ΤΟ ΔΕΙΠΝΟ – HERMAN KOCH

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΟΛΛΑΝΔΙΑ:ΜΑΡΙΑ

ΑΓΓΕΛΙΔΟΥ
ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2013
Ή αν έβλεπες κάποιον να περπατάει μόνος του, σε μια στροφή του
δρόμου, γυρίζοντας σπίτι του με τα ψώνια, με μια τσάντα γεμάτη κόκκινο
κρασί και μπαγκέτες, δεν θα ‘ταν δύσκολο να σου φύγει ελαφρά το τιμόνι
και να πέσεις πάνω του. Σχεδόν κατά λάθος. «Ξαφνικά βρέθηκε μπροστά
στον προφυλακτήρα μου» θα μπορούσες να πεις μετά—ή δεν θα ‘λεγες
τίποτα ,θα άφηνες τον Ολλανδό πεσμένο στην άκρη του δρόμου λες κι
είχες χτυπήσει λαγό, θα γύριζες σπίτι και θα έπλενες τυχόν σημάδι από το
φτερό και τον προφυλακτήρα. Όλα επιτρέπονταν, αρκεί να περνούσε το
μήνυμα: δεν σας θέλουμε εδώ! Ξεκουμπιστείτε! Γυρίστε στην πατρίδα
σας! Πηγαίνει στην πατρίδα σας να παραστήσετε ότι είστε στη Γαλλία με
μπαγκέτες και τυριά και γαλλικό κρασό αλλά όχι εδώ, όχι σ’εμάς! Σ. 78.

Το μυαλό μου πήγε στα Αδέσποτα Σκυλιά και στον Όταν ξέσπασε η βία,
τις θυμάμαι πάντα αυτές τις ταινίες όταν είμαι στην εξοχή, αλλά ακόμα
περισσότερο εδώ, στην Ντορντόν, στον λόφο όπου ο αδερφός μου και η
γυναικα του έχουν στήσει τον «μικρό γαλλικό τους παράδεισο, όπως τον
αποκαλούσαν οι ίδιοι. Στα Αδέσποτα σκυλιά ο ντόπιος πληθυσμός, αφού
στην αρχή περιορίζεται σε αθώα πειράγματα, αποφασίζει να πάρει φριχτή
εκδίκηση από τους νεοφερμένους, που νομίζουν ότι αγόρασαν ένα
όμορφο σπιτάκι στην σκοτσέζικη ύπαιθρο. Στο Όταν ξέσπασε η βία είναι
οι αμερικάνοι χωριάτες που διακόπτουν άγρια τη βαρκάδα μιας παρέας
πρωτευουσιάνων. Βιασμοί και φόνοι γίνονται φόρα παρτίδα και στις δυο
ταινίες. Σ. 79.

Μετά ξαναγυρίσαμε στις ταινίες για λίγη ώρα. Η Κλερ αποάκλεσε το

Μάντεψε ποιος θα έρθει το βράδυ «την πιο ρατσιστική ταινία που
γυρίστηκε ποτέ». Υποθέτω πως στην υπόθεση την ξέρουν όλοι. Η κόρη
ενός εύπορου λευκού ζευγαριού (τους οποίους υποδύονται ο Σπένσερ
Τρέισι και η Κάθριν Χέπμπουρν) φέρνει τον νεόκοπο αρραβωνιαστικό
της στο πατρικό της σπίτι. Προς μεγάλη και δυσάρεστη έκπληξή τους ο
αρραβωνιαστικός της είναι νέγρος (ο Σίντνεϊ Πουατιέ). Κατά τη διάρκεια
του δείπνου προβάλλει σιγά σιγά η αλήθεια:ο νέγρος είναι ένας καλός
νέγρος, ένας έξυπνος νέγρος, καλοντυμένος, που διδάσκει στο
πανεπιστήμιο. Διανοητικά είναι πολύ ανώτερος από τους λευκούς γονείς
της αρραβωνιαστικιάς του, που είναι μετριότητες, συνηθισμένοι
μεγαλοαστοί, φίσκα στις προκαταλήψεις σχετικά με τους νέγρους.

«Κι εκεί ακριβώς, σ’αυτές τις προκαταλήψεις, βρίσκεται κρυμμένο το

αγκάθι το του ρατσισμού» είπε η Κλερ, «Γιατί οι νέγροι που οι γονείς
ξέρουν από την τηλεόραση κι από τις γειτονιές όπου φοβούνται να πάνε
είναι φτωχοί, τεμπέληδες, βίαιοι, εγκληματίες. Ο μελλοντικός γαμπρός
του, όμως, είναι—ευτυχώς—ένας απόλυτα προσαρμοσμένος νέγρος, που
έχει φορέσει το καλό κοστούμι με γιλέκο του λευκού. Για να μοιάζει όσο
πιο πολύ γίνεται σ’αυτόν τον λευκό». Σ. 85.

Ρατσιστής θα ήμουν αν συμπαθούσα αυτόν τον μικρό υποκριτή απλώς

και μόνο εξαιτίας του χρώματος που έχει το δέρμα του ή εξαιτίας του
τόπου καταγωγής του. Θετικός ρατσισμός. Ρατσιστής θα ήμουν αν η
υποκρισία του θετού ανιψιού μας με οδηγούσε σε συμπεράσματα για την
Αφρική γενικότερα και για την Μπουρκίνα Φάσο ειδικότερα. Σ. 126.

Πάτησα Full Screen. Η εικόνα έγινεν μεν μεγαλύτερη τώρα, αλλά και
πολύ πιο θολή, το σχήμα πιο δυσδιάκριτο. Άθελά μου θυμήθηκα το
Blow-up, την ταινία του Μικελάντζελο Αντονιόνι, όπου ένας
φωτογράφος μεγεθύνοντας μια φωτογραφία διακρίνει ένα πιστόλι κάτω
από έναν θάμνο: ένα όπλο που χρησιμοποιήθηκε σε έναν φόνο, όπως
αποκαλύπτεται στη συνέχεια. Αλλά εδώ, στον υπολογιστή δεν είχε νόημα
να μεγεθύνεις την εικόνα. Μίκρυνα ξανά την εικόνα και πήρα τον
μεγεθυντικό φακό που έχω πάντα στο γραφείο μου. Σ. 156.

Τίπτοα το ιδιαίτερο. Τους έβαλα ένα απλό αριθμητικό πρόβλημα. Σε μια

ομάδα εκατό ανθρώπων, πόσοι είναι καθάρματα; Πόσοι οι πατεράδες που
αποπαίρνουν τα παιδιά τους;Πόσοι οι ηλίθιοι που βρομάει η ανάσα τους,
αλλά αρνούνται να κάνουν κάτι γι’αυτό;Πόσοι οι άχρηστοι
τεμπελχανάδες που περνούν τη ζωή τους παραπονούμενοι για αδικίες που
ουδέποτε υπέστησαν; Κοιτάξτε γύρω σας, τους είπα. Πόσους από τους
συμμαθητές σας δεν θα θέλατε να ξαναδείτε αύριο στα θρανία της τάξης
σας; Σκεφτείτε αυτό το μέλος της δικής σας οικογένειας, εκείνον τον
εκνευριστικό θείο με τις βαρετές, σαχλές ιστορίες που διηγείτε σ’όλες τις
οικογενειακές γιορτές, τον κακάσχημο ξάδερφο που βασανίζει τη γάτα
του. Φανταστείτε την ανακούφισή σας, και όχι μόνο τη δική σας αλλά
ολόκληρης της οικογένειας, αν αυτός ο θείος ή ο ξάδερφος πατούσε
νάρκη ή τον πετύχαινε βόμβα ριγμένη από αεροπλάνο. Αν αυτός ο
συγγενής αφανιζόταν από προσώπου γης. Και τώρα σκεφτείτε τα
εκατομμύρια θύματα όλων των πολέμων που έχουν γίνει ως τώρα—
ουδέποτε αναφέρθηκα ειδικά στον Δεύτερο Παγκόσμιο, απλώς τον
αναφέρω συχνά ως παράδειγμα, επειδή είναι ο πόλεμος που τους αγγίζει
πιο πολύ—σκεφτείτε τις χιλιάδες, ίσως και δεκάδες χιλιάδες των
θυμάτων που δεν θα μας λείψουν καθόλου, το αντίθετο μάλιστα. Και
στατιστικά να το πάρει κανείς, είναι αδύνατον να ‘τανε όλα αυτά τα
θύματα καλοί ανθρώποι, ό,τι κι αν εννοούμε με το «καλοί». Το άδικο
βρίσκεται μάλλον στο γεγονός ότι και τα καθάρματα μπαίνουν στον
κατάλογο των αθώων θυμάτων. Ότι και τα δικά τους ονομάτα χαράζονται
στα μνημεία πολέμου». Σ. 187.

Ο Σερζ με κοίταξε, αλλά σβέλτα απέφυγα το βλέμμα μου. Κατά πόσο

μπορούσε να μιλήσει με για την κληρονομικότητα ο αδερφός μου;
Εντάξει, ίσως κάτι ήξερε για τα δικά του παιδιά: αυτά που ήταν σάρκα
και αίμα του. Αλλά για τον Μπο; Κατά πόσο έπρεπε κάποια στιγμή να
παραδεχτείς ότι προφανώς το παιδί σου έχει κληρονομήσει κάτι από
κάποιον άλλο;Από τους φυσικούς του γονείς, ας πούμε, που είχαν μείνει
στην Αφρική;Κατά πόσο ήταν ικανός ο Σερζ να αποστασιοποιηθεί από
τις πράξεις του θετού γιου του;…Σε όλους τους οικογενειακούς καβγάδες
—όπως άλλωστε και σε συμπλοκές και πολέμους—έρχεται μια στιγμή
που ο ένας ή και οι δύο πλευρές μπορούν να κάνουν πίσω για να
αποφύγουν την επιδείνωση της κατάστασης. Σ. 234.

Κοίταξα τον διευθυντή. Αυτό το σίχαμα, που πίστευε στην

υπερθέρμανση του πλανήτη και στην πλήρη απάλειψη όλων των
πολέμων και της αδικίας από προσώπου γης, πιθανότατα ασπαζόταν και
την πεποίθηση ότι ήταν δυνατόν να θεραπεύσει κανείς τους βιαστές και
τους κατά συρροή δολοφόνους· ότι έπειτα από χρόνια κουβεντούλας
μ’έναν ψυχίατρο θα μπορούσαν να επιχειρήσουν τα πρώτα τους
διστακτικά βήματα για να επανενταχτούν στην κοινωνία. Σ. 274.