Sjellje Investitore

LEKSION #2
“SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGJEVE"
Çështje që do të trajtojmë
 Çmimi i riskut
 Kufiri i efiçecës
 Ekuacioni i Markowitz-it në praktikë
 Investimet e huaja dhe risku i portofolit
 Efiçenca e tregut

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 2

Çmimi i riskut

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 3

Kthimi dhe varianca

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 4

 Portofoli i aseteve
Le të konsiderojmë kombinimin e dy aseteve. Meqë kthimet e
aseteve nuk lëvizin saktësisht në të njëjtin drejtim, variabiliteti
reduktohet.
Treguesit statistikor që masin se si dy variabla rastësor lidhen janë
kovarianca dhe korrelacioni.
Nëse njëri variabël tenton të jetë mbi (poshtë) mesataren dhe në
të njëjtën kohë edhe variabli tjetër tenton të jetë mbi (poshtë)
mesataren, kovarianca dhe korrelacioni janë pozitive.
Nëse dy variabla tentojnë të lëvizin në drejtime të ndryshme,
kovarianca dhe korrelacioni janë negative.

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 5

Kovarianca dhe korrelacioni

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 6

Portofoli optimal

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 7

Shembull – Portofoli optimal

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 8

Zgjidhja – Portofoli optimal

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 9

Eficenca
Ne akoma nuk jemi të sigurtë mbi sasinë e parave që duhen
investuar në secilin aset që përbën portofolin tonë.
Cështja bëhet më e ndërlikuar nëse nuk kemi dy po shumë më
tepër asete në portofolin e investimeve.
Për t’i dhënë përgjigje pyetjeve tona do të përqëndrohemi në
analizën e konceptit të kufirit apo bashkësisë eficente. Kufiri
eficent njihet ndryshe edhe si kufiri i Markowitz-it, në nder të
ekonomistit qe e perdori per here te pare kete koncept.
Në vijim do të kuptojmë se si kombinime të ndryshme të sasisë
së aseteve con në rezultate të ndryshme financiare.

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 10

Kufiri i efiçencës (1)
Dy asetet High Tech dhe Low Tech në figurën 2.1 jepen disa kombinime
të mundëshme risk-kthim në rast se ndryshojmë peshën specifike të
secilit aset.
Figura 2.1 Kombinime te kthimeve dhe riskut ne nje portofol

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 11

Kufiri i efiçencës (2)
Figura 2.2 Kombinime te kthimeve dhe riskut ne nje portofol
Në figurën 2.2 kemi disa
investime individuale
(A-D) dhe disa portofole
investimesh (E-G).

Në të djathtë të pikës me
risk minimal (portofoli G)
ndodhet pjesa e grafikut
që njihet si kufiri i
eficensës.

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 12

Risku
Sa më shumë asete t’i shtohen portofolit aq më shumë mund të
reduktohet risku.
Ne i referohemi
Riskut që mund të eliminohet si risk i diversifikueshëm apo josistematik.
Risku që nuk mund të eliminohet njihet si risk jo i diversifikueshëm ose
sistematik. Risku sistematik është i përbashkët për të gjitha asetet dhe si
i tillë nuk mund të eliminohet sado asete të shtojmë.
Në anën tjetër nisur nga supozimi se të gjithë investitorët kanë të
njëjtat pritshmëri, ata do të përballen me të njëjtin kufi të
eficencës.

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 13

Vija e tregut të kapitalit
Figura 2.3 Vija e tregut te kapitalit
Vija që lidh Rf dhe M
njihet si vija e tregut të
kapitalit dhe përfaqëson
të gjitha kombinimet e
asetit pa risk dhe
portofolit të tregut.

Vija e tregut të kapitalit

(CML)* tregon sa kthim
mund të merret në
këmbim të riskut të shtuar.

*Capital Market Line

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 14

Ekuacioni i Markowitz-it

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 15

Ekuacioni i Markowitz-it

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 16

Shembull – Korrelacioni 1

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 17

Korrelacioni 1
Nëse koeficienti i korrelacionit është më i vogël se 1, risku i portofolit
është më i vogël se mesatarja e risqeve individuale të aseteve. Pra, kur
korrelacioni bie poshtë 1, risku i portofolit është më i vogël sesa
mesatarja e aseteve individuale që përfshihen në portofol.

Në këtë kuptim me rënien e korrelacionit, bie edhe risku i portofolit.

Risku i portofolit është më i ulët kur korrelacioni është -1. Kur
korrelacioni është -1 është e mundur të gjenden pesha specifike të
aseteve që e cojnë riskun në zero.

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 18

Shembull – Risku zero (1)

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 19

Shembull – Risku zero (2)

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 20

Lidhja kthim-risk
Figura 2.4 Lidhja midis kthimit dhe riskut
Nëse korrelacioni midis
kthimeve është -1, është e
mundur të gjenden
portofole të X dhe Y që e
reduktojnë riskun në zero
sic është pika A.

Nëse, korrelacioni është 1,

një portofol kombinimesh
X, Y do të jetë segmenti XY
ku risku i portofolit është
mesatarja e risqeve të dy
aseteve.

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 21

Korrelacioni dhe risku
 Përfundimi kryesor i ekuacionit të Markowitz-it është ai se
korrelacioni i ulët con në reduktim risku.

 Rasti ekstrem sic përmendëm më lart është ai i portofoleve pa

risk kur mungon korrelacioni (-1).

 Një përfundim tjetër është edhe fakti se me rritjen e numrit të

aseteve të ndryshme reduktohet risku.

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 22

Investimet ne asete të huaja
 Investimi në asete të huaja ka dy efekte të kundërta në riskun
e portofolit.

 Risku reduktohet nga njëra anë sepse diversifikohet portofoli

si pasojë e mungesës së korrelacionit, por në anën tjetër kemi
riskun e normave të këmbimit pasi asetet janë në monedhë të
huaj.

 Të dy ndikimet në risk mund të interpretohen nëpërmjet

ekuacionit të Markowitz-it. Efekti risk-reduktues rritet nëse
asetet zgjidhen nga ato tregje financiare që kanë korrelacion
të ulët me tregun financiar vendas.

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 23

Investimet e huaja (1)
Figura 2.5 Diversifikimi nepermjet tregut nderkombetar

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 24

Investimet e huaja
Figura 2.5 tregon se si risku i portofolit tenton të ulet me rritjen e
numrit të aseteve.

Ulja e riskut është më evidente nëse korrelacioni është i ulët dhe i tillë
pritet të jetë korrelacioni midis aseteve vendase dhe të huaja. Si
rrjedhim risku i portofoleve ndërkombëtare tenton të bjerë më shpejt
se ato vendase.

Risku sistematik për portofolet e diversifikuar në nivel ndërkombëtar

është më i ulët se risku sistematik vendas.

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 25

Risku i aseteve të huaja

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 26

Shembull – Investimet e huaja

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 27

Modeli CAPM (1)
Sipas modelit CAPM (Capital Asset Pricing Model), vetëm riskut të
lidhur me tregut mund ti vendoset një cmim në treg.

Varianca apo devijimi standard nuk është matësi më i

përshtatshëm i riskut pasi ky i fundit mat riskun total, përfshirë
riskun e diversifikueshëm dhe atë sistematik apo të tregut.

Matësi i riskut sipas CAPM, beta merr në konsideratë

ndjeshmërinë e asetit ndaj riskut pra riskun sistematik apo të
padiversifikueshëm.

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 28

Modeli CAPM (2)

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 29

 Karakteristikat e “beta”
Beta (β)
1. Eshtë kovarianca e kthimit të një aksioni i me kthimin e tregut,
pjestuar me variancën e kthimit të tregut.
2. Beta për tregun është 1, në kuptimin që tregut sillet si
vetvetja.
3. Nëse beta është pozitive, që jepet nga (E(Rm)-Rf). Premiumi i
riskut është kthimi i pritshëm në këmbim të një risku tregu më
të lartë se norma e interesit pa risk.

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 30

 Tregjet efiçente
Nëse një treg është eficent, informacioni është i plotë dhe i pasqyruar në
cmimin e aseteve. Pra, përkufizimi i tregjeve eficente mbështetet në
informacion.
Sipas ekonomistit Fama (fitues i cmimit Nobel) egzistojnë tre lloje të
eficensës së tregut:
Forma e dobët (weak form), cmimet përfaqësojnë informacionin që
lidhet me kthimet historike.
Forma gjysëm e fortë (semi-strong form), cmimet pasqyrojnë gjithë
informacionin e njohur në formë publike psh kthimet e kaluara ato të
parashikuara, gjithcka e rëndësishme që del në shtypin e specializuar.
Forma e fortë (strong form) cmimet pasqyrojnë edhe informacionet që
nuk njihen në aspektin publik psh i ashtuquajturi informacion i insider-ve

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 31

Hipoteza e Tregjeve Eficente

Prof.as.dr. Ermira Kalaj LEKSION #2 - SJELLJA FINANCIARE & EFICENCA E TREGUT 32