Zrozumiec Przeszlosc Program Nauczania Historia Lo Zakr Rozszerzony

Robert Śniegocki
Zrozumieć przeszłość
Program nauczania historii
w zakresie rozszerzonym dla
liceum ogólnokształcącego
i technikum
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.

Warszawa 2019
Spis treści
Wstęp
I. Ogólna charakterystyka programu
II. Zgodność programu z podstawą programową kształcenia ogólnego
III. Treści przedmiotu historia w podstawie programowej – zakres rozszerzony
IV. Cele kształcenia i wychowania
V. Rozkład materiału
VI. Procedury osiągania szczegółowych celów edukacyjnych
 Wykład
 Rozmowa nauczająca
 Burza mózgów
 Debata „za” i „przeciw”
 Metaplan
 Praca ze źródłem historycznym
 Dyskusja punktowana
 Portfolio
 Wycieczka
VII. Proponowane formy kontroli oraz metody oceny osiągnięć uczniów
 Wypowiedź ustna
 Test dydaktyczny
 Sprawdzian
 Praca pisemna
 Prezentacja
 Portfolio
VIII.Bibliografia
 Dydaktyka historii
 Starożytny Wschód
 Starożytna Grecja
 Starożytny Rzym
 Średniowiecze
 Nowożytność
 XIX wiek
 XX wiek
Program nauczania historii „Zrozumieć przeszłość” dla liceów ogólnokształcących i
techników w zakresie rozszerzonym jest zgodny z podstawą programową opublikowaną
w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 30 stycznia 2018 r. w sprawie
podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum
oraz branżowej szkoły II stopnia (DzU z 2 marca 2018 r., poz. 467).
Wstęp
Celem nauczania historii jest zrozumienie zarówno przeszłych, jak i współczesnych mechani-
zmów rządzących światem w aspekcie politycznym, gospodarczo-społecznym czy kulturowym.
Autorzy podstawy programowej zwracają także uwagę na potrzebę kultywowania idei wolności,
która w ostatnich stuleciach wyrażała się w dążeniu do uzyskania niepodległości i utrzymaniu pań-
stwowej suwerenności. Nie można też zapomnieć o bardzo ważnych aspektach wychowawczych
nauczania historii. Jej celem jest bowiem:
1) pogłębianie wiedzy o ważnych wydarzeniach z dziejów narodu polskiego i dziejów powszechnych,
by móc krytycznie odnosić się do przeszłości, lepiej rozumieć teraźniejszość i odpowiedzialnie budo-
wać przyszłość;
2) wzmacnianie poczucia miłości do Ojczyzny przez szacunek i przywiązanie do tradycji i historii
własnego narodu oraz jego osiągnięć, kultury i języka ojczystego;
3) kształtowanie więzi z krajem ojczystym, świadomości obywatelskiej, postawy szacunku i odpo-
wiedzialności za własne państwo; utrwalanie poczucia godności i dumy narodowej; budowanie sza-
cunku dla innych ludzi oraz dokonań innych narodów i państw;
4) kształtowanie szacunku dla dziedzictwa narodowego; wyrabianie poczucia troski o pamiątki i
zabytki historyczne;
5) rozbudzanie zainteresowań własną przeszłością, przeszłością swojej rodziny oraz historią lo-
kalną i regionalną;
6) rozwijanie myślenia historycznego oraz wrażliwości moralnej i estetycznej;
7) kształtowanie zdolności humanistycznych, sprawności językowej, umiejętności samodzielnego po-
szukiwania wiedzy i korzystania z różnorodnych źródeł informacji, krytycznego formułowania i wy-
powiadania własnych opinii.
Autorzy podstawy programowej zwracają także uwagę, że założenia owej podstawy nie są goto-
wym programem nauczania i w żadnym wypadku nie mogą być traktowane jako zestaw tematów
lekcji. Nie należy zapomnieć również, iż rozwój współczesnych źródeł przekazywania wiedzy wy-
maga, aby w procesie nauczania wykorzystywać: wszelkie dostępne zasoby źródeł i opracowań hi-
storycznych. Dlatego postulują oni korzystanie z coraz mocniej rozwijających się zasobów źródło-
wych instytucji publicznych i niepublicznych, których zasoby (w większości dostępne w wersjach
elektronicznych) mogą stanowić źródło inspiracji i wsparcia dla uczniów i nauczycieli.
Dużą rolę w procesie nauczania należy przypisać pozalekcyjnym metodom edukacji, do których
zaliczono wycieczki, pobyty studyjne, wymiany młodzieżowe, projekty, konkursy, akademie szkolne,
uroczystości rocznicowe, rekonstrukcje historyczne, multimedialne wystawy muzealne. Należy więc,
www.dlanauczyciela.pl
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 3
w miarę oczywiście możliwości szkoły i uczniów, udać się na wycieczki do miejsc pamięci i mu-
zeów, w tym: Muzeum Powstania Warszawskiego, Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w
Oświęcimiu, Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, Muzeum Polaków Ratujących Żydów
podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, Cmentarza Powązkowskiego w War-
szawie, Cmentarza Obrońców Lwowa.
I. Ogólna charakterystyka programu

Podczas opracowywania koncepcji programu wykorzystano zarówno osiągnięcia dydaktyki hi-
storii i pedagogiki, jak i wieloletnie doświadczenia praktyczne zebrane w pracy w szkole. Prezen-
towany program, związany ściśle z zestawami pomocy dydaktycznych, wyróżnia się spośród in-
nych programów nauczania podejściem zgodnym z zasadami konektywizmu.
Cel współczesnej nauki – a żyjemy w epoce społeczeństwa informacyjnego – stanowi oparcie się
na zasadzie uczenia myślenia, a nie wyłącznie zdobywanie wiedzy. Kluczową kompetencją jest
korzystanie ze zdobyczy technologicznych i odnajdywania w nich potrzebnych danych. Następnie
uczeń powinien samodzielnie ocenić ich wartość, dokonać odpowiedniej selekcji i wyciągnąć wła-
ściwe wnioski. Cele kształcenia i osiągnięcia ucznia, zgodnie z koncepcją Podstawy programowej,
przedstawiono w programie jako efekty zapisane językiem wymagań edukacyjnych. Oznacza to,
że zgodnie z nowymi zasadami nauczania punktem wyjścia w nauczaniu są oczekiwanie rezultaty,
głównie umiejętności, które uczeń powinien uzyskać w procesie edukacji. Ma to podkreślić po-
trzebę przeniesienia potrzeby zdobywania wiadomości na rzecz kształcenia owych umiejętności,
pobudzenia ucznia do aktywności, kreatywności. Z tego podejścia wynika układ programu –
przedstawienie treści nauczania w postaci szczegółowych wymagań edukacyjnych. Prezentowany
program zakłada ciągłość procesu edukacyjnego oraz interakcje między treściami kształcenia hi-
storii w szkole podstawowej i w szkole ponadpodstawowej w zakresie podstawowym. Dzięki
temu edukacja będzie koherentna, pozwalając na wykorzystanie wiedzy i umiejętności zdobytych
przez uczniów na wcześniejszych etapach edukacyjnych. Program skonstruowano tak, aby można
było go zrealizować w całości nawet przy minimalnej liczbie godzin, czyli dwóch tygodniowo, wy-
nikającej z ramowego planu nauczania szkoły.
W programie zastosowano określony przez podstawę programową podział chronologiczny:
1) klasa I – starożytność – średniowiecze;
2) klasa II – do 1815 roku;
3) klasa III – do 1939 roku;
4) klasa IV liceum ogólnokształcącego/klasy IV i V technikum – po 1939 roku.
Poszczególne etapy podzielono na rozdziały. Zazwyczaj najpierw realizowany jest materiał po-
święcony historii powszechnej, a następnie polskiej. O ile w szkole podstawowej największy na-
cisk położono na poznawanie dziejów ojczystych, o tyle w szkole średniej podkreślono koniecz-
ność ich zgłębiania w szerszym aspekcie. W ten sposób uczniowie zapoznają się z dziejami Polski
w silniejszym powiązaniu z dziejami Europy czy świata. W programie zaproponowano odpowied-
nią liczbę jednostek lekcyjnych, wyróżniono najważniejsze treści faktograficzne, a następnie przy-
porządkowano im odpowiednie fragmenty podstawy programowej. W rozkładzie materiału prze-
widziano również lekcje powtórzeniowo-sprawdzające.
II. Zgodność programu z podstawą programową kształcenia
ogólnego
Prezentowany program jest w pełni zgodny z nową podstawą kształcenia ogólnego, w której wy-
różniono trzy zasadnicze obszary rozwijania kompetencji historycznych uczniów w ciągu całego
toku nauczania: chronologia historyczna, analiza i interpretacja historyczna, tworzenie narracji
historycznej.
Ustalono także tzw. wymagania ogólne właściwe dla danego etapu edukacyjnego, ściśle podpo-
rządkowane celom kształcenia i uwzględniające wiek oraz rozwój umysłowy uczniów. Wymaga-
nia te zostały w podstawie programowej przedstawione w formie opisu osiągnięć obowiązujących
na określonym etapie szkolnej edukacji historycznej.
W tabelach ukazano umiejętności ujęte w podstawie programowej w postaci trzech grup celów
ogólnych.
Etap Chronologia historyczna

1) odróżnianie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, 2) posługiwanie się
podstawowymi określeniami czasu historycznego: epoka, okres p.n.e., okres n.e.,
Szkoła tysiąclecie, wiek, rok; 3) obliczanie upływu czasu między wydarzeniami historycznymi;
podstawowa 4) umieszczanie procesów, zjawisk i faktów historycznych w czasie oraz
porządkowanie ich i ustalanie związków przyczynowo-skutkowych; 5) dostrzeganie
zmiany w życiu politycznym i społecznym oraz ciągłości w rozwoju kulturowym.
Uczeń: 1) porządkuje i synchronizuje wydarzenia z historii powszechnej oraz dziejów
ojczystych; 2) dostrzega zmienność i dynamikę wydarzeń w dziejach, a także ciągłość
Liceum
procesów historycznych i cywilizacyjnych.
ogólnokształcące i
technikum
Etap Analiza interpretacja historyczna

1) Krytyczne analizowanie informacji uzyskanych z innych źródeł (w tym
kartograficznych), próba wyciągnięcia z nich wniosków; 2) lokalizacja w przestrzeni
procesów, zjawisk i faktów historycznych przy wykorzystaniu map, planów w różnych
Szkoła
skalach; 3) rozróżnianie w narracji historycznej warstwy informacyjnej, wyjaśniającej i
podstawowa
oceniającej; 4) objaśnianie związków przyczynowo-skutkowych, analizowanie zjawisk i
procesów historycznych; 5) dostrzeganie potrzeby poznawania przyszłości dla
rozumienia procesów zachodzących we współczesności.
Uczeń: 1) analizuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w kontekście epok i
dostrzega zależności pomiędzy różnymi dziedzinami życia społecznego; 2) rozpoznaje
Liceum
rodzaje źródeł, ocenia przydatność źródła do wyjaśnienia problemu historycznego; 3)
ogólnokształcące i
dostrzega mnogość perspektyw badawczych oraz różnorakie interpretacje historii i ich
technikum
przyczyny; 4) ugruntowuje potrzebę poznawania przeszłości dla rozumienia
współczesnych mechanizmów społecznych i kulturowych.
Etap Tworzenie narracji historycznej
1) Konstruowanie ciągów narracyjnych przy wykorzystaniu zdobytych informacji
źródłowych; 2) posługiwanie się pojęciami historycznymi i wyjaśnianie ich znaczenia;
Szkoła 3) przedstawianie argumentów uzasadniających własne stanowisko w odniesieniu do
podstawowa procesów i postaci historycznych; 4) tworzenie krótkich i długich wypowiedzi: planu,
notatki, rozprawki, prezentacji.
Liceum Uczeń: 1) tworzy narrację historyczną w ujęciu przekrojowym, jak i problemowym; 2)

ogólnokształcące i dostrzega problem i buduje argumentację, uwzględniając różne aspekty procesu
technikum historycznego; 3) dokonuje selekcji i hierarchizacji oraz integruje informacje
pozyskane z różnych źródeł wiedzy.
III. Treści nauczania szczegółowe przedmiotu historia w

podstawie programowej – zakres rozszerzony
Zakres podstawowy Zakres rozszerzony

Historia jako nauka. Uczeń:
1) definiuje podstawowe pojęcia (prehistoria, spełnia wymagania określone dla zakresu
historia, historiografia, źródło historyczne); podstawowego, a ponadto:
2) rozpoznaje rodzaje źródeł historycznych; 1) charakteryzuje nauki pomocnicze historii;
3) przedstawia periodyzację dziejów po- 2) wyjaśnia zasady krytycznej analizy i inter-
wszechnych i ojczystych. pretacji różnych rodzajów źródeł historycz-
nych;
3) analizuje różne oceny historiografii, doty-
czące dziejów ojczystych i powszechnych.
II. Pradzieje i historia starożytnego Wschodu. Uczeń:
1) wyjaśnia zagadnienie rewolucji neolitycz- spełnia wymagania określone dla zakresu
nej; podstawowego, a ponadto:
2) porównuje uwarunkowania geograficzne 1) charakteryzuje pradzieje ludzkości z po-
rozwoju cywilizacji na Bliskim i Dalekim działem na epoki;
Wschodzie;
2) charakteryzuje organizację państw i struk-
3) charakteryzuje organizację państw i struk- turę społeczeństw w cywilizacjach starożyt-
turę społeczeństw w cywilizacjach starożyt- nego Dalekiego Wschodu;
nego Bliskiego Wschodu;
3) porównuje systemy prawne i etyczne cywi-
4) rozpoznaje najważniejsze osiągnięcia kul- lizacji starożytnego Bliskiego i Dalekiego
turowe starożytnych cywilizacji Bliskiego i Wschodu.
Dalekiego Wschodu;
5) charakteryzuje wierzenia ludów tworzą-
cych cywilizacje starożytnego Bliskiego i Dale-
kiego Wschodu, z uwzględnieniem judaizmu.
III. Świat starożytnych Greków. Uczeń:
1) charakteryzuje geograficzne warunki spełnia wymagania określone dla zakresu
ukształtowania się cywilizacji greckiej; podstawowego, a ponadto:
2) porównuje organizację społeczeństwa Aten 1) porównuje geograficzne uwarunkowania
i Sparty oraz formy ustrojowe greckich polis; narodzin cywilizacji starożytnego Wschodu i
Grecji;
3) opisuje różne formy ekspansji w świecie
greckim (kolonizację grecką i fenicką, wojny 2) charakteryzuje kulturę kreteńską i mykeń-
grecko-perskie i ekspansję Aleksandra ską;
Macedońskiego); 3) ocenia funkcjonowanie demokracji w Ate-
nach czasów Peryklesa;
4) charakteryzuje religię starożytnych Gre-
ków; 4) opisuje państwo Aleksandra
5) rozpoznaje osiągnięcia kulturowe starożyt- Macedońskiego;
nych Greków.
5) wyjaśnia specyfikę kultury hellenistycznej.
IV. Społeczeństwo, życie polityczne i kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:
1) charakteryzuje przemiany ustrojowe i spo- spełnia wymagania określone dla zakresu
łeczne (w tym problem niewolnictwa) w pań- podstawowego, a ponadto:
stwie rzymskim doby republiki oraz cesar-
1) omawia początki Rzymu, z uwzględnieniem
stwa, z uwzględnienim roli Juliusza Cezara i
kultury Etrusków;
Oktawiana Augusta;
2) charakteryzuje organizację armii oraz
2) omawia charakter ekspansji rzymskiej i wy-
etapy ekspansji rzymskiej;
jaśnia ideę imperium rzymskiego;
3) rozpoznaje dziedzictwo antyku grecko-
3) charakteryzuje wierzenia religijne starożyt-
rzymskiego we współczesnym świecie;
nych Rzymian;
4) wyjaśnia pojęcia obywatel i obywatelstwo
4) wyjaśnia genezę chrześcijaństwa i zmiany
w polis ateńskiej i republikańskim Rzymie
sytuacji chrześcijan w państwie rzymskim;
oraz wyjaśnia recepcję antycznego pojęcia
5) wyjaśnia wewnętrzne i zewnętrzne przy- obywatel w późniejszych epokach.
czyny upadku państwa rzymskiego;
6) rozpoznaje osiągnięcia kulturowe starożyt-
nych Rzymian.
V. Bizancjum i świat islamu. Uczeń:
1) lokalizuje w czasie i przestrzeni cesarstwo spełnia wymagania określone dla zakresu
bizantyjskie i charakteryzuje jego osiągnięcia podstawowego, a ponadto:
w zakresie kultury;
1) opisuje charakterystyczne cechy bizantyj-
2) wyjaśnia genezę islamu i charakteryzuje skiego systemu politycznego;
główne zasady tej religii;
3) przedstawia główne kierunki ekspansji 2) charakteryzuje etapy ekspansji Arabów i
arabskiej; ocenia ich politykę wobec ludności podbitej;
4) opisuje charakterystyczne cechy kultury 3) wyjaśnia wpływ cywilizacji islamskiej na
arabskiej i rozpoznaje jej najważniejsze osią- cywilizację łacińską i bizantyjską.
gnięcia.
VI. Europa wczesnego średniowiecza. Uczeń:
1) opisuje zasięg terytorialny, organizację spełnia wymagania określone dla zakresu
władzy, gospodarkę i kulturę państwa Fran- podstawowego, a ponadto:
ków, ze szczególnym uwzględnieniem polityki
1) opisuje wierzenia i organizację społeczną
Karola Wielkiego;
Słowian;
2) charakteryzuje ideę cesarstwa karoliń-
2) opisuje proces powstawania pierwszych
skiego i porównuje ją z ideą cesarstwa Otto-
państw w Europie Środkowo-Wschodniej z
nów;
uwzględnieniem wpływu cywilizacji łacińskiej
3) opisuje proces tworzenia się państw w Eu- i bizantyjskiej;
ropie, z uwzględnieniem ich chrystianizacji.
3) charakteryzuje kierunki ekspansji Norma-
nów i ocenia jej skutki;
4) ocenia znaczenie renesansu karolińskiego
dla rozwoju kultury
europejskiej.
VII. Europa w okresie krucjat. Uczeń:
1) wyjaśnia ideowe i polityczne przyczyny, a spełnia wymagania określone dla zakresu
także charakter rywalizacji papiestwa z cesar- podstawowego, a ponadto:
stwem o zwierzchnictwo nad średniowieczną
1) wyjaśnia przyczyny rozłamu w Kościele w
Europą;
XI w.;
2) charakteryzuje polityczne, społeczno-go-
2) charakteryzuje i ocenia rolę zakonów w śre-
spodarcze i religijne uwarunkowania wypraw
dniowiecznej Europie;
krzyżowych do Ziemi Świętej i rekonkwisty
oraz przedstawia ich skutki. 3) opisuje kierunki, charakter oraz konse-
kwencje najazdów mongolskich dla Europy.
VIII. Gospodarcze i społeczne realia średniowiecznej Europy. Uczeń:
1) charakteryzuje funkcjonowanie władzy, spełnia wymagania określone dla zakresu
struktur społecznych i gospodarki w systemie podstawowego, a ponadto:
feudalnym;
1) opisuje formy produkcji i handlu w średnio-
2) opisuje charakterystyczne przejawy oży- wieczu;
wienia społeczno-gospodarczego w Europie
2) charakteryzuje genezę, rozwój i rolę śre-
XI–XIII w.;
dniowiecznych miast, z uwzględnieniem miej-
3) charakteryzuje realia życia codziennego w skich republik kupieckich.
średniowiecznym mieście i wsi.
IX. Polska w okresie wczesnopiastowskim. Uczeń:
1) wyjaśnia uwarunkowania narodzin pań- spełnia wymagania określone dla zakresu
stwa polskiego i jego chrystianizacji, z podstawowego, a ponadto:
uwzględnieniem roli Mieszka I i Bolesława
1) przedstawia geografię plemienną Polski
Chrobrego;
przedpiastowskiej;
2) opisuje zmiany terytorialne państwa pol-
2) charakteryzuje organizację państwa wcze-
skiego w X–XII w.;
snopiastowskiego;
3) rozpoznaje tendencje centralistyczne i de-
3) dokonuje bilansu panowania władców pia-
centralistyczne w życiu politycznym państwa
stowskich (do 1138 r.);
polskiego w X–XII w.;
4) charakteryzuje spór Bolesława Śmiałego z
4) zestawia najważniejsze wydarzenia z dzie-
biskupem Stanisławem.
jów Polski i Europy w X–XII w.
X. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego. Uczeń:
1) wyjaśnia przyczyny polityczne i społeczno- spełnia wymagania określone dla zakresu
gospodarcze oraz następstwa rozbicia dzielni- podstawowego, a ponadto:
cowego;
1) charakteryzuje przebieg walk o tron senio-
2) przedstawia nowe zagrożenia zewnętrzne ralny w kontekście postanowień tzw. testa-
(Marchia Brandenburska, Zakon Krzyżacki, mentu Bolesława Krzywoustego;
Mongołowie);
2) porównuje zasady kolonizacji na prawie
3) opisuje przemiany społeczno-gospodarcze polskim i na prawie niemieckim;
na ziemiach polskich oraz ocenia społeczno-
3) charakteryzuje proces formowania się spo-
kulturowe skutki kolonizacji na prawie nie-
łeczeństwa stanowego w Polsce.
mieckim;
4) charakteryzuje proces przezwyciężenia
rozbicia politycznego ziem polskich, ze wska-
zaniem na rolę władców i Kościoła;
5) zestawia najważniejsze wydarzenia z
okresu rozbicia dzielnicowego i dziejów Eu-
ropy.
XI. Europa późnego średniowiecza. Uczeń:
1) charakteryzuje przemiany społeczne i go- spełnia wymagania określone dla zakresu
spodarcze w Europie w późnym średniowie- podstawowego, a ponadto:
czu;
1) wyjaśnia przyczyny kryzysu idei władzy
2) opisuje zmiany na mapie politycznej Eu- uniwersalnej w Europie późnego średniowie-
ropy w XIV–XV w.; cza;
3) charakteryzuje następstwa upadku cesar- 2) charakteryzuje kryzysy polityczne, spo-
stwa bizantyjskiego i ekspansji tureckiej dla łeczne i religijne późnego średniowiecza;
Europy.
3) opisuje i wyjaśnia proces powstawania mo-
narchii stanowych w Europie.
XII. Polska w XIV–XV w. Uczeń:
1) opisuje proces zjednoczeniowy i rozwój te- spełnia wymagania określone dla zakresu
rytorialny państwa polskiego w XIV–XV w.; podstawowego, a ponadto:
2) charakteryzuje rozwój monarchii stanowej 1) ocenia znaczenie unii polsko-litewskiej z
w Polsce, uwzględniając strukturę społeczeń- perspektywy obu narodów;
stwa polskiego w późnym średniowieczu i roz-
2) rozpoznaje przejawy wielokulturowości na
wój przywilejów szlacheckich;
ziemiach polskich w XIV–XV w., z uwzględnie-
3) wyjaśnia międzynarodowe i wewnętrzne niem stosunku Kazimierza Wielkiego do dia-
uwarunkowania związków Polski z Węgrami i spory żydowskiej;
Litwą w XIV–XV w.;
3) wyjaśnia wpływ rozwoju przywilejów szla-
4) charakteryzuje i ocenia stosunki polsko- checkich na sytuację gospodarczą państwa;
krzyżackie na płaszczyźnie politycznej, gospo-
4) dokonuje bilansu panowania władców pa-
darczej i kulturowej;
nujących w Polsce w XIV i XV w.;
5) ocenia politykę dynastyczną Jagiellonów w
jów Polski i Europy w XIV–XV w.
XV w.
XIII. Kultura średniowiecza. Uczeń:
1) wyjaśnia uniwersalny charakter kultury spełnia wymagania określone dla zakresu
średniowiecza, wskazując na wyjątkową rolę podstawowego, a ponadto:
chrześcijaństwa;
1) opisuje rolę uniwersytetów i ich organiza-
2) rozpoznaje dokonania okresu średniowie- cję oraz wyjaśnia przyczyny trwałości idei uni-
cza w dziedzinie kultury, z uwzględnieniem wersyteckiej;
dorobku polskiego średniowiecza;
2) charakteryzuje przemiany życia religijnego
3) określa znaczenie chrześcijaństwa w ob- w okresie średniowiecza;
rządku łacińskim dla rozwoju kultury polskiej;
3) określa znaczenie włączenia ziem polskich
4) charakteryzuje sztukę romańską i gotycką. do cywilizacyjnego kręgu świata zachodniego
(łacińskiego).
XIV. Odkrycia geograficzne i europejski kolonializm doby nowożytnej. Uczeń:
1) charakteryzuje przyczyny i przebieg wy- spełnia wymagania określone dla zakresu
praw odkrywczych; podstawowego, a ponadto:
2) opisuje udział poszczególnych państw eu- 1) charakteryzuje cywilizacje prekolumbij-
ropejskich w podziale Nowego Świata w XVI– skie;
XVIII w.;
2) przedstawia proces rozrostu posiadłości
3) wyjaśnia wpływ wielkich odkryć geogra- kolonialnych państw europejskich w XVI–
ficznych na społeczeństwo, gospodarkę i kul- XVIII w.
turę Europy oraz
obszarów pozaeuropejskich.
XV. Czasy renesansu. Uczeń:
1) wyjaśnia główne prądy ideowe epoki; spełnia wymagania określone dla zakresu
podstawowego, a ponadto analizuje i interpre-
2) rozpoznaje dokonania twórców renesanso-
tuje teksty obrazujące myśl filozoficzną i poli-
wych w dziedzinie kultury;
tyczną doby renesansu.
3) charakteryzuje sztukę renesansową.
XVI. Reformacja i jej skutki. Uczeń:
1) wyjaśnia religijne, polityczne, gospodarcze, spełnia wymagania określone dla zakresu
społeczne, kulturowe uwarunkowania i na- podstawowego, a ponadto:
stępstwa reformacji, opisując jej główne nurty
1) porównuje najważniejsze wyznania prote-
i postaci;
stanckie;
2) wyjaśnia rolę soboru trydenckiego i opisuje
2) przedstawia i ocenia kontrreformacyjne
różne aspekty reformy Kościoła katolickiego;
działania Kościoła katolickiego;
3) opisuje mapę polityczną i wyznaniową Eu-
3) wyjaśnia wpływ reformacji i kontrreforma-
ropy w XVI w.
cji na kulturę;
4) charakteryzuje najważniejsze wojny reli-
gijne.
XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń:
1) przedstawia drogę do nowego modelu mo- spełnia wymagania określone dla zakresu
narchii europejskich w epoce nowożytnej, z podstawowego, a ponadto:
uwzględnieniem charakterystyki i oceny abso-
1) opisuje proces kształtowania się państwa
lutyzmu francuskiego;
moskiewskiego/rosyjskiego w XVI–XVII w.;
2) charakteryzuje konflikty polityczne w Euro-
2) porównuje ewolucję ustroju Francji i Anglii
pie, z uwzględnieniem ekspansji tureckiej i
w XVII w.;
charakteru wojny trzydziestoletniej;
3) charakteryzuje przemiany kapitalistyczne
3) wyjaśnia genezę i opisuje następstwa rewo-
w życiu gospodarczym Europy Zachodniej
lucji angielskich;
XVI–XVII w.;
4) opisuje przemiany w kulturze europejskiej
4) charakteryzuje sztukę barokową.
w XVII w.
XVIII. Państwo polsko-litewskie w czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń:
1) opisuje zmiany terytorialne państwa pol- spełnia wymagania określone dla zakresu
sko-litewskiego i charakteryzuje jego podstawowego, a ponadto:
stosunki z sąsiadami w XVI w.; 1) ocenia rozwiązanie problemu państw za-
konnych w Prusach i Inflantach;
2) wyjaśnia funkcjonowanie najważniejszych
instytucji życia politycznego w XVI-wiecznej 2) charakteryzuje ruch egzekucyjny szlachty
Polsce i ocenia funkcjonowanie demokracji (wskazując przedstawicieli) i ocenia jego zna-
szlacheckiej; czenie dla rozwoju parlamentaryzmu w pań-
stwie polsko-litewskim;
3) omawia polską specyfikę w zakresie roz-
wiązań ustrojowych, struktury społecznej i 3) charakteryzuje stosunki wewnętrzne w Ko-
modelu życia gospodarczego (gospodarka fol- ronie i na Litwie, uwzględniając
warczno-pańszczyźniana) na tle europejskim;
4) przedstawia sytuację wyznaniową na zie- rozwarstwienie stanu szlacheckiego;
miach państwa polsko-litewskiego w XVI w.
4) charakteryzuje główne nurty reformacji w
państwie polsko-litewskim;
5) ocenia sytuację gospodarczą państwa ostat-
nich Jagiellonów.
XIX. Powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Uczeń:
1) wyjaśnia przyczyny, okoliczności i następ- spełnia wymagania określone dla zakresu
stwa zawarcia unii realnej pomiędzy Koroną a podstawowego, a ponadto:
Litwą;
1) ocenia kulturową rolę Polski w przeniesie-
2) charakteryzuje ustrój Rzeczypospolitej Ob- niu wzorców cywilizacji zachodniej na ob-
ojga Narodów w świetle postanowień unii lu- szary ruskie i litewskie;
belskiej;
2) charakteryzuje działania kontrreforma-
3) opisuje strukturę terytorialną i ludno- cyjne ze strony Kościoła katolickiego i władz
ściową Rzeczypospolitej Obojga Narodów; państwowych.
4) wyjaśnia prawne i kulturowe podstawy to-
lerancji religijnej na ziemiach Rzeczypospoli-
tej Obojga Narodów w XVI w.
XX. Pierwsze wolne elekcje i ich następstwa. Uczeń:
1) opisuje okoliczności, zasady, przebieg i na- spełnia wymagania określone dla zakresu
stępstwa pierwszych wolnych elekcji; podstawowego, a ponadto:
2) charakteryzuje działania Stefana Batorego 1) ocenia polityczną rolę wybitnych postaci
w zakresie polityki wewnętrznej i zagranicz- okresu pierwszych wolnych elekcji;
nej;
2) charakteryzuje sytuację wewnętrzną i mię-
3) zestawia najważniejsze wydarzenia z dzie- dzynarodową Rzeczypospolitej na początku
jów państwa polsko-litewskiego w XVI w. z panowania Zygmunta III Wazy.
wydarzeniami europejskimi.
XXI. Renesans w Polsce. Uczeń:
1) ocenia dorobek polskiej myśli politycznej spełnia wymagania określone dla zakresu
doby renesansu; podstawowego, a ponadto:
2) rozpoznaje dokonania twórców polskiego 1) analizuje i interpretuje fragmenty dzieł pi-
odrodzenia w dziedzinie kultury. sarzy politycznych polskiego odrodzenia;
2) ocenia wpływ reformacji i kontrreformacji
na rozwój kultury w Rzeczypospolitej Obojga
Narodów;
3) charakteryzuje związki renesansu pol-
skiego z europejskim.
XXII. Polityka wewnętrzna i zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.
Uczeń:
1) omawia konflikty wewnętrzne i ze- spełnia wymagania określone dla zakresu
wnętrzne Rzeczypospolitej Obojga Narodów podstawowego, a ponadto:
w okresie panowania Wazów;
1) wyjaśnia wewnętrzne i międzynarodowe
2) opisuje sytuację wewnętrzną i położenie uwarunkowania XVII-wiecznych konfliktów
międzynarodowe Rzeczypospolitej Obojga Rzeczypospolitej Obojga Narodów;
Narodów w latach 1669–1696;
2) przedstawia przebieg wojen toczonych
3) ocenia znaczenie bitwy pod Wiedniem dla przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów w XVII
losów Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Eu- w., z uwzględnieniem roli wybitnych dowód-
ropy; ców i polityków, w tym: Stanisława Żółkiew-
skiego, Jana Karola Chodkiewicza, Stefana
4) charakteryzuje zmiany granic Rzeczypo-
Czarnieckiego, Jana III Sobieskiego.
spolitej Obojga Narodów w XVII w.;
jów Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Eu-
ropy i świata w XVII w.
XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.
Uczeń:
1) opisuje proces oligarchizacji życia politycz- spełnia wymagania określone dla zakresu
nego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, podstawowego, a ponadto:
uwzględniając wpływy obce, liberum veto i ro-
1) charakteryzuje udział poszczególnych sta-
kosze;
nów w życiu gospodarczym Rzeczypospolitej
2) wyjaśnia przyczyny kryzysów wewnętrz- Obojga Narodów;
nych oraz załamania
2) opisuje i ocenia projekty wzmocnienia
gospodarczego Rzeczypospolitej Obojga Naro-
władzy królewskiej w Rzeczypospolitej Ob-
dów w XVII w.;
ojga Narodów, w tym: Piotra Skargi, Jana Kazi-
3) ocenia polską specyfikę w zakresie rozwią- mierza;
zań ustrojowych, struktury społecznej i mo-
3) charakteryzuje cechy sztuki barokowej i
delu życia gospodarczego na tle europejskim
opisuje sarmatyzm jako ideologię i styl życia
w XVII w.;
szlachty w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
4) rozpoznaje dokonania twórców epoki ba-
roku powstałe na terytorium Rzeczypospolitej
Obojga Narodów.
XXIV. Europa w dobie oświecenia. Uczeń:
1) charakteryzuje postęp techniczny i prze- spełnia wymagania określone dla zakresu
miany kapitalistyczne w Europie Zachodniej; podstawowego, a ponadto:
2) wyjaśnia główne idee oświecenia i rozpo- 1) opisuje rozwój parlamentaryzmu i rewolu-
znaje dokonania epoki w dziedzinie kultury; cję przemysłową w Anglii;
3) charakteryzuje absolutyzm oświecony na 2) analizuje i interpretuje fragmenty tekstów
przykładach państw sąsiadujących z Rzeczą- myślicieli oświeceniowych;
pospolitą Obojga Narodów;
3) charakteryzuje sztukę klasycystyczną;
4) charakteryzuje proces modernizacji Rosji w 4) charakteryzuje najważniejsze konflikty po-
XVIII w. i rosyjską ideę imperium. lityczne w Europie i na świecie w XVIII w.
XXV. Rewolucje XVIII w. Uczeń:
1) wyjaśnia genezę i charakteryzuje następ- spełnia wymagania określone dla zakresu
stwa amerykańskiej wojny o niepodległość; podstawowego, a ponadto:
2) charakteryzuje ustrój Stanów Zjednoczo- 1) ocenia rolę przywódców rewolucji amery-
nych w świetle założeń konstytucji amerykań- kańskiej i francuskiej;
skiej;
2) charakteryzuje etapy rewolucji francuskiej
3) wyjaśnia przyczyny i opisuje skutki rewolu- i wyjaśnia specyfikę okresu jakobińskiego;
cji francuskiej;
3) ocenia sytuację wewnętrzną i międzynaro-
4) ocenia znaczenie rewolucji amerykańskiej i dową Francji w dobie Dyrektoriatu.
francuskiej z perspektywy politycznej, gospo-
darczej i społecznej;
5) przedstawia wkład Polaków w walkę o nie-
podległość Stanów Zjednoczonych.
XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od czasów saskich do Konstytucji 3 maja). Uczeń:
1) opisuje i ocenia sytuację wewnętrzną i mię- spełnia wymagania określone dla zakresu
dzynarodową Rzeczypospolitej w czasach sa- podstawowego, a ponadto:
skich;
1) charakteryzuje i ocenia projekty naprawy
2) charakteryzuje politykę Rosji, Prus i Austrii Rzeczypospolitej w I poł. XVIII w., w tym: Sta-
wobec Rzeczypospolitej, wskazując przejawy nisława Leszczyńskiego, Stanisława Konar-
osłabienia suwerenności państwa polskiego; skiego;
3) przedstawia reformy z pierwszych lat pano- 2) ocenia znaczenie polsko-saskiej unii perso-
wania Stanisława Augusta; nalnej i rolę panujących;
4) wyjaśnia przyczyny i przedstawia zasięg te- 3) wyjaśnia znaczenie konfederacji barskiej;
rytorialny pierwszego rozbioru Rzeczypospo-
4) charakteryzuje położenie międzynarodowe
litej;
i sytuację wewnętrzną Rzeczypospolitej po
5) wyjaśnia okoliczności zwołania Sejmu pierwszym rozbiorze;
Wielkiego i przedstawia jego reformy, ze
5) porównuje polskie rozwiązania konstytu-
szczególnym uwzględnieniem postanowień
cyjne z amerykańskimi i francuskimi.
Konstytucji 3 maja.
XXVII. Upadek Rzeczypospolitej (wojna z Rosją i powstanie kościuszkowskie).
Uczeń:
1) wyjaśnia wpływ konfederacji targowickiej spełnia wymagania określone dla zakresu
na wybuch wojny z Rosją; podstawowego, a ponadto:
2) charakteryzuje przebieg powstania ko- 1) przedstawia przebieg wojny w obronie
ściuszkowskiego, z uwzględnieniem roli jego Konstytucji 3 maja, z uwzględnieniem roli do-
przywódców; wódców;
3) opisuje zasięg terytorialny drugiego i trze-
ciego rozbioru Rzeczypospolitej;
4) przedstawia przyczyny upadku Rzeczypo- 2) ocenia postać Tadeusza Kościuszki jako
spolitej w XVIII w.; pierwszego polskiego nowożytnego bohatera
narodowego;
jów Rzeczypospolitej w XVIII w. z wydarze- 3) porównuje politykę państw zaborczych na
niami w Europie i na świecie. zagarniętych ziemiach Rzeczypospolitej;
4) charakteryzuje wewnętrzne i zewnętrzne
przyczyny upadku Rzeczypospolitej w XVIII w.
XXVIII. Kultura doby oświecenia w Rzeczypospolitej. Uczeń:
1) rozpoznaje dokonania przedstawicieli pol- spełnia wymagania określone dla zakresu
skiego oświecenia w dziedzinie kultury; podstawowego, a ponadto:
2) rozpoznaje i charakteryzuje najważniejsze 1) wyjaśnia związki oświecenia
zabytki architektury i sztuki doby oświecenia
polskiego z europejskim;
w Polsce;
2) omawia i ocenia dorobek piśmiennictwa
3) omawia rolę instytucji oświeceniowych
oświeceniowego w służbie Rzeczypospolitej
(Komisja Edukacji Narodowej, Biblioteka Za-
(Hugo Kołłątaja, Stanisława Staszica);
łuskich, teatr, czasopiśmiennictwo).
3) omawia rolę Stanisława Augusta jako mece-
nasa sztuki.
XXIX. Epoka napoleońska. Uczeń:
1) charakteryzuje walkę Francji o dominację w spełnia wymagania określone dla zakresu
Europie; podstawowego, a ponadto:
2) przedstawia sukcesy i porażki wewnętrznej 1) wyodrębnia etapy ekspansji Francji i oma-
polityki Napoleona; wia proces tworzenia kolejnych antynapole-
ońskich koalicji;
3) przedstawia przykłady zaangażowania się
Polaków po stronie Napoleona, z uwzględnie- 2) przedstawia przebieg wojny 1809 r. na zie-
niem Legionów Polskich we Włoszech; miach polskich;
4) charakteryzuje genezę, ustrój i dzieje Księ- 3) ocenia postać księcia Józefa Poniatow-
stwa Warszawskiego; skiego;
5) ocenia znaczenie epoki napoleońskiej dla 4) ocenia stosunek Napoleona do sprawy pol-
losów Francji i Europy. skiej.
XXX. Europa i świat po kongresie wiedeńskim. Uczeń:
1) przedstawia decyzje kongresu wiedeń- spełnia wymagania określone dla zakresu
skiego w odniesieniu do Europy i świata, z podstawowego, a ponadto:
uwzględnieniem podziału ziem polskich;
1) ocenia rolę Świętego Przymierza;
2) opisuje funkcjonowanie systemu wiedeń-
2) charakteryzuje ruchy społeczne i niepodle-
skiego i charakteryzuje próby jego podważe-
głościowe w I poł. XIX w.;
nia;
3) charakteryzuje proces powstawania nie-
3) przedstawia przebieg rewolucji przemysło-
podległych państw w Ameryce Łacińskiej;
wej w Europie i Stanach Zjednoczonych oraz
wskazuje jej najważniejsze konsekwencje 4) wyjaśnia założenia doktryny Monroe;
społeczno-gospodarcze; 5) charakteryzuje przebieg Wiosny Ludów w
Europie.
4) omawia najważniejsze prądy kulturowe
oraz nurty ideowe I poł. XIX wieku, uwzględ-
niając ich przedstawicieli;
5) wyjaśnia genezę i skutki Wiosny Ludów;
6) charakteryzuje wojnę krymską i jej następ-
stwa.
XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy w latach 1815–1848. Uczeń:
1) charakteryzuje sytuację polityczną, spo- spełnia wymagania określone dla zakresu
łeczno-gospodarczą i kulturową Królestwa podstawowego, a ponadto:
Polskiego, ziem zabranych, zaboru pruskiego i
1) charakteryzuje ruch spiskowy na ziemiach
austriackiego;
polskich;
2) wyjaśnia genezę powstania listopadowego i
2) prezentuje oceny polskiej historiografii do-
opisuje jego następstwa;
tyczące powstania listopadowego i roli jego
3) opisuje działania władz powstańczych, cha- przywódców;
rakter toczonych walk oraz
3) wyjaśnia przyczyny i charakter przemian
międzynarodową reakcję na powstanie; społecznych i gospodarczych na ziemiach pol-
skich w I poł. XIX w.;
4) wyjaśnia okoliczności wybuchu powstania
krakowskiego i opisuje jego skutki, z uwzględ- 4) porównuje programy głównych obozów
nieniem tzw. rabacji galicyjskiej; Wielkiej Emigracji, rozpoznając ich przedsta-
wicieli;
5) opisuje następstwa Wiosny Ludów na zie-
miach polskich i przedstawia udział Polaków 5) charakteryzuje różnice między klasycy-
w Wiośnie Ludów w Europie; zmem i romantyzmem.
6) rozpoznaje i charakteryzuje dorobek kul-
tury polskiej I poł. XIX w.
XXXII. Powstanie styczniowe i jego następstwa. Uczeń:
1) wyjaśnia genezę powstania styczniowego i spełnia wymagania określone dla zakresu
opisuje jego następstwa; podstawowego, a ponadto:
2) opisuje działania władz powstańczych, cha- 1) ocenia znaczenie powstania styczniowego
rakter toczonych walk oraz międzynarodową dla kształtowania się nowoczesnego narodu
reakcję na powstanie; polskiego;
3) charakteryzuje organizację polskiego pań- 2) opisuje przykłady działalności Polaków w
stwa podziemnego w okresie powstania stycz- czasie zesłania na Syberii.
niowego, z uwzględnieniem roli jego przywód-
ców, w tym Romualda Traugutta;
4) przedstawia problem uwłaszczenia chło-
pów w zaborze rosyjskim oraz porównuje z
procesem uwłaszczeniowym w pozostałych
zaborach.
XXXIII. Europa i świat w II połowie XIX i na początku XX wieku. Uczeń:
1) porównuje procesy zjednoczeniowe spełnia wymagania określone dla zakresu
Włoch i Niemiec w XIX w.; podstawowego, a ponadto:
2) wyjaśnia przyczyny i skutki wojny secesyj- 1) charakteryzuje podział polityczny świata u
nej w Stanach Zjednoczonych; schyłku XIX w.;
3) omawia przyczyny, zasięg i następstwa eks- 2) przedstawia reformy wewnętrzne w pań-
pansji kolonialnej państw europejskich, Sta- stwach zaborczych w II połowie XIX i na po-
nów Zjednoczonych i Japonii. czątku XX wieku;
3) charakteryzuje proces modernizacji Japo-
nii.
XXXIV. Przemiany gospodarcze i społeczne. Nowe prądy ideowe. Uczeń:
1) przedstawia przemiany gospodarcze w Eu- spełnia wymagania określone dla zakresu
ropie i świecie, wymienia najważniejsze od- podstawowego, a ponadto:
krycia naukowe i dokonania techniczne; cha-
1) rozpoznaje wybitnych teoretyków i działa-
rakteryzuje procesy migracyjne;
czy nowych ideologii; opisuje ich dokonania;
2) charakteryzuje nowe prądy ideowe i kultu-
2) wyjaśnia związki ideologii z ruchami naro-
rowe, ruch emancypacyjny kobiet, przemiany
dowowyzwoleńczymi i zjednoczeniowymi, z
obyczajowe i początki kultury masowej;
działalnością partii politycznych oraz związ-
3) wyjaśnia procesy demokratyzacji ustrojów ków zawodowych;
państw Europy Zachodniej;
3) charakteryzuje odrodzenie się idei sportu
4) charakteryzuje różne formy zorganizowa- olimpijskiego.
nej działalności robotników.
XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w II połowie XIX i na początku XX wieku.
Uczeń:
1) wyjaśnia cele i porównuje metody polityki spełnia wymagania określone dla zakresu
zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej podstawowego, a ponadto:
Rzeczypospolitej (w tym ziem zabranych) –
1) charakteryzuje rozwój przemysłowy ziem
rusyfikacja, germanizacja, autonomia galicyj-
polskich, z uwzględnieniem urbanizacji;
ska;
2) charakteryzuje nowe klasy i warstwy spo-
2) porównuje zmiany zachodzące w sytuacji
łeczne;
społeczno-gospodarczej w trzech zaborach;
3) porównuje programy nowoczesnych ru-
3) charakteryzuje postawy społeczeństwa pol-
chów politycznych; charakteryzuje dokonania
skiego w stosunku do zaborców;
najważniejszych przedstawicieli tych ruchów;
4) charakteryzuje proces formowania się no-
4) porównuje przyczyny i przebieg rewolucji
woczesnej świadomości narodowej Polaków i
w latach 1905–1907 w Rosji i w Królestwie
innych grup narodowych zamieszkujących te-
Polskim;
reny dawnej Rzeczypospolitej; dostrzega zna-
czenie języka, wiary, edukacji dla podtrzyma- 5) przedstawia rezultaty wystąpień rewolu-
nia cyjnych i ocenia ich znaczenie.
świadomości narodowej;
5) rozpoznaje przejawy odradzania się pol-
skości na Górnym Śląsku, Warmii i Mazurach;
6) przedstawia genezę nowoczesnych ruchów
politycznych (socjalizm, ruch ludowy, ruch na-
rodowy), z uwzględnieniem ich przedstawi-
cieli, w tym: Wincentego Witosa, Ignacego Da-
szyńskiego, Romana Dmowskiego, Józefa Pił-
sudskiego i Wojciecha Korfantego;
7) wyjaśnia genezę, charakter i skutki rewolu-
cji w latach 1905–1907 w Królestwie Polskim.
XXXVI. Kultura i nauka polska w II połowie XIX i na początku XX wieku. Uczeń:
1) wyjaśnia specyfikę polskiego pozytywizmu spełnia wymagania określone dla zakresu
oraz twórczości młodopolskiej; podstawowego, a ponadto:
2) rozpoznaje dorobek kultury polskiej doby 1) charakteryzuje podstawy ideowe i program
pozytywizmu i Młodej Polski; polskiego pozytywizmu;
3) wskazuje przykłady najwybitniejszych 2) charakteryzuje różne nurty w sztuce na
dzieł tworzonych „ku pokrzepieniu serc”; przełomie XIX i XX w.;
4) rozpoznaje najważniejszych ludzi nauki 3) ocenia rolę kultury polskiej w dziele zacho-
oraz omawia ich dokonania. wania tożsamości narodowej przez Polaków w
dobie rusyfikacji i germanizacji.
XXXVII. I wojna światowa. Uczeń:
1) wyjaśnia pośrednie i bezpośrednie przy- spełnia wymagania określone dla zakresu
czyny wybuchu wojny, z uwzględnieniem pro- podstawowego, a ponadto:
cesu powstawania dwóch przeciwstawnych
1) omawia najważniejsze konflikty polityczne
systemów sojuszy;
i militarne poprzedzające I wojnę światową, ze
2) opisuje charakter działań wojennych na szczególnym uwzględnieniem sytuacji na Bał-
różnych frontach; kanach;
3) wyjaśnia okoliczności przystąpienia USA do 2) omawia strategiczne koncepcje prowadze-
wojny i ich rolę w konflikcie; nia wojny i ich realizację;
4) przedstawia przyczyny i skutki rewolucji 3) przedstawia przebieg działań wojennych na
lutowej i październikowej w Rosji; najważniejszych frontach, dostrzegając zależ-
ności
5) wyjaśnia przyczyny klęski państw
między nimi;
centralnych i Rosji.
4) charakteryzuje sytuację ludności cywilnej, z
uwzględnieniem przykładów eksterminacji.
XXXVIII. Sprawa polska w przededniu i podczas I wojny światowej. Uczeń:
1) omawia stosunek państw zaborczych do spełnia wymagania określone dla zakresu
sprawy polskiej w przededniu i po wybuchu podstawowego, a ponadto:
wojny;
2) przedstawia koncepcje polskich ugrupo- 1) opisuje polskie przedsięwzięcia polityczne
wań politycznych wobec nadciągającego kon- po stronie państw centralnych i Ententy;
fliktu światowego;
2) przedstawia szlak bitewny żołnierzy pol-
3) analizuje umiędzynarodowienie sprawy skich formacji wojskowych w tym: Łowczó-
polskiej (m.in. akt 5 listopada, rola USA i rewo- wek, Rokitna, Kostiuchnówka, Kaniów, Krzy-
lucji rosyjskich, deklaracja z 3 czerwca 1918 wopłoty, z uwzględnieniem roli dowódców;
r.);
3) charakteryzuje przykłady politycznych
4) charakteryzuje przykłady zaangażowania działań państwowotwórczych i wymienia ich
militarnego Polaków podczas wojny, ze szcze- liderów;
gólnym uwzględnieniem losów Legionów.
4) ocenia skalę zniszczeń wojennych na zie-
miach polskich;
5) opisuje tragizm losów Polaków wcielonych
do armii zaborczych.
XXXIX. Europa i świat po I wojnie światowej. Uczeń:
1) analizuje cywilizacyjne i kulturowe następ- spełnia wymagania określone dla zakresu
stwa wojny; ocenia straty wojenne, wylicza podstawowego, a ponadto:
społeczne i gospodarcze następstwa wojny;
1) przedstawia postanowienia traktatów po-
2) przedstawia postanowienia traktatu wer- kojowych podpisanych z sojusznikami Nie-
salskiego; charakteryzuje słabe strony ładu miec;
wersalskiego;
2) ocenia funkcjonowanie Ligi Narodów i
3) charakteryzuje cele Ligi Narodów; skutki amerykańskiego izolacjonizmu;
4) wyjaśnia znaczenie układów z Rapallo i Lo- 3) wyjaśnia przyczyny wielkiego kryzysu go-
carno dla ładu międzynarodowego; spodarczego i ocenia skuteczność metod jego
zwalczania na świecie;
5) charakteryzuje wielki kryzys gospodarczy;
4) ocenia sytuację Niemiec w latach dwudzie-
6) rozpoznaje dorobek okresu międzywojen-
stych;
nego w dziedzinie kultury
5) charakteryzuje przemiany cywilizacyjne na
i nauki.
świecie w okresie międzywojennym.
XL. Narodziny i rozwój totalitaryzmów w okresie międzywojennym. Uczeń:
1) wyjaśnia genezę powstania państwa so- spełnia wymagania określone dla zakresu
wieckiego i charakteryzuje jego politykę we- podstawowego, a ponadto:
wnętrzną i zagraniczną w okresie międzywo-
1) porównuje systemy totalitarne charaktery-
jennym;
zując ich imperialne cele;
2) wyjaśnia genezę faszyzmu i charakteryzuje
2) wyjaśnia rolę ideologii w systemach totali-
faszystowskie Włochy;
tarnych i zjawisko kultu jednostki;
3) charakteryzuje drogę Hitlera do władzy w
3) wyjaśnia przyczyny i opisuje przejawy kry-
Niemczech;
zysu demokracji w okresie międzywojennym;
4) charakteryzuje politykę wewnętrzną i za-
4) charakteryzuje państwa autorytarne w Eu-
graniczną III Rzeszy w latach trzydziestych;
ropie i na świecie;
5) porównuje funkcjonowanie aparatu terroru 5) ukazuje skalę wewnętrznych represji w
w ZSRS i III Rzeszy. ZSRS w latach 30. (w tym tzw. operację polską
NKWD 1937–1938).
XLI. Walka o odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej. Uczeń:
1) analizuje proces formowania się central- spełnia wymagania określone dla zakresu
nego ośrodka władzy państwowej (od paź- podstawowego, a ponadto:
dziernikowej deklaracji Rady Regencyjnej do
1) wyjaśnia wewnętrzne i międzynarodowe
małej konstytucji z 1919 r.);
uwarunkowania odzyskania niepodległości
2) przedstawia postanowienia konferencji poprzez Polskę;
kojowej w Paryżu dotyczące Polski;
2) opisuje genezę i przebieg wojny polsko-bol-
3) charakteryzuje proces kształtowania się szewickiej oraz jej powiązanie z kwestią ukra-
polskiej granicy z Niemcami, z uwzględnie- ińską i litewską;
niem powstania wielkopolskiego, powstań
3) ocenia z perspektywy polskiej i europej-
śląskich i plebiscytów;
skiej polityczne i cywilizacyjne znaczenie bi-
4) charakteryzuje proces kształtowania się twy warszawskiej;
polskiej granicy wschodniej, ze szczególnym
4) charakteryzuje proces formowania się gra-
uwzględnieniem wojny polsko-bolszewickiej;
nic z Czechosłowacją i Litwą.
5) porównuje kształt terytorialny I i II Rzeczy-
pospolitej.
XLII. Dzieje polityczne II Rzeczypospolitej. Uczeń:
1) charakteryzuje ustrój polityczny II Rzeczy- spełnia wymagania określone dla zakresu
pospolitej na podstawie konstytucji marcowej podstawowego, a ponadto:
z 1921 r.,
1) porównuje ustrój i rzeczywistość poli-
2) wyjaśnia przyczyny przewrotu majowego, tyczną w II Rzeczypospolitej przed i po prze-
charakteryzuje jego przebieg oraz ocenia wrocie majowym;
skutki ustrojowe (nowela sierpniowa, konsty-
2) charakteryzuje dynamikę zmian na polskiej
tucja kwietniowa z 1935 r.);
scenie politycznej w okresie międzywojen-
3) ocenia wpływ Józefa Piłsudskiego, Romana nym;
Dmowskiego oraz innych polityków na kształt
3) ocenia skuteczność polskiej polityki zagra-
II Rzeczypospolitej; porównuje ich wizje Pol-
nicznej w okresie międzywojennym;
ski;
4) analizuje politykę wewnętrzną władz i po-
4) charakteryzuje życie polityczne w Polsce w
stawy społeczeństwa II Rzeczypospolitej wo-
czasie rządów sanacyjnych;
bec zagrożenia wojennego.
5) ocenia rolę wybitnych postaci w odbudowie
niepodległej Polski i kształtowaniu jej ustroju;
jów Polski, Europy i świata w okresie między-
wojennym.
XLIII. Społeczeństwo i gospodarka II Rzeczypospolitej. Uczeń:
1) charakteryzuje skalę i skutki wojennych spełnia wymagania określone dla zakresu
zniszczeń, uwzględniając zaborowe „dziedzic- podstawowego, a ponadto:
two”;
1) charakteryzuje przemiany społeczne i go-
2) charakteryzuje strukturę społeczeństwa II spodarcze w II Rzeczypospolitej, z uwzględ-
Rzeczypospolitej, uwzględniając jego wielona- nieniem problemu reformy rolnej;
rodowy, wielokulturowy i wieloreligijny cha-
2) analizuje stosunki narodowościowe i reli-
rakter;
gijne na obszarze II Rzeczypospolitej;
3) przedstawia i ocenia dokonania pierwszych
3) ocenia politykę gospodarczą i społeczną
lat odbudowy (m.in. reformy Władysława
władz II Rzeczypospolitej.
Grabskiego i unifikacja państwa);
4) dostrzega obecność Polonii poza granicami
4) omawia skutki światowego kryzysu gospo-
kraju, z uwzględnieniem roli Związku Polaków
darczego na ziemiach polskich;
w Niemczech.
5) charakteryzuje i ocenia osiągnięcia gospo-
darcze II Rzeczypospolitej z lat
30. (m.in. reformy Eugeniusza Kwiatkow-
skiego).
XLIV. Kultura i nauka w okresie II Rzeczypospolitej. Uczeń:
1) rozpoznaje osiągnięcia w dziedzinie kultury spełnia wymagania określone dla zakresu
i nauki z okresu II Rzeczypospolitej oraz ich podstawowego, a ponadto:
twórców;
1) opisuje proces upowszechniania oświaty w
2) charakteryzuje zróżnicowanie kulturowe II II Rzeczypospolitej;
Rzeczypospolitej.
2) ocenia dorobek II Rzeczypospolitej w dzie-
dzinie kultury, nauki i sportu na tle europej-
skim;
3) charakteryzuje przejawy kultury masowej
w Polsce międzywojennej.
XLV. Świat na drodze do II wojny światowej. Uczeń:
1) przedstawia ideologiczne, polityczne i go- spełnia wymagania określone dla zakresu
spodarcze przyczyny wybuchu II wojny świa- podstawowego, a ponadto:
towej;
1) charakteryzuje proces marginalizowania
2) wyjaśnia wpływ polityki hitlerowskich Nie- Ligi Narodów przez państwa niedemokra-
miec na rozbijanie systemu wersalskiego; tyczne;
3) charakteryzuje politykę appeasementu; 2) charakteryzuje i ocenia ekspansję Włoch
oraz wojnę domową w Hiszpanii i jej uwarun-
4) wyjaśnia genezę paktu Ribbentrop-Moło-
kowania.
tow i przedstawia jego postanowienia.
XLVI. Wojna obronna Polski w 1939 roku. Agresja Niemiec (1 września) i Związku So-
wieckiego (17 września). Uczeń:
1) charakteryzuje położenie międzynarodowe spełnia wymagania określone dla zakresu
Polski w przededniu wybuchu II wojny świa- podstawowego, a ponadto:
towej;
1) porównuje potencjał walczących stron;
2) wyjaśnia cele wojenne hitlerowskich Nie-
2) przedstawia polską strategię obrony i roz-
miec i ZSRS;
mieszczenie wojsk;
3) charakteryzuje etapy wojny obronnej, po-
3) ocenia zachowanie dowódców (m.in.
daje przykłady bohaterstwa obrońców, w tym:
Edwarda Rydza-Śmigłego, Henryka Suchar-
Westerplatte, Poczty Polskiej, Mokrej, Wizny,
skiego, Juliana Filipowicza
bitwy nad Bzurą, Warszawy, Kocka i zbrodni
Władysława Raginisa, Stanisława
wojennych dokonanych przez agresorów, w
tym w: Wieluniu, Bydgoszczy, Katowicach, Dąbka, Tadeusza Kutrzebę, Franciszka Klee-
Grodnie; berga), żołnierzy, polityków, w tym Ignacego
Mościckiego, Stefana Starzyńskigo i ludności
4) przedstawia podział ziem polskich między
cywilnej podczas wojny obronnej w 1939 r.;
okupantów; wskazuje przykłady współpracy
między nimi; 4) charakteryzuje materialne i demograficzne
skutki przegranej wojny obronnej;
5) wyjaśnia znaczenie powołania polskich
władz państwowych i sił zbrojnych na uchodź- 5) przedstawia i ocenia zachowania aliantów
stwie; wobec agresji hitlerowskich Niemiec.
6) wyjaśnia przyczyny przegrania przez Pol-

skę wojny obronnej.
XLVII. II wojna światowa i jej etapy. Uczeń:
1) omawia współpracę hitlerowskich Niemiec spełnia wymagania określone dla zakresu
i ZSRS w latach 1939–1941; podstawowego, a ponadto:
2) charakteryzuje etapy agresji i aneksji obu 1) charakteryzuje przebieg działań wojennych
totalitarnych mocarstw; na Dalekim Wschodzie i na innych frontach II
wojny światowej;
3) sytuuje w czasie i przestrzeni przełomowe
wydarzenia II wojny światowej (polityczne i 2) omawia narodziny i działalność Wielkiej
militarne); Koalicji;
4) charakteryzuje politykę hitlerowskich Nie- 3) charakteryzuje sytuację ludności cywilnej
miec na terenach okupowanej Europy; oraz jeńców wojennych, z uwzględnieniem
przykładów eksterminacji;
5) wyjaśnia przyczyny klęski państw Osi;
4) charakteryzuje polityczne, gospodarczo-
6) opisuje uwarunkowania militarne i poli-
społeczne oraz kulturowe skutki II wojny
tyczne konferencji Wielkiej Trójki (Teheran,
światowej.
Jałta, Poczdam) i przedstawia ich ustalenia.
XLVIII. Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką. Uczeń:
1) przedstawia prawno-ustrojowe regulacje spełnia wymagania dla zakresu podstawo-
okupacyjnych władz, dotyczące terytorium wego, a ponadto:
państwa polskiego i zamieszkującej tam lud-
1) wyjaśnia rolę okupantów w zaognianiu
ności;
trudnych relacji polsko-litewskich i polsko-
ukraińskich;
2) przedstawia realia życia codziennego w 2) porównuje i ocenia założenia i metody poli-
okupowanej Polsce; tyki III Rzeszy i Związku Sowieckiego w oku-
powanej Polsce, ze szczególnym uwzględnie-
3) wymienia i charakteryzuje przykłady naj-
niem eksterminacji
większych zbrodni niemieckich i sowieckich
(m.in. Auschwitz, Palmiry, Piaśnica, Ponary, inteligencji i duchowieństwa.
Katyń, Miednoje,
Charków);
4) porównuje system sowieckich i niemiec-
kich obozów pracy, obozów koncentracyjnych
oraz obozów zagłady; omawia kwestie depor-
tacji i wysiedleń ludności oraz jej planowa-
nego wyniszczenia;
5) wyjaśnia przyczyny i rozmiary konfliktu
polsko-ukraińskiego, w tym ludobójstwa lud-
ności polskiej na Wołyniu i w Małopolsce
Wschodniej;
6) charakteryzuje postawy polskiego społe-
czeństwa wobec polityki okupantów oraz wy-
mienia przykłady heroizmu Polaków, w tym:
Witolda Pileckiego, Maksymiliana Marii Kol-
bego;
7) wyjaśnia i omawia sposoby
upamiętnienia zbrodni obu okupantów oraz
heroizm Polaków na przykładzie:
a) Muzeum Powstania Warszawskiego,
b) Państwowego Muzeum Auschwitz-Birke-
nau w Oświęcimiu,
c) Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu.
XLIX. Niemiecka polityka eksterminacji. Uczeń:
1) przedstawia ideologiczne podstawy ekster- spełnia wymagania określone dla zakresu
minacji Żydów oraz innych grup etnicznych i podstawowego, a ponadto:
społecznych, prowadzonej przez Niemcy hitle-
1) rozróżnia terminologię stosowaną w nauce
rowskie;
na określenie niemieckiej polityki ekstermina-
2) charakteryzuje etapy eksterminacji Żydów cyjnej w okresie II wojny światowej (m.in. Ho-
(dyskryminacja, stygmatyzacja, izolacja, za- lokaust, Szoa, Porajmos);
głada);
2) wyjaśnia religijne, kulturowe i polityczne
3) rozpoznaje główne miejsca eksterminacji korzenie rasizmu i antysemityzmu;
Żydów polskich i europejskich oraz innych
3) przedstawia rasistowską i antysemicką po-
grup etnicznych i społecznych na terenie Pol-
litykę Niemiec hitlerowskich przed II wojną
ski i Europy Środkowo-Wschodniej (w tym:
światową;
Auschwitz-Birkenau, Treblinka, Sobibór, Babi 4) przedstawia i omawia działania
Jar).
rządu Rzeczypospolitej Polskiej wobec trage-
4) opisuje postawy ludności żydowskiej wo- dii Zagłady, z uwzględnieniem misji Jana Kar-
bec Holokaustu, z uwzględnieniem skiego i roli „Żegoty”.
powstania w getcie warszawskim;
5) charakteryzuje postawy społeczeństwa pol-
skiego i społeczności międzynarodowej wo-
bec Holokaustu, z uwzględnieniem „sprawie-
dliwych”, na przykładzie Ireny Sendlerowej,
Antoniny i Jana Żabińskich oraz rodziny Ul-
mów.
L. Działalność władz Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym kraju.
Uczeń:
1) omawia działalność rządu Rzeczypospolitej spełnia wymagania określone dla zakresu
Polskiej na uchodźstwie; podstawowego, a ponadto:
2) ocenia znaczenie układu Sikorski-Majski 1) ocenia rolę wielkich postaci polskiej poli-
dla obywateli polskich, znajdujących się pod tyki z okresu II wojny światowej, w tym: Wła-
okupacją sowiecką; dysława Sikorskiego, Stefana Grota-Rowec-
kiego, Władysława Andersa, Stanisława Miko-
3) przedstawia przykłady bohaterstwa żołnie-
łajczyka, Kazimierza Sosnkowskiego, Leo-
rzy polskich na frontach II wojny światowej, w
polda Okulickiego;
tym: bitwę o Narvik, bitwę o Anglię, bitwę pod
Tobrukiem, bitwę o Monte Cassino, bitwę pod 2) opisuje położenie rządu Rzeczypospolitej
Falaise, bitwę o Arnhem, bitwę o Kołobrzeg, Polskiej na arenie międzynarodowej;
bitwę o Bredę;
3) charakteryzuje losy armii gen. Władysława
4) analizuje politykę mocarstw wobec sprawy Andersa;
polskiej w czasie II wojny światowej;
4) sytuuje w czasie i przestrzeni działania pol-
5) charakteryzuje organizację i cele Polskiego skich formacji wojskowych na różnych fron-
Państwa Podziemnego; tach II wojny światowej;
6) charakteryzuje polityczną i militarną dzia- 5) opisuje walki na Kresach Wschodnich II
łalność Armii Krajowej oraz Narodowych Sił Rzeczypospolitej, w tym: o Lwów, o Wilno;
Zbrojnych i Batalionów Chłopskich; wskazuje
6) ocenia rolę wielkich postaci polskiej poli-
różne formy oporu wobec okupantów;
tyki z okresu II wojny światowej;
7) wyjaśnia uwarunkowania akcji „Burza”;
7) przywołuje różne oceny historyków na te-
8) charakteryzuje powstanie warszawskie mat powstania warszawskiego.
(uwarunkowania polityczne, przebieg walk,
8) dostrzega tragizm losów twórców zaanga-
następstwa powstania, postawę aliantów i
żowanych w niepodległościową konspirację,
Związku Sowieckiego);
w tym: Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tade-
9) zestawia najważniejsze wydarzenia z dzie- usza Gajcego i Zygmunta Rumla.
jów Polski w okresie II wojny światowej z wy-
darzeniami w Europie i na świecie.
LI. Świat po II wojnie światowej. Początek zimnej wojny. Uczeń:
1) charakteryzuje polityczne, społeczne, go- spełnia wymagania określone dla zakresu
spodarcze i kulturowe skutki II wojny świato- podstawowego, a ponadto:
wej;
1) charakteryzuje skutki II wojny światowej,
2) charakteryzuje zmiany na mapie politycz- w tym problem osądzenia ludobójstwa (sąd w
nej Europy i świata; Norymberdze), użycia broni atomowej, współ-
istnienia państw
3) wyjaśnia cele i strukturę Organizacji Naro-
dów Zjednoczonych demokratycznych z państwami totalitarnymi;
i charakteryzuje rolę tej organizacji w powo- 2) ocenia działalność Organizacji Narodów
jennym świecie; Zjednoczonych w powojennym świecie;
4) opisuje przyczyny rozpadu koalicji antyhi- 3) wyjaśnia okoliczności utworzenia państwa
tlerowskiej i wyjaśnia genezę zimnej wojny (z Izrael i genezę konfliktu arabsko-izraelskiego;
uwzględnieniem wojny w Korei);
4) omawia przemiany w Chinach po II wojnie
5) charakteryzuje powojenny problem nie- światowej; charakteryzuje system maoistow-
miecki; ski;
6) omawia proces sowietyzacji państw Europy 5) przedstawia przemiany kulturowe i cywili-
Środkowo-Wschodniej; zacyjne na świecie w latach zimnej wojny.
7) wyjaśnia genezę NATO i Układu Warszaw-
skiego i charakteryzuje oba bloki polityczno-
wojskowe;
8) charakteryzuje zmiany w ZSRS po śmierci
Stalina; opisuje wydarzenia w NRD w 1953
roku i na Węgrzech w 1956 roku i Czechosło-
wacji w 1968 roku.
LII. Dekolonizacja, integracja i nowe konflikty. Uczeń:
1) wyjaśnia genezę procesów dekolonizacyj- spełnia wymagania dla zakresu podstawo-
nych w Azji i Afryce, wego, a ponadto:
2) wyjaśnia przyczyny i przedstawia skutki 1) opisuje przebieg i specyfikę konfliktów w
konfliktów zimnowojennych, w tym wojny w Wietnamie oraz wojen arabsko-izraelskich i
Wietnamie, kryzysu kubańskiego oraz wojny ocenia ich skutki;
w Afganistanie;
2) charakteryzuje tzw. rok Afryki;
3) wyjaśnia charakter konfliktów na Bliskim
3) omawia przemiany w Chinach po śmierci
Wschodzie, ze szczególnym uwzględnieniem
Mao Zedonga;
konfliktu arabsko-izraelskiego;
4) wyjaśnia przyczyny i uwarunkowania roz-
4) charakteryzuje genezę i etapy integracji eu-
woju terroryzmu w Europie i na świecie.
ropejskiej.
LIII. Przemiany cywilizacyjne na świecie. Uczeń:
1) charakteryzuje i wyjaśnia znaczenie naj- spełnia wymagania określone dla zakresu
ważniejszych przemian naukowo-technicz- podstawowego, a ponadto:
nych na świecie po II wojnie światowej;
2) analizuje najważniejsze przemiany kultu- 1) dostrzega problem biedy we współczesnym
rowe i społeczne po II wojnie świecie, ze szczególnym uwzględnieniem pań-
stw Południa;
światowej;
2) charakteryzuje najważniejsze współczesne
3) charakteryzuje zjawisko „rewolucji obycza-
zagrożenia cywilizacyjne;
jowej” i ruchów młodzieżowych, ze szczegól-
nym uwzględnieniem wydarzeń 1968 roku; 3) wyjaśnia rolę religii we współczesnym
świecie, w tym znaczenie Soboru Watykań-
4) opisuje rozwój nowych środków komunika-
skiego II dla działalności Kościoła katolickiego
cji społecznej i ocenia ich znaczenie.
w świecie i idei ekumenizmu;
4) charakteryzuje rolę kultury masowej i
sportu we współczesnym świecie.
LIV. Świat na przełomie tysiącleci. Uczeń:
1) charakteryzuje proces rozpadu ZSRS i okre- spełnia wymagania określone dla zakresu
śla jego następstwa; podstawowego, a ponadto:
2) charakteryzuje przemiany społeczno-poli- 1) porównuje proces obalania komunizmu w
tyczne w Europie Środkowo-Wschodniej w la- krajach Europy Środkowo-Wschodniej i trans-
tach 1989–1991; formacji ustrojowej tych państw;
3) opisuje konflikty na terenie byłej Jugosławii 2) wyjaśnia przyczyny rosnącego znaczenia
oraz wojny czeczeńskie; Chin w świecie współczesnym;
4) charakteryzuje kontynuację procesu inte- 3) charakteryzuje nowe zagrożenia dla ładu
gracji w Europie i przedstawia główne etapy międzynarodowego.
rozwoju Unii Europejskiej.
LV. Proces przejmowania władzy przez komunistów w Polsce (1944–1948). Uczeń:
1) opisuje straty demograficzne, gospodarcze spełnia wymagania określone dla zakresu
i kulturowe po II wojnie światowej; podstawowego, a ponadto:
2) porównuje obszar państwa polskiego przed 1) ocenia następstwa społeczno-gospodarcze
i po II wojnie światowej; zmiany granic państwa polskiego;
3) charakteryzuje okoliczności i etapy przej- 2) omawia sytuację polskiej emigracji poli-
mowania władzy w Polsce przez komunistów; tycznej i działalność rządu Rzeczypospolitej
na uchodźstwie.
4) omawia działalność opozycji legalnej oraz
podziemia antykomunistycznego, w tym: Na-
rodowych Sił Zbrojnych (NSZ), Zrzeszenia
Wolność i Niezawisłość (WiN), Narodowego
Zjednoczenia Wojskowego (NZW);
5) charakteryzuje losy żołnierzy wyklę-
tych/niezłomnych,
6) opisuje represje sowieckiego i polskiego
aparatu bezpieczeństwa (w tym obława augu-
stowska);
7) charakteryzuje okres odbudowy oraz oce-
nia projekt reformy rolnej i nacjonalizacji
przemysłu i handlu.
LVI. Stalinizm w Polsce i jego erozja. Uczeń:
1) przedstawia proces sowietyzacji kraju na spełnia wymagania określone dla zakresu
płaszczyźnie ustrojowej, gospodarczo-spo- podstawowego, a ponadto:
łecznej i kulturowej;
1) wyjaśnia założenia propagandy komuni-
2) omawia i ocenia skutki terroru stalinow- stycznej i charakteryzuje cechy sztuki socrea-
skiego w Polsce; lizmu;
3) wyjaśnia przyczyny i następstwa poznań- 2) wyjaśnia rolę radia „Wolna Europa” wobec
skiego czerwca oraz znaczenie wydarzeń paź- propagandy komunistycznej;
dziernikowych 1956 roku;
3) ocenia efekty społeczne i gospodarcze
4) opisuje formy i skutki prześladowania Ko- planu sześcioletniego;
ścioła katolickiego.
4) charakteryzuje przejawy odwilży popaź-
dziernikowej.
LVII. Polska w latach 1957–1981. Uczeń:
1) charakteryzuje system władzy w latach 60. spełnia wymagania określone dla zakresu
i 70. w PRL i stopień uzależnienia od ZSRS; opi- podstawowego, a ponadto:
suje proces industrializacji i funkcjonowanie
1) opisuje postawy społeczne od negacji i
gospodarki planowej;
oporu po przystosowanie i współpracę;
2) wyjaśnia genezę i następstwa kryzysów
2) wyjaśnia znaczenie obchodów millenijnych
społecznych w latach 1968, 1970 i 1976;
w roku 1966, z uwzględnieniem roli prymasa
3) wyjaśnia społeczno-polityczną rolę Ko- Stefana Wyszyńskiego;
ścioła katolickiego;
3) rozpoznaje najważniejsze postacie „Solidar-
4) charakteryzuje i ocenia działalność opozycji ności” (z perspektywy ogólnopolskiej i lokal-
politycznej w latach 1976–1980; nej);
5) ocenia rolę papieża Jana Pawła II i jego 4) charakteryzuje osiągnięcia polskich twór-
wpływ na przemiany w Polsce i krajach są- ców kultury, ludzi nauki i sportowców w la-
siednich; tach 60. i 70.
6) wyjaśnia przyczyny i następstwa strajków
w 1980 roku;
7) charakteryzuje ruch społeczny „Solidar-
ność” i ocenia jego wpływ na przemiany spo-
łeczno-polityczne w Polsce
i w Europie.
LVIII. Dekada 1981–1989. Uczeń:
1) wyjaśnia przyczyny wprowadzenia stanu spełnia wymagania określone dla zakresu
wojennego, opisuje jego specyfikę oraz spo- podstawowego, a ponadto:
łeczne, gospodarcze i polityczne skutki;
2) charakteryzuje postawy Polaków wobec 1) ocenia międzynarodową reakcję na wpro-
stanu wojennego, przedstawia formy oporu wadzenie stanu wojennego w Polsce;
społecznego oraz ocenia rolę ks. Jerzego Po-
2) opisuje i ocenia politykę władz PRL wzglę-
piełuszki i okoliczności jego śmierci;
dem Kościoła w latach 80.;
3) wyjaśnia przyczyny zawarcia porozumienia
3) opisuje wpływ Kościoła katolickiego na
okrągłego stołu opisuje i ocenia jego skutki;
ruch społeczny Polaków;
4) rozpoznaje największe powojenne polskie
4) charakteryzuje realia życia codziennego w
osiągnięcia w dziedzinie kultury i nauki, z
PRL lat 80.
uwzględnieniem twórczości emigracyjnej.
LIX. Narodziny III Rzeczypospolitej i jej miejsce w świecie na przełomie XX i XXI wieku.
Uczeń:
1) przedstawia proces rozpadu Układu War- spełnia wymagania określone dla zakresu
szawskiego i odzyskiwania suwerenności podstawowego, a ponadto:
przez Polskę;
1) charakteryzuje przemiany społeczno-poli-
2) opisuje kluczowe przemiany ustrojowe w tyczne, gospodarcze i kulturowe lat 90.;
latach 1989–1997, wyjaśnia ich międzynaro-
2) charakteryzuje polityczne spory o kształt
dowe uwarunkowania;
wolnej Polski;
3) wyjaśnia kontrowersje wokół problemu de-
3) ocenia społeczne koszty transformacji;
komunizacji i lustracji;
4) charakteryzuje stosunki Polski z pań-
4) ocenia proces transformacji ustrojowej i go-
stwami sąsiednimi.
spodarczej;
5) charakteryzuje i ocenia polską politykę za-
graniczną (w tym przystąpienie Polski do
NATO i do Unii Europejskiej).
Warunki i sposób realizacji

Historia w liceum i technikum będzie na powrót realizowana w całym cyklu kształcenia przez
wszystkich uczniów. Jest niezwykle ważne, aby każdy absolwent liceum i technikum znał dzieje
swojego państwa i narodu, a także orientował się w ważnych momentach
historii powszechnej w wymiarze regionalnym, europejskim i globalnym. Zaproponowany układ
treści szczegółowych stwarza możliwość pogłębionej względem szkoły podstawowej refleksji nad
dziejami ojczystymi, z uwzględnieniem szerokiego kontekstu uwarunkowań wewnętrznych i mię-
dzynarodowych.
Treści z zakresu rozszerzonego są zintegrowane z zapisami dla zakresu podstawowego – ich rea-
lizacja w oddziałach klasowych z rozszerzoną historią powinna być zatem prowadzona w sposób
koherentny. Nauczyciel w procesie nauczania – uczenia się może swobodnie (w ramach przewi-
dzianej siatki godzin) rozkładać akcenty na różne wiązki tematyczne, uwzględniając możliwości i
zainteresowania swoich uczniów. Wymagania określone w podstawie programowej nie są goto-
wym programem nauczania i w żadnym wypadku nie mogą być traktowane jako zestaw tematów
lekcji. Stanowią rejestr zakładanych umiejętności, które ma opanować absolwent szkoły ponad-
podstawowej i jako takie będą podstawą do konstruowania arkusza maturalnego z historii.
W procesie lekcyjnym i przy okazji zadań domowych nauczyciele i uczniowie powinni wykorzy-
stywać wszelkie dostępne zasoby źródeł i opracowań historycznych. Postęp technologiczny stwa-
rza coraz szersze możliwości docierania do świadectw minionej rzeczywistości – oznacza to, że
uczeń i nauczyciel nie są skazani na tradycyjną dydaktykę.
Dobór stosowanych w procesie nauczania – uczenia się metod i środków dydaktycznych powinien
być zależny od możliwości i potrzeb uczniów. Ich repertuar wyznaczają jedynie wiedza i wyob-
raźnia nauczycieli oraz entuzjazm uczniów. Swoboda w doborze zasad i metod nauczania, a także
w zakresie wykorzystania środków dydaktycznych będzie stanowić o jakości nauczania historii i
wynikających zeń efektów. Nieocenioną pomoc w misji historycznego edukowania młodych Pola-
ków stanowią niezliczone instytucje publiczne i niepubliczne, których zasoby (w większości do-
stępne w wersjach elektronicznych) mogą stanowić źródło inspiracji i wsparcia dla uczniów i na-
uczycieli.
Dodatkowo ważne jest, aby w procesie nauczania wykorzystywać, w miarę możliwości, takie
formy upamiętniania kluczowych wydarzeń historycznych, jak wycieczki do miejsc pamięci i mu-
zeów, w tym: Muzeum Powstania Warszawskiego, Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w
Oświęcimiu, Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, Muzeum Polaków Ratujących Żydów
podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, Cmentarza Powązkowskiego w War-
szawie, Cmentarza Obrońców Lwowa.
Ważne jest, aby w procesie poznawania wydarzeń dotyczących tragicznych losów represjonowa-
nych żołnierzy i osób cywilnych podziemia czasów II wojny światowej i lat powojennych, uczeń
nie tylko rozumiał i umiał wyjaśnić pojęcia „Panteon Żołnierzy Wyklętych” oraz „Łączka”, ale miał
możliwość rzeczywistego odbioru tych ważnych spraw.
Kluczowa wydaje się maksymalna personalizacja przeszłości i ilustrowanie omawianych zagad-
nień ikonografią i dokumentami audiowizualnymi, tak aby uczniowie mogli
poznawać wydarzenia historyczne, jednocześnie je przeżywając. Warto jak najczęściej korzystać
z różnych form pozalekcyjnej edukacji historycznej (wycieczki, pobyty studyjne, wymiany mło-
dzieżowe, projekty, konkursy, akademie szkolne, uroczystości rocznicowe, rekonstrukcje histo-
ryczne, multimedialne wystawy muzealne itp.).
Treści nauczania obejmują 59 działów tematycznych, w których znajdują się wymagania z zakresu
podstawowego i z zakresu rozszerzonego. Przyjęto następujące założenia realizacji poszczegól-
nych działów tematycznych w danej klasie, biorąc pod uwagę podstawowy i rozszerzony zakres
kształcenia:
1) klasa I – starożytność – średniowiecze;
2) klasa II – do 1815 roku;
3) klasa III – do 1939 roku;
4) klasa IV liceum ogólnokształcącego/klasy IV i V technikum – po 1939 roku.
Zaproponowany podział umożliwia nauczycielom położenie szczególnego nacisku na historię XIX
i XX stulecia, której realizacja, począwszy od dziejów Europy i świata po kongresie wiedeńskim,
powinna rozpocząć się w klasie III liceum ogólnokształcącego i technikum i być kontynuowana do
zakończenia cyklu kształcenia w tych szkołach.
IV. Cele kształcenia i wychowania
Podstawa programowa dla czteroletniego liceum ogólnokształcącego i pięcioletniego technikum

wyraźnie określa cele kształcenia i wychowania. Stanowią one spójną całość, zaś na fundamencie
tego wykształcenia uczniowie szkół ponadpodstawowych zdobędą nie tylko zróżnicowane kwa-
lifikacje zawodowe, ale i zdolności dalszego samodzielnego uczenia się, co umożliwi im zdobywa-
nie nowej wiedzy i umiejętności przez całe życie.
Przede wszystkim muszą one być zgodne z celami ogólnymi, wyznaczonymi przez twórców pod-
stawy. Realizacja tych celów jest bowiem obowiązkiem wszystkich nauczycieli i wychowawców,
a więc i nauczycieli historii.
Celem kształcenia ogólnego w liceum ogólnokształcącym i technikum jest:
1) traktowanie uporządkowanej, systematycznej wiedzy jako podstawy kształtowania umiejętności;
2) doskonalenie umiejętności myślowo-językowych, takich jak: czytanie ze zrozumieniem, pisanie
twórcze, formułowanie pytań i problemów, posługiwanie się kryteriami, uzasadnianie, wyjaśnianie,
klasyfikowanie, wnioskowanie, definiowanie, posługiwanie się przykładami itp.;
3) rozwijanie osobistych zainteresowań ucznia i integrowanie wiedzy przedmiotowej z różnych dys-
cyplin;
4) zdobywanie umiejętności formułowania samodzielnych i przemyślanych sądów, uzasadniania
własnych i cudzych sądów w procesie dialogu we wspólnocie dociekającej;
5) łączenie zdolności krytycznego i logicznego myślenia z umiejętnościami wyobrażeniowo-twór-
czymi;
6) rozwijanie wrażliwości społecznej, moralnej i estetycznej;
7) rozwijanie narzędzi myślowych umożliwiających uczniom obcowanie z kulturą i jej rozumienie;
8) rozwijanie u uczniów szacunku dla wiedzy, wyrabianie pasji poznawania świata i zachęcanie do
praktycznego zastosowania zdobytych wiadomości.
Autorzy podstawy stworzyli również listę najważniejszych umiejętności, które mają zdobyć w
trakcie kształcenia ogólnego wszyscy uczniowie liceum ogólnokształcących i techników. Należą
do nich:
1) myślenie – rozumiane jako złożony proces umysłowy, polegający na tworzeniu nowych reprezen-
tacji za pomocą transformacji dostępnych informacji, obejmującej interakcję wielu operacji umysło-
wych: wnioskowanie, abstrahowanie, rozumowanie, wyobrażanie sobie, sądzenie, rozwiązywanie
problemów, twórczość. Dzięki temu, że uczniowie szkoły ponadpodstawowej uczą się równocześnie
różnych przedmiotów, możliwe jest rozwijanie następujących typów myślenia: analitycznego, synte-
tycznego, logicznego, komputacyjnego, przyczynowo-skutkowego, kreatywnego, abstrakcyjnego; za-
chowanie ciągłości kształcenia ogólnego rozwija zarówno myślenie percepcyjne, jak i myślenie poję-
ciowe. Synteza obu typów myślenia stanowi podstawę wszechstronnego rozwoju ucznia;
2) czytanie – umiejętność łącząca zarówno rozumienie sensów, jak i znaczeń symbolicznych wypo-
wiedzi; kluczowa umiejętność lingwistyczna i psychologiczna prowadząca do rozwoju osobowego,
aktywnego uczestnictwa we wspólnocie, przekazywania doświadczeń między pokoleniami;
3) umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych, zarówno w mowie, jak i
w piśmie, to podstawowa umiejętność społeczna, której podstawą jest znajomość norm językowych
oraz tworzenie podstaw porozumienia się w różnych sytuacjach komunikacyjnych;
4) kreatywne rozwiązywanie problemów z różnych dziedzin ze świadomym wykorzystaniem metod
i narzędzi wywodzących się z informatyki, w tym programowanie;
5) umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunika-
cyjnymi, w tym dbałość o poszanowanie praw autorskich i bezpieczne poruszanie się w cyberprze-
strzeni;
6) umiejętność samodzielnego docierania do informacji, dokonywania ich selekcji, syntezy oraz war-
tościowania, rzetelnego korzystania ze źródeł;
7) nabywanie nawyków systematycznego uczenia się, porządkowania zdobytej wiedzy i jej pogłębia-
nia;
8) umiejętność współpracy w grupie i podejmowania działań indywidualnych.
Jak widać, podstawa przykłada dużą wagę do rozwijania kompetencji językowej i kompetencji ko-
munikacyjnej stanowiących kluczowe narzędzie poznawcze we wszystkich dyscyplinach wiedzy.
Bardzo ważne w tym jest łączenie teorii i praktyki językowej. Uczniowie na wszystkich zajęciach
mają poznawać terminologię właściwą dla każdego z przedmiotów, w tym i historii. Stałe bogace-
nie języka służy bowiem rozwojowi intelektualnemu ucznia.
Kolejnym zadaniem wszystkich nauczycieli, w tym nauczających historii, jest przygotowanie
uczniów do życia w społeczeństwie informacyjnym. Należy więc stworzyć uczącym się odpowiednie
warunki do zdobywania umiejętności sprawnego wyszukiwania oraz wykorzystywania informa-
cji z różnych źródeł. Uczniowie mają także posiadać umiejętności porządkowania i dokumento-
wania swojej pracy, z zastosowaniem odpowiednich technologii informacyjno-komunikacyjnych.
Tym celom powinna pomagać biblioteka szkolna, permanentnie uzupełniania o zasoby książkowe
czy multimedialne. Nauczyciel historii musi współpracować z nauczycielami-bibliotekarzami,
ażeby wszechstronnie przygotować uczniów do samokształcenia i świadomego wyszukiwania, se-
lekcjonowania i wykorzystywania informacji.
Autorzy podstawy programowej słusznie zauważają, że środki społecznego przekazu odgrywają
coraz większą rolę, zarówno w życiu społecznym, jak i indywidualnym, dlatego każdy nauczyciel
musi dużo uwagi skupić na edukacji medialnej, pod której pojęciem rozumie się wychowaniu
uczniów do właściwego odbioru i wykorzystania mediów.
Cele kształcenia ogólnego zawierają również elementy edukacji zdrowotnej, a więc i na lekcjach
historii należy rozwijać u nauczanych postawę dbałości o zdrowie własne i innych ludzi oraz umie-
jętności tworzenia środowiska sprzyjającego zdrowiu.
Na wszystkich szkolnych zajęciach należy kształtować u uczących się szereg bardzo ważnych po-
staw, umożliwiających właściwy rozwój indywidualny i społeczny. Do takich postaw zaliczono:
uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla
innych ludzi, ciekawość poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do
uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej.
Oczywiste jest, że na nauczycielach historii spoczywa szczególny obowiązek dbania o kształtowa-
nie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także
postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji. Jednak warto zauważyć, że jest to element
kształcenia ogólnego, a więc obowiązek realizacji tych złożeń spada na wszystkich nauczycieli w
szkole. Także całość grona pedagogicznego w liceach i technikach ma dbać o sprzyjanie rozwojowi
postaw obywatelskich, patriotycznych i społecznych nauczanych. Zadaniem szkoły jest wzmacnia-
nie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i regionalnej, przywiązania do historii i tradycji naro-
dowych, przygotowanie i zachęcanie do podejmowania działań na rzecz środowiska szkolnego i lo-
kalnego, w tym do angażowania się w wolontariat. Szkoła dba o wychowanie młodzieży w duchu
akceptacji i szacunku dla drugiego człowieka, kształtuje postawę szacunku dla środowiska przyrod-
niczego, motywuje do działań na rzecz ochrony środowiska oraz rozwija zainteresowanie ekologią.
Także w innym miejscu podstawy programowej wyraźnie stwierdza się, że w realizowanym pro-
cesie dydaktyczno-wychowawczym szkoła podejmuje działania związane z miejscami ważnymi dla
pamięci narodowej, formami upamiętniania postaci i wydarzeń z przeszłości, najważniejszymi świę-
tami narodowymi i symbolami państwowymi. Jak widać, nauczyciel historii powinien w swoich
działaniach być wspierany przez całą społeczność nauczycielską szkoły.
Zasady kształcenia i wychowania wskazują, że dużą uwagę należy przykładać na nabywanie
przez młodzież kompetencji społecznych, czyli do umiejętności komunikowania się i współpracy
w grupie, w tym i w środowiskach wirtualnych. Należy także uczyć młodych ludzi współpracy
przy tworzeniu projektów zarówno indywidualnych, jak i zespołowych.
Kolejną umiejętnością ogólną, w którą należy wyposażyć każdego ucznia, jest zdolność podejmo-
wania ważnych decyzji, poczynając od wyboru szkoły ponadpodstawowej, kierunku studiów lub kon-
kretnej specjalizacji zawodowej, poprzez decyzje o wyborze miejsca pracy, sposobie podnoszenia
oraz poszerzania swoich kwalifikacji, aż do ewentualnych decyzji o zmianie zawodu.
Obok celów ogólnych, realizowanych na wszystkich przedmiotach w szkole, nauczycielom historii
autorzy podstawy wyznaczyli także cele kształcenia, specjalnie do nich skierowane. Cele kształ-
cenia – wymagania ogólne podzielono na trzy grupy, do których dopisano odpowiednie umiejęt-
ności, które należy kształtować na praktycznie wszystkich zajęciach historii. Są to:
I. Chronologia historyczna. Uczeń:
1) porządkuje i synchronizuje wydarzenia z historii powszechnej oraz dziejów ojczystych;
2) dostrzega zmienność i dynamikę wydarzeń w dziejach, a także ciągłość procesów historycznych i
cywilizacyjnych.
II. Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń:
1) analizuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w kontekście epok i dostrzega zależności
pomiędzy różnymi dziedzinami życia społecznego;
2) rozpoznaje rodzaje źródeł, ocenia przydatność źródła do wyjaśnienia problemu historycznego;
3) dostrzega mnogość perspektyw badawczych oraz różnorakie interpretacje historii i ich przy-
czyny;
4) ugruntowuje potrzebę poznawania przeszłości dla rozumienia współczesnych mechanizmów spo-
łecznych i kulturowych.
III. Tworzenie narracji historycznej. Uczeń:
1) tworzy narrację historyczną [zarówno] w ujęciu przekrojowym, jak i problemowym;
2) dostrzega problem i buduje argumentację, uwzględniając różne aspekty procesu historycznego;
3) dokonuje selekcji i hierarchizacji oraz integruje informacje pozyskane z różnych źródeł wiedzy.
Autorzy podstawy podkreślają, że edukacja historyczna w liceum i technikum będzie obecnie re-
alizowana w całym cyklu kształcenia przez wszystkich uczniów. Wskazuje się też, że jest bardzo
ważenie, aby każdy absolwent liceum i technikum znał dzieje swojego państwa i narodu, a także
orientował się w ważnych momentach historii powszechnej w wymiarze regionalnym, europejskim i
globalnym. Szczególnie zwraca się uwagę na potrzebę położenia nacisku w edukacji na historię
XIX i XX w., stąd wynika wskazany wyżej podział materiału nauczania na poszczególne klasy. Pod-
kreśla się, że nauczyciel może swobodnie (w ramach przewidzianej siatki godzin) rozkładać akcenty
na różne wiązki tematyczne, uwzględniając możliwości i zainteresowania swoich uczniów.
Autorzy podstawy programowej nauczania historii także zwracają uwagę na potrzeby edukowa-
nia uczniów do życiu w społeczeństwie informacyjnym. Świadczy o tym zapis: nauczyciele i ucz-
niowie powinni wykorzystywać wszelkie dostępne zasoby źródeł i opracowań historycznych. Postęp
technologiczny stwarza coraz szersze możliwości docierania do świadectw minionej rzeczywistości
– oznacza to, że uczeń i nauczyciel nie są skazani na tradycyjną dydaktykę. Wspomina się przy tym
i o zajęciach lekcyjnych, i pozalekcyjnych czy zadaniach domowych. Nieocenioną pomoc w misji
historycznego edukowania młodych Polaków stanowią niezliczone instytucje publiczne i niepu-
bliczne, których zasoby (w większości dostępne w wersjach elektronicznych) mogą stanowić źródło
inspiracji i wsparcia dla uczniów i nauczycieli.
W podstawie wyraźnie podkreślają, że ważne jest, oczywiście w miarę możliwości uczniów i
szkoły, upamiętnianie wydarzeń historycznych poprzez wycieczki do miejsc pamięci i muzeów, w
tym: Muzeum Powstania Warszawskiego, Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęci-
miu, Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II
wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie, Cmen-
tarza Obrońców Lwowa. Obok wycieczek poleca się także korzystanie z innych form pozalekcyj-
nych, takich jak np. projekty, konkursy, akademie szkolne, uroczystości rocznicowe, rekonstrukcje
historyczne, multimedialne wystawy muzealne. Podkreśla się także, żeby uczeń nie tylko rozumiał i
umiał wyjaśnić pojęcia „Panteon Żołnierzy Wyklętych” oraz „Łączka”, ale miał możliwość rzeczywi-
stego odbioru tych ważnych spraw. Autorzy podstawy programowej zwracają uwagę na potrzebę
personalizacji przeszłości i ilustrowanie omawianych zagadnień ikonografią i dokumentami audio-
wizualnymi, tak aby uczniowie mogli poznawać wydarzenia historyczne, jednocześnie je przeżywa-
jąc.
Tak sformułowane cele ogólne i szczegółowe wynikające z podstawy programowej stanowiły
podstawę proponowanych w niniejszym programie wymagań edukacyjnych, integrujących w so-
bie cele nauczania i wychowania z osiągnięciami ucznia.
IV. Rozkład materiału
Lek- Tytuł rozdziału/lekcji Liczb Najważniejsze treści Treści z podstawy programo- Treści z podstawy programo-
cja a go- wej – zakres podstawowy wej – zakres rozszerzony
Nr
dzin
Wstęp Zrozumieć przeszłość 1  Cele badania i nauczania hi- I. Historia jako nauka. Uczeń: I. Historia jako nauka. Uczeń:
storii 1) definiuje podstawowe pojęcia 1) charakteryzuje nauki pomocnicze
 Znaczenie historii (prehistoria, historia, historiografia, historii;
 Klasyfikacja źródeł histo- źródło historyczne); 2) wyjaśnia zasady krytycznej
rycznych
2) rozpoznaje rodzaje źródeł analizy i interpretacji różnych
 Epoki – podział i krótka cha-
historycznych; rodzajów źródeł historycznych;
rakterystyka
 Nauki pomocnicze historii 3) przedstawia periodyzację dziejów 3) analizuje różne oceny
powszechnych i ojczystych. historiografii, dotyczące dziejów
ojczystych i powszechnych.
I PIERWSZE CYWILIZACJE (9)
1. Początki historii człowieka 1 • Zarys antropogenezy II. Pradzieje i historia starożytnego II. Pradzieje i historia starożytnego
• Chronologia pradziejów Wschodu. Uczeń: Wschodu. Uczeń:
• Człowiek w paleolicie 1) wyjaśnia zagadnienie rewolucji 1) charakteryzuje pradzieje
• Rewolucja neolityczna neolitycznej […]. ludzkości z podziałem na epoki […].
2 Narodziny cywilizacji 1 • Znaczenie wielkich rzek dla II. Pradzieje i historia starożytnego II. Pradzieje i historia starożytnego
rozwoju cywilizacji i Wschodu. Uczeń: Wschodu. Uczeń:
powstania pierwszych […] 2) porównuje uwarunkowania 1) charakteryzuje pradzieje
państw geograficzne rozwoju cywilizacji na ludzkości z podziałem na epoki […].
• Ustrój polityczny państw- Bliskim i Dalekim Wschodzie;
miast sumeryjskich 3) charakteryzuje organizację
• Znaczenie wynalezienia państw i strukturę społeczeństw w
pisma cywilizacjach starożytnego Bliskiego
• Osiągnięcia Sumerów Wschodu;
• Współczesne dziedzictwo 4) rozpoznaje najważniejsze
kultur Sumeru i innych osiągnięcia kulturowe starożytnych
najdawniejszych kultur cywilizacji Bliskiego i Dalekiego
Mezopotamii Wschodu;
5) charakteryzuje wierzenia ludów
tworzących cywilizacje starożytnego
Bliskiego i Dalekiego Wschodu, z
uwzględnieniem judaizmu.
3 Babilonia i Asyria 1 • Ukształtowanie się II. Pradzieje i historia starożytnego II. Pradzieje i historia starożytnego
pierwszych imperiów Wschodu. Uczeń: Wschodu. Uczeń:
• Najważniejsze kultury: […] 2) porównuje uwarunkowania […] 3) porównuje systemy prawne i
Babilonia, Asyria i Persji geograficzne rozwoju cywilizacji na etyczne cywilizacji starożytnego
• Wierzenia ludów Bliskim i Dalekim Wschodzie; Bliskiego i Dalekiego Wschodu.
Mezopotamii 3) charakteryzuje organizację
• Kodeks Hammurabiego jako państw i strukturę społeczeństw w
jeden z najstarszych cywilizacjach starożytnego Bliskiego
zabytków prawodawstwa Wschodu;
• Nauka, sztuka i wierzenia 4) rozpoznaje najważniejsze
starożytnej Mezopotamii osiągnięcia kulturowe starożytnych
cywilizacji Bliskiego i Dalekiego
Wschodu;
4 W państwie faraonów 1 • Dzieje polityczne z II. Pradzieje i historia starożytnego II. Pradzieje i historia starożytnego
podstawową periodyzacją Wschodu. Uczeń: Wschodu. Uczeń:
dziejów Egiptu […] 2) porównuje uwarunkowania […] 3) porównuje systemy prawne i
• Ustrój polityczny państwa geograficzne rozwoju cywilizacji na etyczne cywilizacji starożytnego
faraonów Bliskim i Dalekim Wschodzie; Bliskiego i Dalekiego Wschodu.
• Struktura społeczeństwa 3) charakteryzuje organizację
starożytnego Egiptu państw i strukturę społeczeństw w
• Współczesne dziedzictwo cywilizacjach starożytnego Bliskiego
cywilizacji Egiptu Wschodu;
4) rozpoznaje najważniejsze
osiągnięcia kulturowe starożytnych
Wschodu;
5 Kultura starożytnego Egiptu 1 • Politeistyczne wierzenia II. Pradzieje i historia starożytnego II. Pradzieje i historia starożytnego
Egipcjan Wschodu. Uczeń: Wschodu. Uczeń:
• Osiągnięcia cywilizacji Egiptu […] 2) porównuje uwarunkowania […] 3) porównuje systemy prawne i
• Sztuka starożytnego Egiptu geograficzne rozwoju cywilizacji na etyczne cywilizacji starożytnego
• Badania cywilizacji Egipskiej Bliskim i Dalekim Wschodzie; Bliskiego i Dalekiego Wschodu.
• Współczesne dziedzictwo 3) charakteryzuje organizację
cywilizacji Egiptu państw i strukturę społeczeństw w
cywilizacjach starożytnego Bliskiego
Wschodu;
4) rozpoznaje najważniejsze
osiągnięcia kulturowe starożytnych
Wschodu;
6 Inne cywilizacje Bliskiego 1 • Cywilizacje Bliskiego II. Pradzieje i historia starożytnego II. Pradzieje i historia starożytnego
Wschodu Wschodu: Izrael, Fenicja i Wschodu. Uczeń: Wschodu. Uczeń:
Hetyci […] 2) porównuje uwarunkowania […] 3) porównuje systemy prawne i
• Monoteizm religii żydowskiej geograficzne rozwoju cywilizacji na etyczne cywilizacji starożytnego
i jego znaczenie Bliskim i Dalekim Wschodzie; Bliskiego i Dalekiego Wschodu.
• Kolonizacja fenicka i 3) charakteryzuje organizację
znaczenie handlu w państw i strukturę społeczeństw w
starożytności
• Ewolucja pisma – cywilizacjach starożytnego Bliskiego
wykształcenie alfabetu Wschodu;
• Współczesne dziedzictwo 4) rozpoznaje najważniejsze
starożytnego Izraela osiągnięcia kulturowe starożytnych
Wschodu;
7 Cywilizacje Indii i Chin 1 • Cywilizacja Indusu i Żółtej II. Pradzieje i historia starożytnego II. Pradzieje i historia starożytnego
Rzeki Wschodu. Uczeń: Wschodu. Uczeń:
• Społeczeństwo i ekonomia […] 2) porównuje uwarunkowania […] 2) charakteryzuje organizację
Chin i Indii w starożytności geograficzne rozwoju cywilizacji na państw i strukturę społeczeństw w
• Narodziny religii i systemów Bliskim i Dalekim Wschodzie; cywilizacjach starożytnego Dalekiego
etycznych: hinduizmu, […] 4) rozpoznaje najważniejsze Wschodu;
buddyzmu, konfucjanizmu i osiągnięcia kulturowe starożytnych 3) porównuje systemy prawne i
taoizmu cywilizacji Bliskiego i Dalekiego etyczne cywilizacji starożytnego
• Nauka i kultura starożytnych Wschodu; Bliskiego i Dalekiego Wschodu.
cywilizacji Chin i Indii 5) charakteryzuje wierzenia ludów
• Edykt Aśoki jako przykład tworzących cywilizacje starożytnego
prawodawstwa i etyki Bliskiego i Dalekiego Wschodu, z
Dalekiego Wschodu uwzględnieniem judaizmu.
• Współczesne dziedzictwo
starożytnych cywilizacji Indii
i Chin
Podsumowanie rozdziału 1 2
(+ sprawdzian)
II DZIEJE STAROŻYTNEJ GRECJI (12)
1 Początki cywilizacji greckiej 1 • Wpływ warunków III. Świat starożytnych Greków. III. Świat starożytnych Greków.
geograficznych na powstanie Uczeń: Uczeń:
cywilizacji antycznej Grecji
• Powstanie i upadek kultury 1) charakteryzuje geograficzne 1) porównuje geograficzne
minojskiej i mykeńskiej warunki ukształtowania się uwarunkowania narodzin cywilizacji
• Osiągnięcia kultury cywilizacji greckiej; starożytnego Wschodu i Grecji;
minojskiej i mykeńskiej […] 5) rozpoznaje osiągnięcia 2) charakteryzuje kulturę kreteńską i
• Kształtowanie się alfabetu kulturowe starożytnych Greków. mykeńską […].
greckiego i inne rodzaje
pisma stosowane na ziemiach
greckich w starożytności
2 Greckie poleis 1 • Charakterystyka poleis III. Świat starożytnych Greków.
greckiej Uczeń:
• Obszar starożytnego „świata […] 3) opisuje różne formy ekspansji
greckiego” w świecie greckim (kolonizację
• Kulturowe, obyczajowe i grecką i fenicką, wojny grecko-
polityczne elementy perskie i ekspansję Aleksandra
wspólnoty Greków w Macedońskiego) […].
starożytności
• Wielka kolonizacja i jej
znaczenie
3 Antyczna Sparta 1 • Powstanie i rozwój Sparty III. Świat starożytnych Greków.
• Ustrój Sparty Uczeń:
• Organizacja społeczeństwa […] 2) porównuje organizację
Sparty społeczeństwa Aten i Sparty oraz
• Wychowanie i życie Spartan formy ustrojowe greckich polis […].
4 Ateńska demokracja 1 • Pierwotny ustrój Aten III. Świat starożytnych Greków. III. Świat starożytnych Greków.
• Społeczeństwo ateńskie Uczeń: Uczeń:
• Zarys wielkich reform […] 2) porównuje organizację […] 3) ocenia funkcjonowanie
wprowadzających społeczeństwa Aten i Sparty oraz demokracji w Atenach czasów
demokrację formy ustrojowe greckich polis […]. Peryklesa […].
• Charakterystyka demokracji
ateńskiej
• Osiągnięcia i dziedzictwo
starożytnych Aten
5 Wojny grecko-perskie 1 • Ekspansja imperium III. Świat starożytnych Greków.
perskiego na Bliskim Uczeń:
Wschodzie […] 3) opisuje różne formy ekspansji
• Przebieg działań zbrojnych w świecie greckim (kolonizację
podczas wojen perskich grecką i fenicką, wojny grecko-
• Rozwiązania militarne perskie i ekspansję Aleksandra
Greków Macedońskiego) […].
• Odniesienia do zmagań
grecko-perskich w kulturze
współczesnej
6 Potęga i upadek antycznej Grecji 1 • Ekspansja Aten po III. Świat starożytnych Greków. III. Świat starożytnych Greków.
zwycięstwie nad Persją Uczeń: Uczeń:
• Wojna peloponeska […] 3) opisuje różne formy ekspansji […] 3) ocenia funkcjonowanie
• Wpływy greckie w w świecie greckim (kolonizację demokracji w Atenach czasów
antycznym świecie grecką i fenicką, wojny grecko- Peryklesa […].
• Skutki rywalizacji wewnątrz perskie i ekspansję Aleksandra
świata greckiego po Macedońskiego) […].
zakończeniu wojen perskich
7 Świat duchowy starożytnych 1 • Religia grecka III. Świat starożytnych Greków.
Greków • Narodziny filozofii greckiej Uczeń:
• Homer i literatura grecka […] 4) charakteryzuje religię
• Teatr w Grecji starożytnych Greków;
• Igrzyska olimpijskie w 5) rozpoznaje osiągnięcia kulturowe
starożytnej Grecji i starożytnych Greków.
współcześnie
• Początki dziejopisarstwa
• Znaczenie kultury greckiej
dla świata starożytnego
8 Sztuka i nauka antycznej Hellady 1 • Kanony piękna i architektura III. Świat starożytnych Greków.
grecka w późniejszych Uczeń:
epokach […] 5) rozpoznaje osiągnięcia
• Rzeźba i malarstwo wazowe kulturowe starożytnych Greków […].
• Matematyka i fizyka
• Archimedes i wynalazki
techniczne Greków
• Osiągnięcia naukowe
starożytnych Greków
stosowane współcześnie
9 Podboje Aleksandra Wielkiego 1 • Powstanie imperium III. Świat starożytnych Greków. III. Świat starożytnych Greków.
macedońskiego Uczeń: Uczeń:
• Przebieg podbojów […] 3) opisuje różne formy ekspansji […] 4) opisuje państwo Aleksandra
Aleksandra Macedońskiego w świecie greckim (kolonizację […].
• Znaczenie podbojów grecką i fenicką, wojny grecko-
macedońskich dla kultury perskie i ekspansję Aleksandra
greckiej Macedońskiego) […].
• Postać Aleksandra
Macedońskiego i jego rola w
dziejach ludzkości
10 Świat hellenistyczny 1 • Podział imperium III. Świat starożytnych Greków.
Aleksandra Macedońskiego Uczeń:
• Świat śródziemnomorski pod […] 4) opisuje państwo Aleksandra;
dominacją macedońską 5) wyjaśnia specyfikę kultury
• Państwa hellenistyczne hellenistycznej.
• Kultura hellenistyczna
(+ sprawdzian)
III ANTYCZNY RZYM (12)

1 Starożytna Italia i początki 1 • Ludy starożytnej Italii IV. Społeczeństwo, życie polityczne i IV. Społeczeństwo, życie polityczne i
Rzymu • Osiągnięcia cywilizacyjne kultura starożytnego Rzymu. Uczeń: kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:
Etrusków 1) charakteryzuje przemiany 1) omawia początki Rzymu, z
• Powstanie Rzymu – mit i ustrojowe i społeczne (w tym uwzględnieniem kultury Etrusków;
rzeczywistość problem niewolnictwa) w państwie […] 3) rozpoznaje dziedzictwo
• Rzym królewski rzymskim doby republiki oraz antyku grecko-rzymskiego we
cesarstwa, z uwzględnieniem roli współczesnym świecie […].
Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta
[…].
2 Republika rzymska 1 • Społeczeństwo republiki IV. Społeczeństwo, życie polityczne i IV. Społeczeństwo, życie polityczne i
rzymskiej i źródła napięć kultura starożytnego Rzymu. Uczeń: kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:
społecznych 1) charakteryzuje przemiany […] 4) wyjaśnia pojęcia „obywatel” i
• Walka o prawa plebejuszy ustrojowe i społeczne (w tym „obywatelstwo” w polis ateńskiej i
• Powstanie republiki i zasady problem niewolnictwa) w państwie republikańskim Rzymie oraz
jej funkcjonowania rzymskim doby republiki oraz wyjaśnia recepcję antycznego
• Najważniejsze urzędy cesarstwa, z uwzględnieniem roli pojęcia „obywatel” w późniejszych
republiki rzymskiej Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta epokach.
[…].
3 Podboje Rzymu 1 • Organizacja armii rzymskiej IV. Społeczeństwo, życie polityczne i IV. Społeczeństwo, życie polityczne i
• Podboje Rzymu w Italii kultura starożytnego Rzymu. Uczeń: kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:
• Wojny punickie 1) charakteryzuje przemiany […] 2) charakteryzuje organizację
• Postacie wybitnych wodzów i ustrojowe i społeczne (w tym armii oraz etapy ekspansji rzymskiej;
ich wpływ na dzieje problem niewolnictwa) w państwie 3) rozpoznaje dziedzictwo antyku
starożytne rzymskim doby republiki oraz grecko-rzymskiego we
• Podbój świata cesarstwa, z uwzględnieniem roli współczesnym świecie […].
śródziemnomorskiego Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta;
• Powstanie Imperium 2) omawia charakter ekspansji
Rzymskiego rzymskiej i wyjaśnia ideę Imperium
Rzymskiego […].
4 Zmiany społeczne w republice 1 • Grupy społeczne w IV. Społeczeństwo, życie polityczne i IV. Społeczeństwo, życie polityczne i
rzymskiej społeczeństwie rzymskim i kultura starożytnego Rzymu. Uczeń: kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:
zmiany ich składu na 1) charakteryzuje przemiany […] 4) wyjaśnia pojęcia „obywatel” i
przestrzeni dziejów ustrojowe i społeczne (w tym „obywatelstwo” w polis ateńskiej i
• Wpływ podbojów na sytuację problem niewolnictwa) w państwie republikańskim Rzymie oraz
społeczną Rzymu rzymskim doby republiki oraz wyjaśnia recepcję antycznego
• Niewolnictwo w starożytnym cesarstwa, z uwzględnieniem roli pojęcia „obywatel” w późniejszych
Rzymie: znaczenie w Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta; epokach.
gospodarce i życiu 2) omawia charakter ekspansji
społecznym, różnorodny rzymskiej i wyjaśnia ideę Imperium
status niewolników Rzymskiego […].
• Powstanie Spartakusa –
przebieg i skutki
•
5 Upadek republiki rzymskiej 1 • Kryzys polityczny i społeczny IV. Społeczeństwo, życie polityczne i IV. Społeczeństwo, życie polityczne i
republiki rzymskiej kultura starożytnego Rzymu. Uczeń: kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:
• Stronnictwa polityczne w 1) charakteryzuje przemiany […] 2) charakteryzuje organizację
Rzymie i ich walka o ustrojowe i społeczne (w tym armii oraz etapy ekspansji rzymskiej
przywództwo problem niewolnictwa) w państwie […].
• Rywalizacja wodzów o rzymskim doby republiki oraz
władzę w Rzymie i cesarstwa, z uwzględnieniem roli
triumwirat Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta;
• Podboje i wojny domowe w I 2) omawia charakter ekspansji
w. p.n.e. rzymskiej i wyjaśnia ideę Imperium
• II triumwirat – upadek Rzymskiego […].
republiki rzymskiej
6 Początki cesarstwa rzymskiego • Oktawian August i IV. Społeczeństwo, życie polityczne i IV. Społeczeństwo, życie polityczne i
okoliczności powstania kultura starożytnego Rzymu. Uczeń: kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:
cesarstwa charakteryzuje przemiany ustrojowe […] 3) rozpoznaje dziedzictwo
• Reformy państwa i społeczne (w tym problem antyku grecko-rzymskiego we
rzymskiego niewolnictwa) w państwie rzymskim współczesnym świecie […].
• Ustrój pryncypatu doby republiki oraz cesarstwa, z
• Pax Romana i nowe zasady uwzględnieniem roli Juliusza Cezara
funkcjonowania imperium i Oktawiana Augusta;
• Rządy dynastii julijsko- 2) omawia charakter ekspansji
klaudyjskiej rzymskiej i wyjaśnia ideę Imperium
Rzymskiego […].
7 Od pryncypatu do dominatu 1 • Wojny i rozszerzanie IV. Społeczeństwo, życie polityczne i IV. Społeczeństwo, życie polityczne i
imperium w I w n.e. kultura starożytnego Rzymu. Uczeń: kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:
• Rola limesu jako granicy 1) charakteryzuje przemiany […] 2) charakteryzuje organizację
imperium ustrojowe i społeczne (w tym armii oraz etapy ekspansji rzymskiej;
• Kontakty Rzymian z problem niewolnictwa) w państwie 3) rozpoznaje dziedzictwo antyku
kulturami spoza granic rzymskim doby republiki oraz grecko-rzymskiego we
współczesnym świecie […].
imperium (w tym szlak cesarstwa, z uwzględnieniem roli
bursztynowy) Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta;
• Problemy związane z 2) omawia charakter ekspansji
zarządzaniem rozległym rzymskiej i wyjaśnia ideę Imperium
imperium Rzymskiego […].
• Zmiany ustroju i sposobu
sprawowania władzy w
antycznym Rzymie –
wprowadzenie dominatu i
terarchii
8 Kultura antycznego Rzymu 1 • Powstanie prawa rzymskiego IV. Społeczeństwo, życie polityczne i IV. Społeczeństwo, życie polityczne i
i jego znaczenie w dziejach kultura starożytnego Rzymu. Uczeń: kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:
Europy […] 6) rozpoznaje osiągnięcia […] 3) rozpoznaje dziedzictwo
• Architektura i budownictwo kulturowe starożytnych Rzymian. antyku grecko-rzymskiego we
rzymskie współczesnym świecie […].
• Rozwój sieci szlaków
komunikacyjnych imperium
• Kultura i sztuka antycznego
Rzymu
• Literatura i poezja rzymska
• Rola łaciny w średniowieczu
i czasach nowożytnych –
nauka, kształtowanie się
języków europejskich
• Rzymskie osiągnięcia
techniczne i architektoniczne
w kulturze europejskiej
9 Religia rzymska i chrześcijań- 1 • Religia rzymska, IV. Społeczeństwo, życie polityczne i IV. Społeczeństwo, życie polityczne i
stwo przyswajanie wpływów kultura starożytnego Rzymu. Uczeń: kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:
obcych wierzeń podczas […] 3) charakteryzuje wierzenia […] 3) rozpoznaje dziedzictwo
podbojów oraz jej rola dla religijne starożytnych Rzymian; antyku grecko-rzymskiego we
państwa współczesnym świecie […].
• Początki chrześcijaństwa i 4) wyjaśnia genezę chrześcijaństwa i
jego związki z judaizmem zmiany sytuacji chrześcijan w
• Powstanie Kościoła i państwie rzymskim;
charakterystyka wspólnot […] 6) rozpoznaje osiągnięcia
wczesnochrześcijańskich kulturowe starożytnych Rzymian.
• Prześladowania chrześcijan –
ich skala i przyczyny
• Wzrost popularności,
legalizacja i uznanie
chrześcijaństwa za religię
państwową
• Pierwsze herezje i rozłamy w
chrześcijaństwie
10 Upadek cesarstwa rzymskiego 1 • Przyczyny kryzysu IV. Społeczeństwo, życie polityczne i IV. Społeczeństwo, życie polityczne i
wewnętrznego imperium kultura starożytnego Rzymu. Uczeń: kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:
• Relacje imperium z […] 5) wyjaśnia wewnętrzne i […] 3) rozpoznaje dziedzictwo
plemionami barbarzyńskimi zewnętrzne przyczyny upadku antyku grecko-rzymskiego we
• Zmiany społeczne w Rzymie państwa rzymskiego […]. współczesnym świecie […].
• Podział cesarstwa na
zachodnio- i
wschodniorzymskie
• Walki wewnętrzne o władzę
nad imperium
• Wędrówki ludów i najazd
Hunów
• Upadek Rzymu w opiniach
historyków
(+ sprawdzian)
IV POCZĄTKI ŚREDNIOWIECZA (11)

1. Cesarstwo bizantyjskie 1 • Położenie geograficzne V. Bizancjum i świat islamu. Uczeń: V. Bizancjum i świat islamu. Uczeń:
Bizancjum
• Osiągnięcia Bizantyjczyków: 1) lokalizuje w czasie i przestrzeni 1) opisuje charakterystyczne cechy
kodyfikacja praw, cesarstwo bizantyjskie i bizantyjskiego systemu politycznego;
architektura charakteryzuje jego osiągnięcia w […] 3) wyjaśnia wpływ cywilizacji
• Działalność i osiągnięcia zakresie kultury […]. islamskiej na cywilizację łacińską i
Justyniana bizantyjską.
• Ustrój polityczny i
gospodarka cesarstwa
bizantyjskiego
• Zmiana znaczenia
politycznego na przestrzeni
dziejów
• Znaczenie Bizancjum dla
zachowania osiągnięć
cywilizacji antycznej
2. Świt narodów europejskich 1 • Plemiona germańskie we VI. Europa wczesnego
wczesnośredniowiecznej średniowiecza. Uczeń:
Europie […] 3) opisuje proces tworzenia się
• Organizacja monarchii państw w Europie, z uwzględnieniem
barbarzyńskich ich chrystianizacji.
• Chrystianizacja plemion
barbarzyńskich – znaczenie
arianizmu
• Znaczenie chrześcijaństwa w
budowie Europy, rola
duchowieństwa i nowych
zakonów
3. Narodziny i podboje islamu 1 • Arabia przed Mahometem V. Bizancjum i świat islamu. Uczeń: V. Bizancjum i świat islamu. Uczeń:
• Okoliczności powstania […] 2) wyjaśnia genezę islamu i […] 2) charakteryzuje etapy
islamu charakteryzuje główne zasady tej ekspansji Arabów i ocenia ich
• Zasady islamu i jego cechy religii; politykę wobec ludności podbitej;
charakterystyczne 3) przedstawia główne kierunki 3) wyjaśnia wpływ cywilizacji
• Podboje islamu i powstanie ekspansji arabskiej; islamskiej na cywilizację łacińską i
kalifatu bizantyjską.
• Polityka Arabów wobec 4) opisuje charakterystyczne cechy
ludności podbitej kultury arabskiej i rozpoznaje jej
• Powstanie podziałów w najważniejsze osiągnięcia.
islamie
• Osiągnięcia kulturalne i
naukowe Arabów
• Znaczenie cywilizacji islamu
dla rozwoju cywilizacji
europejskiej
4. Państwo Franków 1 • Wzrost znaczenia Franków i VI. Europa wczesnego
powstanie ich królestwa średniowiecza. Uczeń:
• Organizacja monarchii 1) opisuje zasięg terytorialny,
Franków w okresie rządów organizację władzy, gospodarkę i
Merowingów kulturę państwa Franków, ze
• Okoliczności odsunięcia od szczególnym uwzględnieniem
władzy Merowingów przez polityki Karola Wielkiego […].
Karolingów
• Rządy pierwszych
Karolingów
• Utworzenie Państwa
Kościelnego
5. Imperium Karola Wielkiego 1 • Podboje Karola Wielkiego i VI. Europa wczesnego VI. Europa wczesnego
odnowienie cesarstwa w średniowiecza. Uczeń: średniowiecza. Uczeń:
Europie 1) opisuje zasięg terytorialny, […] 4) ocenia znaczenie renesansu
• Znaczenie renesansu organizację władzy, gospodarkę i karolińskiego dla rozwoju kultury
karolińskiego i osiągnięcia kulturę państwa Franków, ze europejskiej.
kulturalne Franków szczególnym uwzględnieniem
• Dziedzictwo Imperium polityki Karola Wielkiego […].
Rzymskiego w kulturze
Franków
• Rozwój prawa i administracji
państwowej za rządów
Karola Wielkiego
6. Rozpad imperium Karolingów 1 • Kryzys imperium Karolingów VI. Europa wczesnego VI. Europa wczesnego
• Znaczenie traktatu z Verdun średniowiecza. Uczeń: średniowiecza. Uczeń:
dla przyszłego podziału […] 2) charakteryzuje ideę cesarstwa […] 4) ocenia znaczenie renesansu
Europy Zachodniej karolińskiego i porównuje ją z ideą karolińskiego dla rozwoju kultury
• Kształtowanie się Francji i cesarstwa Ottonów […]. europejskiej.
Niemiec
• Rzesza Niemiecka pod
rządami Ottonów
• Próby stworzenia
europejskiej monarchii
uniwersalistycznej przez
Ottona III
7. Pierwsze państwa Słowian 1 • Teorie naukowe dotyczące VI. Europa wczesnego VI. Europa wczesnego
pochodzenia Słowian średniowiecza. Uczeń: średniowiecza. Uczeń:
• Podział Słowian, organizacja […] 3) opisuje proces tworzenia się 1) opisuje wierzenia i organizację
społeczności słowiańskiej państw w Europie, z uwzględnieniem społeczną Słowian;
• Państwo Samona i państwo ich chrystianizacji. 2) opisuje proces powstawania
wielkomorawskie pierwszych państw w Europie
• Misja Cyryla i Metodego i jej Środkowo-Wschodniej z
znaczenie uwzględnieniem wpływu cywilizacji
• Początki państwowości łacińskiej i bizantyjskiej […].
czeskiej i ruskiej
8. Kształtowanie się feudalizmu 1 • Zmiany gospodarcze i VIII. Gospodarcze i społeczne realia
społeczne we wczesnym średniowiecznej Europy. Uczeń:
średniowieczu 1) charakteryzuje funkcjonowanie
• Zasady funkcjonowania i władzy, struktur społecznych i
najważniejsze cechy systemu gospodarki w systemie feudalnym
feudalnego […].
• Drabina feudalna i role
poszczególnych grup
społecznych
• Rycerstwo, jego znaczenie,
symbolika i obyczaje
•
9. Najazdy normańskie i węgier- 1 • Skandynawia we wczesnym VI. Europa wczesnego
skie średniowieczu średniowiecza. Uczeń:
• Przyczyny najazdów […] 3) charakteryzuje kierunki
normańskich ekspansji Normanów i ocenia jej
• Działalność wikingów skutki […].
• Najazdy węgierskie na
Europę
• Podboje Normanów
• Ukształtowanie się państwa
węgierskiego
• Rejony Europy objęte
najazdami normańskimi
(+ sprawdzian)
V PAŃSTWO PIERWSZYCH (8)

PIASTÓW
1. Pradzieje ziem polskich 1 • Kultury archeologiczne na IX. Polska w okresie

ziemiach polskich wczesnopiastowskim. Uczeń:
• Historia osady w Biskupinie 1) przedstawia geografię plemienną
• Pojawienie się Słowian na Polski przedpiastowskiej […].
ziemiach polskich i ich
organizacja społeczna
• Plemiona słowiańskie na
ziemiach polskich
• Pierwsze państwa Słowian na
ziemiach polskich
2. Początki państwa polskiego 1 • Początki ekspansji IX. Polska w okresie IX. Polska w okresie
terytorialnej Polan wczesnopiastowskim. Uczeń: wczesnopiastowskim. Uczeń:
• Historyczni przodkowie 1) wyjaśnia uwarunkowania
Mieszka I narodzin państwa polskiego i jego
• Przyczyny, okoliczności i chrystianizacji, z uwzględnieniem […] 3) dokonuje bilansu panowania
znaczenie chrystianizacji roli Mieszka I i Bolesława Chrobrego; władców piastowskich (do 1138 r.)
Polski w obrządku łacińskim 2) opisuje zmiany terytorialne […].
• Zmagania zbrojne Mieszka I z państwa polskiego w X–XII w.;
sąsiadami 3) rozpoznaje tendencje XIII. Kultura średniowiecza. Uczeń:
centralistyczne i decentralistyczne w […] 3) określa znaczenie włączenia
życiu politycznym państwa polskiego ziem polskich do cywilizacyjnego
w X–XII w.; kręgu świata zachodniego
4) zestawia najważniejsze (łacińskiego).
wydarzenia z dziejów Polski i Europy
w X–XII w.
3. Panowanie Bolesława Chro- 1 • Misja św. Wojciecha w IX. Polska w okresie IX. Polska w okresie
brego Prusach i zjazd gnieźnieński wczesnopiastowskim. Uczeń: wczesnopiastowskim. Uczeń:
• Podboje Bolesława 1) wyjaśnia uwarunkowania […] 3) dokonuje bilansu panowania
Chrobrego narodzin państwa polskiego i jego władców piastowskich (do 1138 r.)
• Początki organizacji chrystianizacji, z uwzględnieniem […].
kościelnej na ziemiach roli Mieszka I i Bolesława Chrobrego;
polskich 2) opisuje zmiany terytorialne
• Polityka zagraniczna państwa polskiego w X–XII w.;
Bolesława Chrobrego 3) rozpoznaje tendencje
• Koronacja Bolesława centralistyczne i decentralistyczne w
Chrobrego i jej znaczenie życiu politycznym państwa polskiego
w X–XII w.;
4) zestawia najważniejsze
w X–XII w.
4. Kryzys i odbudowa państwa Pia- 1 • Zewnętrzne i wewnętrzne IX. Polska w okresie IX. Polska w okresie
stów skutki polityki podbojów i wczesnopiastowskim. Uczeń: wczesnopiastowskim. Uczeń:
szybkiej chrystianizacji […] 2) opisuje zmiany terytorialne […] 3) dokonuje bilansu panowania
państwa polskiego państwa polskiego w X–XII w.; władców piastowskich (do 1138 r.);
• Czynniki decentralizacyjne w 3) rozpoznaje tendencje 4) charakteryzuje spór Bolesława
państwie piastowskim centralistyczne i decentralistyczne w Śmiałego z biskupem Stanisławem.
• Utrata znaczenia monarchii życiu politycznym państwa polskiego
piastowskiej w X–XII w.;
• Odbudowa państwowości za 4) zestawia najważniejsze
Kazimierza Odnowiciela wydarzenia z dziejów Polski i Europy
• Panowanie Bolesława w X–XII w.
Śmiałego i jego polityka
zagraniczna
• Państwo polskie wobec
konfliktu cesarstwa z
papiestwem
• Konflikt króla z biskupem –
wypędzenie władcy
5. Polska na przełomie XI i XII 1 • Rządy Władysława Hermana IX. Polska w okresie IX. Polska w okresie
wieku i jego konflikty z synami wczesnopiastowskim. Uczeń: wczesnopiastowskim. Uczeń:
• Polska w polityce […] 2) opisuje zmiany terytorialne […] 3) dokonuje bilansu panowania
międzynarodowej w XI w. państwa polskiego w X–XII w.; władców piastowskich (do 1138 r.)
• Walki pomiędzy Piastami o 3) rozpoznaje tendencje […].
sukcesję na przykładzie centralistyczne i decentralistyczne w
konfliktu między życiu politycznym państwa polskiego
Krzywoustym a Zbigniewem w X–XII w.;
• Rządy Bolesława 4) zestawia najważniejsze
Krzywoustego – wojna z wydarzenia z dziejów Polski i Europy
Niemcami oraz podbój w X–XII w.
Pomorza
6. Monarchia pierwszych Piastów 1 • Organizacja monarchii IX. Polska w okresie IX. Polska w okresie
piastowskiej wczesnopiastowskim. Uczeń: wczesnopiastowskim. Uczeń:
• Drużyna książęca i jej […] 3) rozpoznaje tendencje […] 2) charakteryzuje organizację
znaczenie centralistyczne i decentralistyczne w państwa wczesnopiastowskiego […].
• Społeczeństwo państwa życiu politycznym państwa polskiego
polskiego w czasach w X–XII w. […].
pierwszych Piastów
• Rola władcy i problemy
związane z dziedziczeniem
(+ sprawdzian)
VI PEŁNIA ŚREDNIOWIECZA W (10)

EUROPIE
1. Konflikt cesarstwa z papie- 1 • Kryzys papiestwa w X w. i VII. Europa w okresie krucjat. Uczeń: VII. Europa w okresie krucjat. Uczeń:
stwem ruchy odnowy Kościoła 1) wyjaśnia ideowe i polityczne 1) wyjaśnia przyczyny rozłamu w
• Wielka schizma wschodnia, przyczyny, a także charakter Kościele w XI w.;
jej przyczyny i skutki rywalizacji papiestwa z cesarstwem 2) charakteryzuje i ocenia rolę
• Spór papiestwa z cesarstwem o zwierzchnictwo nad zakonów w średniowiecznej Europie
– przyczyny, przebieg i skutki średniowieczną Europą […]. […].
• Papiestwo u zenitu potęgi
politycznej
• Atronnictwa propapieskie i
procesarskie w
średniowiecznej Europie
2. Wyprawy krzyżowe 1 • Przyczyny ekonomiczne, VII. Europa w okresie krucjat. Uczeń:
polityczne, społeczne i 1) wyjaśnia ideowe i polityczne
religijne wypraw krzyżowych przyczyny, a także charakter
• Przebieg walk i rywalizacji papiestwa z cesarstwem
najwybitniejsi wodzowie o zwierzchnictwo nad
• Zakony rycerskie – średniowieczną Europą;
okoliczności powstania i 2) charakteryzuje polityczne,
charakterystyka trzech społeczno-gospodarcze i religijne
najważniejszych zakonów uwarunkowania wypraw
• Negatywne i pozytywne krzyżowych do Ziemi Świętej i
skutki wypraw krzyżowych rekonkwisty oraz przedstawia ich
skutki.
3. Imperium mongolskie 1 • Powstanie państwa VII. Europa w okresie krucjat. Uczeń:
Mongołów […] 3) opisuje kierunki, charakter
• Przyczyny sukcesów armii oraz konsekwencje najazdów
mongolskiej mongolskich dla Europy.
• Podboje mongolskie w Azji
• Najazdy Mongołów na
Europę i ich skutki
• Imperium mongolskie –
zasięg, jego dzieje i znaczenie
4. Narodziny monarchii stanowej 1 • Przemiany społeczne w XI. Europa późnego średniowiecza.
średniowieczu Uczeń:
• Ukształtowanie się stanów […] 3) opisuje i wyjaśnia proces
• Powstanie pierwszych powstawania monarchii stanowych
reprezentacji stanowych w Europie.
• Początek monarchii
stanowych w Europie
(Anglia, Francja)
5. Gospodarka średniowiecznej 1 • Przemiany w VIII. Gospodarcze i społeczne realia VIII. Gospodarcze i społeczne realia
Europy średniowiecznym rolnictwie średniowiecznej Europy. Uczeń: średniowiecznej Europy. Uczeń:
• Odrodzenie i rozwój 1) charakteryzuje funkcjonowanie 1) opisuje formy produkcji i handlu
ośrodków miejskich władzy, struktur społecznych i w średniowieczu;
• Rola i charakterystyka gospodarki w systemie feudalnym; 2) charakteryzuje genezę, rozwój i
handlu w średniowiecznej 2) opisuje charakterystyczne rolę średniowiecznych miast, z
Europie przejawy ożywienia społeczno- uwzględnieniem miejskich republik
• Handel śródziemnomorski i gospodarczego w Europie XI–XIII w. kupieckich.
rola miast włoskich […].
• Handel hanzeatycki
• Powrót gospodarki
pieniężnej i początki
bankowości
• Rola jarmarków
6. Miasto i wieś w średniowieczu 1 • Znaczenie i sytuacja VIII. Gospodarcze i społeczne realia VIII. Gospodarcze i społeczne realia
chłopstwa w średniowieczu średniowiecznej Europy. Uczeń: średniowiecznej Europy. Uczeń:
• Rozwój miast w 1) charakteryzuje funkcjonowanie 1) opisuje formy produkcji i handlu
średniowieczu władzy, struktur społecznych i w średniowieczu;
• Rola i charakterystyka gospodarki w systemie feudalnym; 2) charakteryzuje genezę, rozwój i
rzemiosła w średniowiecznej rolę średniowiecznych miast, z
Europie
• Struktura społeczna 2) opisuje charakterystyczne uwzględnieniem miejskich republik
średniowiecznego miasta przejawy ożywienia społeczno- kupieckich.
• Życie codzienne na wsi i w gospodarczego w Europie XI–XIII w.;
mieście w średniowieczu 3) charakteryzuje realia życia
codziennego w średniowiecznym
mieście i wsi.
7. Kościół w średniowieczu 1 • Duchowość klasztorna we VII. Europa w okresie krucjat. Uczeń:
wczesnym średniowieczu 1) wyjaśnia przyczyny rozłamu w
• Monastycyzm cysterski i jego Kościele w XI w.;
znaczenie 2) charakteryzuje i ocenia rolę
• Polityczne i społeczne zakonów w średniowiecznej
znaczenie Kościoła i Europie;
duchowieństwa w
średniowiecznej Europie XIII. Kultura średniowiecza. Uczeń:
• Przemiany życia religijnego […] 2) charakteryzuje przemiany
• Ruchy heretyckie – waldensi życia religijnego w okresie
i albigensi (katarzy) średniowiecza […].
• Zakony żebracze
• Znaczenie religii w
średniowieczu
• Papiestwo od kryzysu do
potęgi
8. Kultura średniowiecznej Europy 1 • Kultura stanowa w XIII. Kultura średniowiecza. Uczeń: XIII. Kultura średniowiecza. Uczeń:
średniowieczu jako wynik 1) wyjaśnia uniwersalny charakter 1) opisuje rolę uniwersytetów i ich
funkcjonowania kultury średniowiecza, wskazując na organizację oraz wyjaśnia przyczyny
społeczeństwa stanowego wyjątkową rolę chrześcijaństwa; trwałości idei uniwersyteckiej […].
• Architektura romańska i 2) rozpoznaje dokonania okresu
gotycka średniowiecza w dziedzinie kultury,
• Literatura i teatr w z uwzględnieniem dorobku
średniowieczu polskiego średniowiecza;
• Filozofia średniowiecznej 3) określa znaczenie chrześcijaństwa
Europy w obrządku łacińskim dla rozwoju
kultury polskiej;
• Malarstwo, rzeźba i inne 4) charakteryzuje sztukę romańską i
sztuki plastyczne w gotycką.
średniowieczu
• Uniwersytety i edukacja w
średniowiecznej Europie
Podsumowanie rozdziału 6 2 •
(+ sprawdzian)
VII ROZBICIE DZIELNICOWE I (8) •

ODBUDOWA KRÓLESTWA
POLSKIEGO
1. Rozbicie dzielnicowe 1 • Podział państwa X. Polska w okresie rozbicia X. Polska w okresie rozbicia
piastowskiego w wyniku dzielnicowego. Uczeń: dzielnicowego. Uczeń:
testamentu Krzywoustego 1) wyjaśnia przyczyny polityczne i 1) charakteryzuje przebieg walk o
• System senioratu – społeczno-gospodarcze oraz tron senioralny w kontekście
funkcjonowanie i upadek następstwa rozbicia dzielnicowego; postanowień tzw. testamentu
• Walki wewnętrzne pomiędzy […] 5) zestawia najważniejsze Bolesława Krzywoustego […].
książętami piastowskimi wydarzenia z okresu rozbicia
• Najazdy mongolskie dzielnicowego i dziejów Europy.
2. Rozwój gospodarczy ziem pol- 1 • Ożywienie gospodarcze na X. Polska w okresie rozbicia X. Polska w okresie rozbicia
skich ziemiach polskich dzielnicowego. Uczeń: dzielnicowego. Uczeń:
• Osadnictwo na prawie […] 3) opisuje przemiany społeczno- […] 2) porównuje zasady kolonizacji
niemieckim i na prawie gospodarcze na ziemiach polskich na prawie polskim i na prawie
polskim na ziemiach księstw oraz ocenia społeczno-kulturowe niemieckim;
piastowskich skutki kolonizacji na prawie 3) charakteryzuje proces
• Zmiany społeczne, niemieckim; formowania się społeczeństwa
ekonomiczne i polityczne w […] 5) zestawia najważniejsze stanowego w Polsce.
okresie rozbicia wydarzenia z okresu rozbicia
dzielnicowego dzielnicowego i dziejów Europy.
• Wzrost znaczenia rycerstwa
– feudalizm na ziemiach
polskich
• Początki monarchii stanowej
3. Sąsiedzi Polski w XII–XIII wieku 1 • Powstanie Marchii X. Polska w okresie rozbicia
Brandenburskiej dzielnicowego. Uczeń:
• Plemiona Bałtów i ich […] 2) przedstawia nowe zagrożenia
najazdy na ziemie polskie zewnętrzne (Marchia
• Sprowadzenie Krzyżaków Brandenburska, zakon krzyżacki,
nad Bałtyk Mongołowie);
• Państwo zakonu [...] 5) zestawia najważniejsze
krzyżackiego w Prusach wydarzenia z okresu rozbicia
• Ruś w XII–XIII w. dzielnicowego i dziejów Europy.
• Czechy w XIII w.
4. Próby zjednoczenia ziem pol- 1 • Apogeum rozbicia X. Polska w okresie rozbicia X. Polska w okresie rozbicia
skich dzielnicowego dzielnicowego. Uczeń: dzielnicowego. Uczeń:
• Próby zjednoczenia ziem […] 4) charakteryzuje proces […] 3) charakteryzuje proces
polskich w XII i XIII w. przezwyciężenia rozbicia formowania się społeczeństwa
• Rola Kościoła w próbach politycznego ziem polskich, ze stanowego w Polsce.
jednoczenia Polski wskazaniem na rolę władców i
• Próby zjednoczenia Polski na Kościoła;
przełomie XIII i XIV w. – 5) zestawia najważniejsze
Przemysł II wydarzenia z okresu rozbicia
• Polska pod rządami dzielnicowego i dziejów Europy.
Przemyślidów
5. Odrodzenie Królestwa Polskiego 1 • Przebieg walk o zjednoczenie X. Polska w okresie rozbicia
Polski toczonych przez dzielnicowego. Uczeń:
Władysława Łokietka […] 4) charakteryzuje proces
• Polityka zagraniczna przezwyciężenia rozbicia
Łokietka – sojusz z Węgrami i politycznego ziem polskich, ze
konflikty z Krzyżakami, wskazaniem na rolę władców i
Brandenburgią i Kościoła;
Luksemburgami
• Straty terytorialne na rzecz 5) zestawia najważniejsze
sąsiadów wydarzenia z okresu rozbicia
• Znaczenie koronacji dzielnicowego i dziejów Europy.
Władysława Łokietka
XII. Polska w XIV–XV w. Uczeń:
1) opisuje proces zjednoczeniowy i
rozwój terytorialny państwa
polskiego w XIV–XV w.;
[…] 5) zestawia najważniejsze
w XIV–XV w.
6. Monarchia Kazimierza Wiel- 1  Reformy prawne i admini- XII. Polska w XIV–XV w. Uczeń: […]. 2) rozpoznaje przejawy
kiego stracyjne Kazimierza Wiel- 1) opisuje proces zjednoczeniowy i wielokulturowości na ziemiach
kiego rozwój terytorialny państwa polskich w XIV–XV w., z
 Osiągnięcia gospodarcze i polskiego w XIV–XV w.; uwzględnieniem stosunku
budowa pozycji politycznej
[…] 5) zestawia najważniejsze Kazimierza Wielkiego do diaspory
Polski
 Rozwój cywilizacyjny ziem wydarzenia z dziejów Polski i Europy żydowskiej […].
polskich w XIV–XV w.
 Nabytki terytorialne Polski
za Kazimierza Wielkiego
 Polityka zagraniczna Kazi-
mierza Wielkiego
 Problemy z dziedzictwem
tronu
(+ sprawdzian)
VIII POLSKA I EUROPA U (10)

SCHYŁKU ŚREDNIOWIECZA
1. Unie z Węgrami i Litwą 1 • Unia polsko-węgierska i XII. Polska w XIV–XV w. Uczeń: XII. Polska w XIV–XV w. Uczeń:
rządy Andegawenów w 1) opisuje proces zjednoczeniowy i 1) ocenia znaczenie unii polsko-
Polsce rozwój terytorialny państwa litewskiej z perspektywy obu
polskiego w XIV–XV w.; narodów;
• Wzrost znaczenia szlachty na […] 3) wyjaśnia międzynarodowe i 2) rozpoznaje przejawy
przełomie XIV i XV w. wewnętrzne uwarunkowania wielokulturowości na ziemiach
• Litwa przed unią z Polską związków Polski z Węgrami i Litwą polskich w XIV–XV w., z
• Początki unii polsko- w XIV–XV w.; uwzględnieniem stosunku
litewskiej, kształtowanie się […] 5) zestawia najważniejsze Kazimierza Wielkiego do diaspory
zasad współistnienia wydarzenia z dziejów Polski i Europy żydowskiej;
• Rządy Władysława Jagiełły i w XIV–XV w. […] 4) dokonuje bilansu panowania
jego polityka dynastyczna władców panujących w Polsce w XIV
• Wielokulturowość na i XV w.;
ziemiach państwa 5) ocenia politykę dynastyczną
Jagiellonów, w tym na Jagiellonów w XV w.
ziemiach polskich
2. Wojny z zakonem krzyżackim 1 • Przyczyny konfliktu polsko- XII. Polska w XIV–XV w. Uczeń:
krzyżackiego 1) opisuje proces zjednoczeniowy i
• Przebieg bitwy rozwój terytorialny państwa
grunwaldzkiej i jej znaczenie polskiego w XIV–XV w.;
• Postanowienia I pokoju […] 3) wyjaśnia międzynarodowe i
toruńskiego wewnętrzne uwarunkowania
• Konflikt polsko-krzyżacki na związków Polski z Węgrami i Litwą
soborze w Konstancji w XIV–XV w.;
• Wojny polsko-krzyżackie w 4) charakteryzuje i ocenia stosunki
latach 20. i 30 XV w. polsko-krzyżackie na płaszczyźnie
politycznej, gospodarczej i
kulturowej;
w XIV–XV w.
3. Europa Zachodnia w XIV–XV 1 • Zjednoczenie Francji i XI. Europa późnego średniowiecza. XI. Europa późnego średniowiecza.
wieku wybuch wojny stuletniej Uczeń: Uczeń:
• Przebieg konfliktu angielsko- 1) charakteryzuje przemiany 1) wyjaśnia przyczyny kryzysu idei
francuskiego w XIV–XV w. społeczne i gospodarcze w Europie władzy uniwersalnej w Europie
• Monarchia burgundzka w późnym średniowieczu; późnego średniowiecza;
• Cesarstwo w XIII–XIV w.
• Wojny szwajcarskie i spadek 2) opisuje zmiany na mapie 2) charakteryzuje kryzysy
znaczenia rycerstwa politycznej Europy w XIV–XV w. […]. polityczne, społeczne i religijne
• Przebieg rekonkwisty w późnego średniowiecza […].
Hiszpanii
4. Kryzys schyłku średniowiecza 1 • Kryzys gospodarczy i XI. Europa późnego średniowiecza. XI. Europa późnego średniowiecza.
epidemia dżumy Uczeń: Uczeń:
• Powstania chłopskie w Anglii 1) charakteryzuje przemiany 1) wyjaśnia przyczyny kryzysu idei
i Francji społeczne i gospodarcze w Europie władzy uniwersalnej w Europie
• Niewola awiniońska papieży w późnym średniowieczu; późnego średniowiecza;
• Spory o istotę Kościoła i 2) opisuje zmiany na mapie 2) charakteryzuje kryzysy
ruchy reformatorskie politycznej Europy w XIV–XV w. […]. polityczne, społeczne i religijne
późnego średniowiecza […].
5. Europa Środkowa i Wschodnia 1 • Czechy pod panowaniem XI. Europa późnego średniowiecza. XI. Europa późnego średniowiecza.
w XV wieku Luksemburgów Uczeń: Uczeń:
• Powstanie husytyzmu i 1) charakteryzuje przemiany 1) wyjaśnia przyczyny kryzysu idei
wojny husyckie społeczne i gospodarcze w Europie władzy uniwersalnej w Europie
• Podboje imperium w późnym średniowieczu; późnego średniowiecza;
osmańskiego na Bałkanach 2) opisuje zmiany na mapie 2) charakteryzuje kryzysy
• Węgry w XV w. politycznej Europy w XIV–XV w.; polityczne, społeczne i religijne
• Ruś w walce o wyzwolenie 3) charakteryzuje następstwa późnego średniowiecza […].
spod zwierzchnictwa upadku cesarstwa bizantyjskiego i
Mongołów ekspansji tureckiej dla Europy.
6. Panowanie Kazimierza Jagiel- 1 • Panowanie i śmierć XII. Polska w XIV–XV w. Uczeń: XII. Polska w XIV–XV w. Uczeń:
lończyka Władysława Warneńczyka 1) opisuje proces zjednoczeniowy i […] 5) ocenia politykę dynastyczną
• Bezkrólewie i objęcie rządów rozwój terytorialny państwa Jagiellonów w XV w.
przez Kazimierza polskiego w XIV–XV w.;
Jagiellończyka […] 3) wyjaśnia międzynarodowe i
• Przyczyny wojny wewnętrzne uwarunkowania
trzynastoletniej związków Polski z Węgrami i Litwą
• Przebieg walk podczas wojny w XIV–XV w.;
trzynastoletniej 4) charakteryzuje i ocenia stosunki
• Zmiany w sztuce wojennej w polsko-krzyżackie na płaszczyźnie
XV w.
• Skutki wojny trzynastoletniej politycznej, gospodarczej i
• Polityka dynastyczna kulturowej;
Kazimierza Jagiellończyka 5) zestawia najważniejsze
w XIV–XV w.
7. Monarchia polska w XIV–XV 1 • Zmiany w administracji XII. Polska w XIV–XV w. Uczeń: XII. Polska w XIV–XV w. Uczeń:
wieku polskiej […] 2) charakteryzuje rozwój […] 3) wyjaśnia wpływ rozwoju
• Rozwój monarchii stanowej monarchii stanowej w Polsce, przywilejów szlacheckich na sytuację
• Przywileje szlacheckie uwzględniając strukturę gospodarczą państwa;
• Charakterystyczne cechy społeczeństwa polskiego w późnym 4) dokonuje bilansu panowania
polskiej monarchii stanowej średniowieczu i rozwój przywilejów władców panujących w Polsce w XIV
szlacheckich […]. i XV w. […].
8. Kultura Polski średniowiecznej 1 • Architektura średniowieczna XIII. Kultura średniowiecza. Uczeń: XIII. Kultura średniowiecza. Uczeń:
w Polsce […] 2) rozpoznaje dokonania okresu 1) opisuje rolę uniwersytetów i ich
• Malarstwo i rzeźba średniowiecza w dziedzinie kultury, organizację oraz wyjaśnia przyczyny
średniowieczna w Polsce z uwzględnieniem dorobku trwałości idei uniwersyteckiej;
• Najważniejsze zabytki sztuki polskiego średniowiecza; […] 3) określa znaczenie włączenia
średniowiecznej na ziemiach 3) określa znaczenie chrześcijaństwa ziem polskich do cywilizacyjnego
polskich w obrządku łacińskim dla rozwoju kręgu świata zachodniego
• Początki polskiego kultury polskiej; (łacińskiego).
dziejopisarstwa 4) charakteryzuje sztukę romańską i
• Edukacja i nauka na ziemiach gotycką.
polskich w średniowieczu
• Rola Akademii Krakowskiej
• Początki polskiej literatury
(+ sprawdzian)
Klasa II
Lekcj Tytuł rozdziału/lekcji Liczba Najważniejsze treści Treści z podstawy programowej Treści z podstawy programowej –
a godzin – zakres podstawowy zakres rozszerzony
Nr
I. Epoka odrodzenia (10)
1. Europa na przełomie XV i XVI 1 • Kryzys monarchii stanowych XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń: XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń:
w. • Powstanie imperium 1) przedstawia drogę do nowego […] 2) charakteryzuje konflikty polityczne
Habsburgów modelu monarchii europejskich w w Europie, z uwzględnieniem ekspansji
• Rywalizacja o hegemonię w epoce nowożytnej, z uwzględnieniem tureckiej i charakteru wojny
Europie charakterystyki i oceny absolutyzmu trzydziestoletniej […].
• Wojny włoskie francuskiego […].
• Wyprawy odkrywcze
Portugalczyków
2 Cywilizacje pozaeuropejskie 1 • Ludy Ameryki XIV. Odkrycia geograficzne i europejski
• Cywilizacja prekolumbijskie kolonializm doby nowożytnej. Uczeń:
• Afryka na przełomie XV–XVI w. 1) charakteryzuje cywilizacje
• Cywilizacje Dalekiego Wschodu prekolumbijskie […].
3 Wielkie odkrycia geograficzne 1 • Wiedza geograficzna w XIV. Odkrycia geograficzne i
średniowiecznej Europie europejski kolonializm doby
• Przyczyny wielkich odkryć nowożytnej. Uczeń:
geograficznych 1) charakteryzuje przyczyny i
• Wyprawy odkrywców (Kolumb, przebieg wypraw odkrywczych; […]
da Gama, Magellan) 3) wyjaśnia wpływ wielkich odkryć
• Znaczenie wielkich odkryć geograficznych na społeczeństwo,
gospodarkę i kulturę Europy oraz
4 Ekspansja kolonialna 1 • Początki ekspansji kolonialnej i XIV. Odkrycia geograficzne i XIV. Odkrycia geograficzne i europejski
podział Nowego Świata europejski kolonializm doby kolonializm doby nowożytnej. Uczeń:
• Podbój Ameryki przez nowożytnej. Uczeń: […] 2) przedstawia proces rozrostu
Hiszpanów i Portugalczyków – posiadłości kolonialnych państw
rywalizacja kolonialna europejskich w XVI–XVIII w.
• Skutki wielkich odkryć […] 2) opisuje udział poszczególnych
geograficznych dla ludów państw europejskich w podziale
Ameryki, Azji, Afryki Nowego Świata w XVI–XVIII w. […];
• Kolonializm portugalski i 3) wyjaśnia wpływ wielkich odkryć
hiszpański w XVI–XVII w. geograficznych na społeczeństwo,
gospodarkę i kulturę Europy oraz
5. Europa w epoce wielkich 1 • Geneza i główne cechy XIV. Odkrycia geograficzne i XVII. Europa w XVI–XVII w.
odkryć dualizmu gospodarczego europejski kolonializm doby […] 3) charakteryzuje przemiany
• Przemiany w rolnictwie nowożytnej. Uczeń: kapitalistyczne w życiu gospodarczym
• Przemiany w miastach [...] 3) wyjaśnia wpływ wielkich Europy Zachodniej XVI–XVII w.
• Nowe formy produkcji i odkryć geograficznych na
początki gospodarki społeczeństwo, gospodarkę i kulturę
kapitalistycznej Europy oraz obszarów
• Cechy gospodarki pozaeuropejskich.
wczesnokapitalistycznej
6. Kultura renesansu 1 • Geneza renesansu XV. Czasy renesansu. Uczeń: XV. Czasy renesansu. Uczeń:
• Główne cechy humanizmu 1) wyjaśnia główne prądy ideowe Analizuje i interpretuje teksty obrazujące
• Rozwój nauki i sztuka epoki; myśl filozoficzną i polityczną doby
renesansu 2) rozpoznaje dokonania twórców renesansu.
• Literatura renesansowa renesansowych w dziedzinie kultury;
• Humanistyczna filozofia 3) charakteryzuje sztukę
człowieka renesansową.
• Polityczne idee renesansu
7. Reformacja i jej skutki 1 • Przyczyny reformacji XVI. Reformacja i jej skutki. Uczeń: XVI. Reformacja i jej skutki. Uczeń:
• Marcin Luter i jego działalność 1) wyjaśnia religijne, polityczne, 1) porównuje najważniejsze wyznania
• Ruchy reformacyjne w Europie gospodarcze, społeczne, kulturowe protestanckie; […]
• Porównanie nurtów uwarunkowania i następstwa 3) wyjaśnia wpływ reformacji i
protestanckich reformacji, opisując jej główne nurty i kontrreformacji na kulturę […].
• Początek wojen religijnych w postaci […];
Niemczech 3) opisuje mapę polityczną i
• Powstania Kościoła wyznaniową Europy w XVI w.
anglikańskiego
• Reformacja w krajach
skandynawskich
8. Kościół katolicki wobec 1 • Sobór trydencki i jego skutki XVI. Reformacja i jej skutki. Uczeń: XVI. Reformacja i jej skutki. Uczeń:
reformacji • Powstanie i działalność […] 2) wyjaśnia rolę soboru […] 2) przedstawia i ocenia
Towarzystwa Jezusowego trydenckiego i opisuje różne aspekty kontrreformacyjne działania Kościoła
• Kontrreformacja a rozwój reformy Kościoła katolickiego; katolickiego;
kultury 3) opisuje mapę polityczną i 3) wyjaśnia wpływ reformacji i
• Wyznaniowa mapa Europy w wyznaniową Europy w XVI w. kontrreformacji na kulturę;
XVI– XVII w. 4) charakteryzuje najważniejsze wojny
• religijne.
9. Europa Zachodnia u schyłku 1 • Potęga Hiszpanii XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń: XVI. Reformacja i jej skutki. Uczeń:
renesansu • Rewolucja w Niderlandach […] 2) charakteryzuje konflikty […] 4) charakteryzuje najważniejsze
• Rywalizacja hiszpańsko- polityczne w Europie, z wojny religijne.
angielska uwzględnieniem ekspansji tureckiej i
• Wojny z hugenotami we Francji charakteru wojny trzydziestoletniej
[…].
10. Europa Środkowa i 1 • Ekspansja turecka w XVI w. XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń: XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń:
Wschodnia w XVI w. • Walki w basenie Morza […] 2) charakteryzuje konflikty 1) opisuje proces kształtowania się
Śródziemnego polityczne w Europie, z państwa moskiewskiego/rosyjskiego w
• Państwo moskiewskie – uwzględnieniem ekspansji tureckiej i XVI–XVII w.
początek cesarstwa charakteru wojny trzydziestoletniej
• Wzrost potęgi Szwecji w XVI w. […].
Lekcja powtórzeniowe 2 •
(+ sprawdzian)
(10) „Złoty wiek” Królestwa
Polskiego
1. Społeczeństwo 1 • Społeczeństwo stanowe w XVIII. Państwo polsko-litewskie w XVIII. Państwo polsko-litewskie w
Rzeczypospolitej w XVI w. Rzeczypospolitej czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń: czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń:
• Chłopi i mieszczaństwo […] 3) omawia polską specyfikę w […] 3) charakteryzuje stosunki
• Szlachta i jej liczebność zakresie rozwiązań ustrojowych, wewnętrzne w Koronie i na Litwie,
• Wielonarodowe społeczeństwo struktury społecznej i modelu życia uwzględniając rozwarstwienie stanu
Rzeczypospolitej na tle gospodarczego (gospodarka szlacheckiego […].
europejskim
folwarczno-pańszczyźniana) na tle
europejskim.
2. Gospodarka polska w „złotym 1 • Geneza gospodarki folwarczno- XVIII. Państwo polsko-litewskie w
wieku” pańszczyźnianej czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń:
• Funkcjonowanie folwarków […] 3) omawia polską specyfikę w
pańszczyźnianych zakresie rozwiązań ustrojowych,
• Miasta w Polsce w XVI w. struktury społecznej i modelu życia
• Rozwój handlu gospodarczego (gospodarka
• Ocena sytuacji gospodarczej folwarczno-pańszczyźniana) na tle
Rzeczypospolitej europejskim; […]
5) ocenia sytuację gospodarczą
państwa ostatnich Jagiellonów.
3. Rozwój demokracji 1 • Przyczyny dominacji politycznej XVIII. Państwo polsko-litewskie w XVIII. Państwo polsko-litewskie w
szlacheckiej szlachty czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń: czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń:
• Przywileje generalne szlachty […] 2) wyjaśnia funkcjonowanie […] 2) charakteryzuje ruch egzekucyjny
• Sejmiki szlacheckie i ich rodzaje najważniejszych instytucji życia szlachty (wskazuje przedstawicieli) i
• Sejm walny i jego politycznego w XVI-wiecznej Polsce i ocenia jego znaczenie dla rozwoju
funkcjonowanie ocenia funkcjonowanie demokracji parlamentaryzmu w państwie polsko-
• Powstanie, liderzy i cele szlacheckiej; litewskim;
działalności ruchu 3) omawia polską specyfikę w 3) charakteryzuje stosunki wewnętrzne
egzekucyjnego zakresie rozwiązań ustrojowych, w Koronie i na Litwie, uwzględniając
• Sejmy egzekucyjne i ich struktury społecznej i modelu życia rozwarstwienie stanu szlacheckiego.
postanowienia gospodarczego (gospodarka
• Egzekucja praw i dóbr folwarczno-pańszczyźniana) na tle
europejskim.
4. Państwo Jagiellonów na 1 • Główne kierunki polityki XVIII. Państwo polsko-litewskie w XVIII. Państwo polsko-litewskie w
zagranicznej Jagiellonów czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń: czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń:
przełomie XV i XVI w.
• Stosunki z Habsburgami i skutki 1) opisuje zmiany terytorialne 1) ocenia rozwiązanie problemu państw
układu wiedeńskiego państwa polsko-litewskiego i zakonnych w Prusach i Inflantach.
• Ostatnia wojna z zakonem charakteryzuje jego stosunki z
krzyżackim i jego skutki sąsiadami w XVI w.
• Inkorporacja Mazowsza i jego
znaczenie
• Wojny z Moskwą i utrata
Smoleńska
• Dyplomacja Zygmunta I Starego
5. Panowanie ostatnich 1 • Polityka zagraniczna Zygmunta XVIII. Państwo polsko-litewskie w XVIII. Państwo polsko-litewskie w
Jagiellonów II Augusta czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń: czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń:
• I wojna północna o Inflanty i 1) opisuje zmiany terytorialne 1) ocenia rozwiązanie problemu państw
hegemonię w basenie Morza państwa polsko-litewskiego i zakonnych w Prusach i Inflantach.
Bałtyckiego charakteryzuje jego stosunki z
• Ocena skutków wojny o Inflanty sąsiadami w XVI w.
• Problem Gdańska w polityce
ostatnich Jagiellonów
• Stosunki z państwem pruskim
6. Unia lubelska 1 • Ruch egzekucyjny a plany unii XIX. Powstanie Rzeczypospolitej XIX. Powstanie Rzeczypospolitej Obojga
realnej z Litwą Obojga Narodów. Uczeń: Narodów. Uczeń:
• Przyczyny zewnętrzne i 1) wyjaśnia przyczyny, okoliczności i 1) ocenia kulturową rolę Polski w
wewnętrzne unii lubelskiej następstwa zawarcia unii realnej przeniesieniu wzorców cywilizacji
• Magnateria litewska wobec pomiędzy Koroną a Litwą; zachodniej na obszary ruskie i litewskie.
planów unii 2) charakteryzuje ustrój
• Postanowienia unii lubelskiej w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w
1569 r. świetle postanowień unii lubelskiej;
• Rzeczpospolita Obojga 3) opisuje strukturę terytorialną i
Narodów i jej charakterystyka ludnościową Rzeczypospolitej Obojga
• Ocena skutków unii lubelskiej Narodów […].
7. Reformacja i kontrrefor- 1 • Pozycja Kościoła katolickiego XVIII. Państwo polsko-litewskie w XVIII. Państwo polsko-litewskie w
• Państwo wielu religii czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń: czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń: […]
macja w Rzeczypospolitej
• Przyczyny reformacji na […] 4) przedstawia sytuację 4) charakteryzuje główne nurty
ziemiach Rzeczypospolitej wyznaniową na ziemiach państwa reformacji w państwie polsko-litewskim.
• Bracia polscy polsko-litewskiego w XVI w.
• Ruch egzekucyjny a tolerancja
religijna XIX. Powstanie Rzeczypospolitej XIX. Powstanie Rzeczypospolitej Obojga
• Geneza i główne postanowienia Obojga Narodów. Uczeń: Narodów. Uczeń: [...]
aktu konfederacji warszawskiej 4) wyjaśnia prawne i kulturowe
podstawy tolerancji religijnej na
• Początki kontrreformacji w ziemiach Rzeczypospolitej Obojga 2) charakteryzuje działania
Rzeczypospolitej Narodów w XVI w. kontrreformacyjne ze strony Kościoła
• Geneza i skutki unii brzeskiej katolickiego i władz państwowych.
8. Pierwsza wolna elekcja 1 • Pierwsze bezkrólewie XX. Pierwsze wolne elekcje i ich XX. Pierwsze wolne elekcje i ich
• Ustalenie zasad wolnej elekcji następstwa. Uczeń: następstwa. Uczeń:
• Ocena roli wybitnych postaci 1) opisuje okoliczności, zasady, 1) ocenia polityczną rolę wybitnych
okresu pierwszych wolnych przebieg i następstwa pierwszych postaci okresu pierwszych wolnych
elekcji wolnych elekcji; […] elekcji […].
• Pierwsza wolna elekcja 3) zestawia najważniejsze
• Henryk Walezy na tronie wydarzenia z dziejów państwa
Rzeczypospolitej polsko-litewskiego w XVI w. z
• Następstwa wolnych elekcji w wydarzeniami europejskimi.
dziejach Rzeczypospolitej
9. Panowanie Stefana Batorego 1 • Kolejna wolna elekcja XX. Pierwsze wolne elekcje i ich XX. Pierwsze wolne elekcje i ich
• Polityka wewnętrzna Stefana następstwa. następstwa. Uczeń:
Batorego Uczeń: 1) opisuje okoliczności, 1) ocenia polityczną rolę wybitnych
• Konflikt z Gdańskiem zasady, przebieg i następstwa postaci okresu pierwszych wolnych
• Wojny z Rosją o Inflanty i ich pierwszych wolnych elekcji; elekcji […].
następstwa 2) charakteryzuje działania Stefana
• Ocena panowania Stefana Batorego w zakresie polityki
Batorego wewnętrznej i zagranicznej;
wydarzenia z dziejów państwa
polsko-litewskiego w XVI w. z
wydarzeniami europejskimi.
10. Kultura renesansu w 1 • Geneza odrodzenia na ziemiach XXI. Renesans w Polsce. Uczeń: XXI. Renesans w Polsce. Uczeń:
Rzeczypospolitej polskich 1) ocenia dorobek polskiej myśli 1) analizuje i interpretuje fragmenty dzieł
• Główne ośrodki kultury politycznej doby renesansu; pisarzy politycznych polskiego
• Nauka i szkolnictwo 2) rozpoznaje dokonania twórców odrodzenia; 2) ocenia wpływ reformacji i
• Literatura odrodzenia i jej polskiego odrodzenia w dziedzinie kontrreformacji na rozwój kultury w
twórcy kultury. Rzeczypospolitej Obojga Narodów;
• Renesans w sztuce
• Pisarstwo polityczne okresu 3) charakteryzuje związki renesansu
renesansu i jego twórcy polskiego z europejskim.
• Spory polityczne i wyznaniowe
a ich wpływ na rozwój kultury
w Rzeczpospolitej Obojga
Narodów
• Związki renesansu polskiego z
europejskim
Lekcje powtórzeniowe 2 •
(+ sprawdzian)
(6) Europa w XVII w.
1. Europa na początku XVII w. 1 • Upadek potęgi Hiszpanii XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń: [...] XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń: [...]
• Rywalizacja kolonialna 2) charakteryzuje konflikty polityczne 3) charakteryzuje przemiany
• Wzrost potęgi Brandenburgii w Europie, z uwzględnieniem kapitalistyczne w życiu gospodarczym
• Potęga Szwecji ekspansji tureckiej i charakteru wojny Europy Zachodniej w XVI–XVII w.
trzydziestoletniej.
2. Angielska wojna domowa 1 • Sytuacja społeczno- XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń: [...] XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń: [...]
gospodarcza w Anglii 3) wyjaśnia genezę i opisuje 2) porównuje ewolucję ustroju Francji i
• Rządy Stuartów następstwa rewolucji angielskich. Anglii w XVII w.;
• Wybuch rewolucji angielskiej 3) charakteryzuje przemiany
• Wojna domowa w Anglii kapitalistyczne w życiu gospodarczym
• Dyktatura Olivera Cromwella Europy Zachodniej w XVI–XVII w.
• Monarchia parlamentarna w
Anglii
3. Wojna trzydziestoletnia 1 • Geneza wojny trzydziestoletniej XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń: [...]
• Etapy wojny trzydziestoletniej 2) charakteryzuje konflikty polityczne
• Pokój westfalski i jego warunki w Europie, z uwzględnieniem
• Skutki wojny trzydziestoletniej ekspansji tureckiej i charakteru wojny
dla dziejów Europy trzydziestoletniej.
4. Absolutyzm we Francji 1 • Francja kardynała Richelieu XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń: XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń: […]
• Czasy Frondy 1) przedstawia drogę do nowego 2) porównuje ewolucję ustroju Francji i
• Rządy osobiste Ludwika XIV modelu monarchii europejskich w Anglii w XVII w.
• Polityka zagraniczna Francji epoce nowożytnej, z uwzględnieniem
• Porównanie ewolucji ustroju charakterystyki i oceny absolutyzmu
Francji i Anglii w XVII w. francuskiego;
2) charakteryzuje konflikty polityczne
w Europie, z uwzględnieniem
ekspansji tureckiej i charakteru wojny
trzydziestoletniej.
5. Zmiany polityczne u schyłku • Polityka obronna Holandii XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń: [...]
XVII w. • Konflikt angielsko-holenderski 2) charakteryzuje konflikty polityczne
• Prusy w czasach Fryderyka w Europie, z uwzględnieniem
Wilhelma ekspansji tureckiej i charakteru wojny
• Węgry i Turcja trzydziestoletniej.
6. Kultura baroku 1 • Geneza baroku XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń: XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń: […]
• Główne cechy baroku […] 4) charakteryzuję sztukę barokową.
• Dzieła sztuki barokowej w 4) opisuje przemiany w kulturze
Europie i ich twórcy europejskiej w XVII w.
(+ sprawdzian)
(10) Rzeczpospolita w XVII w.
1. Początki rządów Zygmunta III 1 • Pozycja geopolityczna XXII. Polityka wewnętrzna i XXII. Polityka wewnętrzna i zagraniczna
Wazy Rzeczypospolitej w początkach zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII
XVII w. Narodów w XVII w. Uczeń: w. Uczeń:
• Podwójna elekcja i początki 1) omawia konflikty wewnętrzne i 1) wyjaśnia wewnętrzne i
rządów Zygmunta III Wazy zewnętrzne Rzeczypospolitej Obojga międzynarodowe uwarunkowania XVII-
• Wewnętrzne konflikty w Narodów w okresie panowania wiecznych konfliktów Rzeczypospolitej
Rzeczypospolitej Wazów; […] Obojga Narodów;
• Główne kierunki polityki 4) charakteryzuje zmiany granic 2) przedstawia przebieg wojen toczonych
zagranicznej Zygmunta III Rzeczypospolitej Obojga Narodów w przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów w
• Konflikty ze Szwecją XVII w.; XVII w., z uwzględnieniem roli wybitnych
5) zestawia najważniejsze dowódców i polityków, w tym: Stanisława
wydarzenia z dziejów Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza,
Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Jana III Sobieskiego.
Europy i świata w XVII w.
XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura
Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII
XVII w. Uczeń: w. Uczeń:
1) opisuje proces oligarchizacji życia […] 2) opisuje i ocenia projekty
politycznego Rzeczypospolitej Obojga wzmocnienia władzy królewskiej w
Narodów, uwzględniając wpływy Rzeczpospolitej Obojga Narodów, w tym
obce, liberum veto i rokosze; Piotra Skargi, Jana Kazimierza.
2. Czas dymitriad 1 • Sytuacja w państwie XXII. Polityka wewnętrzna i XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń:
moskiewskim po śmierci cara zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga 1) opisuje proces kształtowania się
Iwana IV Groźnego Narodów w XVII w. Uczeń: państwa moskiewskiego/rosyjskiego w
• Cele polskiej polityki 1) omawia konflikty wewnętrzne i XVI–XVII w. […].
wschodniej zewnętrzne Rzeczypospolitej Obojga
• Dymitriady i ich następstwa Narodów w okresie panowania XXII. Polityka wewnętrzna i zagraniczna
• Wojna z Rosją Wazów […]; Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII
• Zmiany granic Rzeczypospolitej 4) charakteryzuje zmiany granic w. Uczeń:
Obojga Narodów w XVII w. Rzeczypospolitej Obojga Narodów w 1) wyjaśnia wewnętrzne i
XVII w.; międzynarodowe uwarunkowania XVII-
5) zestawia najważniejsze wiecznych konfliktów Rzeczypospolitej
wydarzenia z dziejów Obojga Narodów;
Rzeczypospolitej Obojga Narodów i 2) przedstawia przebieg wojen toczonych
Europy i świata w XVII w. przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów w
XVII w., z uwzględnieniem roli wybitnych
dowódców i polityków, w tym: Stanisława
Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza,
Jana III Sobieskiego.
3. Kozaczyzna i konflikty z Turcją 1 • Kozaczyzna na ziemiach XXII. Polityka wewnętrzna i XXII. Polityka wewnętrzna i zagraniczna
Ukrainy zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII
• Przyczyny wojen z Turcją Narodów w XVII w. Uczeń: w. Uczeń:
• Problem kozacko-tatarski 1) omawia konflikty wewnętrzne i 1) wyjaśnia wewnętrzne i
• Bitwy pod Cecorą i Chocimiem zewnętrzne Rzeczypospolitej Obojga międzynarodowe uwarunkowania XVII-
• Zawarcie pokoju polsko- Narodów w okresie panowania wiecznych konfliktów Rzeczypospolitej
tureckiego Wazów […] Obojga Narodów;
5) zestawia najważniejsze 2) przedstawia przebieg wojen toczonych
wydarzenia z dziejów przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów w
Rzeczypospolitej Obojga Narodów i XVII w., z uwzględnieniem roli wybitnych
Europy i świata w XVII w. dowódców i polityków, w tym: Stanisława
Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza,
Jana III Sobieskiego.
4. Panowanie Władysława IV 1 • Elekcja Władysława IV XXII. Polityka wewnętrzna i XXII. Polityka wewnętrzna i zagraniczna
• Polityka wewnętrzna i reformy zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII
wojskowe władcy Narodów w XVII w. Uczeń: w. Uczeń:
• Wojna z Rosją i pokój w 1) omawia konflikty wewnętrzne i 1) wyjaśnia wewnętrzne i
Polanowie zewnętrzne Rzeczypospolitej Obojga międzynarodowe uwarunkowania XVII-
• Traktat w Sztumskiej Wsi i jego Narodów w okresie panowania wiecznych konfliktów Rzeczypospolitej
postanowienia Wazów; […] Obojga Narodów;
• Przyczyny i następstwa 4) charakteryzuje zmiany granic 2) przedstawia przebieg wojen toczonych
konfliktu z Turcją Rzeczypospolitej Obojga Narodów w przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów w
• Plany wojny Władysława IV XVII w.; XVII w., z uwzględnieniem roli wybitnych
Wazy z Turcją 5) zestawia najważniejsze dowódców i polityków, w tym: Stanisława
• Kozacy rejestrowi i ich rola w wydarzenia z dziejów Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza,
konfliktach militarnych Rzeczypospolitej Obojga Narodów Jana III Sobieskiego.
oraz Europy i świata w XVII w.
5. Powstanie Chmielnickiego 1 • Sytuacja etniczno-wyznaniowa XXII. Polityka wewnętrzna i XXII. Polityka wewnętrzna i zagraniczna
na Ukrainie w połowie XVII w. zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII
• Wybuch powstania Narodów w XVII w. Uczeń: w. Uczeń:
Chmielnickiego 1) omawia konflikty wewnętrzne i 1) wyjaśnia wewnętrzne i
• Przebieg wojny polsko- zewnętrzne Rzeczypospolitej Obojga międzynarodowe uwarunkowania XVII-
kozackiej Narodów w okresie panowania wiecznych konfliktów Rzeczypospolitej
• Postanowienia unii w Wazów; […] Obojga Narodów;
Perejasławiu 4) charakteryzuje zmiany granic 2) przedstawia przebieg wojen toczonych
• Wojna z Rosją w latach 1654– Rzeczypospolitej Obojga Narodów w przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów w
1667 XVII w.; XVII w., z uwzględnieniem roli wybitnych
• Skutki polityczne, ekonomiczne 5) zestawia najważniejsze dowódców i polityków, w tym: Stanisława
i kulturowe konfliktu z wydarzenia z dziejów Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza,
Kozakami i Rosją Jana III Sobieskiego.
Rzeczypospolitej Obojga Narodów i
Europy i świata w XVII w.
XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura

Rzeczypospolitej Obojga Narodów w
XVII w. Uczeń:
1) opisuje proces oligarchizacji życia
politycznego Rzeczypospolitej Obojga
Narodów, uwzględniając wpływy
obce, liberum veto i rokosze;
2) wyjaśnia przyczyny kryzysów
wewnętrznych oraz załamania
gospodarczego Rzeczypospolitej
Obojga Narodów w XVII w.
6. Potop szwedzki 1 • Sytuacja geopolityczna XXII. Polityka wewnętrzna i XXII. Polityka wewnętrzna i zagraniczna
Rzeczypospolitej Obojga zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII
Narodów w połowie XVII w. Narodów w XVII w. Uczeń: w. Uczeń:
• Geneza najazdu szwedzkiego 1) omawia konflikty wewnętrzne i 1) wyjaśnia wewnętrzne i
• Okupacja szwedzka i jej skutki zewnętrzne Rzeczypospolitej Obojga międzynarodowe uwarunkowania XVII-
• Przebieg potopu szwedzkiego Narodów w okresie panowania wiecznych konfliktów Rzeczypospolitej
• Następstwa polityczne, Wazów; […] 4) charakteryzuje zmiany Obojga Narodów;
ekonomiczne i kulturowe granic Rzeczypospolitej Obojga 2) przedstawia przebieg wojen toczonych
potopu szwedzkiego Narodów w XVII w.; przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów w
• Stosunki Rzeczypospolitej z 5) zestawia najważniejsze XVII w., z uwzględnieniem roli wybitnych
Księstwem Pruskim w czasie wydarzenia z dziejów dowódców i polityków, w tym: Stanisława
potopu szwedzkiego Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza,
• Europy i świata w XVII w. Jana III Sobieskiego.
XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura

Rzeczypospolitej Obojga Narodów w
XVII w. Uczeń:
1) opisuje proces oligarchizacji życia
politycznego Rzeczypospolitej Obojga
Narodów, uwzględniając wpływy
Obojga Narodów w XVII w.;
3) ocenia polską specyfikę w zakresie
rozwiązań ustrojowych, struktury
społecznej i modelu życia
gospodarczego na tle europejskim w
XVII w.
7. Wojna domowa i króla „Piast” 1 • Ocena specyfiki ustrojowej, XXII. Polityka wewnętrzna i XXII. Polityka wewnętrzna i zagraniczna
gospodarczej i kulturowej zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII
Rzeczpospolitej na tle Narodów w XVII w. Uczeń: 1) omawia w. Uczeń:
europejskim konflikty wewnętrzne i zewnętrzne 1) wyjaśnia wewnętrzne i
• Plany wzmocnienia władzy Rzeczypospolitej Obojga Narodów w międzynarodowe uwarunkowania XVII-
monarszej Jana Kazimierza i okresie panowania Wazów; […] 4) wiecznych konfliktów Rzeczypospolitej
jego stronnictwa charakteryzuje zmiany granic Obojga Narodów;
• Oligarchizacja życia Rzeczypospolitej Obojga Narodów w 2) przedstawia przebieg wojen toczonych
politycznego Rzeczypospolitej XVII w.; 5) zestawia najważniejsze przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów w
Obojga Narodów wydarzenia z dziejów XVII w., z uwzględnieniem roli wybitnych
• Konflikty wewnętrzne w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i dowódców i polityków, w tym: Stanisława
Rzeczypospolitej Europy i świata w XVII w. Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza,
• Geneza rokoszu Jerzego Jana III Sobieskiego.
Lubomirskiego XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura
• Abdykacja Jana Kazimierza Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura
• Ocena panowania dynastii XVII w. Uczeń: Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII
Wazów 1) opisuje proces oligarchizacji życia w. Uczeń:
• Uwarunkowania wewnętrzne i politycznego Rzeczypospolitej Obojga 1) charakteryzuje udział poszczególnych
zewnętrzne elekcji Michała Narodów, uwzględniając wpływy stanów w życiu gospodarczym
Korybuta Wiśniowieckiego obce, liberum veto i rokosze; Rzeczpospolitej Obojga Narodów;
• Konflikty wewnętrzne w 2) wyjaśnia przyczyny kryzysów 2) opisuje i ocenia projekty wzmocnienia
Rzeczypospolitej wewnętrznych oraz załamania władzy królewskiej w Rzeczpospolitej
• Początek wojny z Turcją gospodarczego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w tym Piotra Skargi,
• Obojga Narodów w XVII w.; Jana Kazimierza […].
• 3) ocenia polską specyfikę w zakresie
XVII w.
8. Rządy Jana III Sobieskiego 2 • Elekcja i polityka zagraniczna XXII. Polityka wewnętrzna i XXII. Polityka wewnętrzna i zagraniczna
Jana III Sobieskiego zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII
• Wyprawa wiedeńska i ocena Narodów w XVII w. Uczeń: w. Uczeń:
zwycięstwa Jana III Sobieskiego […] 2) opisuje sytuację wewnętrzną i 1) wyjaśnia wewnętrzne i
dla Polski i Europy położenie międzynarodowe międzynarodowe uwarunkowania XVII-
• Wiktoria wiedeńska i jej obraz Rzeczypospolitej Obojga Narodów w wiecznych konfliktów Rzeczypospolitej
w dziełach kultury latach 1669–1696; Obojga Narodów;
• Pokój w Karłowicach 3) ocenia znaczenie bitwy pod 2) przedstawia przebieg wojen toczonych
• Zmiany granic Rzeczypospolitej Wiedniem dla losów Rzeczypospolitej przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów w
Obojga Narodów w XVII w. Obojga Narodów i Europy; XVII w., z uwzględnieniem roli wybitnych
• Ocena panowania Jana III 4) charakteryzuje zmiany granic dowódców i polityków, w tym: Stanisława
Sobieskiego jako wodza i Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza,
polityka XVII w.; Jana III Sobieskiego.
wydarzenia z dziejów XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura
Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII
Europy i świata w XVII w. w. Uczeń:
1) charakteryzuje udział poszczególnych
XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura stanów w życiu gospodarczym
Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Rzeczypospolitej Obojga Narodów;
XVII w. Uczeń: 2) opisuje i ocenia projekty wzmocnienia
1) opisuje proces oligarchizacji życia władzy królewskiej w Rzeczpospolitej
politycznego Rzeczypospolitej Obojga Obojga Narodów, w tym Piotra Skargi,
Narodów, uwzględniając wpływy Jana Kazimierza […].
XVII w.
9. Kryzys wewnętrzny 1 • Przyczyny przemian społeczno- XXII. Polityka wewnętrzna i XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura
Rzeczypospolitej gospodarczych w zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII
Rzeczypospolitej w XVII w. Narodów w XVII w. Uczeń: w. Uczeń:
• Pauperyzacja stanów w 1) omawia konflikty wewnętrzne i 1) charakteryzuje udział poszczególnych
Rzeczypospolitej zewnętrzne Rzeczypospolitej Obojga stanów w życiu gospodarczym
• Oligarchizacja życia Narodów w okresie panowania Rzeczypospolitej Obojga Narodów;
politycznego i jej przejawy Wazów; 2) opisuje sytuację 2) opisuje i ocenia projekty wzmocnienia
• Przemiany ustrojowe wewnętrzną i położenie władzy królewskiej w Rzeczpospolitej
Rzeczypospolitej w XVII w. i ich międzynarodowe Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w tym Piotra Skargi,
uwarunkowania wewnętrzne i Obojga Narodów w latach 1669–1696 Jana Kazimierza […].
zewnętrzne […].
• Kryzys tolerancji religijnej w
Rzeczypospolitej i jej objawy XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura
• Ocena specyfiki ustrojowej, Rzeczypospolitej Obojga Narodów w
społecznej i gospodarczej XVII w. Uczeń:
Rzeczypospolitej na tle 1) opisuje proces oligarchizacji życia
europejskim politycznego Rzeczypospolitej Obojga
• Narodów, uwzględniając wpływy
• obce, liberum veto i rokosze;
XVII w.
10. Barok i sarmatyzm w 1 • Geneza baroku w XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura
Rzeczypospolitej Rzeczypospolitej Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII
• Specyfika polskiego baroku XVII w. Uczeń: w. Uczeń:
• Sztuka barokowa i jej cechy [...] 4) rozpoznaje dokonania twórców […] 3) charakteryzuje cechy sztuki
• Nauka i oświata epoki baroku powstałe na terytorium barokowej i opisuje sarmatyzm jako
• Literatura barokowa i jej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. ideologię i styl życia szlachty w
twórcy Rzeczypospolitej Obojga Narodów
• Sarmatyzm i jego cechy
• Wpływ ideologii sarmackiej na
politykę zagraniczną, ustrój
wewnętrzny, sytuację
ekonomiczną Rzeczypospolitej
(+ sprawdzian)
(9) Europa i świat w okresie
Oświecenia
1. Przemiany gospodarcze i 1 • Przyczyny rozwoju XXIV. Europa w dobie oświecenia. XXIV. Europa w dobie oświecenia. Uczeń:
społeczne w XVIII w. gospodarczego Anglii Uczeń: 1) opisuje rozwój parlamentaryzmu i
• Maszyna parowa i jej 1) charakteryzuje postęp techniczny i rewolucję przemysłową w Anglii;
zastosowanie przemiany kapitalistyczne w Europie 2) analizuje i interpretuje fragmenty
• Skutki gospodarcze i społeczne Zachodniej. tekstów myślicieli oświeceniowych […].
rewolucji przemysłowej
• Idee liberalizmu
ekonomicznego
• Rozwój parlamentaryzmu
angielskiego
2. Idee oświecenia 1 • Geneza i główne cechy XXIV. Europa w dobie oświecenia. XXIV. Europa w dobie oświecenia. Uczeń:
oświecenia Uczeń:
• Wielcy myśliciele doby […] 2) wyjaśnia główne idee […] 2) analizuje i interpretuje fragmenty
oświecenia oświecenia i rozpoznaje dokonania tekstów myślicieli oświeceniowych;
• Nauka i szkolnictwo epoki w dziedzinie kultury. 3) charakteryzuje sztukę klasycystyczną.
• Literatura piękna i polityczna
czasów oświecenia
• Sztuka klasycystyczna, jej
charakterystyka i twórcy
3. Powstanie imperium 1 • Sytuacja wewnętrzna Rosji na XXIV. Europa w dobie oświecenia. XXIV. Europa w dobie oświecenia. Uczeń:
rosyjskiego przełomie XVII i XVIII w. Uczeń: […] 4) charakteryzuje najważniejsze
• Wielka Wojna Północna i jej […] 4) charakteryzuje proces konflikty polityczne w Europie i na
następstwa modernizacji Rosji w XVIII w. i świecie w XVIII w.
• Przemiany ustrojowe, rosyjską ideę imperium.
społeczne, gospodarcze i
kulturowe w Rosji cara Piotra
Wielkiego
• Rosja Katarzyny II Wielkiej i
ocena jej panowania
• Cele polityki zagranicznej i
rozwój terytorialny Rosji w
XVIII w.
4. Absolutyzm w Prusach 1 • Państwo pruskie u progu XVIII XXIV. Europa w dobie oświecenia. XXIV. Europa w dobie oświecenia. Uczeń:
w. Uczeń: […]: 4) charakteryzuje najważniejsze
• Powstanie Królestwa Pruskiego […] 3) charakteryzuje absolutyzm konflikty polityczne w Europie i na
• Przemiany ustrojowe, oświecony na przykładach państw świecie w XVIII w.
społeczno-gospodarcze i sąsiadujących z Rzecząpospolitą
kulturowe w Prusach w czasach Obojga Narodów.
Fryderyka II
• Armia pruska
•
5. Konflikty w Europie w połowie • Potęga Prus XXIV. Europa w dobie oświecenia. Uczeń:
XVIII w. • Wojna o sukcesję austriacką […]: 4) charakteryzuje najważniejsze
• Odwrócenie przymierzy konflikty polityczne w Europie i na
świecie w XVIII w.
• Wojna siedmioletnia i wzrost
znaczenia Prus
• Walki w koloniach
6. Austria w dobie reform • Kryzys w monarchii XXIV. Europa w dobie oświecenia. XXIV. Europa w dobie oświecenia. Uczeń:
Habsburgów Uczeń: […]: 4) charakteryzuje najważniejsze
• Sankcja pragmatyczna Karola VI […] 3) charakteryzuje absolutyzm konflikty polityczne w Europie i na
• Początek reform Marii Teresy oświecony na przykładach państw świecie w XVIII w.
• Przemiany ustrojowe, sąsiadujących z Rzecząpospolitą
społeczno-gospodarcze i Obojga Narodów.
kulturowe w monarchii
Habsburgów
• Rządy Józefa II
7. Rewolucja amerykańska 1 • Kolonie w Nowym Świecie w XXV. Rewolucje XVIII w. Uczeń: XXV. Rewolucje XVIII w. Uczeń:
XVIII w. 1) wyjaśnia genezę i charakteryzuje 1) ocenia rolę przywódców rewolucji
• Geneza wojny kolonialistów następstwa amerykańskiej wojny o amerykańskiej i francuskiej.
amerykańskich z Anglią niepodległość;
• Wojna o niepodległość USA i jej 2) charakteryzuje ustrój Stanów
uwarunkowania Zjednoczonych w świetle założeń
międzynarodowe konstytucji amerykańskiej; […]
• Polacy w rewolucji 4) ocenia znaczenie rewolucji
amerykańskiej amerykańskiej i francuskiej z
• Konstytucja Stanów perspektywy politycznej,
Zjednoczonych Ameryki gospodarczej i społecznej;
Północnej i jej zasady 5) przedstawia wkład Polaków w
• Ocena roli wielkich dowódców i walkę o niepodległość Stanów
polityków amerykańskich (w Zjednoczonych.
tym Jerzego Waszyngtona)
• Znaczenie rewolucji
amerykańskiej dla dziejów
świata
8. Rewolucja we Francji 2 • Wewnętrzna i międzynarodowa XXV. Rewolucje XVIII w. Uczeń: […] XXV. Rewolucje XVIII w. Uczeń:
sytuacja Francji w końcu XVIII 3) wyjaśnia przyczyny i opisuje skutki 1) ocenia rolę przywódców rewolucji
w. rewolucji francuskiej; amerykańskiej i francuskiej;
• Rządy Ludwika XVI i ich 4) ocenia znaczenie rewolucji 2) charakteryzuje etapy rewolucji
następstwa amerykańskiej i francuskiej z francuskiej i wyjaśnia specyfikę okresu
• Wybuch rewolucji w 1789 r. perspektywy politycznej, jakobińskiego;
• Konstytucja Francji z 1791 r. i gospodarczej i społecznej. 3) ocenia sytuację wewnętrzną i
jej cechy międzynarodową Francji w dobie
dyrektoriatu.
9 Republika francuska • Kluby polityczne i ich znaczenie XXV. Rewolucje XVIII w. Uczeń: […] XXV. Rewolucje XVIII w. Uczeń:
• Okoliczności wprowadzenia we 4) ocenia znaczenie rewolucji 1) ocenia rolę przywódców rewolucji
Francji republiki amerykańskiej i francuskiej z amerykańskiej i francuskiej;
• Dyktatura jakobinów i jej perspektywy politycznej, 2) charakteryzuje etapy rewolucji
specyfika gospodarczej i społecznej. francuskiej i wyjaśnia specyfikę okresu
• Obalenie Maksymiliana de jakobińskiego;
Robespierre 3) ocenia sytuację wewnętrzną i
• Ocena roli przywódców międzynarodową Francji w dobie
rewolucji francuskiej (w tym de dyrektoriatu.
La Fayette’a, Maksymiliana
Robespierre’a)
• Rządy dyrektoriatu
Lekcja powtórzeniowa (+ 2 •
sprawdzian)
(8) Kryzys i upadek
Rzeczypospolitej
1. Panowanie Augusta II 1 • Uwarunkowania wewnętrzne i XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od
zewnętrzne Rzeczypospolitej w czasów saskich do Konstytucji 3 czasów saskich do Konstytucji 3 maja).
początkach XVIII w. maja). Uczeń: Uczeń:
• August II Mocny na tronie 1) opisuje i ocenia sytuację […] 2) ocenia znaczenie polsko-saskiej
Rzeczypospolitej wewnętrzną i międzynarodową unii personalnej i rolę panujących.
• Unia polsko-saska i jej Rzeczypospolitej w czasach saskich;
znaczenie 2) charakteryzuje politykę Rosji, Prus
• Wybuch i przebieg wielkiej i Austrii wobec Rzeczypospolitej,
wojny północnej wskazując przejawy osłabienia
• Sejm Niemy i jego znaczenie suwerenności państwa polskiego.
• Skutki polityczno-gospodarcze
wielkiej wojny północnej
• Polityka wielkich mocarstw
wobec Rzeczypospolitej
2. Czasy Augusta III 1 • Polityka wielkich mocarstw XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od
wobec Rzeczypospolitej czasów saskich do Konstytucji 3 czasów saskich do Konstytucji 3 maja).
• Plany reform Stanisława maja). Uczeń: Uczeń:
Leszczyńskiego i Stanisława 1) opisuje i ocenia sytuację 1) charakteryzuje i ocenia projekty
Konarskiego wewnętrzną i międzynarodową naprawy Rzeczypospolitej w I poł. XVIII
• Podwójna elekcja w 1733 r. Rzeczypospolitej w czasach saskich; w., w tym Stanisława Leszczyńskiego,
• Obalenie rządów Stanisława 2) charakteryzuje politykę Rosji, Prus Stanisława Konarskiego;
Leszczyńskiego w Polsce i Austrii wobec Rzeczypospolitej, 2) ocenia znaczenie polsko-saskiej unii
• Sytuacja wewnętrzna i wskazując przejawy osłabienia personalnej i rolę panujących.
międzynarodowa suwerenności państwa polskiego.
Rzeczypospolitej w czasach
rządów Augusta III Sasa
• Stronnictwa polityczne doby
saskiej
• Pierwsze próby reform (w tym
działalność Stanisława
Konarskiego)
• Ocena roli władców saskich na
tronie polskim
3. Początki rządów Stanisława 1 • Uwarunkowania wewnętrzne i XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od
Augusta Poniatowskiego zagraniczne ostatniej wolnej czasów saskich do Konstytucji 3 czasów saskich do Konstytucji 3 maja).
elekcji maja). Uczeń: Uczeń:
• Elekcja Stanisława [...] 2) charakteryzuje politykę Rosji, […] 3) wyjaśnia znaczenie konfederacji
Poniatowskiego Prus i Austrii wobec Rzeczypospolitej, barskiej;
• Pierwsze reformy okresu wskazując przejawy osłabienia 4) charakteryzuje położenie
stanisławowskiego suwerenności państwa polskiego; międzynarodowe i sytuację wewnętrzną
• Konfederacja barska i jej 3) przedstawia reformy z pierwszych Rzeczypospolitej po pierwszym rozbiorze
znaczenie lat panowania Stanisława Augusta; […].
• Przyczyny I rozbioru 4) wyjaśnia przyczyny i przedstawia
Rzeczypospolitej zasięg terytorialny pierwszego
• Sejm rozbiorowy i jego decyzje rozbioru Rzeczypospolitej.
4. Oświecenie w 1 • Początki oświecenia na XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od XXVIII. Kultura doby oświecenia w
Rzeczypospolitej ziemiach polskich czasów saskich do Konstytucji 3 Rzeczypospolitej.
• Komisja Edukacji Narodowej i maja). Uczeń: Uczeń:
jej działalność [...] 3) przedstawia reformy z 1) wyjaśnia związki oświecenia polskiego
• Rola instytucji oświeceniowych pierwszych lat panowania Stanisława z europejskim;
(Biblioteki Załuskich, teatrów,Augusta; 2) omawia i ocenia dorobek
czasopism) XXVIII. Kultura doby oświecenia w piśmiennictwa w służbie
• Rola mecenatu Stanisława Rzeczypospolitej. Rzeczypospolitej (Hugona Kołłątaja,
Augusta Poniatowskiego Uczeń: Stanisława Staszica);
• Wybitni twórcy polskiego 1) rozpoznaje dokonania 3) omawia rolę Stanisława Augusta jako
oświecenia i ich dzieła przedstawicieli polskiego oświecenia mecenasa sztuki.
• Najważniejsze zabytki w dziedzinie kultury;
architektury i sztuki doby 2) rozpoznaje i charakteryzuje
oświecenia na ziemiach najważniejsze zabytki architektury i
polskich sztuki doby oświecenia w Polsce;
• Związki polskiego i 3) omawia rolę instytucji
europejskiego oświecenia oświeceniowych (Komisja Edukacji
Narodowej, Biblioteka Załuskich,
teatr, czasopiśmiennictwo).
5 Sejm Wielki 1 • Rządy królewsko- XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od
ambasadorskie w czasów saskich do Konstytucji 3 czasów saskich do Konstytucji 3 maja).
Rzeczypospolitej maja). Uczeń: […] Uczeń:
• Międzynarodowe i wewnętrzne 2) charakteryzuje politykę Rosji, Prus […] 4) charakteryzuje położenie
uwarunkowania zwołania i Austrii wobec Rzeczypospolitej, międzynarodowe i sytuację wewnętrzną
Sejmu Wielkiego wskazując przejawy osłabienia Rzeczypospolitej po pierwszym rozbiorze
• Główne stronnictwa Sejmu suwerenności państwa polskiego; […].
Wielkiego i ich programy […] 5) wyjaśnia okoliczności zwołania
• Najważniejsze ustrojowe, Sejmu Wielkiego i przedstawia jego
ekonomiczne i militarne reformy, ze szczególnym
reformy Sejmu Czteroletniego
uwzględnieniem postanowień
Konstytucji 3 maja.
6 Konstytucja 3 maja i II rozbiór 1 • Okoliczności uchwalenia XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od
Rzeczypospolitej konstytucji 3 maja 1791 r. i jej czasów saskich do Konstytucji 3 czasów saskich do Konstytucji 3 maja).
główni twórcy maja). Uczeń: Uczeń:
• Główne założenia ustrojowe […] 2) charakteryzuje politykę Rosji, […] 5) porównuje polskie rozwiązania
polskiej konstytucji Prus i Austrii wobec Rzeczypospolitej, konstytucyjne z amerykańskimi i
• Reakcje społeczeństwa wskazując przejawy osłabienia francuskimi.
polskiego na uchwalenie suwerenności państwa polskiego;
konstytucji […] 5) wyjaśnia okoliczności zwołania XXVII. Upadek Rzeczypospolitej (wojna z
• Porównanie Konstytucji 3 maja Sejmu Wielkiego i przedstawia jego Rosją i powstanie kościuszkowskie).
z ustawami zasadniczymi w reformy, ze szczególnym Uczeń:
USA i Francji uwzględnieniem postanowień 1) przedstawia przebieg wojny w obronie
• Ocena roli Konstytucji 3 maja Konstytucji 3 maja. Konstytucji 3 maja, z uwzględnieniem roli
dla dziejów narodu polskiego dowódców […].
• Konfederacja targowicka i jej XXVII. Upadek Rzeczypospolitej
ocena (wojna z Rosją i powstanie
• Wojna z Rosją w obronie kościuszkowskie). Uczeń:
Konstytucji 3 maja i przyczyny 1) wyjaśnia wpływ konfederacji
klęski wojsk polskich targowickiej na wybuch wojny z
• Rola wybitnych dowódców i Rosją; [...] 3) opisuje zasięg
(książę Józef Poniatowski, terytorialny drugiego i trzeciego
Tadeusz Kościuszko) rozbioru Rzeczypospolitej.
• Znaczenie przyłączenia się
króla Stanisława Augusta
Poniatowskiego do Targowicy
• Drugi rozbiór Rzeczypospolitej
7 Insurekcja kościuszkowska 1 • Polityka zaborców na XXVII. Upadek Rzeczypospolitej XXVII. Upadek Rzeczypospolitej (wojna z
zagarniętych ziemiach (wojna z Rosją i powstanie Rosją i powstanie kościuszkowskie).
• Geneza insurekcji kościuszkowskie). Uczeń: Uczeń:
kościuszkowskiej […] 2) charakteryzuje przebieg […] 2) ocenia postać Tadeusza Kościuszki
• Wybuch powstania i powstania kościuszkowskiego, z jako pierwszego polskiego bohatera
zwycięstwo pod Racławicami uwzględnieniem roli jego nowożytnego;
• Uniwersał połaniecki i jego przywódców; 3) opisuje zasięg 3) porównuje politykę państw zaborczych
postanowienia terytorialny drugiego i trzeciego na zagarniętych ziemiach
• Przebieg insurekcji rozbioru Rzeczypospolitej; Rzeczypospolitej […].
• Przyczyny klęski insurekcji […] 5) zestawia najważniejsze
kościuszkowskiej wydarzenia z dziejów
• Rzeczypospolitej w XVIII w. z
wydarzeniami w Europie i na świecie.
8 Upadek Rzeczypospolitej 1 • III rozbiór Rzeczypospolitej XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od XXVII. Upadek Rzeczypospolitej (wojna z
• Abdykacja Stanisława Augusta czasów saskich do Konstytucji 3 Rosją i powstanie kościuszkowskie).
Poniatowskiego maja). Uczeń: Uczeń:
• Wewnętrzne i zewnętrzne 1) opisuje i ocenia sytuację […] 4) charakteryzuje wewnętrzne i
uwarunkowania upadku wewnętrzną i międzynarodową zewnętrzne przyczyny upadku
Rzeczypospolitej w XVIII w. Rzeczypospolitej w czasach saskich; Rzeczypospolitej w XVIII w.
• Historiografia polska wobec 2) charakteryzuje politykę Rosji, Prus
rozbiorów i Austrii wobec Rzeczypospolitej,
• Ocena polityki Stanisława wskazując przejawy osłabienia
Augusta Poniatowskiego suwerenności państwa polskiego […].
•
XXVII. Upadek Rzeczypospolitej
(wojna z Rosją i powstanie
kościuszkowskie). Uczeń:
[…] 3) opisuje zasięg terytorialny
drugiego i trzeciego rozbioru
Rzeczypospolitej;
4) przedstawia przyczyny upadku
Rzeczypospolitej w XVIII w.;
wydarzenia z dziejów
Rzeczypospolitej w XVIII w. z
wydarzeniami w Europie i na świecie.
Lekcja powtórzeniowa 2 •
(+ sprawdzian)
Epoka napoleońska •
1 Początki rządów Napoleona 1 • Międzynarodowa i wewnętrzna XXIX. Epoka napoleońska. Uczeń: XXIX. Epoka napoleońska. Uczeń:
sytuacja Francji w okresie 1) charakteryzuje walkę Francji o 1) wymienia etapy ekspansji Francji i
rządów dyrektoriatu dominację w Europie; omawia proces tworzenia kolejnych
• Kryzys władz rewolucyjnych 2) przedstawia sukcesy i porażki antynapoleońskich koalicji.
• Okoliczności przejęcia władzy wewnętrznej polityki Napoleona […].
przez Napoleona Bonapartego
• Walki z I koalicją
• Polityka wewnętrzna i
zagraniczna Napoleona
Bonapartego w okresie
konsulatu
• Wojna z II koalicją
2 Ekspansja Napoleona 1 • Napoleon cesarzem Francuzów XXIX. Epoka napoleońska. Uczeń: XXIX. Epoka napoleońska. Uczeń:
• Organizacja i ustrój Cesarstwa 1) charakteryzuje walkę Francji o 1) wymienia etapy ekspansji Francji i
Francuzów dominację w Europie; omawia proces tworzenia kolejnych
• Bilans polityki wewnętrznej 2) przedstawia sukcesy i porażki antynapoleońskich koalicji.
Napoleona wewnętrznej polityki Napoleona […].
• Wojna z III koalicją (bitwy: pod
Trafalgarem i pod Austerlitz)
• Wojna z IV koalicją i jej
znaczenie
• Wyprawa hiszpańska i jej ocena
• Wojna z V koalicją i bitwa pod
Wagram
• Dominacja francuska nad
Europą i jej ocena
•
3 Legiony Jana Henryka Dą- 1 • Postawy Polaków wobec XXIX. Epoka napoleońska. Uczeń: XXIX. Epoka napoleońska. Uczeń:
browskiego zaborców [...] 3) przedstawia przykłady 1) wymienia etapy ekspansji Francji i
• Powstanie Legionów Jana zaangażowania się Polaków po omawia proces tworzenia kolejnych
Henryka Dąbrowskiego stronie Napoleona, z uwzględnieniem antynapoleońskich koalicji […];
• Udział Polaków w walkach we Legionów Polskich we Włoszech […]. 4) ocenia stosunek Napoleona do sprawy
Włoszech polskiej.
• Legia Naddunajska i jej
znaczenie
• Wyprawa na Haiti i jej ocena
• Bilans znaczenia Legionów
• Mazurek Dąbrowskiego i jego
rola dla losów narodu polskiego
4 Księstwo Warszawskie i 2 • Powstanie na ziemiach polskich XXIX. Epoka napoleońska. Uczeń: XXIX. Epoka napoleońska. Uczeń:
jego znaczenie w 1806 r. [...] 4) charakteryzuje genezę, ustrój i 1) wymienia etapy ekspansji Francji i
• Ustrój polityczny Księstwa dzieje Księstwa Warszawskiego. omawia proces tworzenia kolejnych
Warszawskiego antynapoleońskich koalicji;
• Sytuacja społeczno- 2) przedstawia przebieg wojny 1809 r. na
gospodarcza w Księstwie ziemiach polskich;
Warszawskim 3) ocenia postać księcia Józefa
• Wojna z Austrią w 1809 r. i jej Poniatowskiego;
skutki 4) ocenia stosunek Napoleona do sprawy
• Udział Polaków w wyprawie na polskiej.
Moskwę
• Upadek Księstwa
Warszawskiego
• Ocena księcia Józefa
Poniatowskiego jako polityka i
wodza
• Ocena znaczenia okresu
napoleońskiego dla losów
Polski
5 Klęska Napoleona • Wojna z wielką koalicją i XXIX. Epoka napoleońska. Uczeń: XXIX. Epoka napoleońska. Uczeń:
upadek Napoleona 1) charakteryzuje walkę Francji o 1) wyodrębnia etapy ekspansji Francji i
• „100 dni Napoleona” i klęska dominację w Europie; omawia proces tworzenia kolejnych
Napoleona pod Waterloo 2) przedstawia sukcesy i porażki antynapoleońskich koalicji […].
• Przyczyny klęski Napoleona wewnętrznej polityki Napoleona;
• Ocena znaczenia epoki […] 5) ocenia znaczenie epoki
napoleońskiej dla dziejów napoleońskiej dla losów Francji i
Francji i Europy Europy.
Lekcje powtórzeniowe (+ 2
sprawdzian)
Klasa III
Lekcja Tytuł rozdziału/tytuł lekcji Liczba Najważniejsze treści Treści z podstawy programowej – Treści z podstawy programowej – zakres
Nr godzin zakres podstawowy rozszerzony
I. Europa i świat po 1815 r. (11)
1. Kongres wiedeński 1 • Przyczyny zwołania kongresu XXX. Europa i świat po kongresie
wiedeńskiego wiedeńskim. Uczeń:
• Główni uczestnicy kongresu 1) przedstawia decyzje kongresu
• Restauracja, legitymizm i wiedeńskiego w odniesieniu do
równowaga sił – główne zasady Europy i świata, z uwzględnieniem
kongresu wiedeńskiego podziału ziem polskich;
• Terytorialne i ustrojowe 2) opisuje funkcjonowanie systemu
decyzje kongresu wiedeńskiego wiedeńskiego i charakteryzuje próby
• Ocena funkcjonowania ładu jego podważenia.
wiedeńskiego
2. Umocnienie ładu wiedeńskiego 1 • Powstanie Świętego Przymierza XXX. Europa i świat po kongresie XXX. Europa i świat po kongresie
• System wiedeński i jego wiedeńskim. Uczeń: wiedeńskim. Uczeń:
funkcjonowanie w I poł. XIX w. […] 2) opisuje funkcjonowanie 1) ocenia rolę Świętego Przymierza;
• Francja w dobie restauracji systemu wiedeńskiego i 2) charakteryzuje ruchy społeczne i
• Rządy Metternicha w Austrii niepodległościowe w I poł. XIX w. […].
• Próby obalenia ładu charakteryzuje próby jego
wiedeńskiego podważenia.
• Sytuacja w państwach włoskich
i niemieckich
• Powstanie dekabrystów w Rosji
3. Europa w latach 1830–1847 1 • Rewolucja lipcowa we Francji XXX. Europa i świat po kongresie XXX. Europa i świat po kongresie
• Powstanie Królestwa Belgii wiedeńskim. Uczeń: wiedeńskim. Uczeń:
• Sytuacja na Bałkanach na […] 2) opisuje funkcjonowanie 1) ocenia rolę Świętego Przymierza;
początku XIX w. systemu wiedeńskiego i 2) charakteryzuje ruchy społeczne i
• Wojna o niepodległość Grecji charakteryzuje próby jego niepodległościowe w I poł. XIX w. […].
podważenia.
4. Rewolucja przemysłowa 1 • Wynalazki techniczne I poł. XIX XXX. Europa i świat po kongresie XXX. Europa i świat po kongresie
w. wiedeńskim. Uczeń: wiedeńskim. Uczeń: […]
• Przemiany w rolnictwie [...] 3) przedstawia przebieg rewolucji 2) charakteryzuje ruchy społeczne i
• Rewolucja przemysłowa w przemysłowej w Europie i Stanach niepodległościowe w I poł. XIX w. […].
Europie i w Stanach Zjednoczonych oraz wskazuje jej
Zjednoczonych najważniejsze konsekwencje
• Przemiany gospodarcze na społeczno-gospodarcze […].
świecie na początku XIX w.
• Potęgi gospodarcze I poł. XIX w.
• Przemiany społeczne wywołane
uprzemysłowieniem
5. Nowe idee polityczne i 1 • Konserwatyzm i liberalizm w I XXX. Europa i świat po kongresie XXX. Europa i świat po kongresie
ekonomiczne poł. XIX w. i ich stosunek do wiedeńskim. Uczeń: wiedeńskim. Uczeń: […]
systemu wiedeńskiego […] 4) omawia najważniejsze prądy 2) charakteryzuje ruchy społeczne i
• Ruchy narodowe w Europie kulturowe oraz nurty ideowe I poł. niepodległościowe w I poł. XIX w. […].
• Kwestia robotnicza i powstanie XIX w., uwzględniając ich
ideologii socjalistycznych przedstawicieli.
• Socjalizm utopijny i jego
przykłady
• Główne złożenia socjalizmu
naukowego
6. Kultura w I poł. XIX w. 1 • Literatura i sztuka XXX. Europa i świat po kongresie
klasycystyczna na początku XIX wiedeńskim. Uczeń:
w. […] 4) omawia najważniejsze prądy
• Romantyzm i jego założenia kulturowe oraz nurty ideowe I poł.
• Literatura romantyczna i jej XIX w., uwzględniając ich
twórcy przedstawicieli.
• Romantyzm w sztuce
• Znaczenie romantyzmu dla
dziejów Europy
7. Ameryka w I poł. XIX w. 1 • Ameryka Łacińska na początku XXX. Europa i świat po kongresie XXX. Europa i świat po kongresie
XIX w. wiedeńskim. Uczeń: wiedeńskim. Uczeń:
• Dekolonizacja Ameryki 1) przedstawia decyzje kongresu […] 3) charakteryzuje proces
Środkowej i Południowej wiedeńskiego w odniesieniu do powstawania niepodległych państw w
• Rozwój terytorialny Stanów Europy i świata, z uwzględnieniem Ameryce Łacińskiej;
Zjednoczonych w I poł. XIX w. podziału ziem polskich […]. 4) wyjaśnia założenia doktryny
• Doktryna Monroe’a i jej Monroe’a […].
założenia
• Wojna amerykańsko-
meksykańska
8. Wiosna Ludów w Europie 1 • Geneza Wiosny Ludów XXX. Europa i świat po kongresie XXX. Europa i świat po kongresie
• Wiosna Ludów we Francji wiedeńskim. Uczeń: wiedeńskim. Uczeń:
• Początki rządów Ludwika […] 5) wyjaśnia genezę i skutki 1) ocenia rolę Świętego Przymierza; 2)
Napoleon Wiosny Ludów. charakteryzuje ruchy społeczne i
• Polityka zagraniczna i niepodległościowe w I poł. XIX w.; […]
wewnętrzna Napoleona III 5) charakteryzuje przebieg Wiosny
• Wiosna Ludów w krajach Ludów w Europie.
niemieckich
• Parlament frankfurcki i jego
działalność
• Rewolucje w krajach włoskich
• Powstanie węgierskie
• Skutki Wiosny Ludów
9 Wojna krymska i jej skutki 1 • Układ sił w Europie w poł. XIX XXX. Europa i świat po kongresie
w. wiedeńskim. Uczeń:
• Turcja – „chory człowiek […] 6) charakteryzuje wojnę krymską
Europy” i jej następstwa.
• Rosja w przededniu wojny
krymskiej
• Przebieg walk podczas wojny
kryskiej
• Skutki przegranej Rosji – odwilż
posewastopolska
• Rozpad Świętego Przymierza
(+ sprawdzian)
II. Ziemie polskie w okresie (14)
powstań narodowych
1 Ziemie polskie po kongresie 1 • Mocarstwa a sprawa polska na XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy w
wiedeńskim kongresie wiedeńskim w latach 1815–1848. Uczeń: latach 1815–1848. Uczeń:
• Okoliczności powstania 1) charakteryzuje sytuację polityczną, […] 3) wyjaśnia przyczyny i charakter
Królestwa Polskiego społeczno-gospodarczą i kulturową przemian społecznych i gospodarczych
• Sytuacja Polaków na „ziemiach Królestwa Polskiego, ziem zabranych, na ziemiach polskich w I poł. XIX w.
zabranych” zaboru pruskiego i austriackiego […]; […].
• Powstanie Wielkiego Księstwa 6) rozpoznaje i charakteryzuje
Poznańskiego dorobek kultury polskiej I poł. XIX w.
• Reforma uwłaszczeniowa w
Wielkopolsce
• Rzeczpospolita Krakowska i jej
funkcjonowanie
• Polacy w zaborze austriackim
2 Królestwo Polskie 1 • Konstytucja Królestwa XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy w
Polskiego i jej założenia w latach 1815–1848. Uczeń: latach 1815–1848. Uczeń:
• Nauka i oświata w Królestwie 1) charakteryzuje sytuację polityczną, […] 3) wyjaśnia przyczyny i charakter
Polskim społeczno-gospodarczą i kulturową przemian społecznych i gospodarczych
• Przemiany społeczno- Królestwa Polskiego, ziem zabranych, na ziemiach polskich w I poł. XIX w.
gospodarcze na ziemiach zaboru pruskiego i austriackiego […].
Królestwa Polskiego […]; 6) rozpoznaje i charakteryzuje
• Rozwój kultury polskiej dorobek kultury polskiej I poł. XIX w.
3 Geneza powstania listopadowego 1 • Rządy wielkiego księcia XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy w
Konstantego w latach 1815–1848. Uczeń: latach 1815–1848. Uczeń:
• Opozycja legalna w Królestwie […] 2) wyjaśnia genezę powstania 1) charakteryzuje ruch spiskowy na
Polskim i jej przedstawiciele listopadowego i opisuje jego ziemiach polskich […].
• Ruch spiskowy na ziemiach następstwa;
polskich i jego przykłady 3) opisuje działania władz
• Działalność Waleriana powstańczych, charakter toczonych
Łukasińskiego walk oraz międzynarodową reakcję
• Wewnętrzne i zewnętrzne na powstanie.
uwarunkowania wybuchu
powstania listopadowego
• Spisek w Szkole Podchorążych
• Geneza powstania
listopadowego w ocenie
historiografii polskiej
4 Powstanie listopadowe 2 • Wybuch powstania XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy w
listopadowego w latach 1815–1848. Uczeń: latach 1815–1848. Uczeń:
• Nieudane próby porozumienia z […] 2) wyjaśnia genezę powstania 1) charakteryzuje ruch spiskowy na
carem listopadowego i opisuje jego ziemiach polskich;
• Ofensywa Iwana Dybicza i następstwa; 2) prezentuje oceny polskiej
bitwa pod Grochowem 3) opisuje działania władz historiografii dotyczące powstania
• Wiosenna ofensywa polska – powstańczych, charakter toczonych listopadowego i roli jego przywódców
klęska pod Ostrołęką walk oraz międzynarodową reakcję […].
• Upadek Warszawy na powstanie.
• Wewnętrzne i zewnętrzne
przyczyny klęski powstania
• Cena powstania i jego
przywódców w polskiej
historiografii
5 Wielka Emigracja 1 • Wielka Emigracja i jej cechy XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy […] 4) porównuje programy głównych
• Działalność Joachima Lelewela w latach 1815–1848. Uczeń: obozów Wielkiej Emigracji i rozpoznaje
• Ugrupowania polityczne […] 2) wyjaśnia genezę powstania ich przedstawicieli.
Wielkiej Emigracji, ich liderzy i listopadowego i opisuje jego
programy następstwa […].
• Działalność emisariuszy
6 Zimie polskie po powstaniu 1 • Sytuacja w Królestwie Polskim XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy w
listopadowym po powstaniu listopadowym w latach 1815–1848. Uczeń: latach 1815–1848. Uczeń:
• Początki pracy organicznej w 1) charakteryzuje sytuację polityczną, 1) charakteryzuje ruch spiskowy na
Wielkopolsce społeczno-gospodarczą i kulturową ziemiach polskich;
• Działalność spiskowa na Królestwa Polskiego, ziem zabranych, […] 3) wyjaśnia przyczyny i charakter
ziemiach polskich w latach zaboru pruskiego i austriackiego; przemian społecznych i gospodarczych
1831–1846 2) wyjaśnia genezę powstania na ziemiach polskich w I poł. XIX w.;
• Plan powstania w 1846 r. listopadowego i opisuje jego 4) porównuje programy głównych
• Powstanie krakowskie następstwa obozów Wielkiej Emigracji i rozpoznaje
• Rabacja galicyjska i jej ocena […]; 4) wyjaśnia okoliczności ich przedstawicieli.
• Skutki powstania w 1846 r. wybuchu powstania krakowskiego i
opisuje jego skutki, z uwzględnieniem
tzw. rabacji galicyjskiej.
7 Sprawa polska w czasie Wiosny 1 • Sytuacja na ziemiach polskich w XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy w
Ludów przededniu Wiosny Ludów w latach 1815–1848. Uczeń: latach 1815–1848. Uczeń:
• Wybuch walk w Wielkopolsce [...] 5) opisuje następstwa Wiosny 1) charakteryzuje ruch spiskowy na
• Wzrost polskiej świadomości Ludów na ziemiach polskich i ziemiach polskich;
narodowej na obszarach przedstawia udział Polaków w […] 3) wyjaśnia przyczyny i charakter
wcielonych do Prus Wiośnie Ludów w Europie. przemian społecznych i gospodarczych
• Wiosna Ludów w Galicji na ziemiach polskich w I poł. XIX w.
• Uwłaszczenie chłopów w Galicji 4) porównuje programy głównych
• Polacy w europejskiej Wiośnie obozów Wielkiej Emigracji i rozpoznaje
Ludów ich przedstawicieli.
• Skutki Wiosny Ludów dla
sprawy polskiej
8 Kultura polska w I poł. XIX w. 1 • Rozwój kultury pod zaborami XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy w
• Klasycyzm początku XIX w. na w latach 1815–1848. Uczeń: latach 1815–1848. Uczeń:
ziemiach polskich 1) charakteryzuje sytuację polityczną, […] 5) charakteryzuje różnice między
• Cechy romantyzmu polskiego społeczno-gospodarczą i kulturową klasycyzmem i romantyzmem.
• Literatura romantyczna i jej Królestwa Polskiego, ziem zabranych, 6) rozpoznaje i charakteryzuje dorobek
przykłady zaboru pruskiego i austriackiego; kultury polskiej I poł. XIX w.
• Polscy romantycy i ich […] 6) rozpoznaje i charakteryzuje
działalność dorobek kultury polskiej I poł. XIX w.
• Mesjanizm i jego cechy
• Ocena roli romantyzmu dla
dziejów Polski
• Kultura polska na emigracji i jej
przedstawiciele
9 Sytuacja Polaków przed 1 • Sprawa polska w czasie wojny XXX. Europa i świat po kongresie XXXII. Powstanie styczniowe i jego
powstaniem styczniowym krymskiej wiedeńskim. Uczeń: następstwa. Uczeń:
• Odwilż posewastopolska na […] 6) charakteryzuje wojnę krymską 1) ocenia znaczenie powstania
ziemiach polskich i jej następstwa. styczniowego dla kształtowania się
• Wzrost uczuć patriotycznych nowoczesnego narodu polskiego […].
• Niepodległościowe stronnictwa XXXII. Powstanie styczniowe i jego
polityczne następstwa. Uczeń:
• Działalność Aleksandra 1) wyjaśnia genezę powstania
Wielopolskiego styczniowego i opisuje jego
• Branka i jej skutki następstwa […].
10 Powstanie styczniowe 2 • Wybuch powstania XXXII. Powstanie styczniowe i jego XXXII. Powstanie styczniowe i jego
styczniowego następstwa. Uczeń: następstwa. Uczeń:
• Problem władz powstańczych 1) wyjaśnia genezę powstania 1) ocenia znaczenie powstania
• Charakter walk styczniowego i opisuje jego styczniowego dla kształtowania się
• Powstanie i funkcjonowanie następstwa; nowoczesnego narodu polskiego […].
polskiego państwa 2) opisuje działania władz
podziemnego powstańczych, charakter toczonych
• Sprawa polska na arenie walk oraz międzynarodową reakcję
międzynarodowej na powstanie;
• Dyktatura Romualda Traugutta
• 3) charakteryzuje organizację
polskiego państwa podziemnego w
okresie powstania styczniowego, z
uwzględnieniem roli jego
przywódców, w tym Romualda
Traugutta;
4) przedstawia problem uwłaszczenia
chłopów w zaborze rosyjskim oraz
porównuje z procesem
uwłaszczeniowym w pozostałych
zaborach.
(+ sprawdzian)
III. Świat w epoce węgla i żelaza (16)
1. Stany Zjednoczone w XIX w. 2 • Rozwój terytorialny USA XXXIII. Europa i świat w II poł. XIX i
• Przemiany gospodarczo- na początku XX w. Uczeń: […] 2)
społeczne w USA wyjaśnia przyczyny i skutki wojny
• Problem niewolnictwa w USA secesyjnej w Stanach Zjednoczonych
• Wybór Abrahama Lincolna na […].
prezydenta
• Geneza wojny secesyjnej XXXIV. Przemiany gospodarcze i
• Wojna secesyjna (1861–1865 społeczne. Nowe prądy ideowe.
r.) Uczeń:
• Skutki polityczne, ekonomiczne 1) przedstawia przemiany
i społeczne wojny secesyjnej gospodarcze w Europie i świecie,
wymienia najważniejsze odkrycia
naukowe i dokonania techniczne;
charakteryzuje procesy migracyjne.
2. Zjednoczenie Włoch 1 • Uwarunkowania wewnętrzne i XXXIII. Europa i świat w II poł. XIX i XXXIV. Przemiany gospodarcze i
zewnętrzne procesu na początku XX w. Uczeń: 1) społeczne. Nowe prądy ideowe. Uczeń:
zjednoczenia Włoch porównuje procesy zjednoczeniowe […] 2) wyjaśnia związki ideologii z
• Polityka Camilla Cavoura Włoch i Niemiec w XIX w. […]. ruchami narodowowyzwoleńczymi i
zjednoczeniowymi, z działalnością
• Wojna Francji i Piemontu z partii politycznych i związków
Austrią i jej następstwa zawodowych […].
• „Wyprawa 1000 czerwonych
koszul”
• Powstanie Królestwa Włoch
• Wcielenie do Włoch Wenecji i
Rzymu
3. Powstanie Austro-Węgier 1 • Kryzys monarchii habsburskiej XXXIV. Przemiany gospodarcze i XXXIII. Europa i świat w II poł. XIX i na
i jego przykłady społeczne. Nowe prądy ideowe. początku XX w. Uczeń:
• Sytuacja narodowa w Uczeń: 1) charakteryzuje podział polityczny
cesarstwie Habsburgów […] 3) wyjaśnia procesy świata u schyłku XIX w.; 2) przedstawia
• Próby reform ustrojowych w demokratyzacji ustrojów państw reformy wewnętrzne w państwach
Austrii Europy Zachodniej […]. zaborczych w II poł. XIX w. i na
• Powstanie monarchii początku XX w. […].
dualistycznej
• Sytuacja ustrojowa, narodowa, XXXIV. Przemiany gospodarcze i
społeczna i kulturowa w społeczne. Nowe prądy ideowe. Uczeń:
monarchii Franciszka Józefa na […]; 2) wyjaśnia związki ideologii z
przełomie XIX i XX w. ruchami narodowowyzwoleńczymi i
zjednoczeniowymi, z działalnością
partii politycznych i związków
zawodowych […].
4. Zjednoczenie Niemiec 2 • Otto von Bismarck i jego XXXIII. Europa i świat w II poł. XIX i XXXIII. Europa i świat w II poł. XIX i na
reformy na początku XX w. Uczeń: 1) początku XX w. Uczeń:
• Wojny z Danią i Austrią porównuje procesy zjednoczeniowe 1) charakteryzuje podział polityczny
• Wojna z Francją i jej skutki Włoch i Niemiec w XIX w. świata u schyłku XIX w.;
• Przyczyny sukcesu polityki 2) przedstawia reformy wewnętrzne w
Bismarcka państwach zaborczych w II poł. XIX w. i
• Porównanie procesów na początku XX w. […].
zjednoczenia Włoch i Niemiec
• Powstanie II Rzeszy
• Sytuacja gospodarczo-
społeczna Niemiec
• Kulturkampf i jego przejawy
5. Ekspansja kolonialna 2 • Cele tworzenia kolonii XXXIII. Europa i świat w II poł. XIX i XXXIII. Europa i świat w II poł. XIX i na
• Brytyjskie imperium kolonialne na początku XX w. Uczeń: […] 3) początku XX w. Uczeń:
• Kolonializm francuski omawia przyczyny, zasięg i 1) charakteryzuje podział polityczny
• Posiadłości europejskie na następstwa ekspansji kolonialnej świata u schyłku XIX w. […].
świecie państw europejskich, Stanów
• Imperializm rosyjski Zjednoczonych i Japonii.
• Konflikty kolonialne
6. Nowy podział polityczny świata 2 • Mapa polityczna Europy pod XXXIII. Europa i świat w II poł. XIX i XXXIII. Europa i świat w II poł. XIX i na
koniec XIX w. na początku XX w. Uczeń: 3) omawia początku XX w. Uczeń:
• Wojna rosyjsko-turecka i jej przyczyny, zasięg i następstwa 1) charakteryzuje podział polityczny
następstwa ekspansji kolonialnej państw świata u schyłku XIX w.; 2) przedstawia
• Nowe potęgi – USA i Japonia europejskich, Stanów Zjednoczonych i reformy wewnętrzne w państwach
• Konflikty polityczne ma świecie Japonii. zaborczych w II poł. XIX w. i na
z przełomu XIX i XX w. początku XX w; 3) charakteryzuje
• Wojny burskie i jej skutki proces modernizacji Japonii […].
• Przyczyny i następstwa wojny
rosyjsko-japońskiej w latach
1904–1905
7. Nowe idee polityczne 2 • Rozwój systemów XXXIV. Przemiany gospodarcze i XXXIV. Przemiany gospodarcze i
demokratycznych w II poł. XIX społeczne. Nowe prądy ideowe. społeczne. Nowe prądy ideowe. Uczeń:
w. Uczeń: 1) rozpoznaje wybitnych teoretyków i
• Powstanie masowych partii […] 2) charakteryzuje nowe prądy działaczy nowych ideologii; opisuje ich
politycznych i związków ideowe i kulturowe, ruch dokonania;
zawodowych emancypacyjny kobiet, przemiany 2) wyjaśnia związki ideologii z ruchami
• Konserwatyzm i liberalizm w II obyczajowe i początki kultury narodowowyzwoleńczymi i
poł. XIX w. masowej; zjednoczeniowymi, z działalnością
• Komuna Paryska i jej znaczenie 3) wyjaśnia procesy demokratyzacji partii politycznych i związków
• Przemiany w ruchu ustrojów państw Europy Zachodniej; zawodowych […].
socjalistycznym: komunizm i 4) charakteryzuje różne formy
socjaldemokracja zorganizowanej działalności
robotników.
• Leon XIII i powstanie ideologii
chadeckiej
• Nacjonalizm i jego
przedstawiciele
8. Świat na przełomie epok 2 • Wielcy naukowcy i odkrywcy XXXIV. Przemiany gospodarcze i XXXIV. Przemiany gospodarcze i
epoki społeczne. Nowe prądy ideowe. społeczne. Nowe prądy ideowe. Uczeń:
• Przemiany w rolnictwie i Uczeń: […] 3) charakteryzuje odrodzenie się
rozwój przemysłu 1) przedstawia przemiany idei sportu olimpijskiego […].
• Centralizacja kapitału gospodarcze w Europie i świecie,
• Przemiany społeczne na wymienia najważniejsze odkrycia
przełomie XIX i XX w. naukowe i dokonania techniczne;
• Procesy migracyjne i ich charakteryzuje procesy migracyjne;
znaczenie 2) charakteryzuje nowe prądy ideowe
• Zmiany cywilizacyjne w okresie i kulturowe, ruch emancypacyjny
„belle epoque” kobiet, przemiany obyczajowe i
• Rozwój medycyny i higieny początki kultury masowej;
• Zmiany w systemie oświaty 3) wyjaśnia procesy demokratyzacji
• Emancypacja polityczna i ustrojów państw Europy Zachodniej;
społeczna kobiet 4) charakteryzuje różne formy
• Upowszechnienie sportu zorganizowanej działalności
• Odrodzenie idei olimpijskiej robotników.
9. „Piękna epoka” 1 • Filozofia przełomu wieków XXXIV. Przemiany gospodarcze i
• Nowe nurty w malarstwie społeczne. Nowe prądy ideowe.
końca XIX i początku XX w. Uczeń:
• Twórcy literatury i sztuki […] 2) charakteryzuje nowe prądy
przełomu wieków ideowe i kulturowe, ruch
• Architektura i jej twórcy emancypacyjny kobiet, przemiany
• Początki kultury masowej obyczajowe i początki kultury
• Kinematografia i jej znaczenie masowej […].
(+ sprawdzian)
IV. Ziemie polskie na przełomie XIX i (11)
XX w.
1. „Gloria victis” 1 • Represje wobec Polaków po XXXII. Powstanie styczniowe i jego XXXII. Powstanie styczniowe i jego
upadku powstania następstwa. Uczeń: następstwa. Uczeń:
styczniowego 1) wyjaśnia genezę powstania 1) ocenia znaczenie powstania
• Następstwa klęski styczniowego i opisuje jego styczniowego dla kształtowania się
• Bilans powstania następstwa […]. nowoczesnego narodu polskiego;
• Historiografia polska wobec 2) opisuje przykłady działalności
powstania styczniowego i jego Polaków w czasie zesłania na Syberii
przywódców […].
• Rola powstania styczniowego
dla procesu kształtowania się
nowoczesnego narodu
polskiego
• Polacy i ich życie na zesłaniu
2. Sytuacja Polaków pod zaborem 1 • Sytuacja gospodarczo- XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w
rosyjskim społeczna w zaborze rosyjskim II poł. XIX i na początku XX w. Uczeń: II poł. XIX i na początku XX w. Uczeń:
• Uprzemysłowienie w 1) wyjaśnia cele i porównuje metody 1) charakteryzuje rozwój przemysłowy
Królestwie Polskim i jego polityki zaborców wobec ziem polskich, z uwzględnieniem
następstwa mieszkańców ziem dawnej urbanizacji;
• Nowa struktura społeczna Rzeczypospolitej (w tym ziem 2) charakteryzuje nowe klasy i
• Władze carskie wobec Polaków zabranych) – rusyfikacja, warstwy społeczne […].
• Sytuacja Polaków na „ziemiach germanizacja, autonomia galicyjska;
zabranych” 2) porównuje zmiany zachodzące w
• Postawy Polaków wobec sytuacji społeczno-gospodarczej w
polityki carskiej trzech zaborach;
• 3) charakteryzuje postawy
społeczeństwa polskiego w stosunku
do zaborców;
4) charakteryzuje proces formowania
się nowoczesnej świadomości
narodowej Polaków i innych grup
narodowych zamieszkujących tereny
dawnej Rzeczypospolitej; dostrzega
znaczenie języka, wiary, edukacji dla
podtrzymania świadomości
narodowej.
3. Najdłuższa wojna nowoczesnej 1 • Gospodarka i społeczeństwo XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w
Europy polskie w Prusach II poł. XIX i na początku XX w. Uczeń: II poł. XIX i na początku XX w. Uczeń:
• Bismarck a sprawa polska 1) wyjaśnia cele i porównuje metody 1) charakteryzuje rozwój przemysłowy
• Polityka niemiecka wobec polityki zaborców wobec ziem polskich, z uwzględnieniem
ludności polskiej i jej przykłady mieszkańców ziem dawnej urbanizacji;
• Postawy Polaków wobec władz Rzeczypospolitej (w tym ziem 2) charakteryzuje nowe klasy i
pruskich zabranych) – rusyfikacja, warstwy społeczne […].
• Praca organiczna i jej germanizacja, autonomia galicyjska;
bohaterowie 2) porównuje zmiany zachodzące w
• Przyczyny i cechy odradzania sytuacji społeczno-gospodarczej w
się polskości na Górnym Śląsku, trzech zaborach;
Warmii i Mazurach 3) charakteryzuje postawy
• Czynniki kształtujące społeczeństwa polskiego w stosunku
świadomość narodową w do zaborców;
zaborze pruskim 4) charakteryzuje proces formowania
• się nowoczesnej świadomości
narodowej;
5) rozpoznaje przejawy odradzania
się polskości na Górnym Śląsku,
Warmii i Mazurach.
4. Autonomia galicyjska 1 • Sytuacja gospodarczo- XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w
społeczna w zaborze II poł. XIX i na początku XX w. Uczeń: II poł. XIX i na początku XX w. Uczeń:
austriackim 1) wyjaśnia cele i porównuje metody 1) charakteryzuje rozwój przemysłowy
• Autonomia galicyjska i jej polityki zaborców wobec ziem polskich, z uwzględnieniem
przykłady mieszkańców ziem dawnej urbanizacji;
Rzeczypospolitej (w tym ziem
• Postawy Polaków w Galicji zabranych) – rusyfikacja, 2) charakteryzuje nowe klasy i
wobec zaborcy germanizacja, autonomia galicyjska; warstwy społeczne […].
• Ocena postawy lojalistycznej 2) porównuje zmiany zachodzące w
• Porównanie i ocena sytuacji sytuacji społeczno-gospodarczej w
Polaków w trzech zaborach trzech zaborach;
• Narastanie polsko- ukraińskich 3) charakteryzuje postawy
konfliktów narodowych na społeczeństwa polskiego w stosunku
terenie Galicji do zaborców;
4) charakteryzuje proces formowania
się nowoczesnej świadomości
narodowej […].
5. Ideologia socjalistyczna na 1 • Powstanie masowych partii XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w
ziemiach polskich politycznych na ziemiach II poł. XIX i na początku XX w. Uczeń: II poł. XIX i na początku XX w. Uczeń:
polskich i ich specyfika […] 2) porównuje zmiany zachodzące 1) charakteryzuje rozwój przemysłowy
• Ludwik Waryński i jego w sytuacji społeczno-gospodarczej w ziem polskich, z uwzględnieniem
działalność trzech zaborach; urbanizacji;
• Początki działalności Polskiej 3) charakteryzuje postawy 2) charakteryzuje nowe klasy i
Partii Socjalistycznej (PPS) i społeczeństwa polskiego w stosunku warstwy społeczne;
Socjaldemokracji Królestwa do zaborców; 3) porównuje programy nowoczesnych
Polskiego i Litwy (SDKPiL) 4) charakteryzuje proces formowania ruchów politycznych; charakteryzuje
• Porównanie programów się nowoczesnej świadomości dokonania najważniejszych
politycznych PPS i SDKPiL narodowej Polaków i innych grup przedstawicieli tych ruchów.
• Początki działalności narodowych zamieszkujących tereny
politycznej Józefa Piłsudskiego i dawnej Rzeczypospolitej; dostrzega
ich ocena znaczenie języka, wiary, edukacji dla
• Specyfika ruchu podtrzymania świadomości
socjalistycznego w zaborze narodowej; […]
pruskim i austriackim
• Działalność Ignacego 6) przedstawia genezę nowoczesnych
Daszyńskiego ruchów politycznych (socjalizm, ruch
ludowy, ruch narodowy), z
uwzględnieniem ich przedstawicieli,
w tym: Wincentego Witosa, Ignacego
Daszyńskiego, Romana Dmowskiego,
Józefa Piłsudskiego i Wojciecha
Korfantego.
6. Początki ruchu narodowego i 1 • Geneza ruchu narodowego na XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w
ludowego ziemiach polskich w II poł. XIX II poł. XIX i na początku XX w. Uczeń: II poł. XIX i na początku XX w. Uczeń:
w. […] 2) porównuje zmiany zachodzące 1) charakteryzuje rozwój przemysłowy
• Ideologia i przedstawiciele w sytuacji społeczno-gospodarczej w ziem polskich, z uwzględnieniem
ruchu narodowego trzech zaborach; urbanizacji;
• Charakterystyka i ocena 3) charakteryzuje postawy 2) charakteryzuje nowe klasy i
poglądów i działalności Romana społeczeństwa polskiego w stosunku warstwy społeczne;
Dmowskiego do zaborców; 3) porównuje programy nowoczesnych
• Działalność endecji w zaborze 4) charakteryzuje proces formowania ruchów politycznych; charakteryzuje
pruskim i austriackim się nowoczesnej świadomości dokonania najważniejszych
• Znaczenie ruchu narodowego narodowej Polaków i innych grup przedstawicieli tych ruchów.
dla podtrzymania świadomości narodowych zamieszkujących tereny
narodowej Polaków dawnej Rzeczypospolitej; dostrzega
• Początki chrześcijańskiej znaczenie języka, wiary, edukacji dla
demokracji na ziemiach podtrzymania świadomości
polskich i działalność Wojciecha narodowej; […]
Korfantego 6) przedstawia genezę nowoczesnych
• Początki świadomości ruchów politycznych (socjalizm, ruch
społecznej i narodowe ludowy, ruch narodowy), z
chłopstwa polskiego uwzględnieniem ich przedstawicieli,
• Powstanie i działalność ruchu w tym: Wincentego Witosa, Ignacego
ludowego w zaborze Daszyńskiego, Romana Dmowskiego,
austriackim Józefa Piłsudskiego i Wojciecha
Korfantego.
• Wincenty Witos i jego rola dla
dziejów polskiego ruchu
ludowego
• Polskie Stronnictwo Ludowe i
jego program
7. Rewolucja w 1905 r. w Rosji 1 • Sytuacja ustrojowa w Imperium XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w XXXIII. Europa i świat w II poł. XIX i na
Rosyjskim na przełomie XIX i II poł. XIX i na początku XX w. Uczeń: początku XX w. Uczeń:
XX w. […] 7) wyjaśnia genezę, charakter i 1) charakteryzuje podział polityczny
• Początki procesu skutki rewolucji w latach 1905–1907 świata u schyłku XIX w.;
uprzemysłowienia Rosji i jego w Królestwie Polskim. 2) przedstawia reformy wewnętrzne w
następstwa państwach zaborczych w II poł. XIX w. i
• Wzrost konfliktów na początku XX w. […].
wewnętrznych w Rosji
• Skutki wojny rosyjsko- XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w
japońskiej II poł. XIX i na początku XX w. Uczeń:
• „Krwawa niedziela” i wybuch […] 3) porównuje przyczyny i przebieg
rewolucji 1905 r. w Rosji rewolucji 1905–1907 w Rosji i w
• Przebieg rewolucji w Imperium Królestwie Polskim;
Rosyjskim 4) przedstawia rezultaty wystąpień
• Manifest październikowy rewolucyjnych i ocenia ich znaczenie
Mikołaja II i jego realizacja […].
• Rosyjskie partie polityczne
przełomu XIX i XX w. i ich
programy
8. Rewolucja w Królestwie Polskim 1 • Postawy głównych nurtów XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w XXXV. Ziemie polskie pod zaborami w
politycznych wobec wydarzeń II poł. XIX i na początku XX w. Uczeń: II poł. XIX i na początku XX w. Uczeń:
w Rosji 1) wyjaśnia cele i porównuje metody […] 2) charakteryzuje nowe klasy i
• Przyczyny wybuchu rewolucji polityki zaborców wobec warstwy społeczne;
1905 r. na ziemiach polskich mieszkańców ziem dawnej 3) porównuje programy nowoczesnych
• Charakterystyka rewolucji Rzeczypospolitej (w tym ziem ruchów politycznych; charakteryzuje
1905–1907 na ziemiach zabranych) – rusyfikacja, dokonania najważniejszych
polskich germanizacja, autonomia galicyjska; przedstawicieli tych ruchów;
2) porównuje zmiany zachodzące w
• Józef Piłsudski i działalność PPS sytuacji społeczno-gospodarczej w 4) porównuje przyczyny i przebieg
w czasie rewolucji 1905 r. trzech zaborach; rewolucji 1905–-1907 w Rosji i w
• SDKPiL i jej działalność w latach 3) charakteryzuje postawy Królestwie Polskim;
1905–1907 społeczeństwa polskiego w stosunku 5) przedstawia rezultaty wystąpień
• Postawa ruchu narodowego do zaborców; rewolucyjnych i ocenia ich znaczenie.
wobec wydarzeń z lat 1905– […] 6) przedstawia genezę
1907 nowoczesnych ruchów politycznych
• Zmiany w systemie represji w (socjalizm, ruch ludowy, ruch
Królestwie Polskim po narodowy), z uwzględnieniem ich
wydarzeniach 1905 r. przedstawicieli, w tym: Wincentego
• Bilans i ocena rewolucji z lat Witosa, Ignacego Daszyńskiego,
1905–1907 Romana Dmowskiego, Józefa
Piłsudskiego i Wojciecha Korfantego;
7) wyjaśnia genezę, charakter i skutki
rewolucji w latach 1905–1907 w
Królestwie Polskim.
9. Kultura i nauka polska na 1 • Pozytywizm i jego przykłady na XXXVI. Kultura i nauka polska w II XXXVI. Kultura i nauka polska w II poł.
przełomie XIX i XX w. ziemiach polskich poł. XIX i na początku XX w. Uczeń: XIX i na początku XX w. Uczeń:
• Kultura okresu Młodej Polski i 1) wyjaśnia specyfikę polskiego 1) charakteryzuje postawy ideowe i
jej przedstawiciele pozytywizmu oraz twórczości program polskiego pozytywizmu;
• Polscy twórcy sztuki przełomu młodopolskiej; 2) charakteryzuje różne nurty w sztuce
XIX i XX w. 2) rozpoznaje dorobek kultury na przełomie XIX i XX w.;
• Twórczość „ku pokrzepieniu polskiej doby pozytywizmu i Młodej 3) ocenia rolę kultury polskiej w dziele
serc” – jej znaczenie Polski; zachowania tożsamości narodowej
• Polska historiografia końca XIX 3) wskazuje przykłady przez Polaków w dobie rusyfikacji i
w. najwybitniejszych dzieł tworzonych germanizacji.
• Rola twórców kultury w „ku pokrzepieniu serc”;
zachowaniu polskiej tożsamości 4) rozpoznaje najważniejszych ludzi
narodowej nauki oraz omawia ich dokonania.
• Polscy naukowcy i odkrywcy
przełomu XIX i XX wieku
• Nauka pod zaborami i ich
specyfika
(+ sprawdzian)
V. I wojna światowa (14)
1. Geneza I wojny światowej 2 • Przyczyny wybuchu Wielkiej XXXVII. I wojna światowa. Uczeń: XXXVII. I wojna światowa. Uczeń:
Wojny 1) wyjaśnia pośrednie i bezpośrednie 1) omawia najważniejsze konflikty
• Powstanie bloków polityczno- przyczyny wybuchu wojny, z polityczne i militarne poprzedzające I
militarnych uwzględnieniem procesu wojnę światową, ze szczególnym
• Konflikty bałkańskie na powstawania dwóch uwzględnieniem sytuacji na Bałkanach.
początku XX w. przeciwstawnych systemów sojuszy
• Wyścig zbrojeń i jego przykłady […].
• Zamach w Sarajewie i jego
konsekwencje
• Wybuch wojny
2. Pierwsze lata Wielkiej Wojny 1 • Plany wojenne stron konfliktu XXXVII. I wojna światowa. Uczeń: […] A ponadto: […] 2) omawia strategiczne
• Pierwsze miesiące wojny na 2) opisuje charakter działań koncepcje prowadzenia wojny i ich
froncie zachodnim wojennych na różnych frontach. realizację; 3) przedstawia przebieg
• Front wschodni – bitwa pod działań wojennych na najważniejszych
Tannenbergiem i jej następstwa frontach, dostrzegając zależności
• Działania wojenne na między nimi; 4) charakteryzuje
Bałkanach sytuację ludności cywilnej, z
• Ofensywa pod Gorlicami i jej uwzględnieniem przykładów
skutki eksterminacji.
3. Najkrwawszy rok wielkiej wojny 1 • Niemieckie plany wojenne XXXVII. I wojna światowa. Uczeń: […] XXXVII. I wojna światowa. Uczeń:
• Bitwa pod Verdun i jej 2) opisuje charakter działań […] 2) omawia strategiczne koncepcje
znaczenie wojennych na różnych frontach […]. prowadzenia wojny i ich realizację;
• Ofensywa nad Sommą i 3) przedstawia przebieg działań
pierwsze użycie czołgów wojennych na najważniejszych
• Udział Włoch w I wojnie frontach, dostrzegając zależności
światowej między nimi;
• Ofensywa Brusiłowa na froncie 4) charakteryzuje sytuację ludności
wschodnim cywilnej, z uwzględnieniem
• Bitwa jutlandzka i jej ocena przykładów eksterminacji.
• Broń I wojny światowej i jej
zastosowanie
• Totalny charakter Wielkiej
Wojny
• Sytuacja ludności cywilnej
wpływ I wojny światowej na
sytuację kobiet
4. Walki poza Europą 1 • Działania wojenne na morzach i XXXVII. I wojna światowa. Uczeń:
w koloniach […] 2) opisuje charakter działań
• Turcja i jej udział w wojnie wojennych na różnych frontach […].
• Walki na Bliskim Wschodzie
• Rzeź Ormian i jej ocena
5. Obalenie caratu w Rosji 1 • Kryzys wojenny w Rosji XXXVII. I wojna światowa. Uczeń: […] XXXVII. I wojna światowa. Uczeń:
• Wewnętrzne i zewnętrzne 4) przedstawia przyczyny i skutki […] 2) omawia strategiczne koncepcje
uwarunkowania rewolucji rewolucji lutowej i październikowej w prowadzenia wojny i ich realizację;
rosyjskiej Rosji; 3) przedstawia przebieg działań
• Rewolucja lutowa w 1917 r. i jej 5) wyjaśnia przyczyny klęski państw wojennych na najważniejszych
skutki centralnych i Rosji. frontach, dostrzegając zależności
• Abdykacja cara Mikołaja II między nimi;
• powstanie i działalność Rządu 4) charakteryzuje sytuację ludności
Tymczasowego cywilnej, z uwzględnieniem
• Okres dwuwładzy w Rosji przykładów eksterminacji.
• Ocena działalności Rządu
Tymczasowego w Rosji
6. Przejęcie władzy przez 1 • Lenin i jego działalność XXXVII. I wojna światowa. Uczeń: […] XXXVII. I wojna światowa. Uczeń:
bolszewików • Przyczyny wzrostu znaczenia 4) przedstawia przyczyny i skutki 1) omawia najważniejsze konflikty
bolszewików w Rosji rewolucji lutowej i październikowej w polityczne i militarne poprzedzające I
• Rewolucja październikowa w Rosji; wojnę światową, ze szczególnym
1917 r. 5) wyjaśnia przyczyny klęski państw uwzględnieniem sytuacji na Bałkanach;
• Pokój w Brześciu centralnych i Rosji. 2) omawia strategiczne koncepcje
• Przyczyny i wybuch wojny prowadzenia wojny i ich realizację;
domowej w Rosji 3) przedstawia przebieg działań
wojennych na najważniejszych
• Charakterystyka stron konfliktu frontach, dostrzegając zależności
w Rosji między nimi;
• Ententa wobec wojny domowej 4) charakteryzuje sytuację ludności
w Rosji cywilnej, z uwzględnieniem
• Sytuacja ludności cywilnej w przykładów eksterminacji.
czasie wojny domowej w Rosji
• Eksterminacja elit przez władze
bolszewickie
• Ocena rewolucji bolszewickiej
7. Koniec Wielkiej Wojny 1 • Cechy i następstwa XXXVII. I wojna światowa. Uczeń: [...] XXXVII. I wojna światowa. Uczeń:
„nieograniczonej wojny 2) opisuje charakter działań […] 2) omawia strategiczne koncepcje
podwodnej” wojennych na różnych frontach; prowadzenia wojny i ich realizację;
• Przystąpienie USA do wojny 3) wyjaśnia okoliczności 3) przedstawia przebieg działań
• Ostatnie ofensywy niemieckie i przystąpienia USA do wojny i ich rolę wojennych na najważniejszych
ich skutki w konflikcie; frontach, dostrzegając zależności
• Przyczyny klęski państw 4) przedstawia przyczyny i skutki między nimi;
centralnych rewolucji lutowej i październikowej w 4) charakteryzuje sytuację ludności
• Rozejm w Compiègne i jego Rosji; cywilnej, z uwzględnieniem
konsekwencje 5) wyjaśnia przyczyny klęski państw przykładów eksterminacji.
• Bilans i ocena Wielkiej Wojny centralnych i Rosji.
8. Polacy u boku państw centralnych 2 • Sytuacja Polaków pod zaborami XXXVIII. Sprawa polska w przededniu XXXVIII. Sprawa polska w przededniu i
w przededniu wybuchu wojny i podczas I wojny światowej. Uczeń: podczas I wojny światowej. Uczeń:
• Polityka wielkich mocarstw 1) omawia stosunek państw 1) opisuje polskie przedsięwzięcia
wobec sprawy polskiej zaborczych do sprawy polskiej w polityczne po stronie państw
• Polacy i ich koncepcje przededniu i po wybuchu wojny; centralnych i ententy;
polityczne wobec wybuchu 2) przedstawia koncepcje polskich 2) przedstawia szlak bitewny polskich
wojny ugrupowań politycznych wobec formacji wojskowych, w tym:
• Działalność Józefa Piłsudskiego nadciągającego konfliktu światowego; Łowiczówek, Rokitna Kostiuchnówka,
i powstanie organizacji 3) analizuje umiędzynarodowienie Kaniów, Krzywopłoty, z
strzeleckich sprawy polskiej (m.in. Akt 5 listopada, uwzględnieniem roli dowódców;
• Legiony Polskie i ich szlak rola USA i rewolucji rosyjskich, 3) charakteryzuje przykłady
bojowy deklaracja z 3 czerwca 1918 r.); politycznych działań
• Akt 5 listopada i jego 4) charakteryzuje przykłady państwotwórczych i wymienia ich
konsekwencje dla sprawy zaangażowania militarnego Polaków liderów;
polskiej podczas wojny, ze szczególnym 4) ocenia skalę zniszczeń wojennych na
• Powstanie Rady Regencyjnej uwzględnieniem losów Legionów. ziemiach polskich;
• Postawa państw centralnych 5) opisuje tragizm losów Polaków
wobec sprawy polskiej pod wcielonych do armii zaborczych.
koniec I wojny światowej
• Losy cywilnej ludności polskiej
9. Orientacja na państwa ententy 2 • Polityka ententy wobec sprawy XXXVIII. Sprawa polska w przededniu XXXVIII. Sprawa polska w przededniu i
polskiej na początku I wojny i podczas I wojny światowej. Uczeń: podczas I wojny światowej. Uczeń:
światowej 1) omawia stosunek państw 1) opisuje polskie przedsięwzięcia
• Działalność Romana zaborczych do sprawy polskiej w polityczne po stronie państw
Dmowskiego oraz Komitetu przededniu i po wybuchu wojny; centralnych i ententy;
Narodowego Polskiego 2) przedstawia koncepcje polskich 2) przedstawia szlak bitewny polskich
• Umiędzynarodowienie sprawy ugrupowań politycznych wobec formacji wojskowych w tym:
polskiej nadciągającego konfliktu światowego; Łowiczówek, Rokitna Kostiuchnówka,
• Rola USA i prezydenta W. 3) analizuje umiędzynarodowienie Kaniów, Krzywopłoty, z
Wilsona dla sprawy polskiej sprawy polskiej (m.in. Akt 5 listopada, uwzględnieniem roli dowódców;
• Główne założenia 14 punktów rola USA i rewolucji rosyjskich, 3) charakteryzuje przykłady
Wilsona deklaracja z 3 czerwca 1918 r.); politycznych działań
• Deklaracja 3 czerwca 1918 r. i 4) charakteryzuje przykłady państwotwórczych i wymienia ich
jej następstwa zaangażowania militarnego Polaków liderów […].
• Błękitna armia generała Józefa podczas wojny, ze szczególnym
Hallera uwzględnieniem losów Legionów.
• Ententa a sprawa polska pod
koniec I wojny światowej
Lekcje powtórzeniowe (+ 2 •
sprawdzian)
VI. Świat okresu międzywojennego (16) •
1. Kongres paryski 1 • Kongres paryski i jego XXXIX. Europa i świat po I wojnie XXXIX. Europa i świat po I wojnie
uczestnicy światowej. Uczeń: światowej. Uczeń:
• Cele polityczne kongresu 1) analizuje cywilizacyjne i kulturowe
następstwa wojny; ocenia straty
• Traktat wersalski i jego główne wojenne, wylicza społeczne i 1) przedstawia postanowienia
założenia gospodarcze następstwa wojny; traktatów pokojowych podpisanych z
• Traktaty pokojowe z 2) przedstawia postanowienia sojusznikami Niemiec […].
sojusznikami Niemiec traktatu wersalskiego; charakteryzuje
• Rozpad imperium osmańskiego słabe strony ładu wersalskiego.
i powstanie republiki tureckiej
• Ocena postanowień traktatu
wersalskiego
2. Skutki Wielkiej Wojny 1 • Skutki I wojny światowej XXXIX. Europa i świat po I wojnie XXXIX. Europa i świat po I wojnie
• Powstanie i zasady działania światowej. Uczeń: światowej. Uczeń:
Ligi Narodów 1) analizuje cywilizacyjne i kulturowe […] 2) ocenia funkcjonowanie Ligi
• Powstanie terenów następstwa wojny; ocenia straty Narodów i skutki amerykańskiego
mandatowych wojenne, wylicza społeczne i izolacjonizmu […].
• Mały traktat wersalski i jego gospodarcze następstwa wojny;
znaczenie 2) przedstawia postanowienia
• Konferencja waszyngtońska i jej traktatu wersalskiego; charakteryzuje
skutki słabe strony ładu wersalskiego;
• Bilans i ocena osiągnięć Ligii 3) charakteryzuje cele Ligi Narodów
Narodów […].
3. Kryzys demokracji w Europie 2 • Polityczne, gospodarcze i XXXIX. Europa i świat po I wojnie XXXIX. Europa i świat po I wojnie
społeczne przyczyny kryzysu światowej. Uczeń: światowej. Uczeń:
demokracji w Europie 1) analizuje cywilizacyjne i kulturowe […] 4) ocenia sytuację Niemiec w latach
• Kryzys powojenny we Włoszech następstwa wojny; ocenia straty dwudziestych […].
oraz działalność Benita wojenne, wylicza społeczne i
Mussoliniego gospodarcze następstwa wojny; XL. Narodziny i rozwój totalitaryzmów
• Cechy faszyzmu włoskiego […] 4) wyjaśnia znaczenie układów z w okresie międzywojennym. Uczeń:
• Skutki I wojny światowej dla Rapallo i Locarno dla ładu […] 3) wyjaśnia przyczyny i opisuje
Niemiec międzynarodowego […]. przejawy kryzysu demokracji w
• Republika Weimarska i jej okresie międzywojennym;
funkcjonowanie XL. Narodziny i rozwój 4) charakteryzuje państwa autorytarne
• Wzrost siły radykalnych totalitaryzmów w okresie w Europie i na świecie […].
ruchów społecznych i międzywojennym. Uczeń: […] 2)
politycznych
• Polityka zagraniczna Niemiec – wyjaśnia genezę faszyzmu i
traktaty w Rapallo (1922) i charakteryzuje faszystowskie Włochy.
Locarno (1925)
• Kryzys demokracji w innych
krajach europejskich
4. Wielki kryzys 1 • Sytuacja polityczno- XXXIX. Europa i świat po I wojnie XXXIX. Europa i świat po I wojnie
gospodarcza w USA po I wojnie światowej. Uczeń: światowej. Uczeń:
światowej 1) analizuje cywilizacyjne i kulturowe […] 3) wyjaśnia przyczyny wielkiego
• Geneza wielkiego kryzysu następstwa wojny; ocenia straty kryzysu gospodarczego i ocenia
gospodarczego wojenne, wylicza społeczne i skuteczność metod jego zwalczania na
• Przejawy i skutki wielkiego gospodarcze następstwa wojny; […] świecie;
kryzysu 5) charakteryzuje wielki kryzys 4) ocenia sytuację Niemiec w latach
• Sposoby walki z wielkim gospodarczym […]. dwudziestych;
kryzysem 5) charakteryzuje przemiany
• Polityka Nowego Ładu cywilizacyjne na świecie o okresie
Franklina Delano Roosevelta międzywojennym.
• Ocena skuteczności metod
zwalczania kryzysu
ekonomicznego
5. Powstanie III Rzeszy 2 • Kryzys Republiki Weimarskiej XXXIX. Europa i świat po I wojnie XXXIX. Europa i świat po I wojnie
• Polityka zagraniczna Republiki światowej. Uczeń: światowej. Uczeń:
Weimarskiej 1) analizuje cywilizacyjne i kulturowe […] 4) ocenia sytuację Niemiec w
• Ideologia nazistowska i następstwa wojny; ocenia straty latach dwudziestych […].
działalność Adolfa Hitlera wojenne, wylicza społeczne i
• Pucz monachijski i jego gospodarcze następstwa wojny; XL. Narodziny i rozwój totalitaryzmów
następstwa […] 4) wyjaśnia znaczenie układów z w okresie międzywojennym. Uczeń:
• Przyczyny wzrostu Rapallo i Locarno dla ładu 1) porównuje systemy totalitarne i
popularności ideologii międzynarodowego. charakteryzuje ich imperialne
totalitarnych w Niemczech 5) charakteryzuje wielki kryzys tendencje;
• Przejęcie władzy przez Hitlera gospodarczy […]. 2) wyjaśnia rolę ideologii w systemach
w 1933 r. totalitarnych i zjawisko kultu
• „Noc długich noży” i jej jednostki;
konsekwencje
• Polityka ekonomiczna Hitlera XL. Narodziny i rozwój 3) wyjaśnia przyczyny i opisuje
• Państwo Hitlera jako państwo totalitaryzmów w okresie przejawy kryzysu demokracji w
totalitarne międzywojennym. Uczeń: okresie międzywojennym […].
• Terror i przykłady [...] 3) charakteryzuje drogę Hitlera do
antysemickiej polityki nazistów władzy w Niemczech;
• Rola ideologii nazistowskiej w 4) charakteryzuje politykę
kształtowaniu społeczeństwa wewnętrzną i zagraniczną III Rzeszy
• Kult jednostki w Niemczech w latach trzydziestych;
5) porównuje funkcjonowanie
aparatu terroru w ZSRS i III Rzeszy.
6. Totalitaryzm stalinowski 2 • Kryzys polityczny i gospodarczy XL. Narodziny i rozwój XL. Narodziny i rozwój totalitaryzmów
w początkach lat dwudziestych totalitaryzmów w okresie w okresie międzywojennym. Uczeń:
• Powstanie ZSRS międzywojennym. Uczeń: 1) porównuje systemy totalitarne i
• Nowe Ekonomiczna Polityka i 1) wyjaśnia genezę powstania charakteryzuje ich imperialne
jej cechy państwa sowieckiego i charakteryzuje tendencje;
• Okoliczności przejęcia władzy jego politykę wewnętrzną i 2) wyjaśnia rolę ideologii w systemach
przez Józefa Stalina zagraniczną w okresie totalitarnych i zjawisko kultu
• Uprzemysłowienie i międzywojennym; jednostki;
kolektywizja w ZSRS […] 5) porównuje funkcjonowanie […] 4) charakteryzuje państwa
• ZSRR jako państwo totalitarne aparatu terroru w ZSRS i III Rzeszy. autorytarne w Europie i na świecie;
• Wielki Głód 5) ukazuje skalę wewnętrznych
• System obozów pracy w ZSRS represji w ZSRS w latach 30. (w tym
• Represje wobec grup tzw. operację polską NKWD 1937–
narodowych, w tym tzw. 1938).
operację polską NKWD
• Wielka Czystka
• Indoktrynacja społeczeństwa
sowieckiego
• Kult jednostki w ZSRS i jego
przykłady
7. Świat w okresie międzywojennym 1 • Ekspansja kolonialna Włoch w XLV. Świat na drodze do II wojny XLV. Świat na drodze do II wojny
Afryce światowej. Uczeń: światowej. Uczeń:
• Kryzys kolonializmu
• Turcja po I wojnie światowej 1) przedstawia ideologiczne, 1) charakteryzuje proces
• Problem palestyński polityczne i gospodarcze przyczyny marginalizowania Ligi Narodów przez
• Indie w okresie wybuchu II wojny światowej […]. państwa niedemokratyczne;
międzywojennym 2) charakteryzuje i ocenia ekspansję
• Japonia i jej ekspansja w Azji Włoch oraz wojnę domową w Hiszpanii
• Chiny w latach 30. XX w. i jej uwarunkowania […].
8. Kultura i nauka okresu 1 • Przemiany cywilizacyjne i XXXIX. Europa i świat po I wojnie XXXIX. Europa i świat po I wojnie
międzywojennego wynalazki epoki światowej. Uczeń: światowej. Uczeń:
• Rozwój przemysłu w I poł. XX [...] 6) rozpoznaje dorobek okresu […] 5) charakteryzuje przemiany
w. międzywojennego w dziedzinie cywilizacyjne na świecie w okresie
• Sytuacja w rolnictwie kultury i nauki. międzywojennym.
• Rozwój szkolnictwa i nauki
• Kultura masowa i jej przykłady
• Twórcy światowej literatury i
sztuki dwudziestolecia
międzywojennego
9. Europa w latach 30. XX w. 1 • Cele polityczne Adolfa Hitlera XLV. Świat na drodze do II wojny XLV. Świat na drodze do II wojny
• Zbrojenia Niemiec i rozbudowa światowej. Uczeń: światowej. Uczeń:
armii 1) przedstawia ideologiczne, 1) charakteryzuje proces
• Kryzys nadreński w 1936 r. i polityczne i gospodarcze przyczyny marginalizowania Ligi Narodów przez
jego skutki wybuchu II wojny światowej; państwa niedemokratyczne;
• Świat wobec polityki Hitlera 2) wyjaśnia wpływ polityki 2) charakteryzuje i ocenia ekspansję
• Przebieg hiszpańskiej wojny hitlerowskich Niemiec na rozbijanie Włoch oraz wojnę domową w Hiszpanii
domowej (1936–1939) i jej systemu wersalskiego; i jej uwarunkowania […].
konsekwencje 3) charakteryzuje politykę
appeasementu […].
10. Na drodze ku wojnie 2 • Anszlus Austrii w 1938 r. XLV. Świat na drodze do II wojny XLV. Świat na drodze do II wojny
• Polityka appeasementu i jej światowej. Uczeń: światowej. Uczeń:
cechy
• Konferencja monachijska i jej 1) przedstawia ideologiczne, 1) charakteryzuje proces
postanowienia polityczne i gospodarcze przyczyny marginalizowania Ligi Narodów przez
• Cele polityki zagranicznej ZSRS wybuchu II wojny światowej; państwa niedemokratyczne;
• Polityczne i militarne plany 2) wyjaśnia wpływ polityki 2) charakteryzuje i ocenia ekspansję
Stalina hitlerowskich Niemiec na rozbijanie Włoch oraz wojnę domową w Hiszpanii
• Geneza i postanowienia paktu systemu wersalskiego; i jej uwarunkowania […].
Ribbentrop–Mołotow 3) charakteryzuje politykę
• Społeczeństwo wobec groźby appeasementu;
wojny 4) wyjaśnia genezę paktu
Ribbentrop–Mołotow i przedstawia
jego postanowienia […].
(+ sprawdzian)
VII. II Rzeczpospolita (13) •
1. Odzyskanie niepodległości 1 • Zewnętrzne i wewnętrzne XLI. Walka o odrodzenie państwa XLI. Walka o odrodzenie państwa
uwarunkowania odzyskania polskiego po I wojnie światowej. polskiego po I wojnie światowej.
niepodległości Uczeń: Uczeń:
• Pierwsze ośrodki władzy na 1) analizuje proces formowania się 1) wyjaśnia wewnętrzne i
ziemiach polskich centralnego ośrodka władzy międzynarodowe uwarunkowania
• Walki o Lwów z Ukraińcami państwowej (od październikowej odzyskania niepodległości przez Polskę
• Józef Piłsudski na czele deklaracji Rady Regencyjnej do małej […].
odrodzonej Polski konstytucji z 1919 r.);
• Powstanie władz centralnych II 2) przedstawia postanowienia
Rzeczypospolitej konferencji pokojowej w Paryżu
• Roman Dmowski i jego rola na dotyczące Polski […].
konferencji paryskiej
• Decyzje konferencji pokojowe XLIII. Społeczeństwo i gospodarka II
w Paryżu wobec sprawy Rzeczypospolitej. Uczeń:
polskiej 1) charakteryzuje skalę i skutki
wojennych zniszczeń, uwzględniając
zaborowe „dziedzictwo” […].
2. Walki o zachodnią i południową 1 • Sytuacja Polaków pod zaborem XLI. Walka o odrodzenie państwa XLI. Walka o odrodzenie państwa
granicę niemieckim polskiego po I wojnie światowej. polskiego po I wojnie światowej.
• Powstanie wielkopolskie i Uczeń: Uczeń:
przyczyny jego sukcesu […] 2) przedstawia postanowienia 1) wyjaśnia wewnętrzne i
• Problem powstań i plebiscytu konferencji pokojowej w Paryżu międzynarodowe uwarunkowania
na Górnym Śląsku dotyczące Polski; odzyskania niepodległości przez Polskę
• Spór o Śląsk Cieszyński z 3) charakteryzuje proces […]; 4) charakteryzuje proces
Czechosłowacją kształtowania się polskiej granicy z formowania się granic z
• Plebiscyty na Warmii, Mazurach Niemcami, z uwzględnieniem Czechosłowacją i Litwą […].
oraz Powiślu powstania wielkopolskiego, powstań
• Zaślubiny Polski z morzem śląskich i plebiscytów;
• Wolne Miasto Gdańsk i zasady […] 5) porównuje kształt terytorialny
jego funkcjonowania I i II Rzeczypospolitej.
3. Walka o granicę na wschodzie 1 • Wizje granicy wschodniej Józefa XLI. Walka o odrodzenie państwa XLI. Walka o odrodzenie państwa
Piłsudskiego i Romana polskiego po I wojnie światowej. polskiego po I wojnie światowej.
Dmowskiego Uczeń: Uczeń:
• Pierwsze walki z bolszewikami […] 4) charakteryzuje proces 1) wyjaśnia wewnętrzne i
w 1919 r. kształtowania się polskiej granicy międzynarodowe uwarunkowania
• Wyprawa kijowska 1920 r. i wschodniej, ze szczególnym odzyskania niepodległości przez
przyczyny jej niepowodzenia uwzględnieniem wojny polsko- Polskę;
• Ofensywa bolszewików bolszewickiej; 2) opisuje genezę i przebieg wojny
• Ententa a sprawa polska 5) porównuje kształt terytorialny I i II polsko-bolszewickiej oraz jej
• Bitwa Warszawska i jej Rzeczypospolitej. powiązania z kwestią ukraińską i
znaczenie dla Polski i Europy litewską;
• Traktat ryski 1921 r. i jego 3) ocenia z pozycji polskiej i
ocena europejskiej znaczenie Bitwy
• Konflikt polsko-litewski i Warszawskiej;
sprawa Wilna 4) charakteryzuje proces formowania
się granic z Czechosłowacją i Litwą […].
4. Pierwsze lata II Rzeczypospolitej 1 • Ugrupowania polityczne II XLII. Dzieje polityczne II XLII. Dzieje polityczne II
Rzeczypospolitej i ich liderzy Rzeczypospolitej Uczeń: Rzeczypospolitej Uczeń:
1) charakteryzuje ustrój polityczny II
Rzeczypospolitej na podstawie
• Powstanie norm ustrojowych – konstytucji marcowej z 1921 r., [...] 5) 1) porównuje ustrój i rzeczywistość
mała konstytucja z 1919 r. i ocenia rolę wybitnych postaci w polityczną w II Rzeczypospolitej przed i
konstytucja marcowa z 1921 r. odbudowie niepodległej Polski i po przewrocie majowym;
• Cechy ustroju politycznego II kształtowaniu jej ustroju; 2) charakteryzuje dynamikę zmian na
Rzeczypospolitej w latach 6) zestawia najważniejsze polskiej scenie politycznej w okresie
1921–1926 wydarzenia z dziejów Polski, Europy i międzywojennym;
• Wybory prezydenckie w 1922 r. świata w okresie międzywojennym. 3) ocenia skuteczność polskiej polityki
i zamach na Gabriela zagranicznej w okresie
Narutowicza XLIII. Społeczeństwo i gospodarka II międzywojennym.
• Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej. Uczeń:
Rzeczypospolitej w latach 1) charakteryzuje skalę i skutki XLIII. Społeczeństwo i gospodarka II
1921–1926 i ocena jej wojennych zniszczeń, uwzględniając Rzeczypospolitej. Uczeń:
skuteczności zaborowe „dziedzictwo”; 1) charakteryzuje przemiany społeczne
• […] 3) przedstawia i ocenia i gospodarcze w II Rzeczypospolitej, z
dokonania pierwszych lat odbudowy uwzględnieniem problemu reformy
(m.in. reformy Władysława rolnej […].
Grabskiego i unifikacja państwa).
5. Zamach majowy 1 • Przyczyny zamachu majowego XLII. Dzieje polityczne II XLII. Dzieje polityczne II
• Przebieg zamachu majowego w Rzeczypospolitej Uczeń: Rzeczypospolitej Uczeń:
1926 r. […] 2) wyjaśnia przyczyny przewrotu 1) porównuje ustrój i rzeczywistość
• Przyczyny sukcesu Józefa majowego, charakteryzuje jego polityczną w II Rzeczypospolitej przed i
Piłsudskiego przebieg oraz ocenia skutki ustrojowe po przewrocie majowym;
• Główne ugrupowania (nowela sierpniowa, konstytucja 2) charakteryzuje dynamikę zmian na
polityczne II Rzeczypospolitej i kwietniowa z 1935 r.); polskiej scenie politycznej w okresie
ich stosunek do przewrotu 3) ocenia wpływ Józefa Piłsudskiego, międzywojennym […].
majowego Romana Dmowskiego oraz innych
• Nowela sierpniowa i pierwsze polityków na kształt II
lata rządów sanacji Rzeczypospolitej; porównuje ich
• Ocena przewrotu majowego wizje Polski;
4) charakteryzuje życie polityczne w
Polsce w czasie rządów sanacyjnych;
5) ocenia rolę wybitnych postaci w
odbudowie niepodległej Polski i
kształtowaniu jej ustroju;
wydarzenia z dziejów Polski, Europy i
świata w okresie międzywojennym.
6. Rządy sanacji 1 • Skutki wielkiego kryzysu XLII. Dzieje polityczne II XLII. Dzieje polityczne II
gospodarczego na ziemiach Rzeczypospolitej. Uczeń: Rzeczypospolitej. Uczeń:
polskich […] 2) wyjaśnia przyczyny przewrotu 1) porównuje ustrój i rzeczywistość
• Działalność opozycji wobec majowego, charakteryzuje jego polityczną w II Rzeczypospolitej przed i
polityki sanacji przebieg oraz ocenia skutki ustrojowe po przewrocie majowym;
• Okoliczności powstania i (nowela sierpniowa, konstytucja 2) charakteryzuje dynamikę zmian na
działalność Centrolewu kwietniowa z 1935 r.); polskiej scenie politycznej w okresie
• Wybory brzeskie i ich ocena 3) ocenia wpływ Józefa Piłsudskiego, międzywojennym;
• Polityka wewnętrzna czasów Romana Dmowskiego oraz innych 3) ocenia skuteczność polskiej polityki
sanacji polityków na kształt II zagranicznej w okresie
• Okoliczności wprowadzenia Rzeczypospolitej; porównuje ich międzywojennym […].
konstytucji kwietniowej z 1935 wizje Polski;
r. i jej charakterystyka 4) charakteryzuje życie polityczne w
• Polityka zagraniczna Józefa Polsce w czasie rządów sanacyjnych;
Piłsudskiego w latach 1926– 5) ocenia rolę wybitnych postaci w
1935 i jej ocena odbudowie niepodległej Polski i
• Ocena dziedzictwa Józefa kształtowaniu jej ustroju;
Piłsudskiego 6) zestawia najważniejsze
wydarzenia z dziejów Polski, Europy i
świata w okresie międzywojennym.
7. Społeczeństwo międzywojennej 1 • Sytuacja społeczna, narodowa i XLIII. Społeczeństwo i gospodarka II XLIII. Społeczeństwo i gospodarka II
Polski religijna II Rzeczypospolitej Rzeczypospolitej. Uczeń: Rzeczypospolitej. Uczeń:
• Mniejszości narodowe w II RP […] 2) charakteryzuje strukturę 1) charakteryzuje przemiany społeczne
• Problem ukraiński społeczeństwa II Rzeczypospolitej, i gospodarcze w II Rzeczypospolitej, z
• Mniejszość niemiecka uwzględniając jego wielonarodowy, uwzględnieniem problemu reformy
• Ludność żydowska w Polsce wielokulturowy i wieloreligijny rolnej;
międzywojennej charakter […].
• Struktura zawodowa ludności II 2) analizuje stosunki narodowościowe i
RP religijne na obszarze II
• Emigracja – główne skupiska Rzeczypospolitej;
Polonii na świecie 3) ocenia politykę gospodarczą i
• Związek Polaków w Niemczech społeczną władz II Rzeczypospolitej;
i jego rola 4) dostrzega obecność Polonii poza
granicami kraju, z uwzględnieniem roli
Związku Polaków w Niemczech.
8. Gospodarka II Rzeczypospolitej 1 • Problemy z unifikacją XLIII. Społeczeństwo i gospodarka II XLIII. Społeczeństwo i gospodarka II
infrastruktury odrodzonej Rzeczypospolitej. Uczeń: Rzeczypospolitej. Uczeń:
Polski 1) charakteryzuje skalę i skutki 1) charakteryzuje przemiany społeczne
• Kryzys polityczny i gospodarczy wojennych zniszczeń, uwzględniając i gospodarcze w II Rzeczypospolitej, z
w 1923 r. zaborowe „dziedzictwo”; uwzględnieniem problemu reformy
• Reformy ekonomiczne […] 3) przedstawia i ocenia rolnej;
Władysława Grabskiego i ich dokonania pierwszych lat odbudowy […]
znaczenie (m.in. reformy Władysława 3) ocenia politykę gospodarczą i
• Reforma rolna i przyczyny jej Grabskiego i unifikacja państwa). społeczną władz II Rzeczypospolitej
niepowodzenia 4) omawia skutki światowego […].
• Budowa portu w Gdyni i jego kryzysu gospodarczego na ziemiach
znaczenie polskich;
• Wojna celna z Niemcami i jego 5) charakteryzuje i ocenia osiągnięcia
skutki gospodarcze II Rzeczypospolitej z lat
• Reformy gospodarcze 30. (m.in. reformy Eugeniusza
Eugeniusza Kwiatkowskiego i Kwiatkowskiego).
ich skutki
• Budowa Centralnego Okręgu
Przemysłowego
9. Ostatnie lata II Rzeczpospolitej 2 • Sanacja i jej dekompozycja po XLII. Dzieje polityczne II XLII. Dzieje polityczne II
śmierci Piłsudskiego Rzeczypospolitej. Uczeń: Rzeczypospolitej. Uczeń:
• Konflikty wewnętrzne […] 3) ocenia wpływ Józefa […] 2) charakteryzuje dynamikę zmian
• Opozycja antysanacyjna Piłsudskiego, Romana Dmowskiego na polskiej scenie politycznej w okresie
• Sytuacja Polaków poza oraz innych polityków na kształt II międzywojennym;
granicami II Rzeczypospolitej
• Polityka zagraniczna Józefa Rzeczypospolitej; porównuje ich 3) ocenia skuteczność polskiej polityki
Becka i jej cechy wizje Polski; zagranicznej w okresie
• Polityka Becka wobec Litwy 4) charakteryzuje życie polityczne w międzywojennym;
• Zajęcie Zaolzia przez Polskę i Polsce w czasie rządów sanacyjnych 4) analizuje politykę wewnętrzną
ocena tego wydarzenia […]. władz i postawy społeczeństwa II
• Bilans i ocena osiągnięć II Rzeczypospolitej wobec zagrożenia
Rzeczypospolitej wojennego.
10. Kultura i nauka międzywojennej 1 • Stan kultury społeczeństwa XLIV. Kultura i nauka w okresie II XLIV. Kultura i nauka w okresie II
Polski polskiego po okresie zaborów Rzeczypospolitej. Uczeń: Rzeczypospolitej. Uczeń:
• Reformy szkolnictwa i ich ocena 1) rozpoznaje osiągnięcia w 1) opisuje proces upowszechniania
• Powstawanie instytucji kultury dziedzinie kultury i nauki z okresu II oświaty w II Rzeczypospolitej;
narodowej Rzeczypospolitej oraz ich twórców; 2) 2) ocenia dorobek II Rzeczypospolitej
• Wyższe uczelnie w II charakteryzuje zróżnicowanie w dziedzinie kultury, nauki i sportu na
Rzeczypospolitej kulturowe II Rzeczypospolitej. tle europejskim;
• Rozwój nauki w odrodzonej 3) charakteryzuje przejawy kultury
Polsce masowej w Polsce międzywojennej.
• Literatura polska i sztuka […].
międzywojenna oraz jej
przedstawiciele
• Teatr i kinematografia w II
Rzeczypospolitej
• Kultura masowa w
dwudziestoleciu
międzywojennym
• Polska kultura, nauka i sport na
tle europejskim
Lekcje powtórzeniowe (+ 2
sprawdzian)
Klasa IV
Lekcj Tytuł rozdziału/tytuł lekcji Liczba Najważniejsze treści Treści z podstawy programowej Treści z podstawy programowej –
a godzin – zakres podstawowy zakres rozszerzony
Nr
I II wojna światowa (11)

1. Atak III Rzeszy na Polskę 2 • Sytuacja międzynarodowa XLVI. Wojna obronna Polski w 1939 r. XLVI. Wojna obronna Polski w 1939 r.
Polski w przededniu wybuchu Agresja Niemiec (1 września) i Związku Agresja Niemiec (1 września) i
wojny Sowieckiego (17 września). Uczeń: Związku Sowieckiego (17 września).
• Cele polityczne Niemiec i ZSRS 1) charakteryzuje międzynarodowe Uczeń:
• Niemieckie siły zbrojne i ich położenie Polski w przededniu 1) porównuje potencjał walczących
plan wojny z Polską wybuchu II wojny światowej; stron;
• Wojsko Polskie i jego potencjał 2) wyjaśnia cele wojenne hitlerowskich 2) przedstawia polską strategię
• Prowokacje niemieckie, w tym Niemiec i ZSRS; obrony i rozmieszczenie wojsk […].
prowokacja gliwicka 3) charakteryzuje etapy wojny
• Wybuch wojny i pierwsze walki obronnej, podaje przykłady
• Wybuch walk i zmagania na bohaterstwa obrońców, w tym:
granicy Westerplatte, Poczty Polskiej, Mokrej,
• Obrona Westerplatte Wizny, bitwy nad Bzurą, Warszawy,
• Obrona Poczty Polskiej w Kocka i zbrodni wojennych
Gdańsku i jej ocena dokonanych przez agresorów, w tym
• Walki pod Mokrą, Mławą i w w: Wieluniu, Bydgoszczy, Katowicach,
Borach Tucholskich Grodnie […].
2. Walki z Niemcami i 2 • 3 września 1939 r. – XLVI. Wojna obronna Polski w 1939 r. XLVI. Wojna obronna Polski w 1939 r.
Sowietami wypowiedzenie wojny Agresja Niemiec (1 września) i Związku Agresja Niemiec (1 września) i
Niemcom przez Wielką Sowieckiego (17 września). Uczeń: Związku Sowieckiego (17 września).
Brytanię i Francję 1) charakteryzuje położenie Uczeń:
• „Dziwna wojna” i jej ocena międzynarodowe Polski w przededniu 1) porównuje potencjał walczących
• Postawy ludności cywilnej wybuchu II wojny światowej; stron;
wobec niemieckiej agresji 2) wyjaśnia cele wojenne hitlerowskich 2) przedstawia polską strategię
• Działania władz polskich Niemiec i ZSRS; obrony i rozmieszczenie wojsk; 3)
• Zbrodnie niemieckie wobec 3) charakteryzuje etapy wojny ocenia zachowania dowódców
ludności cywilnej obronnej, podaje przykłady (Edwarda Rydza-Śmigłego, Henryka
• Obrona Warszawy i bitwa nad bohaterstwa obrońców, w tym: Sucharskiego, Julina Filipowicza,
Bzurą Westerplatte, Poczty Polskiej, Mokrej, Władysława Raginisa, Stanisława
• Obrona Wizny Wizny, bitwy nad Bzurą, Warszawy, Dąbka, Tadeusza Kutrzebę,
• Polityka sowiecka wobec Polski Kocka i zbrodni wojennych Franciszka Kleeberga), żołnierzy,
po wybuchu wojny dokonanych przez agresorów, w tym polityków Ignacego Mościckiego,
• Siły zbrojne ZSRS i ich plany w: Wieluniu, Bydgoszczy, Katowicach, Stefana Starzyńskiego i ludności
• Atak sowieckiz 17 września Grodnie cywilnej podczas wojny obronnej w
1939 r. […];6) wyjaśnia przyczyny przegrania 1939 r.;
• Walki Korpusu Ochrony przez Polskę wojny obronnej. […] 5) przedstawia i ocenia
Pogranicza z wojskiem zachowanie aliantów wobec agresji
sowieckim hitlerowskich Niemiec.
• Internowanie władz
Rzeczypospolitej
• Świat wobec agresji sowieckiej
3. Klęska Polski 1 • Ostatnie walki na ziemiach XLVI. Wojna obronna Polski w 1939 r. XLVI. Wojna obronna Polski w 1939 r.
polskich Agresja Niemiec (1 września) i Związku Agresja Niemiec (1 września) i
• Ocena postawy polskich Sowieckiego (17 września). Uczeń: Związku Sowieckiego (17 września).
żołnierzy i cywilów walczących [...] 3) charakteryzuje etapy wojny Uczeń:
w obronie wybrzeża, w tym obronnej, podaje przykłady […] 3) ocenia zachowania dowódców
Stanisława Dąbka bohaterstwa obrońców, w tym: (Edwarda Rydza- Śmigłego, Henryka
• Kapitulacja Lwowa i jej skutki Westerplatte, Poczty Polskiej, Mokrej, Sucharskiego, Julina Filipowicza,
• Upadek Warszawy Wizny, bitwy nad Bzurą, Warszawy, Władysława Raginisa, Stanisława
• Obrona Helu i postawa Józefa Kocka i zbrodni wojennych Dąbka, Tadeusza Kutrzebę,
Unruga dokonanych przez agresorów, w tym Franciszka Kleeberga), żołnierzy,
• Bitwa pod Kockiem i ocena w: Wieluniu, Bydgoszczy, Katowicach, polityków (Ignacego Mościckiego,
postawy Franciszka Kleeberga Grodnie; Stefana Starzyńskiego) i ludności
• Przyczyny klęski sił polskich w 4) przedstawia podział ziem polskich cywilnej podczas wojny obronnej w
1939 r. między okupantów; wskazuje 1939 r.; 4) charakteryzuje materialne
• Charakterystyka przykłady współpracy między nimi; i demograficzne skutki przegranej
demograficznych i materialnych 5) wyjaśnia znaczenie powołania wojny obronnej;
skutków przegranej wojny polskich władz państwowych i sił 5) przedstawia i ocenia zachowanie
obronnej zbrojnych na uchodźstwie; aliantów wobec agresji hitlerowskich
6) wyjaśnia przyczyny przegrania Niemiec.
przez Polskę wojny obronnej.
4. Ekspansja Hitlera i Stalina 1 • Współpraca radziecko- XLVII. II wojna światowa i jej etapy. XLVII. II wojna światowa i jej etapy.
niemiecka 1939–1941 Uczeń: Uczeń:
• Wojna radziecko-fińska 1) omawia współpracę hitlerowskich 1) charakteryzuje przebieg działań
• Aneksja przez Związek Niemiec i ZSRS w latach 1939–1941; 2) wojennych na Dalekim Wschodzie i
Radziecki republik bałtyckich i charakteryzuje etapy agresji i aneksji obu innych frontach II wojny światowej […].
Besarabii totalitarnych mocarstw; 3) sytuuje w
• Sowiecka polityka okupacyjna czasie i przestrzeni przełomowe
• Przyczyny i przebieg ataku wydarzenia II wojny światowej
Niemiec na Danię i Norwegię (polityczne i militarne) […].
• Atak Niemiec na Francję i kraje
Beneluksu
• Przyczyny klęski aliantów
• Przebieg i skutki bitwy o Anglię
• Początek bitwy o Atlantyk i jej
znaczenie
• Agresja Włoch i Niemiec na
Grecję i jej następstwa
5. Atak Niemiec na ZSRS 1 • Geneza wojny niemiecko- XLVII. II wojna światowa i jej etapy. XLVII. II wojna światowa i jej etapy.
sowieckie Uczeń: Uczeń:
• Stosunek sił i plany stron 1) omawia współpracę hitlerowskich […] 2) omawia narodziny i działalność
• Atak Niemiec na ZSRS w 1941 r. Niemiec i ZSRS w latach 1939–1941; 2) Wielkiej Koalicji;
• Przyczyny początkowych charakteryzuje etapy agresji i aneksji obu 3) charakteryzuje sytuację ludności
sukcesów niemieckich totalitarnych mocarstw; 3) sytuuje w cywilnej i jeńców wojennych, z
• Polityka niemiecka na ziemiach czasie i przestrzeni przełomowe uwzględnieniem przykładów
sowieckich wydarzenia II wojny światowej eksterminacji […].
• Zatrzymanie ofensywy (polityczne i militarne);
niemieckiej pod Moskwą 4) charakteryzuje politykę hitlerowskich
• Obrona Leningradu
Niemiec na terenach okupowanej Europy
• Walki o Stalingrad i ich
[…].
znaczenie
• Wsparcie aliantów zachodnich
dla ZSRS
6. Walki w Afryce i na Dalekim 2 • Wybuch walk w Afryce XLVII. II wojna światowa i jej etapy. XLVII. II wojna światowa i jej etapy.
Wschodzie Północnej Uczeń: [...] 3) sytuuje w czasie i Uczeń:
przestrzeni przełomowe wydarzenia II
• Zmagania Brytyjczyków z wojny światowej (polityczne i militarne) 1) charakteryzuje przebieg działań
Włochami i Niemcami […]. wojennych na Dalekim Wschodzie i
• Początki walk na morzach innych frontach II wojny światowej; […]
• Sytuacja Japonii w przededniu 3) charakteryzuje sytuację ludności
wybuchu II wojny światowej cywilnej i jeńców wojennych, z
• Stosunek sił na Pacyfiku uwzględnieniem przykładów
• Wybuch wojny na Dalekim eksterminacji;
Wschodzie i przystąpienie do 4) charakteryzuje polityczne,
niej Stanów Zjednoczonych gospodarczo-społeczne oraz kulturowe
• Przyczyny sukcesów
skutki II wojny światowej.
Japończyków w początkowej
fazie wojny
• Zbrodnicza polityka
Japończyków wobec ludności
cywilnej i alianckich jeńców
• Znaczenie bitwy pod Midway
• Zakończenie walk w Afryce
Północnej
7. Polityka okupacyjna 2 • Religijne, kulturowe i polityczne XLIX. Niemiecka polityka eksterminacji. XLVII. II wojna światowa i jej etapy.
Niemiec korzenie rasizmu i Uczeń: Uczeń: […]
antysemityzmu 1) przedstawia ideologiczne podstawy 3) charakteryzuje sytuację ludności
• Ideologiczna geneza eksterminacji Żydów oraz innych grup cywilnej i jeńców wojennych, z
rasistowskiej i antysemickiej etnicznych i społecznych, prowadzonej uwzględnieniem przykładów
polityki nazistów przez Niemcy hitlerowskie; eksterminacji […].
• Terminologia naukowa 2) charakteryzuje etapy eksterminacji
stosowana wobec zbrodni Żydów (dyskryminacja, stygmatyzacja,
nazistowskich izolacja, zagłada); XLIX. Niemiecka polityka eksterminacji.
• Charakter okupacji niemieckiej
3) rozpoznaje główne miejsca Uczeń:
w krajach skandynawskich i
eksterminacji Żydów polskich i 1) rozróżnia terminologię stosowaną w
Europie Zachodniej
europejskich oraz innych grup etnicznych nauce na określenie niemieckiej polityki
• Stosunek hitlerowskich Niemiec
i społecznych na terenie Polski i Europy eksterminacyjnej w okresie II wojny
do podbitych narodów Europy
Środkowo-Wschodniej (w tym:
Wschodniej
• Nazistowski plan eksterminacji Auschwitz-Birkenau, Treblinka, Sobibór, światowej (m.in. Holocaust, Szoa,
Żydów Babi Jar);. Porajmos);
• Etapy eksterminacji Żydów 4) opisuje postawy ludności żydowskiej 2) wyjaśnia religijne, kulturowe i
(dyskryminacja, stygmatyzacja, wobec Holokaustu, z uwzględnieniem polityczne korzenie rasizmu i
izolacja, zagłada) powstania w getcie warszawskim. antysemityzmu;
• Postawy społeczeństw i rządów 3) przedstawia rasistowską i
wobec Holokaustu antysemicką politykę Niemiec
• Postawa Rządu Polskiego na hitlerowskich przed II wojną światową;
Uchodźstwie wobec tragedii 4) przedstawia i omawia działania
Żydów
Rządu Polskiego wobec tragedii
• Postawa ludności żydowskiej
Zagłady, z uwzględnieniem misji Jana
wobec Holocaust (powstanie w
Karskiego i roli „Żegoty”.
getcie warszawskim)
8. Droga do zwycięstwa 2 • Przełom na froncvie XLVII. II wojna światowa i jej etapy. XLVII. II wojna światowa i jej etapy.
wschodnim – bitwa na Łuku Uczeń: [...] 3) sytuuje w czasie i Uczeń: [...]
Kurskim i jej znaczenie przestrzeni przełomowe wydarzenia II 1) charakteryzuje przebieg działań
• Ofensywa sowiecka w 1943 i wojny światowej (polityczne i militarne); wojennych na Dalekim Wschodzie i
1944 r. […] 5) wyjaśnia przyczyny klęski państw innych frontach II wojny światowej; 2)
• Powstanie Wielkiej Koalicji osi; omawia narodziny i działalność Wielkiej
• Działania aliantów zachodnich 6) opisuje uwarunkowania militarne i Koalicji;
bombardowanie strategiczne polityczne konferencji Wielkiej Trójki 3) charakteryzuje sytuację ludności
Niemiec (Teheran, Jałta, Poczdam) i przedstawia cywilnej i jeńców wojennych, z
• Ludność cywilna Niemiec w ich ustalenia. uwzględnieniem przykładów
czasie II wojny światowej
eksterminacji;
• Utworzenie frontu na Sycylii i
4) charakteryzuje polityczne,
we Włoszech
gospodarczo-społeczne oraz kulturowe
• Konferencja Wielkiej Trójki w
Teheranie i jej znaczenie
• Utworzenie drugiego frontu na
Zachodzie
9. Koniec II wojny światowej 1 • Klęski faszystowskich Włoch XLVII. II wojna światowa i jej etapy. XLVII. II wojna światowa i jej etapy.
• Ofensywy sowieckie i ich Uczeń: Uczeń:
znaczenie
• Konferencja w Jałcie i jej [...] 3) sytuuje w czasie i przestrzeni [...] 1) charakteryzuje przebieg działań
konsekwencje przełomowe wydarzenia II wojny wojennych na Dalekim Wschodzie i
• Śmierć Mussoliniego i Hitlera światowej (polityczne i militarne); innych frontach II wojny światowej;
• Kapitulacja Niemiec i koniec 4) charakteryzuje politykę hitlerowskich 2) omawia narodziny i działalność
wojny w Europie Niemiec na terenach okupowanej Wielkiej Koalicji;
• Przyczyny klęski europejskich Europy; 3) charakteryzuje sytuację ludności
państw osi 5) wyjaśnia przyczyny klęski państw osi; cywilnej i jeńców wojennych, z
• Polityczne, społeczno- 6) opisuje uwarunkowania militarne i uwzględnieniem przykładów
gospodarcze i kulturowe skutki polityczne konferencji Wielkiej Trójki eksterminacji;
wojny w Europie
(Teheran, Jałta, Poczdam) i przedstawia 4) charakteryzuje polityczne,
• Kontrofensywa aliantów na
ich ustalenia. gospodarczo-społeczne oraz kulturowe
Dalekim Wschodzie
• zrzucenie bomb jądrowych na
miasta japońskie
• Sowiecki atak na Japonię
• Koniec wojny na Dalekim
Wschodzie
• Przyczyny klęski Japonii w II
wojnie światowej
(+ sprawdzian)
II. Sprawa polska w czasie II (12) •
wojny światowej
1. Ziemie polskie pod 1 • Sytuacja prawna ziem polskich XLVIII. Polska pod okupacją niemiecką i XLVIII. Polska pod okupacją niemiecką i
okupacją sowiecką pod okupacją sowiecką sowiecką. Uczeń: sowiecką. Uczeń:
• Polityka władz ZSRS na 1) przedstawia prawno-ustrojowe 1) wyjaśnia rolę okupantów w
okupowanych ziemiach regulacje okupacyjnych władz, dotyczące zaognianiu trudnych relacji polsko-
• Deportacje ludności polskiej w terytorium państwa polskiego i ukraińskich i polsko-litewskich;
głąb ZSRS zamieszkującej tam ludności; 2) porównuje i ocenia założenia i
• Sowieckie obozy pracy i ich 2) przedstawia realia życia codziennego metody polityki III Rzeszy i Związku
funkcjonowanie w okupowanej Polsce; 3) wymienia i Sowieckiego w okupowanej Polsce, ze
szczególnym uwzględnieniem
• Polscy jeńcy w ZSRS i zbrodnia charakteryzuje przykłady największych eksterminacji inteligencji i
katyńska zbrodni duchowieństwa.
• Charakterystyka kłamstwa niemieckich i sowieckich (m.in.
katyńskiego Auschwitz, Palmiry, Piaśnica, Ponary,
• Narastanie konfliktów Katyń, Miednoje, Charków);
narodowościowych na 4) porównuje system sowieckich i
wschodnich kresach dawnej II niemieckich obozów pracy, obozów
Rzeczpospolitej i rola w nich koncentracyjnych oraz obozów zagłady;
okupacyjnych władz sowieckich omawia kwestie deportacji i wysiedleń
ludności oraz jej planowanego
wyniszczenia; 5) wyjaśnia przyczyny i
rozmiary konfliktu polsko-ukraińskiego, w
tym ludobójstwa ludności polskiej na
Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej; […]
upamiętnienia zbrodni obu okupantów
oraz heroizm Polaków na przykładzie: a)
Muzeum Powstania Warszawskiego, b)
Państwowego Muzeum Auschwitz-
Birkenau w Oświęcimiu, c) Polskiego
Cmentarza Wojennego w Katyniu.
2. Okupacja niemiecka 2 • Sytuacja prawna ziem polskich XLVIII. Polska pod okupacją niemiecką i XLVIII. Polska pod okupacją niemiecką i
pod okupacją niemiecką sowiecką. Uczeń: sowiecką. Uczeń:
• Zmiany w sytuacji prawno- 1) przedstawia prawno-ustrojowe 1) wyjaśnia rolę okupantów w
ustrojowej ziem polskich po regulacje okupacyjnych władz, dotyczące zaognianiu trudnych relacji polsko-
niemieckiej agresji na ZSRS terytorium państwa polskiego i ukraińskich i polsko-litewskich;
• Okupacja niemiecka w Polsce zamieszkującej tam ludności; 2) porównuje i ocenia założenia i
na tle okupacji w innych krajach 2) przedstawia realia życia codziennego metody polityki III Rzeszy i Związku
Europy w okupowanej Polsce; 3) wymienia i Sowieckiego w okupowanej Polsce, ze
• Sytuacja Polaków na ziemiach charakteryzuje przykłady największych szczególnym uwzględnieniem
wcielonych do III Rzeszy
zbrodni niemieckich i sowieckich (m.in. eksterminacji inteligencji i
duchowieństwa.
• Polityka niemiecka w Auschwitz, Palmiry, Piaśnica, Ponary,
Generalnym Gubernatorstwie Katyń, Miednoje, Charków);
• Największe zbrodnie 4) porównuje system sowieckich i
hitlerowskie na ziemiach niemieckich obozów pracy, obozów
polskich koncentracyjnych oraz obozów zagłady;
• Niemieckie obozy pracy, obozy omawia kwestie deportacji i wysiedleń
koncentracyjne oraz obozy ludności oraz jej planowanego
zagłady wyniszczenia;
• Hitlerowska polityka wysiedleń […] 6) charakteryzuje postawy polskiego
i ich konsekwencje
społeczeństwa wobec polityki
•
okupantów oraz wymienia przykłady
heroizmu Polaków, w tym: Witolda
Pileckiego, Maksymiliana Marii Kolbego;
3. Władzie polskie na 1 • Powstanie rządu L. Działalność władz Rzeczypospolitej L. Działalność władz Rzeczypospolitej
uchodźstwie Rzeczypospolitej na Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym Polskiej na uchodźstwie i w
uchodźstwie kraju. Uczeń: okupowanym kraju. Uczeń:
• Wielkie mocarstwa wobec 1) omawia działalność rządu 1) ocenia rolę wielkich postaci polskiej z
sprawy polskiej w latach 1939– Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie; okresu II wojny światowej, w tym
1941 2) ocenia znaczenie układu Sikorski– Władysława Sikorskiego, Stefana Grota-
• Powstanie Polskich Sił Majski dla obywateli polskich, Roweckiego, Władysława Andersa,
Zbrojnych na Zachodzie znajdujących się pod okupacją sowiecką; Stanisława Mikołajczyka, Kazimierza
• Walki w obronie Francji i […] 4) analizuje politykę mocarstw wobec Sosnkowskiego, Leopolda Okulickiego;
przeniesienie polskiego
sprawy polskiej w czasie II wojny 2) opisuje położenie rządu
ośrodka władzy do Wielkiej
światowej; Rzeczypospolitej Polskiej na arenie
Brytanii
międzynarodowej;
• Polityka ZSRS wobec sprawy […] 9) zestawia najważniejsze wydarzenia 3) charakteryzuje losy armii gen.
polskiej 1939–1941 z dziejów Polski w okresie II wojny Władysława Andersa;
• Stosunki polsko-radzieckie po światowej z wydarzeniami w Europie i na […] 6) ocenia rolę wielkich postaci
podpisaniu układu Sikorski– świecie. polskiej polityki z okresu II wojny
Majski i jego polityczne światowej.
konsekwencje
• Zmiana sytuacji ludności
polskiej po podpisaniu układu
Sikorski–Majski
• Powstanie i losy armii gen.
Władysława Andersa
4. Polskie władze na 1 • Ocena postawy i polityki L. Działalność władz Rzeczypospolitej L. Działalność władz Rzeczypospolitej
uchodźstwie po 1943 r. Władysława Andersa Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym Polskiej na uchodźstwie i w
• Sprawa katyńska i zerwanie kraju. Uczeń: okupowanym kraju. Uczeń:
stosunków z polskim rządem 1) omawia działalność rządu 1) ocenia rolę wielkich postaci polskiej z
londyńskim przez ZSRS Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie; okresu II wojny światowej, w tym
• Początki komunistycznych 2) ocenia znaczenie układu Sikorski– Władysława Sikorskiego, Stefana Grota-
ośrodków władzy w ZSRS i w Majski dla obywateli polskich Roweckiego, Władysława Andersa,
okupowanej Polsce znajdujących się pod okupacją sowiecką; Stanisława Mikołajczyka, Kazimierza
• Powstanie wojska polskiego w […]; 4) analizuje politykę mocarstw Sosnkowskiego, Leopolda Okulickiego;
ZSRS i znaczenie bitwy pod
wobec sprawy polskiej w czasie II wojny 2) opisuje położenie rządu
Lenino
światowej; Rzeczypospolitej Polskiej na arenie
• Okoliczności katastrofy
[…] 9) zestawia najważniejsze wydarzenia międzynarodowej;
gibraltarskiej i śmierci
z dziejów Polski w okresie II wojny 3) charakteryzuje losy armii gen.
Władysława Sikorskiego
światowej z wydarzeniami w Europie i na Władysława Andersa […].
• Ocena polityki premiera
świecie.
Władysława Sikorskiego w
latach 1939–1943
• Ocena postawy i działalności
premiera Stanisława
Mikołajczyka i naczelnego
wodza – gen. Kazimierza
Sosnkowskiego
• Konferencja w Teheranie a
sprawa polska
• Ocena postawy wielkich
mocarstw wobec sprawy
polskiej
5. Polacy w koalicji 1 • Początek formowania jednostek L. Działalność władz Rzeczypospolitej L. Działalność władz Rzeczypospolitej
antyhitlerowskiej polskich na Zachodzie Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym Polskiej na uchodźstwie i w
• Walki Polaków w obronie kraju. Uczeń: okupowanym kraju. Uczeń:
Norwegii […] 3) przedstawia przykłady 1) ocenia rolę wielkich postaci polskiej
• Polacy w walkach we Francji w bohaterstwa żołnierzy polskich na polityki z okresu II wojny światowej, w
1940 r. frontach II wojny światowej, w tym: tym: Władysława Sikorskiego, Stefana
• Lotnictwo polskie w bitwie o bitwę o Narvik, bitwę o Anglię, bitwę pod Grota-Roweckiego, Władysława
Anglię Tobrukiem, bitwę o Monte Cassino, Andersa, Stanisława Mikołajczyka,
• Polska Marynarka Wojenna w bitwę pod Falaise, bitwę o Arnhem, bitwę Kazimierza Sosnkowskiego, Leopolda
walkach z Niemcami
o Kołobrzeg, bitwę o Bredę; Okulickiego;
• Udział Polaków w walkach w
[…] 9) zestawia najważniejsze wydarzenia […] 3) charakteryzuje losy armii gen.
Afryce
z dziejów Polski w okresie II wojny Władysława Andersa;
• Szlak bojowy 2. Korpusu
światowej z wydarzeniami w Europie i na 4) sytuuje w czasie i przestrzeni
• Jednostki polskie w walkach na
świecie. działania polskich formacji wojskowych
froncie zachodnim
na różnych frontach II wojny światowej
• Wojsko polskie u boku ZSRS
[…].
• Szlak bojowy żołnierzy polskich
na froncie wschodnim
6. Społeczeństwo polskie pod 1 • Życie codzienne Polaków na XLIX. Niemiecka polityka eksterminacji. XLIX. Niemiecka polityka eksterminacji.
okupację ziemiach włączonych do Rzeszy Uczeń: Uczeń:
• Polacy pod nazistowską 1) przedstawia ideologiczne podstawy 1) rozróżnia terminologię stosowaną w
okupacją w Generalnym eksterminacji Żydów oraz innych grup nauce na określenie niemieckiej polityki
Gubernatorstwie etnicznych i społecznych, prowadzonej eksterminacyjnej w okresie II wojny
• Społeczeństwo polskie wobec przez Niemcy hitlerowskie; światowej (m.in. Holocaust, Szoa,
polityki okupantów oraz […] 5) charakteryzuje postawy Porajmos);
przykłady heroizmu Polaków, w społeczeństwa polskiego i społeczności 2) wyjaśnia religijne, kulturowe i
tym: Witolda Pileckiego, międzynarodowej wobec Holokaustu, z polityczne korzenie rasizmu i
Maksymiliana Marii Kolbego uwzględnieniem „sprawiedliwych”, na antysemityzmu;
• Działania rządu polskiego i przykładzie Ireny Sendlerowej, Antoniny i […] 4) przedstawia i omawia działania
postawy społeczeństwa Jana Żabińskich oraz rodziny Ulmów. rządu polskiego wobec tragedii Zagłady,
polskiego wobec Holokaustu z z uwzględnieniem misji Jana Karskiego i
uwzględnieniem XLVIII. Polska pod okupacją niemiecką i roli „Żegoty”.
„sprawiedliwych” na sowiecką. Uczeń:
przykładzie działalności Rady 1) przedstawia prawno-ustrojowe XLVIII. Polska pod okupacją niemiecką i
Pomocy Żydom, Jana Karskiego, regulacje okupacyjnych władz, dotyczące sowiecką. Uczeń:
Ireny Sendlerowej, Antoniny i terytorium państwa polskiego i 1) wyjaśnia rolę okupantów w
Jana Żabińskich oraz rodziny zamieszkującej tam ludności; zaognianiu trudnych relacji polsko-
Ulmów
2) przedstawia realia życia codziennego ukraińskich i polsko-litewskich;
• Przyczyny i przebieg konfliktu
w okupowanej Polsce; 3) wymienia i 2) porównuje i ocenia założenia i
polsko-ukraińskiego, w tym
charakteryzuje przykłady największych metody polityki III Rzeszy i Związku
ludobójstwa ludności polskiej
zbrodni niemieckich i sowieckich (m.in. Sowieckiego w okupowanej Polsce, ze
na Wołyniu i w Małopolsce
Auschwitz, Palmiry, Piaśnica, Ponary, szczególnym uwzględnieniem
Wschodniej
Katyń, Miednoje, Charków); eksterminacji inteligencji i
• Stosunki polsko-litewskie w
4) porównuje system sowieckich i duchowieństwa.
okresie II wojny światowej i ich
ocena niemieckich obozów pracy, obozów
• Kultura polska w okresie koncentracyjnych oraz obozów zagłady; L. Działalność władz Rzeczypospolitej
okupacji, w tym działalność i omawia kwestie deportacji i wysiedleń Polskiej na uchodźstwie i w
twórczość Krzysztofa Kamilla ludności oraz jej planowanego okupowanym kraju. Uczeń:
Baczyńskiego, Tadeusza wyniszczenia; […] 8) dostrzega tragizm losów twórców
Gajcego i Zygmunta Rumla 5) wyjaśnia przyczyny i rozmiary konfliktu zaangażowanych w niepodległościową
polsko-ukraińskiego, w tym ludobójstwa konspirację, w tym: Krzysztofa Kamila
ludności polskiej na Wołyniu i w Baczyńskiego, Tadeusza Gajcego i
Małopolsce Wschodniej; 6) Zygmunta Rumla.
charakteryzuje postawy polskiego
społeczeństwa wobec polityki
okupantów oraz wymienia przykłady
heroizmu Polaków, w tym: Witolda
Pileckiego, Maksymiliana Marii Kolbego;
7. Polskie Państwo Podziemne 2 • Specyfika polskiego ruchu L. Działalność władz Rzeczypospolitej L. Działalność władz Rzeczypospolitej
oporu na tle europejskim Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym Polskiej na uchodźstwie i w
• Różnorodne formy oporu kraju. Uczeń: okupowanym kraju. Uczeń:
przeciw okupantom [...] 5) charakteryzuje organizację i cele 1) ocenia rolę wielkich postaci polskiej z
• Pierwsze organizacje Polskiego Państwa Podziemnego; 6) okresu II wojny światowej, w tym
konspiracyjne i partyzanckie na charakteryzuje polityczną i militarną Władysława Sikorskiego, Stefana Grota-
terenie okupacji niemieckiej i działalność Armii Krajowej oraz Roweckiego, Władysława Andersa,
sowieckiej Narodowych Sił Zbrojnych i Batalionów Stanisława Mikołajczyka, Kazimierza
• Polityczne organizacje Chłopskich; wskazuje różne formy oporu Sosnkowskiego, Leopolda Okulickiego;
konspiracyjne i ich działalność
wobec okupantów; […] 6) ocenia rolę wielkich postaci
• Podziemie zbrojne i przykłady
[…] 9) zestawia najważniejsze wydarzenia polskiej polityki z okresu II wojny
jego działalności
z dziejów Polski w okresie II wojny światowej […].
• Cele polityczne i strategiczne
światowej z wydarzeniami w Europie i na
Polskiego Państwa
świecie.
Podziemnego i Armii Krajowej
• Struktura i działalność ZWZ-AK
• Powstanie i działalność
Batalionów Chłopskich
• Polityczna i militarna
działalność Narodowych Sił
Zbrojnych i ich ocena
• Powstanie i działalność
komunistycznych organizacji
konspiracyjnych i
partyzanckich
8. Plan „Burza” i jego 1 • Sprawa polska na początku L. Działalność władz Rzeczypospolitej L. Działalność władz Rzeczypospolitej
realizacja 1944 r. i jej uwarunkowania Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym Polskiej na uchodźstwie i w
polityczno-militarne kraju. Uczeń: okupowanym kraju. Uczeń:
• Powstanie II Korpusu Polskiego […] 7) wyjaśnia uwarunkowania akcji 1) ocenia rolę wielkich postaci polskiej z
i jego działalność „Burza” […]; 9) zestawia najważniejsze
okresu II wojny światowej, w tym
• Bitwa o Monte Cassino i jej wydarzenia z dziejów Polski w okresie II
Władysława Sikorskiego, Stefana Grota-
znaczenie wojny światowej z wydarzeniami w Roweckiego, Władysława Andersa,
• Powstanie planu „Burza” i jego Europie i na świecie. Stanisława Mikołajczyka, Kazimierza
charakterystyka Sosnkowskiego, Leopolda Okulickiego;
• Przebieg akcji „Burza” na 2) opisuje położenie rządu
Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej na arenie
• Przebieg i skutki walk o Wilno i międzynarodowej
Lwów
[…] 5) opisuje walki na Kresach
• Ocena akcji „Burza”
Wschodnich II Rzeczypospolitej, w tym
•
o Lwów i Wilno.
9. Powstanie warszawskie 1 • Polityczna i militarna geneza L. Działalność władz Rzeczypospolitej L. Działalność władz Rzeczypospolitej
powstania warszawskiego Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym Polskiej na uchodźstwie i w
• Powstanie Polskiego Komitetu kraju. Uczeń: okupowanym kraju. Uczeń:
Wyzwolenia Narodowego i jego […] 8) charakteryzuje powstanie 1) ocenia rolę wielkich postaci polskich
znaczenie warszawskie (uwarunkowania polityczne, z okresu II wojny światowej, w tym
• Okoliczności wybuchu przebieg walk, następstwa powstania, Władysława Sikorskiego, Stefana Grota-
powstania warszawskiego postawę aliantów i Związku Roweckiego, Władysława Andersa,
• Przebieg walk w Warszawie Sowieckiego); 9) zestawia najważniejsze Stanisława Mikołajczyka, Kazimierza
• Przykłady bohaterstwa wydarzenia z dziejów Polski w okresie II Sosnkowskiego, Leopolda Okulickiego;
powstańców
wojny światowej z wydarzeniami w 2) opisuje położenie rządu
• Tragizm losów ludności
Europie i na świecie. Rzeczypospolitej Polskiej na arenie
cywilnej w okresie powstania
międzynarodowej;
warszawskiego
[…] 7) przywołuje różne oceny
• Charakterystyka i ocena
historyków na temat powstania
polityki wielkich mocarstw
warszawskiego;
wobec powstania
8) dostrzega tragizm losów twórców
warszawskiego
• Przyczyny klęski powstania zaangażowanych w niepodległościową
• Bilans powstania konspirację, w tym Krzysztofa Kamila
• Ocena postawy polskich Baczyńskiego, Tadeusza Gajcego i
polityków i dowódców, Zygmunta Rumla.
• Ocena powstania
warszawskiego w historiografii
polskiej i obcej
10. Sprawa polska w ostatnich 1 • Działalność Armii Czerwonej i L. Działalność władz Rzeczypospolitej L. Działalność władz Rzeczypospolitej
latach wojny NKWD na ziemiach polskich Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym Polskiej na uchodźstwie i w
podczas wojny w latach 1944– kraju. Uczeń: okupowanym kraju. Uczeń:
1945 1) omawia działalność rządu 1) ocenia rolę wielkich postaci polskiej z
• Powstanie i funkcjonowanie Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie; okresu II wojny światowej, w tym
Tymczasowego Rządu […] 4) analizuje politykę mocarstw wobec Władysława Sikorskiego, Stefana Grota-
Polskiego sprawy polskiej w czasie II wojny Roweckiego, Władysława Andersa,
• Położenie Rządu na światowej; Stanisława Mikołajczyka, Kazimierza
Uchodźstwie w końcowych […] 9) zestawia najważniejsze wydarzenia Sosnkowskiego, Leopolda Okulickiego;
latach II wojny światowej
z dziejów Polski w okresie II wojny 2) opisuje położenie rządu
• Działalność i ocena polityki
światowej z wydarzeniami w Europie i na Rzeczypospolitej Polskiej na arenie
Stanisława Mikołajczyka w
świecie. międzynarodowej,
latach 1944–1945
• Okoliczności rozwiązania Armii
Krajowej
• Konferencja w Jałcie a sprawa
polska
• „Proces szesnastu” i jego
znaczenie
(+ sprawdzian)
III Początki zimnej wojny (9) •
1. Skutki II wojny światowej 1 • Straty demograficzne i LI. Świat po II wojnie światowej. Początek LI. Świat po II wojnie światowej.
materialne po II wojnie zimnej wojny. Uczeń: Początek zimnej wojny. Uczeń:
światowej 1) charakteryzuje polityczne, społeczne, 1) charakteryzuje skutki II wojny
• Zniszczenia wojenne na świecie gospodarcze i kulturowe skutki II wojny światowej, w tym problem osądzenia
• Powojenne migracje światowej; ludobójstwa (sąd w Norymberdze),
• Problemy powojennego świata 2) charakteryzuje zmiany na mapie użycia broni atomowej, współistnienia
politycznej Europy i świata [...].
państw demokratycznych z państwami
totalitarnymi;
2. Podział powojennego świata 1 • Konferencja poczdamska i LI. Świat po II wojnie światowej. Początek LI. Świat po II wojnie światowej.
nowy podział świata zimnej wojny. Uczeń: Początek zimnej wojny. Uczeń:
• Zmiany na politycznej mapie [...] 2) charakteryzuje zmiany na mapie 1) charakteryzuje skutki II wojny
Europy i świata politycznej Europy i świata; światowej, w tym problem osądzenia
• Okoliczności powstania 3) wyjaśnia cele i strukturę Organizacji ludobójstwa (sąd w Norymberdze),
Organizacji Narodów Narodów Zjednoczonych i charakteryzuje użycia broni atomowej, współistnienia
Zjednoczonych, jego struktura i rolę tej organizacji w powojennym państw demokratycznych z państwami
zadania świecie […]. totalitarnymi;
• Ocena roli ONZ w powojennym 2) ocenia działalność Organizacji
świecie
Narodów Zjednoczonych w
• Próby osądzenia zbrodniarzy
powojennym świecie
wojennych, w tym proces w
[…]; 5) przedstawia przemiany
Norymberdze
kulturowe i cywilizacyjne na świecie w
latach zimnej wojny.
3. Początki zimnej wojny 1 • Przyczyny rozpadu koalicji LI. Świat po II wojnie światowej. Początek LI. Świat po II wojnie światowej.
antyhitlerowskiej i geneza zimnej wojny. Uczeń: Początek zimnej wojny. Uczeń:
zimnej wojny 1) charakteryzuje polityczne, społeczne, 1) charakteryzuje skutki II wojny
• Zimna wojna i jej gospodarcze i kulturowe skutki II wojny światowej, w tym problem osądzenia
charakterystyka światowej; ludobójstwa (sąd w Norymberdze),
• Rywalizacja radziecko- [...] 4) opisuje przyczyny rozpadu koalicji użycia broni atomowej, współistnienia
amerykańska antyhitlerowskiej i wyjaśnia genezę państw demokratycznych z państwami
• Powstanie doktryny Trumana i zimnej wojny (z uwzględnieniem wojny w totalitarnymi […].
jej charakterystyka Korei) […].
• Plan Marshalla i jego znaczenie
4. Powojenne Niemcy 1 • Okupacja powojenna Niemiec LI. Świat po II wojnie światowej. Początek LI. Świat po II wojnie światowej.
• Problem niemiecki po II wojnie zimnej wojny. Uczeń: Początek zimnej wojny. Uczeń:
światowej 1) charakteryzuje polityczne, społeczne, 1) charakteryzuje skutki II wojny
• Blokada Berlina Zachodniego i gospodarcze i kulturowe skutki II wojny światowej, w tym problem osądzenia
jej znaczenie światowej; ludobójstwa (sąd w Norymberdze),
• Powstanie berlińskie użycia broni atomowej, współistnienia
• Powstanie i charakterystyka 2) charakteryzuje zmiany na mapie państw demokratycznych z państwami
NATO politycznej Europy i świata; totalitarnymi [...].
• Podział Niemiec na RFN i NRD [...] 5) charakteryzuje powojenny
• Budowa muru berlińskiego problem niemiecki;
[...] 7) wyjaśnia genezę NATO i Układu
Warszawskiego i charakteryzuje oba bloki
polityczno-wojskowe;
8) charakteryzuje zmiany w ZSRS po
śmierci Stalina; opisuje wydarzenia w
NRD w 1953 r. i na Węgrzech w 1956 r. i
Czechosłowacji w 1968 r.
5. Kraje demokracji ludowej 1 • Kraje pod dominacją ZSRS LI. Świat po II wojnie światowej. Początek LI. Świat po II wojnie światowej.
• Mechanizm wprowadzania zimnej wojny. Uczeń: Początek zimnej wojny. Uczeń:
władzy komunistycznej 1) charakteryzuje polityczne, społeczne, 1) charakteryzuje skutki II wojny
• Jugosławia i Albania gospodarcze i kulturowe skutki II wojny światowej, w tym problem osądzenia
• Stalinizacja Europy Środkowo- światowej; ludobójstwa (sąd w Norymberdze),
Wschodniej 2) charakteryzuje zmiany na mapie użycia broni atomowej, współistnienia
• Sytuacja na ziemiach politycznej Europy i świata; państw demokratycznych z państwami
wcielonych do ZSRS [...] 6) omawia proces sowietyzacji totalitarnymi [...].
• Powstanie i charakterystyka państw Europy Środkowo-Wschodniej;
państw „demokracji ludowej”
7) wyjaśnia genezę NATO i Układu
• Ekspansywna polityka Stalina i
Warszawskiego i charakteryzuje oba bloki
jej przykłady
polityczno-wojskowe [...].
• Powstanie Kominformu i jego
działalność
6. Daleki Wschód po II wojnie 1 • Okupacja Japonii LI. Świat po II wojnie światowej. Początek LI. Świat po II wojnie światowej.
światowej • Zwycięstwo komunistów w zimnej wojny. Uczeń: Początek zimnej wojny. Uczeń:
wojnie domowej w Chinach 1) charakteryzuje polityczne, społeczne, [...] 2) ocenia działalność Organizacji
• Powstanie ChRL i jego gospodarcze i kulturowe skutki II wojny Narodów Zjednoczonych w
znaczenie światowej; powojennym świecie;
• Problem Tajwanu [...] 4) opisuje przyczyny rozpadu koalicji […] 4) omawia przemiany w Chinach po
• Geneza wojny koreańskiej antyhitlerowskiej i wyjaśnia genezę II wojnie światowej; charakteryzuje
• Charakterystyka wojny zimnej wojny (z uwzględnieniem wojny w system maoistowski; 5) przedstawia
koreańskiej Korei). przemiany kulturowe i cywilizacyjne na
• Groźba wojny światowej świecie w latach zimnej wojny.
• Następstwa polityczne i
ekonomiczne wojny koreańskiej
7. Koniec stalinizmu 1 • Śmierć Stalina LI. Świat po II wojnie światowej. Początek LI. Świat po II wojnie światowej.
• XX Zjazd KPZR zimnej wojny. Uczeń: Początek zimnej wojny. Uczeń:
• Rządy Chruszczowa [...] 6) omawia proces sowietyzacji 1) charakteryzuje skutki II wojny
• Ocieplenie stosunków z państw Europy Środkowo-Wschodniej; światowej, w tym problem osądzenia
Jugosławią [...] 8) charakteryzuje zmiany w ZSRS po ludobójstwa (sąd w Norymberdze),
• Rewolucja na Węgrzech i śmierci Stalina; opisuje wydarzenia w użycia broni atomowej, współistnienia
interwencja sowiecka NRD w 1953 r. i na Węgrzech w 1956 r. i państw demokratycznych z państwami
Czechosłowacji w 1968 r. totalitarnymi [...].
(+ sprawdzian)
IV Polska po II wojnie (9) •
światowej
1. Sprawa polska pod koniec 1 • Skutki polityczne, LV. Proces przejmowania władzy przez LV. Proces przejmowania władzy przez
wojny demograficzne, ekonomiczne i komunistów w Polsce (1944–1948). komunistów w Polsce (1944–1948).
kulturowe II wojny światowej Uczeń: Uczeń:
dla Polski 1) opisuje straty demograficzne, 1) ocenia następstwa techniczno-
• Konferencja poczdamska a gospodarcze i kulturowe po II wojnie gospodarcze zmiany granic państwa
sprawa polska światowej; polskiego;
• Nowe granice państwa 2) porównuje obszar państwa polskiego 2) omawia sytuację polskiej emigracji
polskiego przed i po II wojnie światowej; politycznej i działalność rządu
• Społeczno-ekonomiczne 3) charakteryzuje okoliczności i etapy Rzeczypospolitej na uchodźstwie [...].
następstwa zmiany granic przejmowania władzy w Polsce przez
• Migracje ludności
komunistów […].
• Polska emigracja polityczna po
II wojnie światowej
• Działalność rządu
emigracyjnego po 1945 r. i jego
ocena
znaczenie
2. Początki władzy 1 • Sytuacja w Polsce na tle sytuacji LV. Proces przejmowania władzy przez LV. Proces przejmowania władzy przez
komunistycznej w Polsce międzynarodowej komunistów w Polsce (1944–1948). komunistów w Polsce (1944–1948).
• Etapy przejmowania władzy w Uczeń: Uczeń:
Polsce przez komunistów […] 3) charakteryzuje okoliczności i etapy 1) ocenia następstwa techniczno-
• Rozbudowa aparatu władzy przejmowania władzy w Polsce przez gospodarcze zmiany granic państwa
komunistycznej w Polsce komunistów; polskiego;
• Postawy Polaków w nowej 4) omawia działalność opozycji legalnej 2) omawia sytuację polskiej emigracji
sytuacji politycznej oraz podziemia antykomunistycznego, w politycznej i działalność rządu
• Działalność legalnej opozycji, w tym: Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ), Rzeczypospolitej na uchodźstwie oraz
tym Polskiego Stronnictwa
Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN), rolę tej organizacji w powojennym
Ludowego
Narodowego Zjednoczenia Wojskowego świecie […].
• Postawa i ocena polityki
(NZW);
Stanisława Mikołajczyka
[…] 7) charakteryzuje okres odbudowy
• Kościół katolicki i jego
oraz ocenia projekt reformy rolnej i
działalność po II wojnie
nacjonalizacji przemysłu i handlu.
światowej
• Reforma rolna
3. Opór wobec władz komuni- 1 • Powstanie i działalność LV. Proces przejmowania władzy przez LV. Proces przejmowania władzy przez
stycznych podziemia komunistów w Polsce (1944–1948). komunistów w Polsce (1944–1948).
antykomunistycznego, w tym Uczeń: Uczeń:
Narodowych Sił Zbrojnych, [...] 3) charakteryzuje okoliczności i etapy 1) ocenia następstwa techniczno-
Zrzeszenia Wolność i przejmowania władzy w Polsce przez gospodarcze zmiany granic państwa
Niezawisłość, Narodowego komunistów; polskiego [...].
Zjednoczenia Wojskowego 4) omawia działalność opozycji legalnej
• Obława augustowska i jej skutki oraz podziemia antykomunistycznego, w
• Losy żołnierzy wyklętych/ tym: Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ),
niezłomnych
Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN),
• Represje i działania aparatu Narodowego Zjednoczenia Wojskowego
bezpieczeństwa i władz (NZW);
komunistycznych wobec 5) charakteryzuje losy żołnierzy
podziemia niepodległościowego wyklętych/niezłomnych;
oraz opozycji 6) opisuje represje sowieckiego i
• Likwidacja przez komunistów polskiego aparatu bezpieczeństwa (w
podziemia niepodległościowego tym obława augustowska) [...].
3. Referendum ludowe i jego 1 • Okoliczności i przebieg LV. Proces przejmowania władzy przez LV. Proces przejmowania władzy przez
skutki referendum ludowego w 1946 komunistów w Polsce (1944–1948). komunistów w Polsce (1944–1948).
r. Uczeń: Uczeń:
• Skutki referendum ludowego […] 3) charakteryzuje okoliczności i etapy 1) ocenia następstwa techniczno-
• Sfałszowane wybory do Sejmu przejmowania władzy w Polsce przez gospodarcze zmiany granic państwa
Ustawodawczego w 1947 r. i ich komunistów; polskiego [...].
następstwa 4) omawia działalność opozycji legalnej
• Mała Konstytucja i jej główne oraz podziemia antykomunistycznego, w
założenia tym: Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ),
Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN),
Narodowego Zjednoczenia Wojskowego
(NZW);
[…] 7) charakteryzuje okres odbudowy
oraz ocenia projekt reformy rolnej i
nacjonalizacji przemysłu i handlu.
4. Odbudowa kraju 1 • Reforma rolna i początki LV. Proces przejmowania władzy przez LV. Proces przejmowania władzy przez
nacjonalizacji przemysłu komunistów w Polsce (1944–1948). komunistów w Polsce (1944–1948).
• Plan trzyletni i jego skutki Uczeń: Uczeń:
• Społeczne skutki pierwszych [...] 7) charakteryzuje okres odbudowy 1) ocenia następstwa społeczno-
reform ekonomicznych władz oraz ocenia projekt reformy rolnej i gospodarcze zmiany granic państwa
komunistycznych nacjonalizacji przemysłu i handlu. polskiego [...].
• Przemiany gospodarcze w LVI. Stalinizm w Polsce i jego erozja.
czasie planu sześcioletniego i Uczeń:
ich ocena
• Społeczne i gospodarcze skutki [...] 3) ocenia efekty społeczne i
planu sześcioletniego gospodarcze planu sześcioletniego [...].
5. Stalinizm w Polsce 2 • Sytuacja w Polsce na tle LVI. Stalinizm w Polsce i jego erozja. LVI. Stalinizm w Polsce i jego erozja.
narastającej zimnej wojny Uczeń: Uczeń:
• Proces sowietyzacji Polski 1) przedstawia proces sowietyzacji kraju 1) wyjaśnia założenia propagandy
• Przyczyny odsunięcia na płaszczyźnie ustrojowej, gospodarczo- komunistycznej i charakteryzuje cechy
Władysława Gomułki od władzy społecznej i kulturowej; sztuki socrealizmu;
• Powstanie Polskiej [...] 4) opisuje formy i skutki [...] 3) ocenia efekty społeczne i
Zjednoczonej Partii Robotniczej prześladowania Kościoła katolickiego. gospodarcze planu sześcioletniego [...].
i jej charakterystyka
• Stalinizacja Wojska Polskiego
• Stalinizm w kulturze, oświacie i
nauce oraz jego przykłady
• Różnorodne formy propagandy
komunistycznej
• Charakterystyka socrealizmu i
jego przykłady
• Okoliczności powstania i
charakterystyka konstytucji
PRL
6. Terror komunistyczny 1 • Ministerstwo Bezpieczeństwa LVI. Stalinizm w Polsce i jego erozja. LVI. Stalinizm w Polsce i jego erozja.
Publicznego i jego Uczeń: Uczeń:
charakterystyka 1) przedstawia proces sowietyzacji kraju [...] 2) wyjaśnia rolę radia „Wolna
• Ocena PRL jako państwa na płaszczyźnie ustrojowej, gospodarczo- Europa” wobec propagandy
terroru komunistycznego społecznej i kulturowej; 2) omawia i komunistycznej [...].
• Przykłady represji wobec ocenia skutki terroru stalinowskiego w
opozycji politycznej i ich skutki Polsce;
• Tragiczne losy [...] 4) opisuje formy i skutki
nierepresjonowanych, w tym prześladowania Kościoła katolickiego.
Witolda Pileckiego i gen. Emila
Fieldorfa „Nila”
• Różnorodne formy walki władz
komunistycznych z Kościołem
katolickim i ich skutki
• Uwięzienie prymasa Stefana
Wyszyńskiego i jego znaczenie
7. Odwilż i polski Październik 1 • Charakterystyka sytuacji LVI. Stalinizm w Polsce i jego erozja. LVI. Stalinizm w Polsce i jego erozja.
wewnętrznej w PRL po śmierci Uczeń: […] 3) wyjaśnia przyczyny i Uczeń:
Stalina następstwa poznańskiego Czerwca oraz [...] 2) wyjaśnia rolę radia „Wolna
• Walki frakcyjne w PZPR znaczenie wydarzeń październikowych Europa” wobec propagandy
• Charakter i znaczenie wydarzeń 1956 r. komunistycznej;
poznańskiego Czerwca 1956 r. 4) charakteryzuje przejawy odwilży
• Rola radia „Wolna Europa” jako popaździernikowej.
przeciwwagi dla propagandy
komunistycznej
• Polski Październik (1956 r.) i
jego konsekwencje
(+ sprawdzian)
V. Świat w II poł. XX w. (10) •
1. Dekolonizacja w Azji 1 • Geneza procesów LII. Dekolonizacja, integracja i nowe LII. Dekolonizacja, integracja i nowe
dekolonizacyjnych konflikty. Uczeń: konflikty. Uczeń:
• Dekolonizacja w Azji 1) wyjaśnia genezę procesów 1) opisuje przebieg i specyfikę
• I wojna indochińska i jej dekolonizacyjnych w Azji i Afryce; konfliktów w Wietnamie oraz wojen
znaczenie 2) wyjaśnia przyczyny i przedstawia arabsko-izraelskich i ocenia ich skutki
• Powstanie niepodległych Indii skutki konfliktów zimnowojennych, w […].
• Przyczyny i charakter konfliktu tym wojny w Wietnamie, kryzysu
indyjsko-pakistańskiego kubańskiego oraz wojny w Afganistanie
• Ocena procesu dekolonizacji w […].
Azji
2. Początek niepodległości Afryki 1 • Geneza procesów LII. Dekolonizacja, integracja i nowe LII. Dekolonizacja, integracja i nowe
dekolonizacyjnych w Afryce konflikty. Uczeń: konflikty. Uczeń:
• Różnorodne formy procesu 1) wyjaśnia genezę procesów [...] 2) charakteryzuje tzw. rok Afryki
dekolonizacyjnego w Afryce dekolonizacyjnych w Azji i Afryce; […].
• Rok Afryki i jego znaczenie 2) wyjaśnia przyczyny i przedstawia
• Charakterystyka i przykłady skutki konfliktów zimnowojennych, w
konfliktów w Afryce w czasie tym wojny w Wietnamie, kryzysu
zimnej wojny, w tym wojen w kubańskiego oraz wojny w Afganistanie.
Kongo i Algierii
• Apartheid w Republice
Południowej Afryki i jego ocena
• Ocena procesu dekolonizacji w
Afryce
3. Przemiany na Dalekim Wscho- 1 • Dwa państwa chińskie LII. Dekolonizacja, integracja i nowe LII.Dekolonizacja, integracja i nowe
dzie • Funkcjonowanie ChRL konflikty. Uczeń: 1) wyjaśnia genezę konflikty. Uczeń: 1) opisuje przebieg i
• Rewolucja kulturalna Mao procesów dekolonizacyjnych w Azji i specyfikę konfliktów w Wietnamie oraz
Zedonga i jej charakterystyka Afryce; 2) wyjaśnia przyczyny i wojen arabsko-izraelskich i ocenia ich
• Stosunki sowiecko-chińskie w przedstawia skutki konfliktów skutki; 2) charakteryzuje tzw. rok Afryki;
latach 50. i 60. XX w. zimnowojennych, w tym wojny w 3) omawia przemiany w Chinach po
• Ocena roli Mao Zedonga dla Wietnamie, kryzysu kubańskiego oraz śmierci Mao Zedonga.
dziejów Chin wojny w Afganistanie.
• Przemiany ustrojowe,
ekonomiczne i kulturowe w
ChRL po śmierci Mao Zedonga
• Dwa państwa koreańskie i ich
charakterystyka
• Powojenna okupacja i rozwój
Japonii
4. Konflikty na Bliskim Wscho- 2 • Państwa arabskie i ich LII. Dekolonizacja, integracja i nowe LII. Dekolonizacja, integracja i nowe
dzie charakterystyka konflikty. Uczeń: konflikty. Uczeń:
• Geneza konfliktu arabsko- 1) wyjaśnia genezę procesów 1) opisuje przebieg i specyfikę
izraelskiego dekolonizacyjnych w Azji i Afryce; konfliktów w Wietnamie oraz wojen
• Okoliczności powstania […] 3) wyjaśnia charakter konfliktów na arabsko-izraelskich i ocenia ich skutki
państwa Izrael Bliskim Wschodzie, ze szczególnym
• Kryzys sueski w 1956 r. i jego uwzględnieniem konfliktu arabsko- […]; 4) wyjaśnia przyczyny i
następstwa izraelskiego […]. uwarunkowania rozwoju terroryzmu w
• Wojna sześciodniowa i jej Europie i na świecie.
skutki
• Okoliczności wojny izraelsko-
arabskiej w 1973 r.
• Problem palestyński pod koniec
XX w. i jego ocena
• Rewolucja islamska w Iranie w
1979 r. i jej skutki
• Powstanie terroru islamskiego
5. Zimna wojna w latach 60. i 70. 1 • Zmiana polityki zagranicznej LII. Dekolonizacja, integracja i nowe LII. Dekolonizacja, integracja i nowe
Chruszczowa konflikty. Uczeń: [...] 2) wyjaśnia konflikty. Uczeń:
• Zimna wojna w kosmosie i jej przyczyny i przedstawia skutki konfliktów 1) opisuje przebieg i specyfikę
następstwa zimnowojennych, w tym wojny w konfliktów w Wietnamie oraz wojen
• Kryzys kubański i jego Wietnamie, kryzysu kubańskiego oraz arabsko-izraelskich i ocenia ich skutki;
charakterystyka wojny w Afganistanie. […] 4) wyjaśnia przyczyny i
• Skutki kryzysu kubańskiego uwarunkowania rozwoju terroryzmu w
• Geneza interwencji USA w Europie i na świecie.
Indochinach
• Charakter i ocena wojny
wietnamskiej
• „Afera Watergate” i kryzys
wewnętrzny w USA
• Ruch pokojowy i jego
charakterystyka
• Porażka USA w Indochinach i jej
następstwa
• Przyczyny i następstwa kryzysu
energetycznego
6. Blok wschodni w czasach Breż- 1 • Polityka wewnętrzna i LII. Dekolonizacja, integracja i nowe LII. Dekolonizacja, integracja i nowe
niewa zagraniczna Leonida Breżniewa konflikty. Uczeń: [...] 2) wyjaśnia konflikty. Uczeń:
i jej charakterystyka przyczyny i przedstawia skutki konfliktów
• Wzrost wpływów ZSRS na zimnowojennych, w tym wojny w 1) opisuje przebieg i specyfikę
świecie i popularyzacja Wietnamie, kryzysu kubańskiego oraz konfliktów w Wietnamie oraz wojen
ideologii komunistycznej na wojny w Afganistanie. arabsko-izraelskich i ocenia ich skutki;
Zachodzie 2) charakteryzuje tzw. rok Afryki; 3)
• Konflikt ZSRS z ChRL i jego omawia przemiany w Chinach po
skutki śmierci Mao Zedonga; 4) wyjaśnia
• „Praska wiosna” w 1968 r. i jej przyczyny i uwarunkowania rozwoju
skutki terroryzmu w Europie i na świecie.
• Kryzys wewnętrzny w ZSRS i
jego przykłady
• Okoliczności sowieckiej agresji
na Afganistan w 1979 r.
7. Przemiany społeczne i kultu- 1 • Przemiany cywilizacyjne po II LIII. Przemiany cywilizacyjne na świecie.
rowe lat 60. wojnie światowej Uczeń:
• Cechy rozwoju naukowo- 1) charakteryzuje i wyjaśnia znaczenie
technicznego na świecie najważniejszych przemian naukowo-
• Charakterystyka przemian technicznych na świecie po II wojnie
kulturowych i społecznych światowej;
• Cechy „rewolucji obyczajowej” i 2) analizuje najważniejsze przemiany
ruchów młodzieżowych, z kulturowe i społeczne po II wojnie
uwzględnieniem wydarzeń światowej;
1968 r.
3) charakteryzuje zjawisko „rewolucji
• Ruchy feministyczne i ich
obyczajowej” i ruchów młodzieżowych,
znaczenie
ze szczególnym uwzględnieniem
• Walka z segregacją rasową w
wydarzeń 1968 r. […].
USA i jej przykłady
• II sobór watykański i
charakterystyka
wprowadzonych przez niego w
Kościele katolickim
• Przyczyny wzrostu znaczenia
islamu
8. Początki integracji europej- 1 • Geneza integracji europejskiej LII. Dekolonizacja, integracja i nowe
skiej • Początki procesu integracji i jej konflikty. Uczeń: […] 4) charakteryzuje
ocena genezę i etapy integracji europejskiej.
• Powstanie Europejskiej
Wspólnoty Gospodarczej i jej
charakterystyka
• Demokratyzacja Europy
Zachodniej i Południowej
Lekcja powtórzeniowa (+ 2 •
sprawdzian)
VI Polska w II poł. XX w. (10) •
1. Mała stabilizacja 1 • Pierwsze lata rządów LVII. Polska w latach 1957–1981. Uczeń: LVII. Polska w latach 1957–1981. Uczeń:
Władysława Gomułki i 1) charakteryzuje system władzy w latach 1) opisuje postawy społeczne od negacji
charakterystyka odwilży 60. i 70. w PRL i stopień uzależnienia od i oporu po przystosowanie i
popaździernikowej ZSRS; opisuje proces industrializacji i współpracę;
• Charakterystyka i ocena funkcjonowanie gospodarki planowej; 2) wyjaśnia znaczenie obchodów
polityki wewnętrznej i […] 3) wyjaśnia społeczno-polityczną rolę millenijnych w roku 1966, z
zagraniczna PRL w czasach Kościoła katolickiego. uwzględniem roli prymasa Stefana
Władysława Gomułki Wyszyńskiego […].
• Przemiany gospodarczo-
społeczne doby Gomułki
• Postawy Polaków wobec nowej
ekipy rządowej
• Życie codzienne w czasach PRL
• Geneza sporu Gomułki z
Kościołem katolickim
• Znaczenie obchodów
millenijnych w 1966 r. oraz rola
prymasa Stefana Wyszyńskiego
• Stagnacja gospodarcza w latach
60. XX w.
2. Marzec ‘68 i Grudzień ‘70 1 • Geneza i charakterystyka marca LVII. Polska w latach 1957–1981. Uczeń:
1968 r. [...] 2) wyjaśnia genezę i następstwa
• Układ o granicach z RFN i jego kryzysów społecznych w latach 1968,
ocena 1970 i 1976 […].
• Charakterystyka Grudnia 1970
r.
• Przebieg rewolty na Wybrzeżu
w 1970 r.
• Skutki Grudnia ‘70
• Wewnętrzne i zewnętrzne
uwarunkowania odsunięcia
Władysława Gomułki od władzy
3. Rządy Gierka 1 • Geneza i założenia reform LVII. Polska w latach 1957–1981. Uczeń: LVII. Polska w latach 1957–1981. Uczeń:
Edwarda Gierka 1) charakteryzuje system władzy w latach 1) opisuje postawy społeczne od negacji
• Charakterystyka aparatu 60. i 70. w PRL i stopień uzależnienia od i oporu po przystosowanie i współpracę
władzy w PRL ZSRS; opisuje proces industrializacji i […].
• Gospodarka planowa i funkcjonowanie gospodarki planowej; 2)
przyczyny niepowodzeń wyjaśnia genezę i następstwa kryzysów
gospodarczych społecznych w latach 1968, 1970 i 1976;
• Przemiany społeczne w latach […]
70. XX w. i ich następstwa 3) wyjaśnia społeczno-polityczną rolę
• Zmiana postawy Polaków
Kościoła katolickiego […].
wobec rządów Edwarda Gierka
4. Początki demokratycznej opo- 1 • Geneza i następstwa wydarzeń LVII. Polska w latach 1957–1981. Uczeń: LVII. Polska w latach 1957–1981. Uczeń:
zycji z 1976 r. 1) charakteryzuje system władzy w latach 1) opisuje postawy społeczne od negacji
• Opozycja w latach 70. XX w. i 60. i 70. w PRL i stopień uzależnienia od i oporu po przystosowanie i współpracę
ich rola ZSRS; opisuje proces industrializacji i […].
• Okoliczności powstania i funkcjonowanie gospodarki planowej;
charakterystyka działalności 2) wyjaśnia genezę i następstwa
Komitetu Obrony Robotników kryzysów społecznych w latach 1968,
1970 i 1976;
• Pierwsza pielgrzymka Jana 3) wyjaśnia społeczno-polityczną rolę
Pawła II do Polski (1979 r.) i jej Kościoła katolickiego;
rola 4) charakteryzuje i ocenia działalność
opozycji politycznej w latach 1976–1980.
5. Powstanie „Solidarności” 1 • Geneza i charakterystyka LVII. Polska w latach 1957–1981. Uczeń: LVII. Polska w latach 1957–1981. Uczeń:
strajków sierpniowych [...] 4) charakteryzuje i ocenia działalność 1) opisuje postawy społeczne od negacji
• Następstwa strajków w 1980 r. opozycji politycznej w latach 1976–1980; i oporu po przystosowanie i
• Okoliczności powstania NSZZ 5) ocenia rolę papieża Jana Pawła II i jego współpracę; 2) wyjaśnia znaczenie
„Solidarność” wpływ na przemiany w Polsce i krajach obchodów millenijnych w roku 1966, z
• Charakterystyka ruchu sąsiednich; 6) wyjaśnia przyczyny i uwzględniem roli prymasa Stefana
społecznego „Solidarność” i jego następstwa strajków w 1980 roku; 7) Wyszyńskiego; 3) rozpoznaje
wpływ na przemiany charakteryzuje ruch społeczny najważniejsze postacie „Solidarności” (z
społeczno-polityczne w Polsce i „Solidarność” i ocenia jego wpływ na perspektywy ogólnopolskiej i lokalnej);
w Europie
przemiany społeczno-polityczne w Polsce 4) charakteryzuje osiągnięcia polskich
• Postawy liderów „Solidarności”
i w Europie. twórców kultury, ludzi nauki i
i ich ocena
sportowców w latach 60. i 70.
• Stosunek władz PRL do NSZZ
„Solidarność”
•
6. Stan wojenny 1 • Sytuacja w Polsce na tle sytuacji LVIII. Dekada 1981–1989. Uczeń: LVIII. Dekada 1981–1989. Uczeń:
międzynarodowej 1) wyjaśnia przyczyny wprowadzenia 1) ocenia międzynarodową reakcję na
• Narastanie napięć politycznych stanu wojennego, opisuje jego specyfikę wprowadzenie stanu wojennego w
i społecznych w Polsce oraz społeczne, gospodarcze i polityczne Polsce;
• Geneza wprowadzenia stanu skutki; 2) opisuje i ocenia politykę władz PRL
wojennego 2) charakteryzuje postawy Polaków względem Kościoła w latach 80.; 3)
• Charakterystyka postaw wobec stanu wojennego, przedstawia opisuje wpływ Kościoła katolickiego na
Polaków wobec stanu formy oporu społecznego oraz ocenia ruch społeczny Polaków;
wojennego rolę ks. Jerzego Popiełuszki i okoliczności 4) charakteryzuje realia życia
• Różnorodne formy oporu jego śmierci […]. codziennego w PRL lat 80.
społecznego
• Rola ks. Jerzego Popiełuszki i
okoliczności jego śmierci
• Polityczne i gospodarczo-
społeczne skutki stanu
wojennego
• Świat wobec wydarzeń w
Polsce
• Bezpośrednie i dalekosiężne
skutki stanu wojennego
7. Schyłek PRL 1 • Odwołanie stanu wojennego LVIII. Dekada 1981–1989. Uczeń:
• Próby reform gospodarczych [...] 2) opisuje i ocenia politykę władz
• Działalność opozycyjna PRL względem Kościoła w latach 80.;
• Fala strajków 3) opisuje wpływ Kościoła katolickiego
• Zabójstwo S. Pyjasa na ruch społeczny Polaków;
• Codzienność schyłku PRL 4) charakteryzuje realia życia
codziennego w PRL lat 80.
8. Kultura i nauka czasów PRL 1 • Kultura w PRL w latach 60. i 70. LVIII. Dekada 1981–1989. Uczeń:
XX w. [...] 4) rozpoznaje największe powojenne
• Osiągnięcia polskich polskie osiągnięcia w dziedzinie kultury i
naukowców w czasach PRL nauki, z uwzględnieniem twórczości
• Kultura masowa w PRL i jej emigracyjnej.
przykłady
• Osiągnięcia polskich
sportowców w latach 60. i 70.
osiągnięcia
(+ sprawdzian)
VII Upadek komunizmu (7) •
1. Ostatnia dekada zimnej wojny 1 • Charakterystyka polityki LIV. Świat na przełomie tysiącleci. Uczeń:
amerykańskiej w latach 80. 1) charakteryzuje proces rozpadu ZSRS i
• Prezydentura Ronalda Reagana określa jego następstwa;
i jej ocena
• Wielopłaszczyznowa walka z
„imperium zła”
• Wojna w Afganistanie i jej 2) charakteryzuje przemiany społeczno-
skutki polityczne w Europie Środkowo-
• Zmiany polityczne, Wschodniej w latach 1989–1991.
gospodarczo-społeczne i
kulturowe w ZSRS LII. Dekolonizacja, integracja i nowe
• Reformy Michaiła Gorbaczowa i konflikty. Uczeń:
ich następstwa [...] 2) wyjaśnia przyczyny i przedstawia
skutki konfliktów zimnowojennych, w
tym wojny w Wietnamie, kryzysu
kubańskiego oraz wojny w Afganistanie
[...].
2. Polska droga do wolności 1 • Geneza kryzysu systemu LIX. Narodziny III Rzeczypospolitej i jej LIX. Narodziny III Rzeczypospolitej i jej
komunistycznego w Polsce miejsce w świecie na przełomie XX i XXI miejsce w świecie na przełomie XX i XXI
• Droga do negocjacji strony w. Uczeń: w. Uczeń:
rządowej ze stroną opozycyjną 1) przedstawia proces rozpadu Układu 1) charakteryzuje przemiany społeczno-
• Charakterystyka postawy Warszawskiego i odzyskiwania polityczne, gospodarcze i kulturowe lat
Polaków wobec nowej sytuacji suwerenności przez Polskę; 90. [...].
politycznej 2) opisuje kluczowe przemiany ustrojowe
• Obrady okrągłego stołu i ich w latach 1989–1997, wyjaśnia ich
ocena międzynarodowe uwarunkowania [...].
• Okoliczności ponownej
legalizacji NSZZ „Solidarność”
• Wybory 4 czerwca 1989 r. i ich
następstwa
3. Jesień Ludów i jej skutki 1 • Charakterystyka Jesieni Ludów LIV. Świat na przełomie tysiącleci. Uczeń: LIV. Świat na przełomie tysiącleci.
• Porównanie procesu obalenia [...] 2) charakteryzuje przemiany Uczeń:
komunizmu w Europie społeczno-polityczne w Europie 1) porównuje proces obalania
Środkowo-Wschodniej w latach Środkowo-Wschodniej w latach 1989– komunizmu w krajach Europy
1989–1991 1991 [...]. Środkowo-Wschodniej i transformacji
• Transformacje ustrojowe w ustrojowej tych państw [...].
byłych państwach
komunistycznych
• Okoliczności zjednoczenia
Niemiec i jego następstwa
• Okoliczności rozpadu Układu
Warszawskiego
• Rozpad Jugosławii i charakter
wojny bałkańskich
4. Rozpad ZSRS 1 • Charakterystyka i następstwa LIV. Świat na przełomie tysiącleci. Uczeń: LIV. Świat na przełomie tysiącleci.
procesu rozpadu ZSRS 1) charakteryzuje proces rozpadu ZSRS i Uczeń:
• Charakterystyka przemian określa jego następstwa; 1) porównuje proces obalania
ustrojowych i ekonomicznych w 2) charakteryzuje przemiany społeczno- komunizmu w krajach Europy
Rosji w czasie rządów Borysa polityczne w Europie Środkowo- Środkowo-Wschodniej i transformacji
Jelcyna Wschodniej w latach 1989–1991 [...]. ustrojowej tych państw [...].
• Konflikty na terenie byłego
ZSRS
5. Początki III Rzeczypospolitej 2 • Wewnętrzne i międzynarodowe LIX. Narodziny III Rzeczypospolitej i jej LIX. Narodziny III Rzeczypospolitej i jej
uwarunkowania powstania III miejsce w świecie na przełomie XX i XXI miejsce w świecie na przełomie XX i XXI
Rzeczypospolitej w. Uczeń: w. Uczeń:
• Przemiany polityczne w Polsce 1) przedstawia proces rozpadu Układu 1) charakteryzuje przemiany społeczno-
po 1989 r. Warszawskiego i odzyskiwania polityczne, gospodarcze i kulturowe lat
• Rozdrobnienie w Parlamencie suwerenności przez Polskę; 90.;
• Problem lustracji 2) opisuje kluczowe przemiany ustrojowe 2) charakteryzuje polityczne spory o
• Współczesne problemy polityki w latach 1989–1997, wyjaśnia ich kształt wolnej Polski [...].
wewnętrznej w Polsce, w tym międzynarodowe uwarunkowania;
kontrowersje wobec problemu
3) wyjaśnia kontrowersje wokół
dekomunizacji i lustracji
problemu dekomunizacji i lustracji […].
VIII Polska i świat na przełomie (9) •

tysiącleci
1. Konflikty na świecie w latach 1 • I wojna w Zatoce Perskiej LIV. Świat na przełomie tysiącleci. Uczeń: LIV. Świat na przełomie tysiącleci.
90. • Wojna w byłej Jugosławii 1) charakteryzuje proces rozpadu ZSRS i Uczeń:
• Konflikty w Afryce i Ameryce określa jego następstwa; [...] 3) charakteryzuje nowe zagrożenia
Południowej dla ładu międzynarodowego.
• Wojny w Czeczenii i na 2) charakteryzuje przemiany społeczno-
Kaukazie polityczne w Europie Środkowo-
Wschodniej w latach 1989–1991;
3) opisuje konflikty na terenie byłej
Jugosławii oraz wojny czeczeńskiej [...].
2. III Rzeczpospolita 1 • Sytuacja gospodarcza w III LIX. Narodziny III Rzeczypospolitej i jej LIX. Narodziny III Rzeczypospolitej i jej
Rzeczypospolitej i jej ocena miejsce w świecie na przełomie XX i XXI miejsce w świecie na przełomie XX i XXI
• Koszty transformacji ustrojowej w. Uczeń: w. Uczeń:
• Nowa konstytucja 1) przedstawia proces rozpadu Układu 1) charakteryzuje przemiany społeczno-
• Spory polityczne Warszawskiego i odzyskiwania polityczne, gospodarcze i kulturowe lat
• Życie polityczne w kraju suwerenności przez Polskę; 90.;
• Przemiany społeczne 2) opisuje kluczowe przemiany ustrojowe 2) charakteryzuje polityczne spory o
w latach 1989–1997, wyjaśnia ich kształt wolnej Polski;
międzynarodowe uwarunkowania; 3) 3) ocenia społeczne koszty
wyjaśnia kontrowersje wokół problemu transformacji [...].
dekomunizacji i lustracji; 4) ocenia proces
transformacji ustrojowej i gospodarczej
[…].
3. Polska w UE i NATO 1 • Wewnętrzne i międzynarodowe LIX. Narodziny III Rzeczypospolitej i jej LIX. Narodziny III Rzeczypospolitej i jej
uwarunkowania powstania III miejsce w świecie na przełomie XX i XXI miejsce w świecie na przełomie XX i XXI
Rzeczypospolitej w. Uczeń: w. Uczeń:
• Przemiany polityczne w Polsce [...] 5) charakteryzuje i ocenia polską [...] 4) charakteryzuje stosunki Polski z
po 1989 r. politykę zagraniczną (w tym państwami sąsiednimi.
• Powstanie i charakterystyka przystąpienie Polski do NATO i do Unii
konstytucji z 1997 r. Europejskiej).
• Współczesne problemy polityki
wewnętrznej w Polsce, w tym
kontrowersje wobec problemu
dekomunizacji i lustracji
• Sytuacja gospodarcza w III
Rzeczypospolitej i jej ocena
• Charakterystyka i ocena
polskiej polityki zagranicznej
(w tym integracja Polski ze
strukturami NATO i Unią
Europejską)
4. Integracja europejska 1 • Rozszerzanie Unii Europejskiej i LIV. Świat na przełomie tysiącleci. Uczeń: LIV. Świat na przełomie tysiącleci.
jej skutki […] 3) opisuje konflikty na terenie byłej Uczeń: […] 1) porównuje proces
• Struktury i charakterystyka Jugosławii oraz wojny czeczeńskie; 4) obalania komunizmu w krajach Europy
funkcjonowania Unii charakteryzuje kontynuację procesu Środkowo-Wschodniej i transformacji
Europejskiej integracji w Europie i przedstawia główne ustrojowej tych państw;
• Polityczne, społeczno- etapy rozwoju Unii Europejskiej. 2) wyjaśnia przyczyny rosnącego
gospodarcze i kulturowe znaczenia Chin w świecie
problemy współczesnej Europy współczesnym;
• 3) charakteryzuje nowe zagrożenia dla
ładu międzynarodowego.
5. Wojna z terroryzmem i jej 1 • Przyczyny zagrożenia LIV. Świat na przełomie tysiącleci.
skutki terroryzmem Uczeń:
• Atak na WTC […] 3) charakteryzuje nowe zagrożenia
• Interwencja w Afganistanie dla ładu międzynarodowego.
• II wojna w Zatoce Perskiej
• Ataki w Madrycie i Londynie LIII. Przemiany cywilizacyjne na świecie.
• Międzynarodowy terroryzm Uczeń:
• Ogólnoświatowa wojna z [...] 2) charakteryzuje najważniejsze
terroryzmem współczesne zagrożenia cywilizacyjne
[...].
6. Współczesny świat 1 • Najważniejsze problemy LIII. Przemiany cywilizacyjne na świecie. LIII. Przemiany cywilizacyjne na świecie.
cywilizacyjne współczesnego Uczeń: Uczeń:
świata 1) charakteryzuje i wyjaśnia znaczenie 1) dostrzega problem biedy we
• Globalizacja gospodarki i jej najważniejszych przemian naukowo- współczesnym świecie, ze szczególnym
skutki technicznych na świecie po II wojnie uwzględnieniem państw Południa;
• Nowe mass media i ich ocena światowej;
• Nowe wynalazki i osiągnięcia 2) analizuje najważniejsze przemiany 2) charakteryzuje najważniejsze
naukowe kulturowe i społeczne po II wojnie współczesne zagrożenia cywilizacyjne;
• Nowe kierunki w kulturze światowej; 3) wyjaśnia rolę religii we
• Religie współczesnego świata [...] 4) opisuje rozwój nowych środków współczesnym świecie, w tym znaczenie
komunikacji społecznej i ocenia ich Soboru Watykańskiego II dla
znaczenie. działalności Kościoła katolickiego w
świecie i idei ekumenizmu;
LIV. Świat na przełomie tysiącleci.

Uczeń:
[…] 2) wyjaśnia przyczyny rosnącego
znaczenia Chin w świecie
współczesnym;
3) charakteryzuje nowe zagrożenia dla
7. Zagrożenia dla współczesnego 1 • Konflikty na świecie po 1989 r. LIII. Przemiany cywilizacyjne na świecie. LIII. Przemiany cywilizacyjne na świecie.
świata • Wyzwania współczesnego Uczeń: Uczeń:
świata [...] 2) analizuje najważniejsze przemiany 1) dostrzega problem biedy we
• Przyczyny i przykłady kulturowe i społeczne po II wojnie współczesnym świecie, ze szczególnym
rosnącego znaczenia Chin światowej; uwzględnieniem państw Południa;
• Charakterystyka nowych [...] 4) opisuje rozwój nowych środków 2) charakteryzuje najważniejsze
zagrożeń dla ładu komunikacji społecznej i ocenia ich współczesne zagrożenia cywilizacyjne;
międzynarodowego, w tym znaczenie. 3) wyjaśnia rolę religii we
polityki Rosji Władimira Putina współczesnym świecie, w tym znaczenie
Soboru Watykańskiego II dla
działalności Kościoła katolickiego w
świecie i idei ekumenizmu;
LIV. Świat na przełomie tysiącleci.
Uczeń:
[...] 2) wyjaśnia przyczyny rosnącego
znaczenia Chin w świecie
współczesnym;
3) charakteryzuje nowe zagrożenia dla
Lekcja powtórzeniowa (+ 2
sprawdzian)
V. Procedury osiągania szczegółowych celów edukacyjnych
W pracy szkolnej wykorzystywane są różnorodne techniki nauczania. Najważniejsza jest ich sku-
teczność oraz dostosowanie do określonego środowiska uczniowskiego. Aby zainteresować mło-
dzież wykładanym przedmiotem i pomóc jej w zrozumieniu omawianej tematyki, warto zastoso-
wać podczas zajęć metody dydaktyczne. Ich wybór zależy od treści kształcenia, celów lekcji oraz
zainteresowań samego nauczyciela. Obok nadal popularnych metod klasycznych (wykład, roz-
mowa nauczająca) pedagodzy coraz chętniej posługują się metodami aktywizującymi, takimi jak
burza mózgów, debata „za” i „przeciw”, metaplan.
Wykład
Metoda ta polega na słownym przekazaniu przez nauczyciela nowych wiadomości. Wykład roz-
wija sprawności umysłowe ucznia, uczy go sporządzania notatki oraz selekcji informacji. Metodę
tę wykorzystuje się w celu przedstawienia uczniom ważnych treści, wyjaśnienia pojęć lub podsu-
mowania zagadnień. Prezentowany materiał opatruje się własnym komentarzem. Przed przystą-
pieniem do wykładu należy wyjaśnić uczniom cel zajęć oraz podać plan wypowiedzi. Wiadomości,
które uczniowie powinni zanotować, warto podkreślić i powtórzyć. Trzeba pamiętać, że w trakcie
wykładu poziom skupienia słuchaczy zmienia się – największy jest w pierwszych minutach, na-
stępnie spada, aby podnieść się pod koniec zajęć. Dlatego dobrze zacząć wypowiedź od anegdoty
lub postawienia kontrowersyjnej tezy. W trakcie wykładu można stosować różne środki dydak-
tyczne, np. mapy, reprodukcje, materiały dźwiękowe, filmy. Kończąc wykład, należy dokonać
skrótowego przypomnienia najważniejszych informacji, ponieważ podsumowanie, podobnie jak
wstęp, najłatwiej zapada uczniom w pamięć. Wykład powinien zmieścić się w zaplanowanym cza-
sie. Istnieje wiele rodzajów wykładów, np.:
► wykład organizacyjny – zwany inaczej wprowadzającym, stosuje się go na początku roku
szkolnego,
► wykład informacyjny – polega na przekazaniu uczniom materiału, którego nie ma w podręcz-
niku, lub też rozszerzeniu treści podręcznika,
► wykład analityczny – ma na celu przeprowadzenie analizy faktu lub procesu historycznego,
► wykład syntetyczny – służy podsumowaniu materiału, utrwaleniu i systematyzacji wiadomo-
ści.
Rozmowa nauczająca
Rozmowa nauczająca zalicza się do tzw. metod tradycyjnych. Jej istota to dialog nauczyciela z
klasą. Warunkiem skutecznego zastosowania tej metody jest posiadanie przez uczniów określo-
nych wiadomości na dany temat. Prowadzący poprzez umiejętne zadawanie pytań uzyskuje od
klasy pożądane odpowiedzi. Taka rozmowa uczy porządkowania i oceniania własnej wiedzy oraz
wyciągania wniosków. Uczeń zdobywa także umiejętność swobodnego i poprawnego posługiwa-
nia się językiem ojczystym, przygotowuje się do wystąpień publicznych. Podczas rozmowy nau-
czającej wykorzystuje się różnego rodzaju pytania, np.:
► przygotowawcze,
► przypominające i porządkujące informacje, które uczniowie już zdobyli,
► naprowadzające – nakierowujące uczniów ku prawidłowym odpowiedziom,
► podsumowujące – ukazujące uczniom rezultaty ich pracy, które pozwolą na formułowanie
sądów i wniosków,
► kontrolne – sprawdzające stopień przyswojenia przez uczniów wiadomości i umiejętności.
Ważne jest również, aby pytania zostały sformułowane jasno, zrozumiale oraz jednoznacznie. Na-
uczyciel, pracując tą metodą, udziela głosu każdemu zgłaszającemu się uczniowi. Powinien zwra-
cać uwagę nie tylko na poziom merytoryczny wypowiedzi, ale także na poprawność językową.
Burza mózgów
To metoda pracy w grupie pozwalająca zebrać wiele pomysłów w celu rozwiązania określonego
zadania. Uaktywnia indywidualne możliwości twórcze uczniów i ze względu na spontaniczny cha-
rakter włącza do aktywnej pracy tych, którzy w innym przypadku pozostaliby bierni. Metoda ta
zwiększa kreatywność młodzieży, uczy poprawnego formułowania wypowiedzi oraz słuchania
innych. Na wyznaczonych zajęciach nauczyciel przedstawia zagadnienie oraz zasady pracy na lek-
cji. Uczniowie zgłaszają pomysły rozwiązania podanego problemu. Nie należy ich krytykować ani
oceniać. Wszystkie propozycje są zapisywane w widocznym miejscu. Po zakończeniu sesji omawia
się poszczególne hipotezy. Można również przeprowadzić głosowane i wybrać kilka propozycji, a
następnie przydzielić grupy uczniów do opracowania danej kwestii.
Debata „za” i „przeciw”

Zadaniem uczniów biorących udział w debacie „za” i „przeciw” jest sformułowanie argumentów,
które przekonałyby rozmówców mających inne zdanie do zmiany swoich poglądów. Za pośred-
nictwem tej metody młodzież uczy się prezentacji swojego stanowiska. Debata przygotowuje do
rozwiązywania problemów w sposób twórczy i rozwija proces myślenia. Zmusza np. do poszuki-
wania argumentów za tezą, z którą uczeń się nie zgadza. W ten sposób ma on okazję spojrzeć na
podaną kwestię z dwóch różnych punktów widzenia. Pracę tą metodą należy zacząć od dokład-
nego określenia przedmiotu dyskusji. Następnie dzieli się klasę na dwie grupy i ustala czas trwa-
nia ćwiczenia. Wnioski wypływające z debaty warto zapisywać na planszach lub tablicy. Nauczy-
ciel powinien zachęcać uczniów do aktywności i umożliwić wypowiedzenie się wszystkim oso-
bom. Po zakończeniu debaty należy ją podsumować i ocenić wartość zastosowanych przez mło-
dzież argumentów.
Metaplan
Istotą tej metody jest sposób prowadzenia dyskusji, który pozwala na rozwiązywanie trudnych
problemów. Uczniowie analizują podane zagadnienie według określonego porządku. Metaplan
uczy wyrażania i uzasadniania swojego zdania oraz akceptowania opinii i poglądów innych. Pra-
cując tą metodą, uczniowie w pierwszej kolejności odpowiadają na pytania: „Jak było?” i „Jak być
powinno?”. W ten sposób prezentują wydarzenie historyczne, dokonują jego oceny oraz starają
się stworzyć opis właściwej, ich zdaniem, sytuacji. Następnie zastanawiają się nad przyczynami
zaistnienia określonego zdarzenia i ustalają odpowiedź na pytanie: „Dlaczego nie było tak, jak być
powinno?”. W dalszej części zadania uczestnicy zajęć formułują wnioski prowadzące do rozstrzy-
gnięcia omawianej kwestii. Wszystkie rozważania zapisywane są na odpowiednio przygotowa-
nym schemacie. Na zakończenie ćwiczenia nauczyciel ocenia aktywność uczniów i merytoryczne
przygotowanie do dyskusji.
Praca ze źródłem historycznym
Metoda ta umożliwia zaprezentowanie uczniowi warsztatu pracy historyka, a także sposobów
zdobywania informacji o przeszłości. Uczy czytania tekstu ze zrozumieniem, rozbudza zaintere-
sowania historyczne, motywuje do wysiłku intelektualnego. Uczeń uświadamia sobie, że do peł-
nego zrozumienia tekstu potrzebna jest szersza wiedza. Ta sytuacja prowadzi do zwiększenia sa-
modzielności młodego człowieka poprzez motywowanie go do zdobywania wiadomości z wyko-
rzystaniem różnych środków dydaktycznych. Nauczyciel, pracując tą metodą, powinien starannie
zaplanować lekcję. Na początku uczeń czyta tekst lub dokładnie przygląda się ilustracji. Warto
zacząć od określenia rodzaju źródła historycznego. Następnie analizuje się jego wiarygodność.
Prowadzący zadaje pytania o autora i ewentualnego adresata dokumentu, o cel i okoliczności jego
powstania, o możliwości nieskrępowanej wypowiedzi twórcy. Należy także zwrócić uwagę na to,
kiedy źródło powstało. W dalszej kolejności przeprowadza się szczegółową analizę informacji za-
wartych w opracowywanych materiałach. Jeżeli w tekście widnieją nieznane pojęcia, zadaniem
uczniów jest wyjaśnienie ich znaczenia. Uczeń powinien umieć nie tylko wskazywać fakty, lecz
także odróżnić je od opinii i ocen. Należy również zwrócić uwagę na umiejętność selekcji wyda-
rzeń, ich hierarchizacji, porównania z innymi źródłami i interpretacji.
Dyskusja punktowana
Dyskusja punktowana pozwala na sprawdzenie wiedzy uczniów w czasie zorganizowanej wy-
miany poglądów na określony temat. Uczniowie w trakcie dyskusji kształtują umiejętność po-
prawnego posługiwania się językiem polskim, przygotowują się do wypowiedzi publicznych oraz
prezentacji własnych poglądów. Uczą się również twórczego rozwiązywania problemów,
uwzględniania zdania innych i wykorzystywania zdobytej wiedzy w praktyce. Do pracy tą metodą
należy utworzyć dwie kilkuosobowe grupy. Nauczyciel określa temat i czas trwania dyskusji, oma-
wia zasady oraz system oceniania uczniów. Punkty przydzielane są za podanie odpowiednich ar-
gumentów lub za trafne merytorycznie komentarze do wypowiedzi przeciwników. Odejmuje się
je natomiast za niewłaściwe odpowiedzi oraz nieadekwatne do zaistniałej sytuacji zachowanie
uczniów. Nauczyciel w trakcie dyskusji zajmuje bierne stanowisko – obserwuje zachowania i słu-
cha wypowiedzi uczniów. Po zakończeniu zadania podsumowuje zajęcia oraz ocenia udział po-
szczególnych uczestników dyskusji.
Portfolio
Polega na gromadzeniu (np. w teczkach) materiałów dokumentujących pracę uczniów nad okre-
ślonym tematem. Metoda zachęca do planowania i organizowania nauki, pomaga w podejmowa-
niu indywidualnych decyzji i twórczym rozwiązywaniu problemów. Sprzyja pogłębieniu zainte-
resowań oraz zachęca do poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania wiadomości z róż-
nych źródeł. Warto pamiętać, aby wybrany do opracowania temat pozwalał na łączenie wiedzy i
umiejętności zdobywanych w ramach nauczania innych przedmiotów szkolnych. Nauczyciel okre-
śla rodzaj materiałów, które posłużą do realizacji zadania oraz czas potrzebny na ich zgromadze-
nie i posegregowanie. Należy także precyzyjnie ustalić zasady oceniania. Stworzone przez
uczniów portfolia można wykorzystać na jednej lub kilku lekcjach, mogą również posłużyć do zor-
ganizowania klasowej (lub szkolnej) wystawy. Oceniając pracę, nauczyciel powinien zwrócić
uwagę nie tylko na jej poziom merytoryczny, lecz także na zaangażowanie ucznia, wybór źródeł
informacji oraz estetykę wykonania.
Wycieczka
Jest to metoda nauczania pozwalająca uczniom na zapoznanie się z zabytkami, muzeami, miej-
scami związanymi z ważnymi wydarzeniami historycznymi. Dzięki niej młodzież pogłębia swoje
zainteresowania i rozbudza potrzebę zdobywania wiedzy. Zastosowanie tej metody wymaga pre-
cyzyjnego zaplanowania działań. Należy wyraźnie określić cel wycieczki oraz opracować jej plan.
Warto również przydzielić uczniom związane z wyprawą zadania. Mogą przygotować np. krótkie
referaty na temat historii poznawanego regionu, głównych stylów architektonicznych, biografii
osób związanych z miejscem wycieczki. Uczniowie mogą zaprezentować zdobyte informacje
przed wyprawą, podczas dojazdu do celu lub w trakcie zwiedzania. Trzeba zwrócić uwagę, aby
program wycieczki nie był przeładowany materiałem informacyjnym lub nie powodował nad-
miernego wysiłku fizycznego. Po powrocie z wyjazdu należy uporządkować zdobyte wiadomości
i przeprowadzić utrwalające je zajęcia. Notatki, fotografie, rysunki stworzone podczas realizacji
zadania można wykorzystać w trakcie składania gazetki klasowej lub umieścić na stronie interne-
towej szkoły. Warto również ocenić zaangażowanie poszczególnych osób w wykonywanie ćwi-
czeń.
Lista przykładowych pytań, które można wykorzystać podczas zwiedzania konkretnego obiektu:
► Jaką nazwę nosi dany zabytek?
► Kiedy powstał ten obiekt? Kto był jego twórcą?
► Jakie były okoliczności powstania budowli? Jakie wydarzenia i postacie historyczne są zwią-
zane z tym zabytkiem?
► Jaki styl architektoniczny reprezentuje poznany obiekt?
► Jak wygląda jego wnętrze?
► Czym charakteryzuje się otoczenie i zewnętrzna strona budowli?
► W jakim stanie obecnie jest poznany zabytek?
VI.Proponowane formy kontroli oraz metody oceny osiągnięć

uczniów
Ocenianie jest integralną częścią procesu nauczania. Musi być systematyczne i dokładne. We-
wnątrzszkolne ocenianie polega na rozpoznaniu przez nauczyciela poziomu oraz postępów w
opanowywaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych.
Pozwala to na wystawienie uczniowi oceny oraz przekazanie mu informacji o poziomie jego osią-
gnięć edukacyjnych. Podczas oceniania nie należy podkreślać wyłącznie braków w wiedzy lub
umiejętnościach ucznia. Ocena powinna mieć działanie konstruktywne – warto udzielić uczniowi
dodatkowych wyjaśnień, dać czas na nadrobienie zaległości, a następnie dokonać ponownej kon-
troli. Ponadto ocenianie dostarcza nauczycielowi informacji na temat efektywności stosowanych
przez niego metod i środków nauczania oraz form pracy. Pozwala to na ich ewentualną weryfika-
cję w zależności od poziomu ucznia lub całego zespołu klasowego.
Ocenianie na lekcjach historii powinno uwzględniać wewnątrzszkolny system oceniania. Przy wy-
stawianiu oceny nauczyciel zwraca uwagę na szereg elementów, takich jak: – wiedza faktogra-
ficzna ujęta w programie nauczania (tj. suma posiadanych przez ucznia wiadomości i gotowość do
ich odtworzenia z pamięci),
► umiejętności intelektualne,
► współpraca w zespole,
► organizowane procesu uczenia się,
► stosowanie zdobytych na lekcjach innych przedmiotów wiadomości i umiejętności,
► aktywność ucznia na zajęciach, w pracy pozalekcyjnej i pozaszkolnej.
Na każdym poziomie edukacyjnym przed rozpoczęciem nauki należy wspólnie z uczniami omó-
wić, jakie są oczekiwane efekty pracy oraz przedstawić kryteria oceniania. W praktyce stosuje się
dwa sposoby oceniania wewnątrzszkolnego:
► bieżące – realizowane na kolejnych lekcjach. Ocenianie to motywuje do systematycznej
pracy, sprzyja utrwalaniu wiadomości i umiejętności, pozwala obserwować postępy w roz-
woju ucznia. Systematyczna kontrola zapobiega powstawaniu luk w wiadomościach oraz de-
formacjom w umiejętnościach, np. w rozumieniu procesu historycznego;
► okresowe – semestralne i roczne.
Poniżej zaproponowano zakresy wymagań dla poszczególnych ocen szkolnych.
Ocena celująca Uczeń posiada rozległą wiedzę historyczną, świadczącą o uzdolnieniach

(6) humanistycznych, doskonale interpretuje źródła historyczne, z wykorzy-
staniem kontekstu epoki buduje złożoną i problemową narrację histo-
ryczną, jest bardzo aktywny na lekcji i wykonuje dodatkowe zadania,
uczestniczy oraz osiąga sukcesy w szkolnych i pozaszkolnych konkursach i
olimpiadach.
Ocena bardzo Uczeń opanował wiadomości i umiejętności objęte podstawą programową,
dobra (5) wykazuje zainteresowanie przedmiotem, wykorzystuje różne źródła wie-
dzy, interpretuje trudne źródła historyczne, buduje dojrzałą narrację hi-
storyczną opartą na gruntownej wiedzy i łączeniu wydarzeń w logiczny
ciąg przyczynowo-skutkowy, jest aktywny na lekcji oraz uczestniczy w
szkolnych i pozaszkolnych konkursach i olimpiadach.
Ocena dobra Uczeń ma niewielkie braki w zakresie wiedzy; umiejscawia w czasie i
(4) przestrzeni wydarzenia i procesy historyczne, poprawnie rozwiązuje za-
dania o pewnym stopniu trudności i wymagające opanowania umiejętno-
ści przewidzianych w podstawie programowej, jest aktywny podczas zajęć
lekcyjnych.
Ocena dosta- Uczeń wykazuje przeciętne opanowanie materiału przewidzianego pro-
teczna (3) gramem, wiedza jest wyrywkowa i fragmentaryczna, słabo łączy wydarze-
nia w ciągi przyczynowo-skutkowe, przy pomocy nauczyciela poprawnie
wykonuje zadania, samodzielnie interpretuje łatwe źródła, buduje krótką
narrację historyczną.
Ocena dopusz- Uczeń wykazuje spore luki w wiadomościach objętych programem, ale jest
czająca (2) w stanie je uzupełnić, przy pomocy nauczyciela wykonuje zadania zwią-
zane z umiejętnościami określonymi w podstawie programowej, jest mało
aktywny na lekcji.
Ocena niedosta- Luki w wiadomościach posiadanych przez ucznia są trudne do uzupełnie-
teczna (1) nia, uczeń notorycznie nie przygotowuje się do lekcji, nie rozumie i nie po-
trafi wykonać prostych zadań nawet przy pomocy nauczyciela; odznacza
się brakiem systematyczności i chęci do nauki oraz biernością na lekcji.
Istnieje wiele metod pozyskiwania informacji o poziomie osiągnięć edukacyjnych ucznia. Stoso-
wanie różnorodnych form kontroli pozwala na większe zobiektywizowanie oceny.
Wypowiedź ustna
Metoda przydatna zarówno na początku zajęć, kiedy w ramach nawiązania do tematu nauczyciel
sprawdza poziom opanowania dotychczasowej wiedzy, jak również na końcu lekcji – gdy kontro-
luje, w jakim stopniu uczniowie przyswoili nowy materiał. Pytać można ochotników, co sprzyja
docenieniu aktywności poszczególnych członków zespołu klasowego lub wybrane osoby, aby
zmotywować do systematycznej pracy każdego ucznia. Z wypowiedzi ustnych korzysta się szcze-
gólnie często w trakcie realizacji ćwiczeń za pomocą metod aktywizujących (np. dyskusja pane-
lowa). Dzięki tej formie monitoruje się poziom wiedzy faktograficznej, rozumowanie przyczy-
nowo-skutkowe, sposób wypowiedzi, umiejętność porównywania i analizowania oraz współ-
pracy w grupie itp.
Test dydaktyczny
Test jest popularną metodą sprawdzania wiedzy. Może być zastosowany do wstępnej diagnozy
osiągnięć ucznia, bieżącego kontrolowania przebiegu nauki lub pomiarów okresowych (seme-
stralnych albo rocznych). Opracowanie testu wymaga dokładnej analizy treści kształcenia z
uwzględnieniem wszystkich celów i poziomów wymagań. Nie może on ograniczać się tylko do
oceny stopnia opanowania materiału faktograficznego. Dobrze zredagowany pozwala także na
sprawdzenie umiejętności ucznia. Co ważne, egzamin maturalny w znacznej mierze oparty jest
właśnie na zdolności rozwiązywania testu. Podkreślić jednak należy, że za pomocą testów nie
można skontrolować wszystkich celów dydaktycznych. Ta forma oceniania nie może być zatem
jedyną metodą weryfikacji wiadomości ucznia.
Rodzaje zadań testowych:
► pytania otwarte, w których uczeń sam formułuje odpowiedź, np.: krótka odpowiedź, pytania
z luką;
► pytania zamknięte, w których odpowiedzi są już podane i uczeń ma za zadanie wskazanie
prawidłowej, np.: wielokrotnego wyboru z jedną odpowiedzią prawidłową, wielokrotnego
wyboru z jedną odpowiedzią fałszywą, wielokrotnego wyboru ze zmienną liczbą prawidło-
wych odpowiedzi, prawda / fałsz, dobieranie, klasyfikowanie, porządkowanie.
Sprawdzian
Służy sprawdzeniu poziomu opanowania osiągnięć edukacyjnych ucznia poprzez pracę opi-
sową. Tak jak test, powinien kontrolować wiedzę oraz umiejętności, a oprócz pytań o znajo-
mość faktografii zawierać np. zadania opisowe lub fragmenty tekstów do interpretacji.
Praca pisemna
Praca pisemna sprawdzająca wiedzę i umiejętności uczniów na lekcjach historii może występo-
wać w różnej postaci, np.: referatu, rozprawki, sprawozdania. Preferuje się te formy, które wyma-
gają selekcji materiału, porównywania, dostrzegania różnic i podobieństw oraz związków przy-
czynowo-skutkowych. Temat pracy powinien być sprecyzowany i dawać uczniowi możliwość
przedstawienia własnej oceny oraz wniosków. Nauczyciel, czytając pracę, zwraca uwagę na zgod-
ność treści z tematem, odpowiednią formę literacką, poprawność językową, stopień opanowania
faktografii przez ucznia oraz jego umiejętności historyczne. Uczeń poprzez ocenę otrzymuje in-
formacje, jakich elementów nie uwzględnił w swoim tekście, co było nieistotne, a także które czę-
ści zostały uznane przez nauczyciela za poprawne i dobrze opracowane. Ze względu na egzamin
maturalny zaleca się, aby uczniowie pisali prace w formie rozprawki.
Prezentacja
Uczniowie, omawiając wskazane zagadnienie, są oceniani według wcześniej podanych przez nau-
czyciela kryteriów. Są nimi: poziom merytoryczny, zakres wykorzystywanych materiałów, umie-
jętność prezentacji, wizualizacja, zainteresowanie uczestników, wykorzystanie czasu. Dzięki tej
formie można ocenić pracę całej grupy lub pojedynczych osób. Jednocześnie nauczyciel może do-
strzec indywidualne zainteresowania lub umiejętności uczniów, np. muzyczne, aktorskie.
Portfolio
Zgromadzone przez uczniów materiały pozwalają nauczycielowi na uzyskanie informacji o pozio-
mie wiedzy oraz umiejętności poszukiwania i selekcji wiadomości poszczególnych osób. Jeżeli
proces zbierania materiałów jest bieżąco kontrolowany, można sprawdzić np. systematyczność
pracy, dostrzec doskonalenie umiejętności myślenia historycznego. Portfolio obrazuje indywidu-
alny wysiłek ucznia w procesie uczenia się.
VII. Bibliografia
Dydaktyka historii
Aktywizacja uczniów w nauczaniu historii, red. A. Zielecki, Rzeszów 1989.
M. Bieniek, Dydaktyka historii. Wybrane zagadnienia, Olsztyn 2007.
E. Biłos, Regionalizm kreatywny w nowoczesnej szkole, Częstochowa 1998.
M. Bloch, Pochwała historii, czyli o zawodzie historyka, Warszawa 1960.
T. Buksiński, Interpretacja źródeł historycznych, Warszawa 1992.
M. Dąbrowa, B. Meisner, Lekcje historii na ulicach Krakowa, Kraków 1988.
K. Denek, Wycieczki we współczesnej szkole, Poznań 1997.
Dydaktyka historii jako dyscyplina akademicka wobec wyzwań współczesności, red. L. Kudło, C. No-
warski, Kraków 2008.
M. Dymkowski, Między psychologią a historią, Warszawa 2000.
A. Dziedzic, W. E. Kozłowska, Drama na lekcjach historii, Warszawa 1999.
Edukacja historyczna i obywatelska w szkolnictwie ponadgimnazjalnym, red. G. Pańko, Toruń 2003.
Edukacja regionalna. Przewodnik dla nauczyciela, praca zbiorowa, Warszawa 2001.
Edukacja w procesie integracji europejskiej, red. H. Konopko, Białystok 2003.
M. Kujawska, Problemy współczesnej edukacji historycznej, Poznań 2001.
W. Kula, Wokół historii, Warszawa 1988.
T. Łepkowski, Przeszłość miniona i teraźniejszość, Warszawa 1980.
T. Maresz, Wpływ tekstów źródłowych na rozwój myślenia historycznego uczniów, teoria a praktyka,
Bydgoszcz 2004.
J. Maternicki, C. Majorek, A. Suchoński, Dydaktyka historii, Warszawa 1993.
J. Maternicki, Teoretyczne i metodologiczne podstawy dydaktyki historii, Warszawa 1990.
J. Mizgalski, Mapa historyczna w dydaktyce, Częstochowa 2002.
P. Mulkowski, Lekcje historii z tekstem źródłowym, Toruń 2000.
Multimedia w edukacji historycznej, red. S. Roszak, M. Strzelecka, A. Wieczorek, Toruń 2007.
Muzeum w nauczaniu historii, red. A. Zielecki, Rzeszów 1989.
B. Niemierko, Ocenianie szkolne bez tajemnic, Warszawa 2002.
K. Pomian, Przeszłość jako przedmiot wiedzy, Warszawa 1992.
S. Roszak, E. Chorąży, D. Konieczka-Śliwińska, Edukacja historyczna w szkole: teoria i praktyka,
Warszawa 2008.
T. Słowikowski, Metodyka nauczania historii, Warszawa 1975.
K. Szelągowska, Od kujona do badacza, czyli jak uczyć się historii, Warszawa 1997.
J. Tazbirowa, Źródła historyczne w nauczaniu szkolnym, Warszawa 1971.
J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1982.
P. Unger, Muzea w nauczaniu historii, Warszawa 1988.
Współczesna dydaktyka historii. Zarys encyklopedyczny dla nauczycieli i studentów, red. J. Mater-
nicki, Warszawa 2004.
A. Zielecki, Mapa w nauczaniu historii, Warszawa 1984.
A. Zielecki, Środki dydaktyczne w nauczaniu–uczeniu się historii, Rzeszów 1978.
A. Zielecki, Wprowadzenie do dydaktyki historii, Kraków 2014.
Źródła w edukacji historycznej, red. S. Roszak, M. Strzelecka, A. Wieczorek, Toruń 2006.
Starożytny Wschód
D. Arnaud, Starożytny Bliski Wschód, Warszawa 1982.
M. Bielecki, Zapomniany świat Sumerów, Warszawa 1966.
C.W. Ceram, Bogowie, groby i uczeni, Warszawa 2011.
J.E.S. Edwards, Piramidy Egiptu, Warszawa 1995.
J. Kieniewicz, Historia Indii, Wrocław 1980.
K.A. Kitchen, Ramzes Wielki i jego czasy, Warszawa 2002.
M.J. Künstler, Mitologia chińska, Warszawa 1981.
A. Lemaire, Dzieje biblijnego Izraela, Poznań 1998.
J. Meuszyński, Odkrywanie Mezopotamii, Warszawa 1977.
K. Michałowski, Nie tylko piramidy, Warszawa 1974.
K. Myśliwiec, Święte znaki Egiptu, Warszawa 1992.
S. Moscati, Świat Fenicjan, Warszawa 1971.
A. T. Olmstead, Dzieje imperium perskiego, Warszawa 1973.
G. Rachet, Słownik cywilizacji egipskiej, Katowice 1994.
A. Robinson, Szyfr Egiptu. Jean-François Champollion i hieroglify, Warszawa 2016.
W. Rodziński, Historia Chin, Wrocław 1974.
G. Roux, Mezopotamia, tłum. B. Kowalska, J. Kozłowska, Warszawa 1998.
H.W.S. Saggs, Wielkość i upadek Babilonu, Warszawa 1973.
A. Siliotti, Egipt: świątynie, ludzie, bogowie, Warszawa 1994.
H. Shanks, Starożytny Izrael, Warszawa 1994.
M. Stępień, Kodeks Hammurabiego, Warszawa 1996.
I. Tatlersall, Dzieje człowieka od jego początków do IV tysiąclecia p.n.e., Warszawa 2010
Starożytna Grecja
M.I. Bernhard, Sztuka grecka, Warszawa 1981.
I. Bieżuńska-Małowist, Niewolnictwo, Warszawa 1987.
P. Cartledge, Spartanie – świat wojowników, Warszawa 2005.
P. Connolly, H. Dodget, Antyczne miasta, Warszawa 1998.
E. Dąbrowa, Gaugamela 331 p.n.e., Warszawa 1988.
M. Finley, Polityka w świecie starożytnym, Kraków 2000.
R. Flaceliere, Życie codzienne w Grecji za czasów Peryklesa, Warszawa 1985.
P. Green, Aleksander Wielki, Warszawa 2010.
P. Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1990.
N.G.L. Hammond, Dzieje Grecji, Warszawa 1994.
N. G. L. Hammond, Starożytna Macedonia, Warszawa 1999.
M.H. Hansen, Demokracja ateńska w czasach Demostenesa, Warszawa 1999.
M.H. Hansen, Polis. Wprowadzenie do dziejów greckiego miasta-państwa, Warszawa 2011.
B. J. Kemp, Starożytny Egipt. Anatomia cywilizacji, Warszawa 2009.
A. Krawczuk. Perykles i Aspazja, Wrocław 1967.
A. Krawczuk, Sprawa Alkibiadesa, Warszawa 1996.
R. Kulesza, Aleksander Wielki, Warszawa 2009.
R. Kulesza, Antyczna Hellada. Szkice z dziejów starożytnych Greków, Warszawa 2013.
R. Kulesza, Ateny Peryklesa, Warszawa 1991.
R. Kulesza, Maraton, Warszawa 2005.
R. Kulesza, Sparta w V–IV w. p.n.e., Warszawa 2003.
R. Kulesza, Wojna peloponeska, Warszawa 2006.
G. Lach, Salamina-Plateje 480–479 p.n.e., Warszawa 2010.
G. Lach, Wyprawa sycylijska 415–413 p.n.e., Warszawa 2007.
W. Lengauer, Starożytna Grecja okresu archaicznego i klasycznego, Warszawa 1999.
W. Lengauer, Religijność starożytnych Greków, Warszawa 1994.
J. V. Luce, Homer i epoka heroiczna, Warszawa 1987.
T. Łoposzko, Tajemnice starożytnej żeglugi, Gdańsk 1977.
T. Łoposzko, Starożytne bitwy morskie, Gdańsk 1992.
E. Makowiecka, Sztuka Grecji, Warszawa 2006.
W. Markowska, Mity Greków i Rzymian, Warszawa 1984.
M.J. Olbrycht, Aleksander i świat irański, Rzeszów 2004.
J. Parandowski, Mitologia, Warszawa 1990.
N. Sekunda, Bitwa pod Maratonem 490 p.n.e., Poznań 2009.
S. Sprawski, M. Pawlak, Cywilizacje starożytne, Kraków 2005.
S. Stabryła, Historia literatury starożytnej Grecji i Rzymu, Wrocław 2002.
A. Świderkówna, Hellada królów, Warszawa 1996.
F. W. Walbank, Świat hellenistyczny, Warszawa 2003.
J. Warry, Armie świata antycznego, Warszawa 1995.
Starożytny Rzym
G. Alfoldy, Historia społeczna starożytnego Rzymu, Poznań 2992.
I. Bieżuńska-Małowist, Kobiety antyku, Warszawa 1993.
P. Brown, Świat późnego antyku, Warszawa 1991.
A. Cameron, Późne cesarstwo rzymskie, Warszawa 2002.
J. Ciechanowicz, Rzym, ludzie i budowle, Warszawa 1987.
P. Connolly, Historia armii rzymskiej, Warszawa 1992,
D. Gazda, Wojny domowe w Imperium Rzymskim, Warszawa 2011.
M. Grant, Gladiatorzy, Wrocław 1980.
P. Heather, Upadek Cesarstwa Rzymskiego, Poznań 2006.
M. Jaczynowska, Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1995.
M. Jaczynowska, Religie świata rzymskiego, Warszawa 1990.
M. Jaczynowska, M. Pawlak, Starożytny Rzym, Warszawa 2008.
K. Kęciek, Dzieje Kartagińczyków, Warszawa 2003.
A. Krawczuk, Cesarz August, Wrocław 1973.
A. Krawczuk, Poczet cesarzy rzymskich, Warszawa 1999.
T. Łoposzko, Historia społeczna republikańskiego Rzymu, Warszawa 1987.
A. Łukaszewicz, Kleopatra. Ostatnia królowa starożytnego Egiptu, Warszawa 2005.
A. Niemirowski, Etruskowie, Łódź 1990.
P. Rochala, Powstanie Spartakusa 73–71 r. p.n.e., Warszawa 2009.
M. Simon, Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa, t. 1–2, Warszawa 1992.
D. Słapek, Gladiatorzy i polityka, Wrocław 1995.
P. Southern, Oktawian August, tłum. D. Kozińska, Warszawa 2003.
S. Stabryła, Historia literatury starożytnej Grecji i Rzymu, Wrocław 2002.
S. Stabryła, Starożytny Rzym, Warszawa 1992.
J. Strzelczyk, Goci. Rzeczywistość i legenda, Warszawa 1984.
J. Vogt, Upadek Rzymu, Warszawa 1993.
E. Wipszycka, Kościół w świcie późnego antyku, Warszawa 1994.
E. Wipszycka, O starożytności polemicznie, Warszawa 1994.
J. Warry, Armie świata antycznego, Warszawa 1995.
A. Ziółkowski, Rzym ostatnich królów, Poznań 1999.
Średniowiecze
K. Baczkowski, Rady Kallimacha, Warszawa 1989.
R.F. Barkowski, Budziszyn 1002–1018, Warszawa 2018.
J. Besala, Jagiellonowie, Warszawa 2006.
M. Biskup, G. Labuda, Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach. Gospodarka – społeczeństwo – pań-
stwo – ideologia, Gdańsk 1987.
M. Biskup, Wojna trzynastoletnia, Warszawa 1990.
M. Bloch, Społeczeństwo feudalne, Warszawa 1981.
R.A. Brown, Historia Normanów, Warszawa–Gdańsk 2003.
R. Browning, Justynian i Teodora, Warszawa 1996.
R. Browning, Cesarstwo bizantyjskie, Warszawa 1997.
Człowiek średniowiecza, red. J. Le Goff, Warszawa–Gdańsk 1996.
M. Gaudefroy-Demombynes, Narodziny islamu, Warszawa 1988.
J. Gies, F. Gies, Życie w średniowiecznym mieście, Warszawa 2018.
J. Gies, F. Gies, Życie w średniowiecznej wsi, Warszawa 2018.
J. Le Goff, Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa–Gdańsk 2002.
T. Grudziński, Bolesław Śmiały-Szczodry i biskup Stanisław, Warszawa 1982.
A. Gurewicz, Wyprawy wikingów, Warszawa 1969.
G. Faber, Merowingowie i Karolingowie, Warszawa 1994.
D. Hay, Europa w XIV–XV wieku, Warszawa 2001.
J. Haldon, Bizancjum. Zarys dziejów, Warszawa 2006.
A. Jureczko, Testament Krzywoustego, Warszawa 1988.
R. McKitterick, Królestwa Karolingów 751–987, Warszawa 2018.
J. Kłoczowski, Młodsza Europa. Europa Środkowo-Wschodnia w kręgu cywilizacji chrześcijańskiej
średniowiecza, Warszawa 1998.
M.D. Knowles, D. Obolensky, Historia Kościoła 600–1500, Warszawa 1988.
S. Kałużyński, Dawni Mongołowie, Warszawa 1983.
F. Kiryk, Wielki król i jego następca, Warszawa 1992.
J. Krzyżaniakowa, J. Ochmański, Władysław Jagiełło, Wrocław 1990.
S. Kuczyński, Wielka Wojna z zakonem krzyżackim w latach 1409–1411, Warszawa 1987.
Kultura Polski średniowiecznej X–XIII w., red. J. Dowiat, Warszawa 1985.
Kultura Polski średniowiecznej XIV–XV w., red. B. Geremek, Warszawa 1997.
G. Labuda, Mieszko I, Wrocław 2006.
G. Labuda, Państwo pierwszych Piastów, Warszawa 1989.
M. Lambert, Średniowieczne herezje. Od reformy gregoriańskiej po reformację, Gdańsk 2002.
Ph. Line, Wikingowie: wojownicy północy, Warszawa 2016.
H.E. Mayer, Historia wypraw krzyżowych, Kraków 2008.
K. Modzelewski, Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej, Wrocław 1987.
J.H. Mundy, Europa średniowieczna 1150–1309, Warszawa 2001.
B. Nowacki, Przemysł II, Poznań 1995.
B. Nowaczyk, Chojnice 1454, Świecino 1462, Warszawa 2010.
R. Podhorodecki, Kulikowe Pole 1380, Warszawa 1986.
R. Pernaud, Kobieta w czasach katedr, Katowice 2009.
Polska dzielnicowa i zjednoczona. Państwo – społeczeństwo – kultura, red. A. Gieysztor, Warszawa
1972.
Polska pierwszych Piastów. Państwo – społeczeństwo – kultura, red. T. Manteuffel, Warszawa 1968.
J. Powierski, Kryzys rządów Bolesława Śmiałego, Gdańsk 1992.
M. Rodinson, Mahomet, Warszawa 1991.
M. Rożek, W cieniu katedr i zamków, Warszawa 1988.
S. Runciman, Upadek Konstantynopola 1454, Warszawa 1968.
P. Urbańczyk, Mieszko Pierwszy Tajemniczy, Toruń 2013.
W. Uruszczak, Państwo pierwszych Jagiellonów, Warszawa 1999.
H. Samsonowicz, Łokietkowe czasy, Warszawa 1989.
Schyłek średniowiecznej Europy, red. H. Samsonowicz, Warszawa 2003.
J. Strzelczyk, Otton I Wielki, Poznań 2017.
J. Strzelczyk, Od Prasłowian do Polaków, Warszawa 1987.
J. Strzelczyk, Bolesław Chrobry, Poznań 2003.
W. Swoboda, Warna 1444, Warszawa 1999.
Z. Váňa, Świat dawnych Słowian, Warszawa 1985.
S. Weinfurter, Niemcy w średniowieczu 500–1500, Warszawa 2010.
E.W. Wies, Cesarz Henryk IV. Canossa i walka o panowanie nad światem, Warszawa 2000.
J. Wyrozumski, Kazimierz Wielki, Wrocław 1982.
J. Wyrozumski, Pierścień Kingi, Warszawa 1999.
S. Zakrzewski, Bolesław Chrobry Wielki, Kraków 2006.
B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1975.
B. Zientara, Świt narodów europejskich, Warszawa 1985.
Nowożytność
Z. Anusik, Gustaw II Adolf, Wrocław 2009.
J. Baszkiewicz, Maksymilian Robespierre, Wrocław 1976.
J. Baszkiewicz, Richelieu, Warszawa 1984.
J. Besala, Stefan Batory, Warszawa 1992.
R. Bielecki, Somosierra 1808, Warszawa 1989.
R. Bielecki, Wielka Armia, Warszawa 1995.
M. Bogucka M, Anna Jagiellonka, Wrocław 2009
M. Bogucka, Bona Sforza, Wrocław 1998.
T. Cegielski, Ł. Kądziela, Rozbiory Polski 1772 – 1793 – 1795, Warszawa 1990.
J. Ciechowski, A. Szulczyński, Husaria, Warszawa 1977.
E. Cieślak, Stanisław Leszczyński, Wrocław 1994.
S. Cynarski, Zygmunt August, Wrocław 1988.
W. Czapliński, Władysław IV i jego czasy, Warszawa 1972, Kraków 2008.
D. Czersk, Dymitr Samozwaniec, Wrocław 2004.
Człowiek baroku, red. R. Villari, Warszawa 2001.
Człowiek oświecenia, red. M. Vovelle, Warszawa 2001
P. Dróżdż, Orsza 1514, Warszawa 2000.
M. K. Dziewanowski, Lord Wellington. Pogromca Napoleona, Warszawa 1997.
Europa i świat w dobie napoleońskiej, Warszawa 1977.
J. Feldmann, Stanisław Leszczyński, Warszawa 1984.
J. T. Flexner, Washington, Warszawa 1990.
Z. Góralski, Maria Teresa, Wrocław 1995.
B. Grochulska, Małe państwo wielkich nadziei, Warszawa 1987.
S. Grzybowski, Elżbieta Wielka, Wrocław 1984.
S. Grzybowski, Henryk Walezy, Warszawa 1985.
J. Huizinga, Kultura XVII-wiecznej Holandii, Kraków 2008.
J. Kaczmarczyk, Bohdan Chmielnicki, Wrocław 1988.
H. Kamen, Imperium hiszpańskie. Dzieje rozkwitu i upadku, Warszawa 2008.
E. Koczorowski, Oliwa 1627, Warszawa 2002.
M. Kukiel, Wojna 1812, Poznań 1999.
J. Łojek, Konstytucja 3 maja, Lublin 1981.
S. Leśniewski, Jan Zamoyski. Hetman i polityk, Warszawa 2008
J. Maciejewski, Dylematy wolności. Zmierzch sarmatyzmu i początki oświecenia w Polsce, Warszawa
1994.
J. Maciszewski, Szlachta polska i jej państwo, Warszawa 1969.
W. Magdziarz, Ludwik XIV, Wrocław 1991.
K. Mrozowska, By Polaków zrobić obywatelami, Kraków 1993.
M. Müller, Rozbiory Polski, Poznań 2005.
S. Ochmann-Staniszewska, Dynastia Wazów w Polsce, Warszawa 2006.
L. Podhorodecki, Jan Karol Chodkiewicz, Warszawa 1982.
L. Podhorodecki, Wazowie w Polsce, Warszawa 1985.
I. Rusinowa, Saratoga–Yorktown 1777–1781, Warszawa 1984.
S. Salmonowicz, Fryderyk II, Wrocław 1981.
W. Serczyk, Katarzyna II, Wrocław 1975.
W. Serczyk, Na dalekiej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny do 1648 r., Warszawa 2008.
W. Serczyk, Piotr I Wielki, Wrocław 1973.
J. Staszewski, August II Mocny, Wrocław 1998.
J. Staszewski, August III Sas, Wrocław 1989.
A. Sucheni-Grabowska, Zygmunt August król Polski i wielki książę litewski 1520–1562, Warszawa
1996.
B. Szyndler, Kościuszko, Warszawa 1991.
J. Tazbir, Kultura szlachecka w Polsce. Rozkwit – upadek – relikty, Warszawa 1983.
J. Tazbir, W pogoni za Europą, Warszawa 1998.
J. M. Todd, Marcin Luter, Warszawa 1983.
R. Tomicki, Tenochitlan 1521, Warszawa 1884.
H. Wisner, Władysław IV Waza, Wrocław 1995.
H. Wisner, Zygmunt III Waza, Wrocław 1991.
Z. Wojciechowski, Zygmunt Stary, Warszawa 1979.
Z. Wójcik, Jan Kazimierz Waza, Wrocław 1997.
Z. Wójcik, Jan Sobieski 1626–1696, Warszawa 1983.
A. Zahorski, Naczelnik w sukmanie, Kraków 1990.
A. Zahorski, Napoleon, Warszawa 1982.
A. Zahorski, Spór o Stanisława Augusta, Warszawa 1988.
K. Zienkowska, Stanisław August Poniatowski, Wrocław 1998.
Z. Żygulski, Hetmani Rzeczypospolitej, Kraków 1994.
XIX wiek
A. Bartnicki, Konflikty kolonialne 1869–1939, Warszawa 1972.
H. Batowski, Rozpad Austro-Węgier, Kraków 1982.
I. Berlin, Karol Marks, Warszawa 1999.
J. W. Borejsza, Piękny wiek XIX, Warszawa 1984.
L. W. Bruce, Mikołaj I, Warszawa 1988.
J. Buszko, Galicja 1859–1914. Polski Piemont?, Warszawa 1989.
A. Chwalba, Samobójstwo Europy. Wielka wojna 1914–1918, Kraków 2014.
M. Czapliński, Niemiecka polityka kolonialna, Poznań 1992.
K. Dziewanowski, Brzemię białego człowieka, Warszawa 1989.
Europa i świat w epoce restauracji, romantyzmu i rewolucji 1815–1849, red. W. Zajewski, t. 1–2,
Warszawa 1991.
J. Feldman, Bismarck a Polska, Warszawa 1980.
A. Garlicki, Józef Piłsudski 1867–1935, Warszawa 1988.
S. Grodziski, Franciszek Józef, Wrocław 1978.
K. Groniowski, Uwłaszczenie chłopów w Polsce, Warszawa 1976.
F. Hartau, Metternich, Warszawa 1996.
F. Hartau, Wilhelm II, Warszawa 1992.
W. Jakóbczyk, Przetrwać nad Wartą 1815–1914, Warszawa 1988.
M. Janion, M., Żmigrodzka, Romantyzm i historia, Warszawa 1978.
S. Kalembka, Wielka Emigracja 1831–1863, Toruń 2003.
S. Kalembka, Wiosna Ludów w Europie, Warszawa 1991.
T. Kemp, Industrializacja w XIX w Europie, Warszawa–Wrocław 1991.
S. Kieniewicz, Powstanie styczniowe, Warszawa 1982.
S. Kieniewicz, A. Zahorski, W. Zajewski, Trzy powstania narodowe, Warszawa 1992.
I. Koberdowa, Pierwsza Międzynarodówka 1846–1870: sukcesy i problemy, Warszawa 1987.
L. Korusiewicz, Wojna secesyjna 1860–1865, Warszawa 1985.
E. Kowecka, W salonie i w kuchni, Poznań 2008.
E. Kozłowski, M. Wrzosek, Historia oręża polskiego 1795–1939, Warszawa 1984.
G. Kucharczyk, Kulturkampf. Walka Berlina z katolicyzmem 1846–1918, Warszawa 2009.
J. Kucharzewski, Od białego do czerwonego caratu, Warszawa 1991.
W. Leśniewski, Wojna burska 1899–1902, Warszawa 2001.
W. Lipiński, Walka zbrojna o niepodległość Polski w latach 1905–1918, Warszawa 1990.
T. Łepkowski, Polska – narodziny nowoczesnego narodu (1764–1870), Warszawa 1970.
T. Łepkowski, Powstanie listopadowe, Warszawa 1987.
J. Łojek, Szanse powstania listopadowego: rozważania historyczne, Warszawa 1986.
T. Łubieński, Bić się czy nie bić? O polskich powstaniach, Kraków 1989.
M. Misztal, Królowa Wiktoria, Wrocław 2010.
J. Myśliński, Swobody, fabryk i ziemi!, Warszawa 1988.
T. Nałęcz, Polska Organizacja Wojskowa 1914–1918, Wrocław 1984.
A. Notkowski, Ludwik Waryński, Wrocław 1989.
J. Pajewski, Odbudowa państwa polskiego 1914–1918, Warszawa 1985.
J. Pajewski, Pierwsza wojna światowa 1914–1918, Warszawa 1998.
Polska XIX wieku: państwo, społeczeństwo, kultura, red. S. Kieniewicz, Warszawa 1986.
Powstanie listopadowe 1830–1831: dzieje wewnętrzne, militaria. Europa wobec powstania, red. W.
Zajewski, Warszawa 1990.
Powstanie styczniowe 1863–1864. Wrzenie, bój, Europa, wizje, red. S. Kalembka, Warszawa 1990.
F. Ramotowska, Narodziny tajemnego państwa polskiego 1859–1862, Warszawa 1990.
M. Rozbicki, Narodziny narodu. Historia Stanów Zjednoczonych do 1861 roku, Warszawa 1991.
T. Schramm, Wygrać Polskę 1914–1918, Warszawa 1989.
J. Skowronek, Adam Jerzy Czartoryski 1770–1861, Warszawa 1994.
P. Szlanta, Wilhelm II. Ostatni z Hohenzollernów, Warszawa 2015.
W. Tokarz, Sprzysiężenie Wysockiego i Noc Listopadowa, Warszawa 1980.
L. Trzeciakowski, Otto von Bismarck, Wrocław 2009.
L. Trzeciakowski, Pod pruskim zaborem 1850–1918, Warszawa 1973.
B. Tuchman, Sierpniowe salwy, Warszawa 1988.
H. Wereszycki, Pod berłem Habsburgów. Zagadnienia narodowościowe, Wrocław 1986.
D. Wołkogonow, Lenin, Warszawa 1994.
T. Wituch, Garibaldi, Warszawa 1983.
M. Wrzosek, Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej, Warszawa 1990.
W. Zajewski, Powstanie listopadowe 1830–1831, Warszawa 1998.
M. Zgórniak, Za Waszą i Naszą wolność, Warszawa 1987.
XX wiek
W. Anders, Klęska Hitlera w Rosji 1941–1945, Londyn 1997.
Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944–1956, Warszawa–Lublin 2007.
H. Batowski, Europa zmierza ku przepaści, Warszawa 1989.
A. Beevor, Druga wojna światowa, Kraków 2013.
J.W. Borejsza, Szkoły nienawiści: historia faszyzmów europejskich 1919–1945, Wrocław 2000.
Z. Brzeziński, Wielkie bankructwo. Narodziny i zmierzch komunizmu w XX wieku, Paryż 1990.
A. Bullock, Studium tyranii, Warszawa 1989.
J. Ciechanowski, Powstanie warszawskie, Warszawa 1984.
A. Chojnowski, Piłsudczycy u władzy. Dzieje Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, Wrocław
1986.
C. Chlebowski, Wachlarz, Warszawa 1983.
Czarna księga komunizmu, Warszawa 1999.
N. Davies, Orzeł biały, czerwona gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920, Kraków 1997.
W. Dmochowski, Wietnam. Wojna bez zwycięzców, Kraków 1991.
A. Dudek, Pierwsze lata III Rzeczypospolitej 1989–1995, Kraków 1997.
A. Dudek, PRL bez makijażu, Kraków 2008.
E. Duraczyński, Rząd polski na wychodźstwie 1939–1944, Warszawa 1993.
W. J. Dziak, Kim Ir Sen. Dzieło i polityczne wizje, Warszawa 2000.
J. Eisler, Czterdzieści pięć lat, które wstrząsnęły Polską. Historia polityczna PRL, Warszawa 2018.
J. Eisler, Marzec 1968, Warszawa 1991.
J. Eisler, Grudzień 1970, Warszawa 1995.
A. Friszke, Polska Gierka, Warszawa 1995.
A. Garlicki, Przewrót majowy, Warszawa 1978.
A. Garlicki, Józef Piłsudski 1867–1935, Warszawa 1988.
A. Garlicki, Stalinizm, Warszawa 1994.
H. Hein-Kircher, Kult Piłsudskiego i jego znaczenie dla Państwa Polskiego 1926–1939, Warszawa
2008.
J. Holzer, „Solidarność” 1980–1981, Warszawa 1989.
T. Jurga, Obrona Polski 1939, Warszawa 1990.
K. Kawalec, Roman Dmowski 1864–1939, Wrocław 2002.
M. Kamiński, M. Zacharias, Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej, Warszawa 1987.
J. Karski, Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919–1945, Warszawa 1992.
K. Kersten, Narodziny systemu władzy, Warszawa 1990.
K. Kersten, Polacy – Żydzi – Komuniści, Warszawa 1992.
S. Korboński, Polskie państwo podziemne, Bydgoszcz 1991.
P. Kozłowski, Zygmunt Szyndzielarz, Łupaszko 1910–1951, Warszawa 2011.
J. Krasuski, Europa Zachodnia po II wojnie światowej – dzieje polityczne, Poznań 1990.
J. Kuroń, J. Żakowski J., PRL dla początkujących, Wrocław 1997.
Z. Landau, Polska Gomułki, Warszawa 1995.
Z. Landau, J. Tomaszewski, Druga Rzeczpospolita. Gospodarka, społeczeństwo, miejsce w świecie,
Warszawa 1977.
C. Łuczak, Polska i Polacy w II wojnie światowej, Poznań 1993.
M. R. Marrus, Holocaust, Warszawa 1993.
M. Mikeln, Stalin, Warszawa 1990.
S. Nowak, Oddziały wyklętych, Warszawa 2014.
A. Paczkowski, Pół wieku dziejów Polski 1939–1989, Warszawa 2000.
J. Pertek, Wielkie dni małej floty, Poznań 1990.
A. Prażmowska, Władysław Gomułka, Warszawa 2016.
T. Prekkerowa, Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942–1945, Warszawa 1982.
S. Rudnicki, Obóz Narodowo-Radykalny, Wrocław 1985.
D. M. Smith, Mussolini, Warszawa 1994.
W. Suleja, Józef Piłsudski, Wrocław 1995.
T. Szarota, Okupowanej Warszawy dzień powszedni, Warszawa 1978.
T. Szarota, Stefan Rowecki Grot, Warszawa 1983.
J. Śląski, Polska Walcząca, Warszawa 1990.
J. Śląski, Żołnierze Wyklęci, Warszawa 2012.
R. Terlecki, Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944–1990, Kra-
ków 2007.
R. Terlecki, „Solidarność”. Dekada nadziei 1980–1989, Warszawa 2010.
R. Terrill, Mao. Biografia, Warszawa 2001.
J. Tomaszewski, Rzeczpospolita wielu narodów, Warszawa 1985.
J. Tomicki, Polska Partia Socjalistyczna, Warszawa 1983.
J. Tucholski, Cichociemni, Warszawa 1988.
R. Wapiński, Narodowa Demokracja 1893–1939, Wrocław 1980.
R. Wapiński, Roman Dmowski, Lublin 1989.
R. Werblan, Stalinizm w Polsce, Warszawa 1991.
P. Wieczorkiewicz, Historia polityczna Polski 1935–1945, Warszawa 2005.
P. Wieczorkiewicz, Kampania 1939 roku, Warszawa 2001.
D. Wołkogonow, Stalin, t. 1–2, Warszawa 1998.
A. Zakrzewski, Wincenty Witos. Chłopski polityk i mąż stanu, Warszawa 1981.

Zrozumiec Przeszlosc Program Nauczania Historia Lo Zakr Rozszerzony

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Zrozumiec Przeszlosc Program Nauczania Historia Lo Zakr Rozszerzony

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zrozumiec Przeszlosc Program Nauczania Historia Lo Zakr Rozszerzony

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Robert Śniegocki

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.

I. Ogólna charakterystyka programu

Etap Chronologia historyczna

Etap Analiza interpretacja historyczna

Liceum Uczeń: 1) tworzy narrację historyczną w ujęciu przekrojowym, jak i problemowym; 2)

III. Treści nauczania szczegółowe przedmiotu historia w

Zakres podstawowy Zakres rozszerzony

6) wyjaśnia przyczyny przegrania przez Pol-

Warunki i sposób realizacji

Podstawa programowa dla czteroletniego liceum ogólnokształcącego i pięcioletniego technikum

II DZIEJE STAROŻYTNEJ GRECJI (12)

III ANTYCZNY RZYM (12)

IV POCZĄTKI ŚREDNIOWIECZA (11)

V PAŃSTWO PIERWSZYCH (8)

1. Pradzieje ziem polskich 1 • Kultury archeologiczne na IX. Polska w okresie

VI PEŁNIA ŚREDNIOWIECZA W (10)

VII ROZBICIE DZIELNICOWE I (8) •

VIII POLSKA I EUROPA U (10)

XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura

XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura

I II wojna światowa (11)

VIII Polska i świat na przełomie (9) •

LIV. Świat na przełomie tysiącleci.

Debata „za” i „przeciw”

VI.Proponowane formy kontroli oraz metody oceny osiągnięć

Poniżej zaproponowano zakresy wymagań dla poszczególnych ocen szkolnych.

Ocena celująca Uczeń posiada rozległą wiedzę historyczną, świadczącą o uzdolnieniach

You might also like