân

TBPỨ có V thay đổi thuaän nghòch baäc 1:

(ε0)
A ↔ R
PP vi phân

12
...
Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
 Thieát bò phaûn öùng giaùn ñoaïn coù theå tích khoâng
ñoåi (theå tích hoãn hôïp phaûn öùng)
(1) Phaûn öùng khoâng thuaän nghòch baäc 1 loại moät phaân tử A→saûn phaåm
(2) Phaûn öùng khoâng thuaän nghòch baäc 2 loại hai phaân töû
A + B→ saûn phaåm, 2A → sản phẩm, A + 2B→ sản phẩm

(3) Phöông trình vaän toác thöïc nghieäm coù baäc n

(4) Phöông trình vaän toác thöïc nghieäm coù baäc 0

(5) Phaûn öùng khoâng thuaän nghòch baäc toång quaùt theo thôøi gian baùn sinh t1/2

(6) Phaûn öùng song song khoâng thuaän nghòch (parallel reaction)

(7) Phaûn öùng noái tieáp khoâng thuaän nghòch (consecutive reaction)
A → R → S , k1 vaø k2

(8) Phaûn öùng thuaän nghòch baäc 1: A ↔ R

KC = K = haèng soá caân baèng
13 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
(1) Phaûn öùng khoâng thuaän nghòch baäc 1 loại moät phaân töû
A→saûn phaåm

1) PTVT coù daïng: dC A

− = k CA
dt

CA t
2) Taùch, laáy tích phaân dC A
−  = k  dt
C A0
CA 0

CA
( ñôn vò cuûa k laø [s-1]) − ln = kt
C A0
14 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
 Ñoä chuyeån hoùa (conversion), XA laø phaàn taùc chaát ñaõ
chuyeån hoùa thaønh saûn phaåm
NA = NA𝑜 (1 − XA )

NA NA𝑜 (1 − XA ) 𝐶𝐴𝑜 − 𝐶𝐴
CA = = = CA𝑜 (1 − XA ); ⇒ 𝑋𝐴 =
V V 𝐶𝐴𝑜
dXA
− dCA = CA𝑜 dXA ⇒ = k(1 − XA )
dt
dCA
ptvt có dạng − = k CA
dt
𝑋𝐴 t
dXA
⇒න = k න dt ⇒ − ln (1 − X𝐀 ) = kt
1 − XA
0 0

15 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

- dCA/dt = kCA 0,6.. CB0,4 laø baäc moät nhöng
khoâng aùp duïng ñöôïc
Hình 2.2. Phaûn öùng baäc moät

16 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 VD 2.1.1 PỨ BẬC 1

Chất lỏng A phân hủy theo bậc 1 trong TBPỨ

gián đoạn, 50% A chuyển hóa trong 5 phút. Cần
thêm bao nhiêu thời gian thì PỨ đạt độ chuyển
hóa 60%?

17 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 (2) Phaûn öùng khoâng thuaän nghòch baäc 2
loại hai phaân töû A + B→ saûn phaåm

dCA dCB
− = − = k CA . C B (2.12)
dt dt
lượng A và B mất đi tại thời điểm bất kỳ là bằng nhau:
CAo XA = CBo XB

Viết 2.12 theo XA:

dXA
CA 𝑜 = k ( CA𝑜 − CA𝑜 . XA )(CB𝑜 − CA𝑜 . XA )
dt
(với CA = CA𝑜 − CA𝑜 . XA
CB = CB𝑜 − CB𝑜 . XB = CB𝑜 − CA𝑜 . X A )
𝐂B𝒐
đặt M =
𝐂A𝒐

19 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 dXA
CA 𝑜 = k ( CA𝑜 − CA𝑜 . XA )(CB𝑜 − CA𝑜 . XA
dt
dXA 2 đặt M =
𝐂B𝒐
⇒ CAo = k CA 𝑜
( 1 − XA )( M − XA ) 𝐂A𝒐
dt
𝑋𝐴 𝑡
dXA
න = kCA𝑜 න dt
(1 − XA )(M − X A )
0 0

1 − X𝐁 M − X𝐀 𝐂𝐁 . CAo 𝐂𝐁
ln = ln = ln = ln
1 − X𝐀 M (1 − X𝐀 ) 𝐂B𝒐 . C𝐀 M.C𝐀

= CAo (M − 1) kt = (𝐂B𝒐 − 𝐂A𝒐 ) kt M≠ 1

• Neáu CB0 >> CA0 thì CB gaàn nhö khoâng ñoåi, phaûn öùng xem
nhö giaû baäc moät
Hình 2.3
21 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
Lưu ý: Tác chất dùng theo tỉ lệ lượng hóa học (M=1) hoặc:

a) 2A → sản phẩm
dCA
− = k CA2 = kC 2 A𝑜 (1 − XA )2 (2.14𝑎)
dt

1 1 1 XA
− = . = kt (2.14𝑏)
CA C
Ao C
Ao 1 − XA

Veõ 1/CA theo t ta ñöôïc ñöôøng thaúng coù heä soá goùc laø k, tung ñoä goác laø 1/CAo

pt 2.14b
pt 2.14b

22 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

b) A + 2B→ sản phẩm
nếu PỨ là Bậc 1 theo A, bậc 1 theo B, Bậc tổng quát là 2

𝐂B𝒐
đặt M =
𝐂A𝒐
−𝑑𝐶𝐴
= 𝑘𝐶𝐴 𝐶𝐵 = 𝑘𝐶𝐴2 1 − 𝑋𝐴 𝑀 − 2𝑋𝐴 ; 𝑴 ≠ 𝟐
𝑑𝑡

CB 𝐶𝐴𝑜 𝑀 − 2𝑋𝐴
𝑑ạng tích phân: ln = ln = 𝐶𝐴𝑜 (𝑀 − 2)𝑘𝑡; 𝑴≠𝟐
CBo 𝐶𝐴 𝑀(1 − 𝑋𝐴 )

Khi tỉ lệ nồng độ ban đầu của tác chất bằng tỉ lệ lượng hóa học:
1 1 1 XA
− = . = 2kt 𝑴=𝟐
CA CAo CA𝑜 1 − XA

23 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 VD 2.1.2 PỨ bậc 2

Cho phản ứng A→R, bậc 2, CAo = 1mol/l,

đạt độ chuyển hóa 50% sau 1 giờ phản ứng
trong thiết bị gián đoạn. Xác định độ chuyển
hóa và nồng độ chất A đó sau 1 giờ nếu
CAo= 10 mol/l?

24 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

(3) Phöông trình vaän toác thöïc nghieäm coù baäc n
dCA
− = k CAn
dt

1 − n = ( n − 1)kt, n ≠ 1
CA1 − n − CA (2.21)
𝑜

1−n
hay CA0 1 − XA 1− n − 1 = (n − 1)kt (2.22)

Bậc n không thể xác định trực tiếp từ pt 2.21 hay 2.22
→ sử dụng phương pháp dọ dẫm: chọn từng giá trị n →xác định k
→ Giá trị n nào làm k ít biến đổi nhất

26 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 dCA
− = k CAn
dt
𝑚𝑜𝑙 𝑚𝑜𝑙 n
= k. ( )
𝑙.đ𝑣𝑡ℎờ𝑖 𝑔𝑖𝑎𝑛 𝑙
Bậc 1:
A → Products: r = k(T)CA k in [s-1]
Bậc 2:
A + B → Products: r = k(T)CACB k in [l. mol-1s-1]
2A → Products: r = k(T)CA2 k in [l mol-1s-1]
Thuận nghịch bậc 1
A  R: r = k1CA – k2CR k in [s-1]
Thuận nghịch bậc 2
A + B  R + S: r = k1CACB – k2CRCS k in [l mol-1s-1]
2A  2R: r = k1CA2 – k2CR2 k in [l mol-1s-1]
 VD 2.1.3 PƯ bậc n

Chất A phân hủy theo phương trình A → R,

CAo = 1 mol/l, trong TBPU gián đoạn, XA=
75% sau 1 giờ, và chuyển hóa hoàn toàn
sau 2 giờ. Tìm phương trình vận tốc.

28 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

(4) Phöông trình vaän toác thöïc nghieäm coù baäc 0
tốc độ phản ứng độc lập với nồng độ tác chất
dCA
− = k
dt

CA𝒐 − C𝐀 = CAo XA = kt, t<CAo/k (2.24)

CA=0, t ≥ CAo/k

2.24
2.24

2.24

30 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 BT 2.1 VBM

31 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 (5) Phaûn öùng khoâng thuaän nghòch baäc toång quaùt theo
thôøi gian baùn sinh t1/2
aA + bB → saûn phaåm
dCA 𝛽
− = k CA𝛼 . CB
dt
Neáu taùc chaát hieän dieän theo tyû leä löôïng hoùa hoïc, chuùng seõ giöõ tyû leä ñoù
trong suoát quaù trình phaûn öùng. Nhö vaäy taïi thôøi ñieåm baát kyø CB/ CA = b/a
𝛽
dCA 𝛼 b 𝛽
b 𝛼 + 𝛽 + ..
− = k CA . ( CA ) . . . = k . . . . 𝐶𝐴
dt a a
dCA
hay − = k ′ CAn
dt

𝟐n − 1 − 1 1 − n
⇒ t 1/2 = CAo (𝟐. 𝟐𝟔)
′
𝐤 (n − 1)

Dựng đồ thị (log t ½) theo (log CAo)→ hệ số góc : 1-n

 𝟐n − 1 − 1 1 − n
⇒ t 1/2 = CAo (𝟐. 𝟐𝟔)
′
𝐤 (n − 1)

Dựng đồ thị (log t ½) theo (log CAo)→ hệ số góc : 1-n

Cần thực hiện cho một loạt thí

2.26
nghiệm, mỗi thí nghiệm ứng với
nồng độ ban đầu khác nhau, và
cho thấy độ chuyển hóa trong một
khoảng thời gian cho trước tăng
theo nồng độ với bậc phản ứng
>1, giảm theo nồng độ với bậc
phản ứng <1, và độc lập với nồng
độ đầu cho phản ứng bậc 1
(6) Phaûn öùng song song khoâng thuaän nghòch
(irreversible reactions in parallel)
A → R, k1
A → S, k2
dCA
− rA = − = k1 CA + k 2 CA = (k1 + k 2 ) CA
dt

dCR
+ rR = + = k1 CA
dt

dCS
+ rS = + = k 2 CA
dt

35 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 Phải theo dõi nồng độ hai chất, nồng độ chất thứ 3 xác
định bằng: CA + CR + CS = const tại mọi thời điểm
dC𝐴
− = k1 C𝐴 + 𝑘2 C𝐴 = (𝑘1 + 𝑘2 ) C𝐴
dt

CA
− ln = ( k1 + k 2 ) t
C A0
Vẽ -ln(CA/CAo) theo t → k1+k2

rR dC R k1
= =
rS dCS k 2

CR − CR 0 k1 Hình 2.4: Phản

= ứng song song
C S − C S0 k2
Vẽ CR theo Cs → k1/k2
36 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
 A → R, k1
A → S, k2

Hình 2.5: Đường biểu diễn nồng độ - thời gian cho phản ứng song song
CRo=CSo=0, k1>k2
37 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
 (7) Phaûn öùng noái tieáp khoâng thuaän nghòch
(irreversible reactions in series)
A → R → S , k1 vaø k2
Giả sử ban đầu không có R và S, nồng độ đầu của A là CAo
CA
dC A − ln = k1 t
= − k1 C A CA 0
dt hay CA = CA 0 e− k 1 t

dCR
+ k 2 CR = k1 CA0 e− k 1𝑡
dC R dt
= + k1 C A − k 2 C R dy/dx+Py=Q
dt

e− k 1 t − e− k 2 t
dC S CR = k1 CAo
= + k 2 CR k 2 − k1
dt 38 2.42 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
Taïi thôøi ñieåm baát kyø CA0 = CA + CR + CS

k2 −k1 t
k1
CS = CAo 1 + e + e−k2 t
k 2 − k1 k 2 − k1

k 2 ⟩⟩ k1 CS = CAo 1 − e−k1t

→ Hằng số vận tốc k1 hay giai đoạn 1 quyết định vận tốc
k1 ⟩⟩ k 2 CS = CAo 1 − e−k2t

→ Hằng số vận tốc k2 hay giai đoạn 2 quyết định vận tốc

39 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 Thôøi ñieåm noàng ñoä R ñaït cöïc ñaïi
e− k1t − e− k2t
CR = k1 CAo
k 2 − k1
𝑑𝐶𝑅
=0  k2 
ln 
𝑑𝑡

t max =
1
=  k1 
k log tb k 2 − k1
→ Giá trị cực đại của R là
k 2 / ( k 2 − k1 )
C R, max  k1 
=   Hình 2.8: Đường biểu diễn nồng độ -

 k2 
thời gian cho phản ứng nối tiếp
C A0
40 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
 (8) Phaûn öùng thuaän nghòch baäc 1: A ↔k
R k1

KC = K = haèng soá caân baèng

2

dC R − dC A dX A
= = C A0 = k1C A − k 2 C R
dt dt dt
= k1 (C A0 − C A0 X A ) − k 2 (C R0 + C A0 X A )
Khi cân bằng dCA/dt = 0
C R0
KC −
C A0 C Ao − C Ae C Re
 X Ae = = =
KC + 1 C Ao C Ao

C Re C Ro + C Ao X A e k1
KC = = =
C Ae C Ao − C Ao X A e k2

42 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

dX A
= (k 1 + k 2 )(X Ae − X A )
dt

 XA   CA − CAe   
 t = (k 1 + k 2 )t
1
− ln1 −  = − ln  = k 1 1 +
 K
 C −C 
 X Ae   A0 Ae   C 
Veõ ñöôøng bieåu dieãn – ln (1 – XA/XAe) theo t → ñöôøng
thaúng → heä soá goùc laø k1(1 + 1/KC).
Phaûn öùng thuaän nghòch ñöôïc xem laø khoâng thuaän
nghòch neáu noàng ñoä döïa treân CA0 - CAe
↔ phản ứng không thuận nghịch là trường hợp đặc biệt
của pứ thuận nghịch khi CAe=0 hay XAe=1 hay Kc=∞
43 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
 VD 2.1.8 PỨ thuận nghịch

Phản ứng thuận nghịch bậc 1:

xảy ra trong TBPU gián đoạn. Sau 8 phút, độ chuyển hóa A đạt 33.3% trong khi
độ chuyển hóa cân bằng 66.7%. Hãy tìm phương trình vận tốc của phản ứng
trên.

44 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 Thieát bò phaûn öùng giaùn ñoaïn coù theå tích khoâng
ñoåi (theå tích hoãn hôïp phaûn öùng)
(1) Phaûn öùng khoâng thuaän nghòch baäc 1 loại moät phaân tử A→saûn phaåm
(2) Phaûn öùng khoâng thuaän nghòch baäc 2 loại hai phaân töû
A + B→ saûn phaåm, 2A → sản phẩm, A + 2B→ sản phẩm

(3) Phöông trình vaän toác thöïc nghieäm coù baäc n

(4) Phöông trình vaän toác thöïc nghieäm coù baäc 0

(5) Phaûn öùng khoâng thuaän nghòch baäc toång quaùt theo thôøi gian baùn sinh t1/

(6) Phaûn öùng song song khoâng thuaän nghòch (parallel reaction)

(7) Phaûn öùng noái tieáp khoâng thuaän nghòch (consecutive reaction)
A → R → S , k1 vaø k2

(8) Phaûn öùng thuaän nghòch baäc 1: A ↔ R

KC = K = haèng soá caân baèng
46 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
 2.1.2. Phöông phaùp vi phaân
❖Giaû thieát cô cheá (-rA) = - dCA/dt = k.f(C)
❖Töø ñöôøng cong C theo t xaùc ñònh (-dCA/dt) taïi
nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau
❖Laäp baûng giaù trò CA, (-dCA/dt) theo t vaø tính giaù trò
haøm soá f(C).
❖Veõ (-dCA/dt) theo f(C), neáu laø ñöôøng thaúng thì
phöông trình vaän toác ban ñaàu phuø hôïp vôùi thöïc
nghieäm.
❖Neáu khoâng ñöôïc ñöôøng thaúng qua goác toïa ñoä, giaû
thieát laïi cô cheá khaùc (haøm soá f(C)).

47 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

Ví dụ 2.1.VBM

Xaùc ñònh toác ñoä phaûn öùng cho phaûn öùng sau:
(CH3)3COO(CH3)3 C2H6 + 2CH3COCH3
A → R+2S
Phaûn öùng ñöôïc thöïc hieän trong bình kín, giaùn ñoaïn,
ñaúng nhieät vaø ghi nhaän aùp suaát toång thay ñoåi
theo thôøi gian nhö sau vôùi di-tert-butil-peroxid laø
nguyeân chaát
Thôøi gian, ph 0,0 2,5 5,0 10,0 15,0 20,0
AÙp suaát toång, mmHg 7,5 10,5 12,5 15,8 17,9 19,4

48 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 Ví dụ 2.2.VBM

Dùng phương pháp tích phân để xác định phương trình vận tốc cho phản
ứng ở ví dụ 2.1.

53 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 không thuận nghịch bậc
1, loại 1 phân tử A→C

không thuận nghịch bậc

2 loại 2 phân tử

baäc 0

bậc n

khoâng thuaän nghòch baäc

toång quaùt theo thôøi gian
PP tích phân baùn sinh t1/2

TBPỨ có V không đổi

(V: thể tích hỗn hợp PỨ) không thuận nghịch bậc
song
1, loạisong khoântử
1 phân g thuaä
A→C n
nghòch
PP vi phân
không thuận nghịch
Xử lý dữ kiện động học: bậc 2 loại 2 phân tử
nồng độ - vận tốc PỨ noái tieáp khoâng thuaän
nghòch
PP tích phân A→ baäRc →
0S

TBPỨ có V thay đổi

(ε0) bậc nbaäc 1:
thuaän nghòch
A ↔ R
PP vi phân
…
57 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
2.2. Thieát bò phaûn öùng giaùn ñoaïn coù theå tích (theå tích
hoãn hôïp phaûn öùng) thay ñoåi

V = V𝟎 𝟏 + 𝜺𝐀 X𝐀 → Thể tích hỗn hợp phản ứng

𝐕𝐗𝐀= 1 − V𝐗𝐀= 0 → phần thể tích biến đổi từ khi
𝜺𝐀 = chưa chuyển hóa đến khi
𝐕𝐗𝐀= 0 chuyển hóa hoàn toàn

58 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

2.2. Thieát bò phaûn öùng giaùn ñoaïn coù theå tích (theå tích
hoãn hôïp phaûn öùng) thay ñoåi

1 dN i 1 d(Ci V) 1 VdCi + Ci dV
ri = = =
V dt V dt V dt
dCi Ci dV
 ri = +
dt V dt
V = V0 (1 +  A X A ) Thể tích hỗn hợp phản ứng
VX A = 1 − VX A = 0
A = phần thể tích biến đổi
VX A = 0
60 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
 Vieát laïi caùc bieåu thöùc
NA N 1 − XA 1 − XA
CA = = A0 𝐶𝐴 = CAo
V V0 1 + 𝜀A XA 1 + 𝜀A XA

1 dNA 1 NAo d 1 − XA
−rA = − = −
V dt V0 1 + 𝜀A XA dt

CAo dXA
=
1 + 𝜀A XA dt

61 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

2.2. Thieát bò phaûn öùng giaùn ñoaïn coù theå tích (theå tích
hoãn hôïp phaûn öùng) thay ñoåi
1- Phản ứng bậc 0: Trong phản ứng bậc 0 vận tốc
phản ứng độc lập với nồng độ tác chất.
1 dNA CA0 dXA
−rA = − = =𝑘
V dt 1 + 𝜀A XA dt
𝑋 𝑑𝑋𝐴 𝐶𝐴𝑜 𝐶𝐴𝑜 𝑉
𝐶𝐴𝑜 ‫𝐴 𝑜׬‬ = ln( 1 + 𝜀𝐴 𝑋𝐴 ) = ln = 𝑘𝑡 (2.63)
1+𝜀𝐴 𝑋𝐴 𝜀𝐴 𝜀𝐴 𝑉𝑜
𝑽 − 𝑽𝒐
V = V𝟎 𝟏 + 𝜺𝑨 X𝑨 ⇒ X𝑨 =
𝑽𝒐 𝜺𝑨

(2.63)

(2.63)

62 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 2.2. Thieát bò phaûn öùng giaùn ñoaïn coù theå tích (theå tích
hoãn hôïp phaûn öùng) thay ñoåi

2- Phản ứng bậc một: phương trình vận tốc phản ứng
bậc một loại một phân tử là: 𝐶𝐴 = CAo
1 − XA
−1 dN A 1 + 𝜀A XA
= kC A
V dt
CA dX kC A (1 − X A )
o A = o
1 +  A X A dt 1 + A X A
Dạng
Daån gtích
t ñch phên
phân là laâ
:
–ln (1 − X A ) = k t
hay biï íudiễn
hay biểu di ïtheo
în t heo t hïtổng
thể tích ít ñchcộng
t öíncủa
g cöån g cuã
hệ: a hï å
:
 V 
− ln  1 −  = kt
  V 
 A o
63 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
 VD 2.2.2 PỨ bậc 1

Tìm hằng số của phản ứng bậc 1 cho sự

biến mất của A trong phản ứng pha khí:
A →1.6R nếu thể tích của hỗn hợp phản
ứng (ban đầu là A nguyên chất) tăng 50%
trong 4 phút. Áp suất tổng của hệ là không
đổi và bằng 1.2 atm, nhiệt độ 25°C.

64 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 2.2. Thieát bò phaûn öùng giaùn ñoaïn coù theå tích (theå tích
hoãn hôïp phaûn öùng) thay ñoåi

3- Phản ứng bậc hai:

2A → saã
sảnn phẩm
phêím
A + B → sản
saã nphẩm
phêím C A = CB
o o
Phương
Phûúng trình
t r òvận
nh tốc
vêå nphảncứng
t öë phaãlà:n ûá
n g laâ
:
CA 2
o dX A 2  1 − XA 
= kC A  
1 +  A X A dt o  1 + A X A 
n laâ
:
Daå
nXg t ñch phên laâ
:
1 + A XA (1 +  A ) X A
o
A
dX A = +  A l n (1 − X A ) = kC A t (
(1 − X A ) 2 1 − XA o

bêå
c n: vúá
i phaã
n ûá
n g bêå
c n, phûúng t r ònh vêå
n t öë
c coádaå
n g:
66 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
 2.2. Thieát bò phaûn öùng giaùn ñoaïn coù theå tích (theå tích
hoãn hôïp phaûn öùng) thay ñoåi

4-c Phản
bêå i ứng
n: vúá bậc
phaã
n ûánn:g bêå
c n, phûúng t r ònh vêå
nt
n
1 dN A n  1 − XA 
− n
= kC A = kC A  
V dt o  1 + A XA 
dạng tích phân là:
n −1
XA (1 +  A X A )
o
n −1
dX A = CA kt
(1 − X A ) n o
aâvêå
n t öë
c phaã
n ûá
ng
67 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
 2.3. Nhieät ñoä vaø toác ñoä phaûn öùng
E 1
lnk = ln A −  
Ñònh luaät Arrheùnius RT
ln k -E/R
k = k0 e- E / RT
vôùi:
k0: thöøa soá taàn soá (frequency factor) 1/T
E : naêng löïông hoaït hoùa (activation energy),
J/mol
R: haèng soá khí = 8,27 J/mol.K
T: K

68 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä leân toác ñoä phaûn öùng
a) Bình thöôøng

b) Phaûn öùng dò theå do quaù trình

truyeàn khoái kieåm soùat, (-r) taêng
chaäm theo T.

c) Phaûn öùng noå, (-r) taêng nhanh taïi

nhieät ñoä boác chaùy.

d) Phaûn öùng xuùc taùc do toác ñoä haáp phuï

kieåm soùat (T taêng laøm giaûm haáp
phuï) hay phaûn öùng enzym.

e) Phaûn öùng phöùc taïp coù phaûn öùng

phuï vaø taêng ñaùng keå taïi nhieät taêng.

f) Phaûn öùng thuaän nghòch phaùt nhieät

71 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
72 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
Quaù trình truyeàn nhieät cho bình phaûn öùng

73 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

76 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
77 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
VD 2.3 Cho phản ứng đồng thể pha khí: A → B + C
Được thực hiện trong bình khuấy gián đoạn có thể tích không đổi
V=200 dm3. Nhập liệu hỗn hợp khí gồm 75% A và 25% khí trơ. Áp
suất tổng ban đầu 20 atm, nhiệt độ trong bình không đổi T=227oC.
a) Xem hỗn hợp nhập liệu là khí lý tưởng, tính số mol và nồng độ ban
đầu của A.
b) Hãy xác định thời gian để phản ứng được 99% và áp suất của hỗn
hợp khí trong bình phản ứng nếu phản ứng xảy ra không thuận
nghịch theo bậc 1: (-rA)=kCA; k=0,1(ph-1)
c) Hãy xác định thời gian để phản ứng được 80% nếu phản ứng xảy ra
không thuận nghịch theo bậc 2: (-rA)=kCA2; k=0,7(lít/mol.ph). Tính áp
suất của hỗn hợp khí trong bình phản ứng nếu nhiệt độ lúc này là
127°C

78 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

BT 2.1 Tìm độ chuyển hóa sau 1 giờ trong
TBPU gián đoạn cho:

BT 2.2 Chất lỏng A tạo thành R trong bình PƯ

gián đoạn, và chỉ trong 1 phút đầu, nồng độ A
giảm từ CAo= 2.03 mol/l còn CAf = 1.97 mol/l.
Tìm phương trình tốc độ phản ứng nếu PỨ là bậc
2 theo A

83 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 BT 2.3
Enzyme E làm chất xúc tác cho phản ứng A tạo thành R:

Nếu cho enzyme (CEo=0.001 mol/l) và tác nhân (CAo=10 mol/l vào thiết bị phản ứng
dạng mẻ và để phản ứng xảy ra, tìm thời gian cần thiết để nồng độ tác chất giảm còn
0.025 mol/l. Biết rằng nồng độ enzyme duy trì không đổi trong suốt phản ứng
BT 2.4
Chất A có CAo=1M được đưa vào bình PƯ gián đoạn tạo sản phẩm R: A→R. Nồng
độ A trong bình được kiểm soát theo thời gian:

t, phút
CA, mol/m3
Nếu CAo=500mol/m3, tìm độ chuyển hóa XA sau 5 giờ trong bình phản ứng trên.
Tìm phương trình vận tốc phản ứng
84 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học
 BT 2.2 VBM

87 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 BT 2.3 VBM

89 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 BT 2.5 VBM

91 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 BT 2.6 VBM

93 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học

 BT 2.7 VBM

95 Chương 2. Xử lý dữ kiện động học