TΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

• Δίκτυο νευρικών κυττάρων συνδεδεμένων μεταξύ τους

αλλά και με άλλα κύτταρα (μυϊκά, κύτταρα αισθητηρίων ή
εσωτερικών οργάνων ή αδένων).
• Ικανότητα ανίχνευσης και αντίληψης μεταβολών και
ερεθισμάτων από το εξωτερικό αλλά και το εσωτερικό
περιβάλλον.
• Ικανότητα οργάνωσης και ρύθμισης της κατάλληλης
ανταπόκρισης του οργανισμού σε αυτές τις πληροφορίες.
• Επιτελεί όλες τις ανώτερες πνευματικές λειτουργίες
(σκέψη, μνήμη, κρίση, υπολογισμοί, συναισθήματα).

Η δομή του Ν.Σ. θα μπορούσε να συγκριθεί με εκείνη ενός

τηλεπικοινωνιακού δικτύου.
Λειτουργίες νευρικού συστήματος
• Αισθητικές
• Κινητικές
• Ανώτερες πνευματικές λειτουργίες (σκέψη, μάθηση, μνήμη, κρίση,
υπολογισμός, σχεδιασμός, αφηρημένη σκέψη, συναίσθημα)
• Ρύθμιση εκκρίσεων από: ενδοκρινείς και εξωκρινείς αδένες (ορμονών
και υγρών αντίστοιχα)
• Ρύθμιση λειτουργίας σπλάχνων (εσωτερικών οργάνων)
• Συντονισμός άλλων συστημάτων
 Κύτταρα νευρικού συστήματος

Νευρώνες ή νευρικά κύτταρα (λειτουργικός ρόλος)

▪Συνδέονται μεταξύ τους (αλλά και με άλλα κύτταρα π.χ. μυϊκά)
μέσω των συνάψεων, σχηματίζοντας ένα πολύπλοκο δίκτυο
που επιτρέπει την μετάδοση των πληροφοριών.
▪Κάθε νευρώνας δημιουργεί τουλάχιστον 1.000 (!!) συνδέσεις
με άλλους νευρώνες και οι πληροφορίες μεταδίδονται με τη
μορφή ηλεκτρικών σημάτων (δυναμικών ενέργειας) και με
μεγάλο εύρος ταχυτήτων (1 – 100 m/sec).
Νευρώνες ή νευρικά κύτταρα
Αποτελούνται από:
▪ Το κυτταρικό σώμα
▪ Τους δενδρίτες (υποδοχή σημάτων από άλλα κύτταρα)
▪ Τον νευράξονα ή νευρίτη ή νευρική ίνα (μεταβίβαση
σημάτων προς άλλα κύτταρα (με μήκος από 0,1mm –
3m!!)
• Το νευρικό κύτταρο (νευρώνας) αποτελείται από:
α) τους δενδρίτες
β) το κυτταρικό σώμα
γ) το νευράξονα
δ) τις συνάψεις
• Δενδρίτες : υποδοχή πληροφοριών
• Σώμα : μετατροπή μηνυμάτων σε
ηλεκτρικά σήματα – επιβίωση
του νευρώνα
• Νευράξονας : μεταφορά μηνύματος
• Συνάψεις : μεταβίβαση μηνύματος στον
επόμενο νευρώνα
Η διάταξη των νευρώνων στο νευρικό σύστημα του
ανθρώπου δεν είναι τυχαία, αλλά σχηματίζουν

αλυσίδες (οδούς) και

ομαδοποιήσεις (κέντρα)

που μεταξύ τους έχουν πολύ σταθερές συνδέσεις.

 Διαίρεση Νευρώνων

Α) Ανάλογα με την κατεύθυνση της πληροφορίας

▪ Κεντρομόλοι ή προσαγωγοί (προς το ΚΝΣ)

▪ Φυγόκεντροι ή απαγωγοί (προς την περιφέρεια)

 Διαίρεση Νευρώνων

Β) Ανάλογα με τη λειτουργία

▪ Αισθητικοί (ταυτίζονται συνήθως με τους κεντρομόλους)

▪ Κινητικοί (ταυτίζονται συνήθως με τους φυγόκεντρους)

 Διαίρεση Νευρώνων

Γ) Ανάλογα με την εντόπισή τους αλλά και την συμμετοχή τους στην
μεταφορά ή την επεξεργασία της πληροφορίας

▪ Προβλητικοί (μεταφέρουν την πληροφορία από το ένα τμήμα του ΝΣ

στο άλλο ανεξαρτήτως κατεύθυνσης)
▪ Διάμεσοι (παραμένουν σε ένα συγκεκριμένο τμήμα του ΚΝΣ,
συμμετέχοντας κατά κύριο λόγο στην επεξεργασία της πληροφορίας
που γίνεται στο εν λόγω τμήμα)
Με τη γέννηση ενός ανθρώπου, στο νευρικό
του σύστημα, ο αριθμός των νευρώνων
υπερβαίνει τα 100 δισεκατομμύρια.
 Οι νευρώνες δεν αναπαράγονται, σε
αντίθεση με τα υπόλοιπα κύτταρα του
ανθρώπινου οργανισμού, αλλά με το πέρας
του χρόνου, ο αριθμός τους μειώνεται
σημαντικά.
 Νευρογλοιακά κύτταρα

Υποστηρικτικός ρόλος:
▪ στήριξη και σταθερότητα
▪ απομάκρυνση νεκρών κυττάρων
▪ προστατευτικός με τη δημιουργία του
αιματοεγκεφαλικού φραγμού
▪ σχηματισμός μυελίνης
▪ διευκόλυνση μεταβολισμού
Δεν συμμετέχουν άμεσα στην μετάδοση
πληροφοριών, αν και τη διευκολύνουν
βοηθώντας στη διακίνηση των ειδικών
νευροδιαβιβαστών.
 Node of Ranvier
Layers of myelin
Axon
Schwann
cell Schwann
cell
Nodes of Nucleus of
Axon Myelin sheath
Ranvier Schwann cell

0.1 µm
ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΗΡΕΜΙΑΣ
 Οι νευρώνες επικοινωνούν μεταξύ τους με «ηλεκτρικά» κύματα. Για να τα
κατανοήσουμε, πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τον όρο Δυναμικό ηρεμίας

Μικροηλεκτρόδιο
–70 mV

Καταγραφέας

Ηλεκτρόδιο αναφοράς

Τα περισσότερα κύτταρα συμπεριλαμβανομένων των νευρικών κυττάρων είναι αρνητικά

φορτισμένα (το εσωτερικό του κυττάρου φορτίζεται αρνητικότερα από το εξωτερικό).

Γιατί;
 κυτταρόπλασμα Εξωκυττάριο
υγρό

[Na+] – + [Na+]
15 mM 150 mM

[K+] – + [K+]
150 mM 5 mM

– +

[Cl–] [Cl–]
10 mM – + 120 mM

[A–]
100 mM – +

Plasma
membrane

Οι νευρώνες φορτίζονται πιο αρνητικά επειδή υπάρχουν μεγάλες κλίσεις στις

συγκεντρώσεις ιόντων. Γιατί; Εν μέρει ως αποτέλεσμα της δράσης της αντλίας
Na + / K +.
Η αντλία NA + / K + χρησιμοποιεί ενέργεια για να βγάλει το Na + (3 έξω) και να
φέρει το K + (2 μέσα) στο κύτταρο.
 Εξωκυττάριο
κυτταρόπλασμα υγρό
[Na+] – + [Na+]
15 mM 150 mM
[K+] – + [K+]
150 mM 5 mM
– +
[Cl–] [Cl–]
10 mM – + 120 mM
[A–]
100 mM – +

Plasma
membrane

- Το δυναμικό ηρεμίας των κυττάρων είναι αρνητικό (-80 έως -60 mV). Τα κύτταρα
είναι υπερβολικά πολωμένα.

- -Η συγκέντρωση καλίου (K +) είναι πολύ υψηλότερη (κατά 30 φορές) στο εσωτερικό

του κυττάρου (≈150 mM) από ό, τι στο εξωτερικό του κυττάρου (5 mM).

- -Η συγκέντρωση νατρίου είναι πολύ χαμηλότερη (κατά 10 φορές) στο εσωτερικό του
κυττάρου (15 mM) από ό, τι στο εξωτερικό του κυττάρου (≈ 150 mM).
Οι νευρώνες μεταδίδουν ένα σήμα αλλάζοντας το φορτίο των μεμβρανών τους.
Αυτό ονομάζεται Δυναμικό ενεργείας.
Ερέθισμα Ερέθισμα Ισχυρότερο ερέθισμα εκπόλωσης
+50 +50 +50
Δυναμικό

Δυναμικό μεμβράνης (mV)

Δυναμικό μεμβράνης (mV)

Δυναμικό μεμβράνης (mV)

ενεργείας

0 0 0

–50 Ουδός –50 Ουδός –50 Ουδός

Δυναμικό Δυναμικό Εκπολώσεις Δυναμικό

ηρεμίας Υπερπολώσεις ηρεμίας ηρεμίας
–100 –100 –100
0 1 2 3 4 5 0 1 2 3 4 5 0 1 2 3 4 5 6
Time (msec) Time (msec) Time (msec)
(a) Βαθμιαίες υπερπολώσεις (b) Βαθμιαίες εκπολώσεις (c) Δυναμικό ενεργείας που προκαλείται
παραγώμενες από 2 ερεθίσματα παραγώμενες από 2 ερεθίσματα από μια εκπόλωση που φτάνει τον
που αυξάνουν τη διαπερατότητα της που αυξάνουν τη διαπερατότητα της ουδό.
μεμβράνης σε K+. Το ισχυρότερο μεμβράνης σε Na+. Το ισχυρότερο
ερέθισμα προκαλεί μεγαλύτερη υπερ- ερέθισμα προκαλεί μεγαλύτερη εκ-
πόλωση πόλωση

Εάν διεγείρεται ένα κύτταρο αλλάζοντας το φορτίο του από αρνητικό

(υπερπολωμένο) σε θετικό (εκπολωμένο) και εάν το ερέθισμα είναι αρκετά
ισχυρό για να φτάσει έναν ουδό, τότε το κύτταρο δείχνει ένα έπαρμα
εκπόλωσης.
Η ανατομία ενός δυναμικού ενεργείας
 Na+ Na+

– – – – – – – – Na+ Na+

+ + + + + + + +
+ + + + + + + +

K+ – – – – – – – –
K+
3 Φάση αύξησης δυναμικού ενεργείας

Η εκπόλωση ανοίγει τις περισσότερες 4 Φάση πτώσης δυναμικού ενεργείας

από τις πύλες ενεργοποίησης για το Na
+. Το δυναμικό της μεμβράνης γίνεται Οι πύλες απενεργοποίησης
περισσότερο +(εκπόλωση κυττάρου). +50
του Na + κλείνουν, ανοίγουν
Δυναμικό τα κανάλια K + . Το κύτταρο
Na+ Na+ ενεργείας
υπερπολώνεται.
Membrane potential
3
+ + + + + + + + 0

(mV)
2 4
ουδός
– – – – – – – – –50
1 5 1
K+

Δυναμικό ηρεμίας
–100
2 Εκπόλωση Time

Ένα ερέθισμα ανοίγει την ενεργοποίηση

του Na + .Εάν επιτευχθεί ένας ουδός Na+ Na+
ενεργοποιεί δυναμικό ενεργείας
+ + + + + + + +
Εξωκυττάριο υγρό Πύλες
Na+ Κανάλια Κ ενεργοποίησης
– – – – – – – –
+ + + + + + + + + + + + + +
K+
μεμβράνη
– – – – – – – – – – – – – – 5 Ανερέθιστη περίοδος
Ενδοκυτ.χώρος
K+ Πύλη
Κανάλια Na απενεργοποίησης

1 Κατάσταση ηρεμίας Οι πύλες ενεργοποίησης στα κανάλια Na + και K + είναι κλειστές

 Πώς μεταφέρονται τα δυναμικά ενεργείας κατά μήκος ενός άξονα …

Άξονας
1 Δημιουργείται δυναμικό ενεργείας καθώς το
Na + εισέρχεται διαμέσου της μεμβράνης
Δυναμικό σε μία θέση.
ενεργείας
– – + + + + + +
+
Na+
+ – – – – – – Η εκπόλωση του δυναμικού ενεργείας εξαπλώνεται
– – – – – –
+ + στη γειτονική περιοχή της μεμβράνης, εκκινώντας
– – + + + + + + 2
εκ νέου το δυναμικό ενεργείας εκεί. Στα αριστερά
αυτής της περιοχής, η μεμβράνη επαναπολώνεται
καθώς το Κ + βγαίνει προς τα έξω.
Δυναμικό
K+ ενεργείας
+ + – – + + + +
– – + + – – – –
Na+
– – – – – –
+ + Η διαδικασία εκπόλωσης-επαναπόλωσης επαναλαμ-
+ + – – + + + +
K+ βάνεται στην επόμενη περιοχή της μεμβράνης. Με
3
αυτόν τον τρόπο, τα τοπικά ρεύματα ιόντων κατά
Δυναμικό μήκος της μεμβράνης προκαλούν τη
ενεργείας
K+ μετάδοση του δυναμικού δράσης κατά μήκος του
+ + + + – – – –
– – – – + ++ + +
άξονα.
Na
– – – – + + + +
+ + + + – – – –
K+
ΣΥΝΑΨΕΙΣ
Πώς επικοινωνούν οι νευρώνες με άλλους νευρώνες και με άλλα κύτταρα σε συνάψεις;

Δενδρίτες

Σώμα

Πυρήνας
Σύναψη
Πορεία
Άξονας σήματος

Προσυναπτικό κύτταρο Μετασυναπτικό κύτταρο

Έλυτρο μυελίνης

Τερματικά
σύναψης
Νευρική σύναψη
Είναι η εξειδικευμένη περιοχή σύνδεσης (επαφής) μεταξύ των νευρώνων (ή
μεταξύ νευρώνων και κυττάρων άλλων ιστών π.χ. νευρομυϊκές συνάψεις.
Σχηματίζεται συνηθέστερα μεταξύ του νευρίτη (νευράξονα) ενός νευρώνα
(προσυναπτικό κύτταρο) και του δενδρίτη ενός άλλου (μετασυναπτικό κύτταρο).

Αποτελείται από:
• Την προσυναπτική μεμβράνη (στις νευρικές απολήξεις του νευράξονα, δηλ.
τα τελικά κομβία).
• Την μετασυναπτική μεμβράνη (στον δενδρίτη του μετασυναπτικού
κυττάρου).
• Την συναπτική σχισμή ή συναπτικό κενό (ανάμεσα στις δύο μεμβράνες).

Η διαβίβαση των πληροφοριών στις συνάψεις γίνεται συνήθως χημικά, με την

απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών από τα τελικά κομβία του προσυναπτικού
κυττάρου στην συναπτική σχισμή, με επακόλουθη ενεργοποίηση των
υποδοχέων της μετασυναπτικής μεμβράνης που προκαλεί μεταβολή (διεγερτική
ή ανασταλτική) του μετασυναπτικού κυττάρου.
Postsynaptic
neuron

Synaptic
terminal
of presynaptic
neurons

5 µm
 Προσυναπτικό Μετασυναπτικό κύτταρο
κύτταρο

Συναπτικά κυστίδια
5 Na+ Νευρο-
K+
που περιέχουν Προσυναπτική διαβιβαστές
νευροδιαβιβαστή μεμβράνη
Μετασυναπτική
μεμβράνη

Χημειο-ρυθμιζόμενα
Δίαυλοι τάσηςCa2+ κανάλια ιόντων

1 Ca2+
2
4 Μετασυναπτική 6
μεμβράνη
3
Συναπτική σχισμή

Χημειο-ρυθμιζόμενα
κανάλια ιόντων

1) Όταν ένα ΔΕ εκπολώνει τη μεμβράνη στο συναπτικό τέρμα 2) ανοίγουν Χημειο-

ρυθμιζόμενα κανάλια ιόντων, 3) τοCa++ που εισέρχεται προκαλεί την εκκένωση
κυστιδίων γεμάτων νευροδιαβιβαστές (4). Οι νευροδιαβιβαστές συνδέονται με Χημειο-
ρυθμιζόμενα κανάλια ιόντων. Το αποτέλεσμα είναι ένα μετασυναπτικό δυναμικό(ΜΣΔ).
Τα ΜΣΔ έχουν σε αντίθεση με τα ΔΕ διαβαθμίσεις. Μερικές φορές τα ΜΣΔ δημιουργούν
ένα νέο ΔΕ, αλλά όχι πάντα.
Τόσο από την περιφέρεια στο ΚΝΣ, όσο και από
το ΚΝΣ στην περιφέρεια τα νευρικά ερεθίσματα
ταξιδεύουν ως ηλεκτρικά σήματα διαμέσου των
νευρώνων με χημικούς διαβιβαστές
(νευροδιαβιβαστές) στους επόμενους νευρώνες.
 ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ:
Είναι βιοχημικές ενώσεις που παράγονται από τους ίδιους
τους νευρώνες με τη βοήθεια ενζύμων και
συγκεντρώνονται στα συναπτικά κυστίδια του νευρικού
κυττάρου.