Katherine Nicole G.

Santos
ABM 11 McGregor
Delikado ka sa lamok na may dengue

PANAHON na naman ng tag-ulan at isa sa mga binabantayang sakit sa panahong ito ay ang sakit na hatid ng
lamok. At isa sa pinakamapanganib na sakit na dala ng lamok ay ang Dengue Fever. Nitong 2016, base sa report
ng World Health Organization (WHO) ay napaulat na ang Pilipinas ay nagkaroon ng 176,411 hinihinalang kaso
ng dengue kung saan 422 dito ang namatay.
Ayon naman sa ulat ng Department of Health nitong nakaraang Abril mayroong 26,433 hinihinalang kaso ng
dengue simula nitong taon. Kumpara sa 41,170 kaso sa pareho ring panahon noong 2016, mas mababa naman
ito ng 35.8 porsiyento.
Pero hindi naman ito nangangahulugan na magiging kampante na tayo dahil mapanganib na sakit pa rin ang
dengue.
Narito ang ilang impormasyon tungkol sa dengue fever na dapat mong malaman.

ANO ANG DENGUE FEVER?

Ang dengue fever ay isang sakit na sanhi ng virus na dala ng lamok at mabilis na rin ang pagkalat nito sa mga
nakalipas na mga taon. Ang dengue virus ay hatid ng mga babaeng lamok mula sa uring Aedes aegypti at Aedes
albopictus. Ang mga nasabing lamok ay siya ring naghahatid ng chikungunya, yellow fever, West Nile infection
at Zika infection. Ang dengue ay laganap sa mga tropikong bansa kung saan ang iba’t ibang anyo nito ay
apektado ng pag-ulan, tempe-ratura at walang plano at mabilis na urbanisasyon.
Ang severe dengue (o mas kilala bilang dengue hemorrhagic fever) ay una naman nakilala noong dekada 50
kung saan nagkaroon ng epidemya ng dengue sa Pilipinas at Thailand. Sa ngayon, ang severe dengue ay
nakakapekto sa karamihan ng mga bansa sa Asya at Latin America at ito na rin ang naging pangunahing dahilan
ng pagkakaospital at kamatayan ng mga bata at mga matatanda sa nasabing rehiyon.
Ang malumanay na kaso nito ay nagiging sanhi ng pantal at mga sintomas ng trangkaso. Sa ibang tao, lalo na sa
mga bata, mas nagiging seryoso ang uri ng sakit na ito na mas kilala sa tawag na dengue hemorrhagic fever at
dengue shock syndrome.

ANO ANG SANHI NG DENGUE FEVER?

Ang dengue fever ay kumakalat sa pamamagitan ng kagat ng lamok na may dala ng dengue virus. Ang virus ay
kumakalat mula sa tao tungo sa ibang tao sa pamamagitan ng pagkakahawa. Ang mga tao na may dengue fever
ay kinakailangan naman na protektahan mula sa kagat ng lamok. Kapag ang isang lamok ay naka-kagat ng tao
na may dengue ang nahawaan na lamok ay naipapasa naman ito sa ibang tao.
Ang paglaganap nito ay karaniwan naman sa maraming bansa sa Latin America at Southeast Asia. Ang sakit ay
nangyayari rin sa Africa, ilang bahagi ng Middle East, sa Western Pacific, Puerto Rico at iba pang tropical at
subtropical na lugar. Ang mga biyahero o manlalakbay na bumibisita sa mga nasabing rehiyon ay maaari
namang mahawa nito.

ANO ANG MGA SINTOMAS NG DENGUE FEVER?

 Ang mga sintomas ng dengue fever ay maaaring malumanay o matindi. Sa mga malumanay na kaso nito
ang ilan sa mga karaniwang sintomas nito ay:
 Biglaang mataas na lagnat na umaabot sa 41°C.
 Sakit ng ulo
 Sakit sa mata
 Sakit sa kasu-kasuan at kalamnan
 Pantal
 Pagkahilo, pagsusuka at kawalan ng ganang kumain.
 Ang lagnat ay tumatagal ng halos isang linggo at pabalik-balik ito.
 Matapos ang inisyal na lagnat, ang ilang tao ay nagkakaroon ng mas maraming seryosong sintomas na
senyales na ng dengue hemorrhagic fever. Kinabibilangan ito ng:
 Senyales ng pagdurugo tulad ng: namumulang patse na katulad ng mga pasa o kaya maliliit na pulang
batik; pagdurugo sa ilong, bibig at gilagid; pagsusuka ng dugo at pagdudumi na sobrang maitim.
 Matinding sakit sa tiyan.
 Senyales ng shock o pagkagimbal.
 Kung mayroon na ng mga nasabing sintomas ng dengue fever, magpatingin na sa doktor o pumunta na
agad sa ospital.

PAANO GINAGAMOT ANG DENGUE FEVER?

Wala pa talagang epektibong gamot para gamutin ang dengue fever bagamat may na-develop nang vaccine para
malabanan ito.
Ang mga malumanay na kaso nito ay puwedeng gamutin sa bahay kung saan kailangan lamang ng pahinga at
pag-inom ng maraming tubig para makaiwas sa dehydration. Maaari kang uminom ng acetaminophen para sa
sakit subalit hindi pupuwede ang mga anti-inflammatory medicine tulad ng aspirin, ibuprofen o naproxen.
Maaari kasing makadagdag ito sa grabeng pagdurugo. Ang mga tao na may malumanay na kaso ng dengue
fever ay gumagaling naman makalipas ang dalawang linggo.
Ang dengue hemorrhagic fever, na mas seryosong anyo ng dengue fever, ay nangangailan ng gamutan sa
ospital. Kinakailangan mo na ng intravenous (IV) fluids para gamutin ang dehydration. Baka kailangan mo rin
ng blood transfusion para mawala ang nawalang dugo sa iyo. Babantayan ka ring mabuti para sa mga senyales
ng pagkagimbal.

Mga pagsusuri sa tekstong delikado ka sa lamok na may dengue

 Ang layunin ng may akda ay mapalaganap ang kaalaman ukol sa dengue.
 Ang teksto ay di-piksyo, napapanahon at nangyayari sa totoong buhay
 Ang mga impormasyon ay may katumpakan (paglalagay ng mga talasanggunian)
 Gumamit ng mga organizational markers upang maisaayos ang mga ideya
 Paggamit ng mga nakalarawang representasyon (gumamit ng larawan ng lamok)
 Pagbibigay ng depinisyon sa sakit na dengue
 Nagbigay ng mga datos ukol sa dengue
 May estrukturang sanhi at bunga (nagbigay ng mga sanhi ng dengue at mga sintomas nito)
 Nakatulong sa pagunawa sa isang mahalagang isyu sa ating lipunan