المنازعات الجبائية

‫ﺗﺤﺖ ﺇﺷﺮﺍﻑ‪:‬‬ ‫ﻣﻦ ﺇﻋﺪﺍﺩ ﺍﻟﻄﺎﻟﺒﺎﺕ ﺍﻟﻘﺎﺿﻴﺎﺕ‪:‬‬
‫ﺍﻝﻨﺎﺌﺏ ﺍﻝﻌﺎﻡ ﺍﻝﻤﺴﺎﻋﺩ‬ ‫• ﺒﻭﺩﻫﺭﻱ ﻓﻠﺔ ﻋﺒﻠﺔ‬ ‫• ﺒﻭﻗﺒﺭﻴﻥ ﻓـﺎﻓـﺎ‬

‫• ﺸـﺎﻜﻲ ﺃﻤـــﺎل‬ ‫• ﺒﻥ ﻨـﻭﺭ ﻏﻨﻴـﺔ‬
‫ﺍﻝﺴﻴﺩ‪ :‬ﻴﻜﹼــﻥ ﻤﺤﻤﺩ‬
‫• ﻋﻁــﻭﻱ ﻨﺠﻴـﺔ‬ ‫• ﻤﺼﻁﻔﺎﻭﻱ ﺠﺎﺯﻴﺔ‬
‫• ﺤﻨﺼـﺎﻝﻲ ﻨـﻭﺍل‬
‫ا
ا ‬
‫ا اول ‪ :‬م ا م ا اي‬
‫ا اول ‪ :‬ا م ا ا اي ‪.‬‬
‫ا ‪ "#‬اول ‪'( :‬م أ‪ $%‬ا م ا ‬
‫ا ع اول‪'( :‬م ا م ا ‪.‬‬
‫ا ع ا ‪ : * +‬أ‪ $%‬ا م ا ‪.‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪: * +‬أهاف وه‪ ,-‬ا م ا ‬
‫ا ع اول ‪ :‬أهاف ا م ا ‪.‬‬
‫ا ع ا ‪ : * +‬ه‪ ,-‬ا م ا ‪.‬‬
‫ا ا ‪ *', : * +‬ت ا وآ‪. (0 --‬‬
‫ا ‪ "#‬اول ‪ *', :‬ت ا ‬
‫ا ع اول‪ :‬ا ‪ 5 4‬ا ‪ 4‬وا ق ‪ (-6‬‬
‫ا ع ا ‪ 7-8: * +‬ا ‬
‫ا ع ا ‪: +‬ا < و‪ 46‬إ‪ 9:5‬ت ‪. 1992‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪ :* +‬أ‪ %‬س ض ا @ وآ‪. (-8 --‬‬
‫ا ع اول‪ :‬أ* ط ض ا @ وآ‪ --‬إ‪D‬اء ا ا< ا ‪-‬‬
‫ا ع ا ‪ : * +‬ر‪ %‬ا ‪ 46 G‬وآ‪ -8 --‬ا ‪ F‬ا ‬
‫ا ا ‪ : * +‬ا ‪ 9‬ا‪M‬دار ‪ 'K8‬ا ز ت ا ‪ -‬ا ‪ ' 6 5 I‬ء وا ‪.-G‬‬
‫ا اول ‪ :‬ز ت ا ' ء و ز ت ا ‪. -G‬‬
‫ا ‪ "#‬اول ‪ :‬ا ‪ G‬س ا ‪.'4‬‬
‫ا ع اول ‪ :‬ا ‪ G‬س ا ‪N F '4‬ق ا ‪. @ 6 7,‬‬
‫ا ع ا ‪ N : * +‬ت < ‪ O6‬ا @ا" ا ‪. GI‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪ : * +‬ز أ‪ %‬س ا @‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪ : +‬ز ت ا ‪-G‬‬
‫ا ا ‪ * +‬إ‪D‬اءات ا ‪ PG‬ا‪M‬داري ز ت ا ' ء وا ‪. -G‬‬

‫ا ‪ "#‬اول ‪ :‬إ‪D‬اءات ا ‪ PG‬ا‪M‬داري ‪.‬‬
‫ا ع اول ‪'G :‬ى ا ‪',R‬ى‬
‫ا ع ا ‪T : * +‬و‪ (N‬و‪. ( DS‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪ : * +‬درا‪ %‬ا ‪',R‬ى ‪'GK V‬ى ا‪M‬دارة ا ‪. -‬‬
‫ا ع اول‪ :‬ا ‪ X‬ا ‪',R‬ى ‪N F‬ف ا ا '‪@ W‬ا"‬
‫ا ع ا ‪ : * +‬ا ‪ X‬ا ‪',R‬ى ‪N F‬ف ا‪M‬دارة ا آ‬
‫ا ع ا ‪ : +‬ا ‪ X‬ا ‪',R‬ى ‪N F‬ف ا ‪ K%Y‬ت ا ‪,‬ى‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪ : +‬ا 'ء إ ‪ V‬ن ا ‪. F4#‬‬
‫ا ع اول‪ P-8 :‬وا‪ G‬ص ن ا ‪@ F4#‬ا" ا ‪T‬ة وا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ ‪.‬‬
‫ا ع ا ‪ : * +‬ا‪DM‬اءات ا [ *'*‪ F4# -‬أ م ن ا ‪@ F4#‬ا" ا ‪T‬ة وا ‪ V P%‬ا [‪ -‬‬
‫ا @ ‬
‫ا ع ا ‪ : +‬ا]راء ا درة ‪ F‬ن ا ‪ F4#‬ا‪M‬دار و‪. (G4-N‬‬
‫ا ع ا ا‪ : ^6‬ا ‪ _-'G‬ا ‪'[6 5 I‬ق ا ‪-KG‬‬
‫ا ا ‪ : +‬ا ‪ 9‬ا [@ ‪ 'K8 -‬ا ز ت ا ‪ -‬ا ‪ ' 6 5 I‬ء وا ‪.-G‬‬
‫ا اول ‪ :‬ا ‪ 'I‬ا ‪ -‬أ م ا [@ ء ا‪M‬داري‬
‫ا ‪ "#‬اول ‪T :‬و‪. (N‬‬
‫ا ع اول ‪ :‬أ‪N‬ا( ‪.‬‬
‫ا ع ا ‪ (,T : * +‬و‪'G‬اه ‪.‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪ : * +‬إ‪D‬اءا‪ (8‬أ م ا ` ا‪M‬دار و‪ $‬ا و ‬
‫ا ع اول ‪ :‬ا ‪ _-[G‬و ا ‪I‬ة‬
‫ا ع ا ‪-% : * +‬ورة ا [ارات ا‪M‬دار وإ‪D‬اءات ا ‪ (- F4#‬أ م ‪ $‬ا و ‪.‬‬
‫ا ا ‪ : * +‬ا ا‪ P‬ا ‪ -‬ا ‪#‬و‪ 9‬أ م ا [@ ء ا ا‬
‫ا ‪ "#‬اول‪ G D:‬ا `‪ b‬وا ‪(G‬ب ا ‬
‫ا ع اول ‪ :‬أ‪ %‬ب وأ‪ c‬ر ا `‪ b‬وا ‪(G‬ب ا ‪.‬‬
‫ا ع ا ‪ :* +‬أرآ ن ‪ G D‬ا `‪ b‬وا ‪(G‬ب ا ‪.‬‬
‫ا ع ا ‪ : +‬إ‪D‬اءات ‪ GD ,‬ا `‪ b‬وا ‪(G‬ب ا وا اء ا ‪. (- "8G‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪0 -8 D :* +‬ا" ‪ [GK -d‬أو ا‪ M‬ء ( ‪.‬‬
‫ا ع اول‪ :‬أرآ ن ا ‪.‬‬
‫ا ع ا ‪ : * +‬ا ‪ 46 G‬ا ‪eG‬د‪ -‬وا ا‪ -‬وا اء ‪. (-‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪ f-8 : +‬ا‪ ,9‬م ا ا‪ -‬ا ‪ 6 [4G‬ا‪ P‬ا ‪-‬‬
‫ﺍﻻﻗﺘﺭﺍﺤﺎﺕ‪.‬‬
‫ﺍﻝﺨﺎﺘﻤﺔ‪.‬‬
‫‪ G48‬ا ا ‪ F-6 F‬دول ا ‪ P 4‬ا ‪ +‬ا ‪ (- X G‬ا [ ت ا ‪ -' 4‬ار‪f 8‬ه‪ 46 5' :‬ا‪:[G%W‬ل‪ ،‬و‪'4‬د‬
‫ذ ‪ h‬إ ‪ V‬إ*‪ R‬ء ا (‪ -‬آ ا [ وا‪ -% %‬و و‪ F‬أ‪ --K8 D‬دوا ‪ "-‬ا ‪ ، (D F P,‬وا ' ا '‪d‬ا ‪،S (D F‬‬
‫‪e‬ت ‪ K h f6‬ا [ ت ‪'%‬اء آ *‪ --KG 6 5 X‬أو ا ‪ -(G‬ا‪ G‬دا ‪ V‬ا ‪.‬‬
‫ ‪ 1986 %‬ف ا‪ G<W‬د ا '‪ 6'45 N‬ت ه‪ "K6 -,-‬ا‪ I*W‬ض ا ‪'G‬ا ‪ 4%‬ر ا ‪G‬ول ‪ ،‬وا ‪f‬ي ا* ‪l‬‬
‫[ان ‪ I0 n‬أو<^ ‪-‬ا*‪ -‬ا و دا‪#0 P‬ت ا ‪ #K‬ت إ ‪ V‬ا [‪ -‬م ‪[G%: – p *6 – m#I ^0'6‬ار أو‬
‫ا ‪ q-G‬ا (‪ ,-‬ا ‪f‬ي (‪'G 6 PG‬از* ت ا ‪,‬ى ه‪ ^K8 l‬ا ' ‪.‬‬
‫و‪: F‬ل ه‪f‬ا ا ‪'G‬ل ‪r‬ن ا ا ‪ % D 9‬إ ‪ V‬ا ا ‪ 4‬د ‪ ' G‬ا ‪ q‬ا ‪ -' 4‬و‪ _-[8‬ا '‬
‫ا‪ G<W‬دي وا‪ 46 5' GDW‬ا ‪ lD'G‬ا ا ‪f‬ي ( ‪ ^ ,G 6‬ا م ا ‪ ، 4‬ا ‪f‬ي ض ا ‪ - R‬وا ‪4‬ا ‬
‫‪ --K8‬ا ‪ ، (D F‬و ‪ *'-‬ا‪DM‬اءات ا ‪N F 4G‬ف ا ‪ 7,‬وا‪M‬دارة ا ‪'% 9 V -‬اء ‪ (D F‬أى ‪.‬‬
‫و ‪fG‬آ‪- 8 -‬ت ا ['ا*‪ F-‬ا ‪ -‬ا ا ا ‪'K‬ات ا‪-‬ة ‪ 6 1990 % f 5‬م ‪ D‬أ‪، -8 l% %‬‬
‫‪ 8 V G4‬ت ا ‪ ، F-,‬وه‪f‬ا ‪',‬ن آ ‪YK‬ول واع ‪e6‬ه ‪ K -‬ه ‪ lG‬ا [ ت ا ‪P[8 l "#G ، -' 4‬‬
‫‪ -5 [#6 l8‬ود<‪ -d ، [-‬أن ‪ 8‬وز ا‪M‬دارة ا @‪ -‬ود ا 'ص ا ‪ -4RG‬أو ا‪ [G‬د ا ‪f(6 7,‬ا ا ‪ G‬وز‬
‫وا ‪f‬ي ‪ F R‬ة أ‪ %‬ب ‪ ( ،‬ا ‪'#G‬ر ا‪ G<W‬دي وا ‪ "[G‬ا ا‪ P‬وم ا‪[G%‬ار ا ['ا*‪ F-‬وو‪'D‬د اغ ه ‪ l8‬ا‪-‬ة ‪, .‬‬
‫ه‪f‬ا ‪ 6 V K l eR‬ز ت ا ‪ -‬ا ‪ G‬ا< و‪'D‬ده ا [ *'ن ا ا اي وا ‪'+8 G‬ر ‪ F-6‬ا ‪ 7,‬وا‪M‬دارة‬
‫ا @‪.‬‬
‫ ‪IG% 6 (9 F,‬ام‬ ‫و‪' 6‬ازاة ^ ذ ‪ 5 h‬آ ز ‪8‬ل ‪ : ' V‬ت ‪ F-6 eR8‬أ‪ 5‬ب ا ['ق‬
‫و‪. -4 %‬‬
‫أ `‪ , :‬ز ‪* 4G‬اع أو د'ى أو ' ‪(8‬ف إ ‪ V‬آ ‪T‬ء ‪ G‬زع ‪.l-‬‬
‫و‪ (4‬ا آ‪'G‬ر ‪ 6‬آ ‪ 8 F, " l '[6‬ا ز ‪ ' (*e6 6‬ا ['ا ا ‪ F F, 8 G‬و‪'D‬د ‪9‬‬
‫ [@‪ G -‬زع ‪." (-‬‬
‫وا ز ا ‪'+8 -‬ر و[ ‪ %‬ب *‪f‬آ ( ‪:‬‬

‫ ‪ % 6‬ا‪ G‬ع ا ‪ lG0 K8 F 7,‬ا‪M‬دارة ا @‪. -‬‬
‫ ‪'* < 48‬ن ا @ا" أو إ ` ء *‪ l- "8G < 4R8 v‬ا‪ G%‬دة دا‪ 4‬ا @ ‪ F‬ا ‪ ^RG‬ا ‪.‬‬
‫ ا‪G‬اض ا ‪ F 7,‬إ‪D‬اءات ا ‪ 46 G‬ت ‪.‬‬
‫ ‪(8 9‬ب ا ‪ F 7,‬د^ ا @ أو ‪ b` 6 l -< 9‬ا @ ( ‪ fe8‬ا ز ا ‪ -‬ا ا ا‪.-‬‬
‫و‪ V‬ه‪f‬ا ا‪ %‬س ‪ (8‬أه ‪ -‬ا ز ا ‪ ،-‬وا ‪ G‬ه '‪'0‬ع ‪ +6‬ا ‪ + G‬ا ع و‪ q 9‬ا ‪7,‬‬
‫وا< *‪ R‬ط ا‪M‬دارة ا ‪ ، -‬وا‪G9‬ام ا ‪ K‬واة أ م < *'ن ا @ ‪.‬‬
‫و‪ F‬ا‪ D‬آ ه‪f‬ا ن أه‪ P‬ا‪ %‬ب ا ‪ GI* G4D G‬ر ه‪f‬ا ا '‪'0‬ع ه ‪:‬‬
‫ *[‪ v‬ا ‪ eK‬ا ز ا ‪ -‬ر‪ (G<: Pd‬ا '‪-N‬ة ‪ @[ 6‬ء ‪ P@ ،‬ا ‪:4G‬ت ا ‪N G‬أت ‪'* < V‬ن‬
‫ا‪DM‬اءات ا ‪ G 6 -‬ره ‪D‬ء ‪ F‬ا ز ت ا‪M‬دار ‪.‬‬
‫ ا ‪W'G‬ت ا ‪ (4 G‬ا‪ G<W‬د ا '‪ N‬وا ‪ "#G G‬ا‪ GW‬د اآ‪ +‬آ‪ V +‬ا 'ارد ا ‪ ، -‬و ‪ 5‬ا ‪ 4‬د ‪.‬‬
‫ ا ‪ _ 4G‬درا‪ %‬ا ز ت ا ‪ -9 F -‬ا (‪ -‬آ ‪ ،‬وا ['ا ‪ ،‬و ا‪DM‬اءات ا ‪ 4GK‬ا اع ‪.‬‬
‫ ر‪ Gd‬ا ‪ -IR‬ا ‪ _ 4G‬ا دة ا ‪'0 V 5 ، -‬ء در‪ w %‬إ‪ N‬ر ا * ‪ p‬ا [ر ‪:‬ل‬
‫ا ‪ F',G‬ا ر‪ %‬ا ‪ @[ -4‬ء ‪.‬‬
‫و‪ F‬ه‪f‬ا ا ‪ _#‬ن ا ‪ KG‬ؤل ا ‪f‬ي ض *‪ lK‬ه‪f‬ا ا د‪.‬‬
‫ ه ا‪DM‬اءات ا [رة < *'* ا ز ت ا ‪ -‬ا ‪ F, G‬أن ‪ F-6 R8‬ا‪M‬دارة ا ‪ -‬وا ‪ @ 6 7,‬؟‬
‫و ‪ V 6 Dz‬ه‪f‬ا ا ‪ KG‬ؤل ا‪ 4G%‬ا (‪ -‬ا]‪ (* -6 8‬وذ ‪ +6 P-K[G6 h‬إ ‪' c:c V‬ل ‪#G* :‬ق ا اول‬
‫ م ا م ا اي‪ Pc ،‬ا‪DM‬اءات‬
‫ا‪M‬دار ا ‪ 'KG 4G‬ا ز ت ا ‪ -‬ا ‪ ' 6 5 I‬ء وا ‪ -G‬وه‪f‬ا ا ا ‪ * +‬أ ا ا ‪ G +‬ول‬
‫ا‪DM‬اءات ا [@ ‪ -‬ا ‪ 'KG 4G‬ا ز ت ا ‪ -‬و‪ W'5‬إ ‪ V‬ا ا‪ P‬ا ‪ I F D‬ا‪G W‬ا ت ا ‪. -‬‬
‫إن ا‪ G‬د ا و م ‪{ l- ^N [G8 P, D‬ة ا‪ {G‬رات ‪ ،{-‬ا<‪ {G‬د ا‪ {- GD‬و‪ ،-{% -%‬آ { أن ا {@ ‪{G8‬‬
‫ا ارة ه‪f‬ا ا م آ'*( اداة ا ‪ V4K8 - 8 , -K-‬إ ‪ (-‬ا و ا ‪.+‬‬
‫و ‪ { {{ 6 P{* V{G9‬ا {{ م ا ا{ي‪#G{% ،‬ق إ {{‪ V‬ا { م ا {{ ا ا{ي { {{ أول‪ P{c ،‬إ {{‪ {*', V‬ت ا {{‬
‫وآ‪.* c (0 --‬‬
‫ﺍﻟﻤﺒﺤﺚ ﺍﻷﻭﻝ ‪ :‬ﺍﻟﻨﻈﺎﻡ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ﺍﻟﺠﺰﺍﺋﺮﻱ ‪:‬‬
‫ ‪ F,‬ا ‪#G‬ق م ا ا اي ‪: F‬ل ‪ ،l'( 8‬أ‪ ،lK%‬ه‪ lG,-‬وأها‪: F l‬ل ا ‪ " #‬ا ‪: - G‬‬
‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻷﻭﻝ ‪ :‬ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻭﺃﺳﺲ ﺍﻟﻨﻈﺎﻡ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ‪:‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻷﻭﻝ ‪ :‬ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺍﻟﻨﻈﺎﻡ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ‪ '( l :‬ن‬
‫أو‪ :W‬ﺍﻝﻤﻔﻬﻭﻡ ﺍﻝﻀﻴﻕ‪:‬‬

‫و‪ ' 4‬ا ['ا ا [ *'*‪ -‬وا ‪ -‬ا ‪ P8 G‬ا‪ #G<W‬ع ا @ ا‪ l9‬ا ‪ F - GG‬ا ‪ ^RG‬إ ‪ V‬ا ‪. -G‬‬
‫‪ : -* c‬ﺍﻝﻤﻔﻬﻭﻡ ﺍﻝﻭﺍﺴﻊ‪:‬‬
‫‪ + G‬آ ا ‪ 5 4‬ا‪ -D' 'M‬وا‪ G<W‬د‪ F ' V4 6 ،‬ا‪ {,‬ر ا ‪'{8 V{ K{%Y‬رات {‪{(8 -K‬ف إ {‪V‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫‪ 9' N _-[8‬ت ['دة وا ‪Y G‬دي ‪ (@46 ^ ( 8‬ا ‪ O4‬إ ‪ V‬آ‪ -‬ن ‪. F-4 0‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ ‪:‬ﺃﺳﺲ ﺍﻟﻨﻈﺎﻡ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ‪:‬‬
‫أو‪ : W‬ا‪ $%‬ا [ *'*‪ -‬م ا ا اي‪:‬‬

‫‪ 6‬أن ا @ ا<‪ #G‬ع ي ‪# 6‬ق ا ‪N F -‬ف ا ‪ #K‬ا ‪ ، 4‬إذن ه ر‬
‫)‪ -(1‬ا
وا ‪0".... ،‬آة ‪-.‬ج ‪() *+‬دة ‪ ! " " #$%‬ا
م ار ع ا ‪.‬د
‪5! 6"
"7 2003‬ف !‪. %‬‬
‫‪+‬ان ‪ ?@ :‬ا>=‪<+! %‬م ا;‪ ، :‬ص ‪.7‬‬
‫ا ‪ -K‬دة‪ G48 -9 ،‬ا ‪ F‬ا‪ G‬ص ا ‪ #K‬ا ‪ ،-4RG‬و‪r l-‬ن ا [ *'ن و‪ w9‬ه' أ‪ %‬س ‪ ، (0‬وا ‪f‬ي ‪ GK‬أ‪l% %‬‬
‫‪ F‬ا ‪'G%‬ر‪ ،‬و‪'[ '( l-‬م ‪ V‬ا ['ا*‪ F-‬ا ‪: - G‬‬
‫‪ -[8 /1‬ت ا ‪ ^RG‬ا ‪:‬‬
‫و‪ ^0‬ا ‪R‬ع ا اي ‪ -8 $‬ت و<'ا ‪ K‬ب ا @ و‪N‬ق ‪ (G-8‬و‪، (-8‬وه ا ['ا*‪ F-‬ا ‪: - G‬‬
‫< *'ن ا @ا" ا ‪T‬ة ا در ‪ "D' 6‬ا)‪ (101-76‬ا ‪Y‬رخ ‪.1976/12/09‬‬
‫< *'ن ا @ا" ‪ -d‬ا ‪T‬ة ا در ‪ "D' 6‬ا)‪ (104-76‬ا ‪Y‬رخ ‪'* < 1976/12/09‬ن ا ‪ V P%‬ر<‪ P‬ا ل ا { در‬
‫‪ "D' 6‬ا)‪(102-76‬ا ‪Y‬رخ ‪1976/12/09‬‬
‫< *'ن ا ‪ -KG‬ا در ‪ "D' 6‬ا)‪ (105-76‬ا ‪Y‬رخ ‪.1976/12/09‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫< *'ن ا ‪ ^6 #‬ا در ‪ "D' 6‬ا )‪ (103-76‬ا ‪Y‬رخ ‪.1976 /12/09‬‬
‫وه{{ <{{'ا*‪ {{48 {{ F-‬دا{{‪ "K{{9 P‬ا ‪ {{#G‬ت ا‪ {{G<W‬د‪ ،‬ا‪ ،{{- GDW‬ا {{‪ -% -K‬و{{وف ا ‪ ،7{{,‬و‪{{8‬ر {{ ا ا{{‬
‫ا ‪'N - %‬ال ا ‪.K‬‬
‫‪'< /2‬ا*‪ F-‬ا ‪: -‬‬
‫ر < *'ن ا ‪ -‬آ ‪ ،%‬و‪'G‬ي ‪ 7GI V‬ا‪DM‬اءات وا [‪ -‬ت ا ‪ GI‬ا ‪ ، 6 [4G‬ا ‪ K{6 5 I‬ا {ور‪،‬‬
‫‪ 7GI 6 8 G‬ا ‪:4G‬ت ا ( ل ا @ ‪.‬‬
‫‪'* < : :+‬ن ا ‪ 1991 K -‬ا در ‪ "D' 6‬ا [ *'ن ‪ 36-90‬ا ‪Y‬رخ ‪ 1990/12/31:‬ا ‪f‬ي ا< إ‪ - D 9:5‬وا‪G%‬ث‬
‫‪ V‬و‪ lD‬ا ‪'I‬ص ‪:‬‬
‫) ‪( IRG‬‬ ‫ا @ ‪ V‬ا ا‪ DM‬‬
‫) ‪( IBS‬‬ ‫ا @ ‪ V‬أر‪ 6‬ح ا ‪R‬آ ت‬
‫) ‪(2‬‬
‫)‪(TVA‬‬ ‫ا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ ‬
‫ه‪ wf‬ا ['ا*‪ ,R8 4 G F-‬ا [ *'ن ا ا ‪f‬ي ‪ G4‬و‪ F (D‬أو‪ lD‬ا [ *'ن ا ‪ {4‬م‪ {' F @{G ،‬ا {'ص وا ['ا{‬
‫ا ‪ @ 6 5 I‬وا وه ‪#‬ح ‪ K8‬ؤل‪:‬‬
‫ه ا [ *'ن ا ‪ F [GK‬ا [ *'ن ا‪M‬داري ؟‬
‫ [ ا‪ G%‬ا [ *'ن ا ‪ q:‬ة ‪ F‬ا [ *'ن ا‪M‬داري ‪: (-6 F‬‬
‫)‪ -(1‬ا
وا ‪0".... ،‬آة ‪-.‬ج ‪() *+‬دة ‪ ! " " #$%‬ا
م ار ع ا ‪.‬د
‪5! 6"
"7 2003‬ف !‪. %‬‬
‫‪+‬ان ‪ ?@ :‬ا>=‪<+! %‬م ا;‪ ، :‬ص‪.9‬‬
‫)‪ -(2‬ا(اري ! "‪+" " : D‬زت ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة ‪ *O‬ا‪L@MN‬ت ا;‪ :‬ا‪K‬ا‪0" " :‬آة ‪-.‬ج‪ ،‬ار= ا‪H +P‬ا‪G:‬‬
‫=‪ 2003 +‬ص ‪.12‬‬
‫أ ‪ K‬واة ا ‪ ^-‬أ م ا @‪ :‬ه' أ د‪'G{%‬ري و<{ *'* { م و‪'{,‬ن ‪ ^{ "{% G 6‬ا [{رات ا ‪'{ {--,G‬ا‪ {[N F-N‬‬
‫ دة ‪ F 64‬ا ‪'G%‬ر‪.‬‬
‫أ ا ‪ F{, W :-R‬و‪ {-< {0 ^{0‬ا ‪ ،f{-G‬إ‪ W‬إذا ‪ P{8‬إ‪{5‬اره ‪ ،*'* {< v{6‬و{ دة ‪'{,‬ن {‪:{ F‬ل <{'ا*‪ F-‬ا ‪{-‬‬
‫‪ 6‬ا ا ‪.- %‬‬
‫و ‪ 6 F,‬زد د ‪ P9‬ا ['ا ا ‪f‬ة [ *'ن ا ‪ 4‬م‪ ،‬أ‪ f‬ا [ *'ن ا { { ا ‪ {- G‬وأ‪ {8 l{ q{5‬أ{‪{ F{ V‬وع ا [{ *'ن‬
‫ا ‪ 4‬م‪ ،‬دام أن ا @ ‪'[8‬م ‪ N R* ^- D ' G6‬ت ا و ا ا‪ _-[G -‬ا ا ‪f{( ، 4‬ا ‪ ^{G G8‬ا و { {‪:{ F‬ل ا‪M‬دارة‬
‫ا @‪ -9:6 -‬ت * ‪f‬ة ‪'* [ [N‬ن ا ‪ 4‬م‪ ،‬ا ‪ ( : F F, G‬ا [‪ -‬م ‪ ^0'6‬و‪ -8‬ا {@ ‪W 6‬ر‪ {,8‬ز {‪'< V‬ا{ ‪{5‬‬
‫‪'* [ 6‬ن ا ‪f( ،‬ا ‪ D'8‬أ‪ ,9‬م ‪ 6 5‬إ‪'[ 0‬ا{ ا ‪ ،{ 4‬و‪ { 6‬أ*{‪'* {< l‬ن {'‪{4 '{( 5‬ف ‪{9‬ودا ‪،{-4‬‬
‫آ'*‪ V v W l‬آ ا‪ ,9‬م و ه‪ wf‬ا ‪ PG‬ا ‪'D‬ع إ ‪ V‬ا [ *'ن ا ‪ 4‬م‪.‬‬
‫أ ‪'< l ،l[-#G6 _4G -‬ا ‪ -9 F‬ا ن وا ‪ ,‬ن‪:‬‬
‫أ‪ -9 F l[-#8 /‬ا { ن‪ _{# :‬ا [{ *'ن ا { ‪{ ،{T ,R{6‬ور <{ *'ن ا ‪K{ {-‬ي ‪ l{ '4‬ا‪{G6‬اء {‪ F‬ا { ‪q8‬‬
‫‪ F * D‬ا ‪ K‬ا ‪ ، (6 [4G‬و ‪ l $-‬أ‪ c‬ر‪ 4D‬ن أ م ر‪ -4D‬ا [ *'ن ا ح ‪ "D' 6 l6‬ا دة ‪ F 64‬ا ‪'G%‬ر‬
‫ا اي ‪ F, : ،1996 K‬ض ‪ 0‬أو أي ‪ ce6 D _9‬ر‪ 4D‬ن ا ‪4‬ة ‪ G6‬ر ا ‪ R 6 qG‬ط '‪'0‬ع ا ض‬
‫ا @‪ ،‬و ‪ G6 $-‬ر ا [‪ -‬م ‪ ،l6‬أي أن ا ‪ 4‬ا [ *'* ه' ا‪ %‬س و ‪ $-‬ا دي‪.‬‬
‫ب‪ -9 F l[-#8 /‬ا ‪ ,‬ن‪ :‬ه' ‪ 6 m8‬أ ا‪ - -<M‬و‪ -%‬دة ا و ‪ , ،‬دو ‪8‬د ‪ (4RG6‬ا ا ‪f‬ي أ‪ ،lGK%‬و(‪P‬‬
‫‪ ^- D‬ا‪ IT‬ص ا [‪8 V F- -‬ا‪ (6‬وا ‪ P( Ff‬ا‪ V -‬إ<‪ ( ( -‬آ *‪ X‬أ‪ P( '5‬و‪.P(8 -KD‬‬
‫‪ -d‬أ*‪4 l‬ف ‪ O46‬ا‪ +G%W‬ءات ا ‪: + G‬‬
‫*‪ /‬ا { ‪ _N‬ا {ة‪ v{{ {[N :‬ا { دة ‪ F{ 25‬ا ‪'{{%‬م ا ‪ 4R{G‬ر<{‪ 12/93 :P‬ا {{‪Y‬رخ { ‪ 05‬أآ‪ 1993 6'{G‬ا ‪F @{{G‬‬
‫‪ -<8‬ا‪ +G%W‬ر‪ ،‬وا ‪'%‬م ا ‪f-G‬ي ر<‪ 320/94 :P‬ا در ‪ 17‬أآ‪ 1994 6'G‬ا ‪ F @{G‬ا { ‪ _N‬ا {ة‪r{ ،‬ن ه{‪ wf‬ا { ‪_N‬‬
‫‪D‬ء ‪ F‬إ<‪ P-‬ا و ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ا ‪ % -K‬ا ‪ -d ،‬أن ا‪ +G%W‬رات وا ‪: 4‬ت ا ‪ G‬ر ‪ 4 (-‬ة ‪ F‬ا @ا" وا ‪'%‬م‪.‬‬
‫*‪ /‬ا * ت ا ‪'[8 :-% '6‬م ااف ا و ‪ V{ -‬أ‪ {%‬س ا ‪f{( ،{+ 6 { 4‬ا ({ ‪ {4‬ة {‪ F‬ا {@ا" ‪{T‬ط ا‪{G‬اف‬
‫ا و ا ‪ $6 -4‬ا ['ق ‪ K‬رات ا ا‪.‬‬
‫*‪ /‬ا‪ +G%W‬ءات ا ‪ -(G6 [4G‬ا‪ :P-<M‬آ دو ‪8‬د ‪ -GK8 _N -8 v* "D' 6‬أ*‪ F (G#R‬إ{ ءات ‪ {- D‬دا {‬
‫أو ‪ ،G<Y‬وه ا ‪ _N‬ا 'ا‪ (G-<8 "D‬آ ‪ _N‬ا ‪ ،-‬أو ا [‪ -‬ا ‪ ,K‬ن أو ا ‪ cS X 8 G‬ر ا ‪',‬ارث ا ‪.-4-#‬‬
‫د { ‪ F{6 { @{ F-{4‬أو‬ ‫إ‪ 0‬أن ‪ -9 F l[-#8‬ا ‪ ,‬ن ‪4‬ف ‪ ,R‬ا‪M‬زدواج ا @ و[{ ‪'@{ l{6‬ع‬
‫@'ع د ‪ $* F-G@ F-4‬ا { ‪ P{% 6‬ا {‪ F{ -GK‬ه{‪f‬ا ا {‪ ،‬و ‪ G‬د{‪ V{ l‬ا {‪'GK‬ى ا {و {" إ‪{6‬ام ا‪ {-< 8‬ت‬
‫‪ 8‬دي ا‪W‬زدوا‪ -D‬ا @‪ -‬و ر‪ 6‬ا ‪(G‬ب ا @‪.‬‬
‫آ ا*‪ " l‬ر‪ 6‬ا ‪(G‬ب ا @ ‪ V‬ا ‪'GK‬ى ا ا ‪ GW 6‬د ‪ , V‬ن ا‪ . <M‬و ه{‪f‬ا ا‪ {NM‬ر ‪{5‬ر <{ار‬
‫‪ F‬ا ‪ ,‬ا ‪ G6 -4‬ر ‪ X8 1991/01/27‬ر<{‪ {D 62575 P‬ء ‪ F{ " : l{-‬ا [{ر < *'*{ أ*{‪ l‬إذا آ{ ن ‪{ @{ 6 7{,‬‬
‫إ< و‪r ،-9‬ن ا @ ‪ , $%Y8‬ن ا‪ ، <M‬وا [@ ء ‪ 7 I 6‬ه‪f‬ا ا أ ‪'* [ < 4‬ن‪ ،‬و آ ن ‪ F‬ا ‪ X6 +‬‬
‫<@‪ -‬ا ل أن ا ‪48 F #‬ض إ ‪ V -- ,8 0‬ا ‪ F-8 1979 K‬ر‪ Pd‬آ'*‪5 < l‬ح ‪z‬دارة ا {@‪ {6 -‬ا‬
‫‪ --`G6‬إ< ‪d F lG‬دا‪r ،‬ن <@ ة ا‪ G%W‬ف ‪ l# P(@6‬ا ( دف إ ‪ V‬ا ‪e6 P,‬ن ا {@ ا { درة {‪d -R{G F‬دا{‬
‫‪'*', -*'* < -d‬ن ‪ P( @[6‬آ‪' < h f‬ا ا [ *'ن )‪."(2‬‬
‫‪ : -* c‬ا‪ $%‬ا ‪ - -G‬م ا ا اي ‪:‬‬
‫‪ + G8‬ا‪M‬دارة ا ‪ lD'6 -‬م ‪،‬وه ذ ‪ h‬ا ({ ز ا { و ا‪M‬داري ا {‪f‬ي { ط ‪YK{ l{6‬و ‪ K{9 -‬ب ا {@‪، (G-{8 ،‬‬
‫و‪ ، (-8‬و‪ 7GI‬ا‪DM‬اءات وا ‪ -[G‬ت ا ‪ ،@ 6 5 I‬أي ‪ f-8‬ا ‪ ^RG‬ا ‪.‬‬
‫)‪ALI BISSAD : Cours de droit fiscal, Ecole supérieur des Banques P 2 e 3 . (1‬‬
‫)‪ ،1992 += :H? " (2‬ا
د اا!‪ ،Q‬ص ‪. 157‬‬
‫وه ه‪ -‬ت ‪RG‬ة ‪ V‬آ أر‪ D‬ء ا '‪ ،FN‬آ أ*( ‪ ( -8 -9 F‬ا‪',8 -<M‬ن '‪9‬ة‪@{ D'8 -6 ،‬ا"‬
‫‪'GK V‬ى آ و‪ ،W‬أ ‪ F‬ا ‪ -9‬ا ‪ K[ ( -[G‬إ ‪:F-G V‬‬
‫‪ /1‬ا ' ء ‪:‬‬
‫ه أوآ‪ X‬إ ‪ - (-‬ا ' ء‪ ،‬وا {‪f‬ي ‪'{ { {+ G‬ع إ‪{D‬اءات ‪ {8‬وا<{ ا { دة ا ‪ @{ 4{0 I‬ا ‪{G‬‬
‫‪ 4GK8‬آ[ ة ‪-4K8 _-#G‬ة ‪ n G 5‬ا @ ا 'ا‪e8 "D‬د‪.lG‬‬
‫‪ /2‬ا ‪'[ :-G‬م < ‪ O6‬ا @ا" ا ‪ 7GI -G6 GI‬ا @ا" آ ‪ l‬دور ‪'GK V "%‬ى ا ت‬
‫ا ‪ (8 [* ^8 l 46 G‬و‪ 9 V8e8‬ا ‪ 46 -G‬ا‪ -G‬ر ا دة ا ‪ ،@ 40 I‬و‪[8‬ه و‪ K9‬ب ‪ n‬ا @‪.‬‬
‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ ‪ :‬ﺃﻫﺪﺍﻑ ﻭﻫﻴﻜﻠﺔ ﺍﻟﻨﻈﺎﻡ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ‪:‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻷﻭﻝ ‪ :‬ﺃﻫﺪﺍﻑ ﺍﻟﻨﻈﺎﻡ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ‪:‬‬
‫ @ا" دور ‪ 4‬ل ‪ _{-[8‬أه{اف ا {‪ % -K‬ا ‪ { {-‬ا* { ا‪ {G<W‬د ا ‪ ^{%'8 {46 {5 ،{GI‬دور ا و { {‬
‫ا ‪ -‬ة ا‪ G<W‬د ا ‪f‬ي ‪ "#G‬ض ‪0‬ا" 'ل ‪ V‬ا‪M‬ادات ا ‪:‬ز ‪ F‬أ‪ {' 8 D‬ا‪ {*M‬ق ا ‪ '{,‬ا ‪G‬ا{‪ ،‬وه{‪f‬ا { ‬
‫‪ (4‬أداة ‪ -‬ه ‪ -6‬ا ‪ #K‬ا ‪ 4‬آ'*( أداة ا<‪ G‬د ‪IGK8‬م هاف ‪ { -(-D'8‬إ‪ {N‬ر ا {‪ K‬ا {‪ -% -K‬وا‪ {G<W‬د‬
‫ و ‪ "K9‬ا وف ا ‪ (6 G‬ا‪ G<W‬د‪ h f ،‬أ‪48 X5‬ف ‪@ 6‬ا" ا '‪. --‬‬
‫و ‪ v-I8 F,‬ه‪ wf‬اهاف ‪: -‬‬
‫أو‪ : W‬ا أداة ‪ l-D'G‬ا‪ G<W‬دي و ا ‪:‬‬
‫‪ G48‬ا ‪ #K‬ت ا ‪ {0 < -' 4‬ن ‪ f{-8‬ا ‪ {-I‬رات ا‪ {G<W‬د و ا ‪ % -K{ K{ 6 {-‬ا ‪{ V{ {- G‬ة و‪F{ ، {%‬‬
‫أه ( ا ‪' 6‬ازاة ^ ‪ ^-R{8‬ا‪ +G{%W‬رات {‪ _{N F‬ا‪ {M‬ءات ا ‪ {[ 6 {[4G {5 I‬و ‪'6 F-‬ا‪'* {< #{%‬ن ا‪ +G{%W‬رات‬
‫و‪ - 4 7GI‬و‪N‬ق ا ‪ -@G‬ا ا 'ص ‪'< (-‬ا*‪ F-‬ا ‪.(1) -‬‬
‫!! ; ا‪L‬ن ‪ : ...،‬ا‪L@MN‬ت ا;‪ :‬أ‪W‬ه ‪ U‬ا‪ +‬ا‪S?T‬د "‬ ‫)‪(1‬‬
‫درا= ‪ 6 6.‬ا‪K‬ا‪ – :‬ا‪0" – %‬آة ‪-.‬ج ‪() *+‬دة ‪ #$%‬ا
م ار ‪ " ZS-. ،‬ص ‪12‬‬
‫‪: -* c‬ا أداة ‪'G‬ازن ا‪: GDW‬‬

‫و [ ‪ l6‬ا ‪4‬ا ا‪ ، - GDW‬أي إ دة ‪'8‬ز^ ا ا '‪ 7GI F-6 N‬ا ‪R‬ا‪ q‬وا ‪ [#‬ت ا‪. - GDW‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ ‪ :‬ﻫﻴﻜﻠﺔ ﺍﻟﻨﻈﺎﻡ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ‪:‬‬
‫ه ك ا ‪ F -+,‬ا [ ‪ v‬ا ‪ G‬آ *‪'R8 X‬ب ا م ا ا ‪ _6 K‬ا ‪f‬ي آ ن < ا‪ 9:5M‬ت ا ‪ XK G‬ا‪M‬دارة ا ‪ {-‬ا‪{G6‬اء‬
‫‪ ،1990 % F‬و‪ + G8‬ه‪ wf‬ا [ ‪'% v‬ء ‪ P-8‬ا ‪ q‬ا‪M‬دار وا [‪e8 v‬ه‪ -‬ا ‪ ،F-IGK‬و*رة ا‪ NM‬رات ا ‪-4‬‬
‫وا*‪4‬ام ا '‪ %‬ا ‪ +‬أدى ‪4*W‬ام ‪ - 4‬ه‪f‬ا ا م‪f( ،‬ا ا ‪R‬ع ا ا{ي {‪:{ F‬ل ا‪ 9:{5M‬ت إ {‪ V‬إ{ دة ا ‪P-{G‬‬
‫ا‪M‬داري‪ ،‬وا (‪ ,-‬ا‪M‬دار‪'% ،‬اء ‪ ( K 6‬ا ‪ I‬ر‪ -D‬أو ا ا‪ , X5e ،-‬و‪ ، {( {46 8 [GK W‬إ‪ W‬أ*({ ‬
‫‪ 8‬دا ‪ 46 8‬ا (' ‪ O46‬ا'ر‪.‬‬
‫و‪ 8 F, l-‬ول ا (‪'6 ,-‬ع ‪ F‬ا ‪ -G‬آ‪:8W‬‬
‫أو‪ V :W‬ا ‪'GK‬ى ا آي ‪:‬‬
‫‪ ^@I‬ا م ا ا اي ‪ l+‬آ‪e‬ي * م ‪ 7GI l -8‬ا ‪ q‬ا ‪ l 46 G‬إ {‪{ V‬أ ا‪{G9‬ام ا {‪ PK‬ا‪M‬داري‪{ ،‬‬
‫‪ V‬رأ‪: l%‬‬
‫ا ا ‪@ 4‬ا" و‪',8‬ن ‪'GK V‬ى وزارة ا ‪ ،-‬و‪ [N‬دة ا ‪ F K I‬ا ‪'%‬م ا ‪f-G‬ي ر<‪ 55/95 P‬ا ‪Y‬رخ ‬
‫‪ 15‬ر{{@ ن {{ م ‪ 1415‬ا 'ا{{_ ل ‪{{- 15‬ي ‪ 1995 {{%‬ا {{‪f‬ي ‪ P-{{8 F @{{G‬ا‪M‬دارة ا آ{{ {{'زارة ا ‪r{{ ،{{-‬ن ا {{‬
‫ا ‪@ 4‬ا" ‪',G8‬ن ‪:F‬‬
‫‪ -1‬ا ‪ -RG‬ا ‪ q 4‬ا ‪. -‬‬
‫‪ 2-‬ا ‪ ^RG‬ا ‪.‬‬
‫‪ -3‬ا ‪ - 4‬ت ا ‪. -‬‬
‫‪ -4‬ا '‪ %‬وا ‪. F-IGK‬‬
‫‪ -5‬ا ‪ P-G‬وا‪:M‬م ا] ‪.‬‬
‫‪ -6‬ا ‪ [-[G‬ت ا ‪. -‬‬
‫‪ -7‬ا ‪ K%Y‬ت ا ‪,‬ى ‪.‬‬
‫‪ -8‬ا ز ت ‪ :‬و‪ P8‬ا ر ت ا ‪ -‬ا ‪: - G‬‬
‫أ‪ -‬ا ا ‪ -‬ز ت ‪0‬ا" ا ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ا ا ‪ -‬ز ت ا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ ‪.‬‬
‫ج‪ -‬ا ا ‪ -‬ز ت ا‪M‬دار وا [@ ‪. -‬‬
‫د‪ -‬ا ا ‪ -‬ن ا ‪. F4#‬‬
‫‪ V : -* c‬ا ‪'GK‬ى ا ('ي ‪:‬‬
‫‪ [N‬دة ا ‪ F -* +‬ا [ار ا ‪Y‬رخ ‪ 18‬ر‪ ^-6‬اول م‪1419‬ا 'ا_ ل‪'D12‬ان ‪ 1998 %‬ا ‪f‬ي د ا‪ {GW‬ص ا‪{ -<M‬‬
‫ ت ا (' وا ت ا '‪@ -W‬ا" و‪ {( -8‬و‪ ^{ 8 l{*r ، (G-9:{5‬ا {ر ت ا '‪@{ {-W‬ا" {‪ V‬ا {‪'GK‬ى‬
‫ا '‪ ^K8 N‬ت ‪@ '(D‬ا" وه ‪:‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ا ا (' ـ‪ :‬ا ‪ R6 ،7R‬ر‪ ،‬ا ‪-‬ة‪ ،‬ا ا ا ‪,‬ى‪ ، -#K< 6 ،7-#% ،‬ور< ‪ ،‬وهان ‪.‬‬
‫و‪ v [N‬ا دة ‪ $* F 12‬ا [ار‪r ،‬ن آ ‪@ '(D‬ا" ‪ P@8‬أر‪ 46‬ت ‪ -‬وه ‪:‬‬
‫‪ /1‬ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻔﺭﻋﻴﺔ ﻝﻠﺘﻜﻭﻴﻥ‬
‫‪ /2‬ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻔﺭﻋﻴﺔ ﻝﻠﺘﻨﻅﻴﻡ ﻭﺍﻝﻭﺴﺎﺌل ‪.‬‬
‫‪ /3‬ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻔﺭﻋﻴﺔ ﻝﻠﻌﻤﻠﻴﺎﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ‪.‬‬
‫‪ /4‬ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻔﺭﻋﻴﺔ ﻝﻠﺭﻗﺎﺒﺔ ‪.‬‬
‫‪ V/ + c‬ا ‪'GK‬ى ا '‪:W‬‬
‫‪ {{ {{[N‬دة ‪ F{{ 39‬ا [{{ار ا {{‪Y‬رخ {{ ‪ 18‬ر‪ ^{{-6‬اول {{ م ‪ 1419‬ا 'ا{{_ ل ‪ 1998 {{% '{{- ' 12‬ا {{د ‪ {{G:‬ص‬
‫ا‪ -<M‬ت ا (' وا ت ا '‪@ -W‬ا" و‪ ( -8‬و‪r ، (G-9:5‬ن ا ا '‪@{ -W‬ا" '‪ {W‬ا {‪-K‬‬
‫‪',G8‬ن ‪ $ F‬ت ‪ -‬وه‪:‬‬
‫‪/1‬ا ا ‪ - 4 -‬ت ا ‪. -‬‬
‫‪ /2‬ا ا ‪. -G -‬‬
‫)‪7 (1‬ة ر= د ‪.1998 += 79‬‬
‫‪/3‬ا ا ‪ -‬ز ت ‪.‬‬

‫‪/4‬ا ا ‪ -‬ا< ا ‪. -‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫‪/5‬ا ا ‪. %' -‬‬
‫و ‪8‬ر ا‪ TM‬رة إ ‪ ،l-‬أن ه‪f‬ا ا [ار د أ@ ا ت ا ‪ < { {-‬ا { ت ا '‪ {-W‬ا{ى ‪ ، -{G 6‬آ { {د‬
‫د ا ‪ "8 ,‬ا ‪',G8 G‬ن ( آ ‪.-‬‬
‫را‪'GK V/ 46‬ى ا ‪ q‬ا ‪ I‬ر‪: -D‬‬
‫‪ 0M 6‬إ ‪ V‬ا ' ء وا ‪ -G‬ور‪ F d‬ا ‪R‬ع ا اي إ‪ #‬ء ا ‪z 5‬دارة ا @‪G -‬ارك ا‪ {#‬ء ‪،‬‬
‫وا ‪ F 7-IG‬ا ‪"4‬ء ا ‪ V [+‬ا ( ت ا [@ ‪ -‬ا ‪-'8 GI‬ا '<‪ X‬وا ر‪ P8 ، 7‬إ*‪ R‬ء ا { ن ا ‪ { {GI‬ا ‪'{4#‬ن‬
‫ا ‪'GK V -‬ى ا ‪ $‬ا ‪ -4R‬ا '‪ -W‬وا وا ‪.‬‬
‫‪ 9:‬ه ‪:‬‬
‫ر‪ F d‬ا ‪R‬ع ا‪:5M‬ح ا ‪ 7+,‬م ا ‪ GW 6 ،‬د ‪ V‬آ{ ا { ‪'{5' q‬ل آ‪ {- 4 {+‬وا {‪{ P,G‬‬
‫ا ‪ q‬ا ‪ I‬ر‪ ،-D‬و‪ ^ -T 8‬ا ‪ P{8 ، '4‬د{‪ p‬ا [ ‪ {0‬ت و ا ‪ -R{G‬ت { اآ{ {@ا" واآ{ ‪'D‬ار{ وه{‪f‬ا ‪"{D' 6‬‬
‫< *'ن ا ‪. 2003 K -‬‬
‫و‪',‬ن آ ا @ا" ‪ ,6‬و‪ W‬و‪ --KG6 vGI‬ا ت ا ‪ F- ' -‬ا { م ا [‪ "K{9 {[-‬ر<{‪ P‬ا { ل ا {د‬
‫< *'* ‪.‬‬
‫أ ا اآ ا 'ار ‪ { --KG6 vGIG‬ت ا ‪ K{%Y‬ت ا {`ة ا ‪ { ^@{I8 {G‬م ا ا{ ‪،‬و ‪'G8‬ا‪ { {D‬ا { ‪ _N‬ذات‬
‫اه ‪ -‬ا ‪ -‬وا @ ‪.‬‬
‫و‪ V‬ه‪f‬ا ا‪ %‬س ‪r‬ن آ ‪',T‬ى ‪ ^8‬أ م أ‪ 9‬ه‪ wf‬ا اآ ‪ "K9‬ر<‪ P‬ا ل أ ا ‪'{,- F4#‬ن ‪{T‬ة أ{ م ا { ا ‪{ 4‬‬
‫ @ا" ‪'GK V‬ى وزارة ا ‪.-‬‬
‫و ‪-K{{8‬ا ({{‪f‬ا ا‪:{{5M‬ح‪ P{{8 ،‬إ*{{ ز آ{{ {{@ا" ‪ {{W'6‬ا ا{{ ا ‪ V{{ {5 4‬أن {{‪ V{{ l{{ - 48 PG‬آ {{ و‪ {{W‬ت ا [‪{{#‬‬
‫ا اي ‪.:[GK‬‬
‫ﺍﻟﻤﺒﺤﺚ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ‪ :‬ﻣﻜﻮﻧﺎﺕ ﺍﻟﺠﺒﺎﻳﺔ ﻭﻛﻴﻔﻴﺔ ﻓﺮﺿﻬﺎ‪:‬‬
‫*‪#G‬ق ه‪f‬ا ا إ ‪ V‬ا‪ $%‬ا ‪ ) ('0' -9 F -[G‬ا ‪ "#‬اول( وآ‪'< _-#8 --‬ا ا [ *'ن‬
‫ا ‪ V l‬ا ‪(6 ، F-,‬ف ‪ -8‬ا @ا" وا‪ $%‬ا ‪G ((G G‬و ا ‪ I‬ا ‪ -' 4‬و وا ت‬
‫ا ‪' 6 -‬اردات) ا ‪ "#‬ا ‪ ،(* +‬ا ‪ K8 G‬ه‪ % P‬ا [ ت ا ‪ h8 ( 5 4‬ا ‪ 4*M 6 [4G‬ش ا‪ G<W‬دي ‪.‬‬
‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻷﻭﻝ‪ :‬ﻣﻜﻮﻧﺎﺕ ﺍﻟﺠﺒﺎﻳﺔ‪:‬‬
‫إن ('م ا أو‪'( F ^%‬م ا @ ‪'G8 (*',‬ي ' ‪ V‬ا @ا" وا ‪'%‬م ا ‪ ،GI‬و*ًا ‪ #* "4RG‬ق‬
‫ا وأه ‪ (G-‬ا‪ G<W‬د ‪ 4 5‬از ت وا ‪ R‬آ ا ‪ -‬ا ‪'8 G‬ا‪ lD‬ا و ‪ ،‬و 'ل ‪ V‬دود أآ أ<م‬
‫ا ‪R‬ع ا اي ‪ V‬إد ل إ‪ 9:5‬ت ‪ XK‬ا ['ا*‪ F-‬ا ‪: -‬ل ا ‪'K‬ات ا‪-‬ة ‪(6 1990 f 5‬ف ‪ m-K8‬و‪"[8‬‬
‫ا م ا ‪ F‬ا ‪ ،7,‬وا‪W‬ر‪ [8‬ء ‪ l6‬إ ‪ V‬ف ا ول ا ‪ ،[G‬و إ‪ N‬ر آ ه‪f‬ا ‪'%‬ف *رس ‪ *',‬ت ا ‪: F‬ل‬
‫‪:c‬ث وع آ ]‪: 8‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻷﻭﻝ‪ :‬ﺍﻟﻌﻨﺎﺻﺮ ﺍﻟﻌﺎﻣﺔ ﻟﻠﺠﺒﺎﻳﺔ ﻭﺍﻟﻔﺮﻕ ﺑﻴﻨﻬﺎ‪:‬‬
‫‪ 748‬ا ‪:‬‬
‫إن ا ه آ ‪'6 fY‬ا‪ #%‬ا ‪ #K‬ا ‪ 4G% 6 4‬ل ا‪M‬آا‪ F D _-[G w‬اهاف ا ‪ -‬وا‪ G<W‬د‪،‬‬
‫و‪ P@8‬ا ‪ 5 4‬ا ‪:- G‬ا @‪ ،‬ا ‪ lT ،P%‬ا و ا‪ 8‬وى ‪%‬ر‪ G 6 P(%‬ر و*ق ‪ F-6‬آ وا‪9‬ة (‪.P‬‬
‫أو‪ / W‬ا @‪:‬‬
‫ ‪ -d‬ب ‪ F, @ 4R8 748‬ا ['ل ‪ K ": (*e6‬ه *[ ‪8‬ض ‪N F‬ف ا ‪ V #K‬ا ‪ (6 F-,‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪< "K9‬را‪ P(8‬ا ‪ KG‬ه ‪ (* ,R6 -‬و‪6‬ون [ ‪ 6‬د ‪ F ،‬أ‪ _-[8 D‬اهاف ا دة ‪. (N F‬‬
‫آ ‪ " : (*e6 (48 F,‬ا<‪ #G‬ع *[ي‪ ،- (* 6 ،‬دون [ ‪ ،6‬ة ا ت ا‪) - -<M‬ا و وا ت‬
‫) ‪(2‬‬
‫"‬ ‫ا ‪ (-‬أو ‪ q‬ا (‪ -‬ت ا ‪ -' 4‬ا‪- -<M‬‬
‫)‪ (1‬و )‪; 6" (2‬س "‪6‬زي ‪ :‬ا?‪S‬دت ا; وا‪H‬ا‪ - G:‬دار ه"\ ‪ 2003
;P -‬ص ‪. 13‬‬
‫ا*‪ F <:#‬ه‪ wf‬ا ‪ 4G‬ر‪ 7‬ا [ ‪ v 8 F,‬ا @ أ*( ‪:‬‬
‫‪/1‬ذات ‪[* ,T‬ي ‪ [ :‬آ *‪ ,T X‬ا<‪ #G‬ت ‪ ، --‬و*ا ه ‪ -‬ا ['د ‪ K 6‬ول ه و ا‪9‬‬
‫‪'#8‬ر ا* ا ‪ X '9 < (*r ،-‬ا‪ #G<W‬ت ‪ -- F‬إ ‪. [* V‬‬
‫‪/2‬ذات ‪ ^6 N‬إ‪ D‬ري و*( ‪ :‬ا @ ه ‪ F ,T‬أ‪ ,T‬ل إ‪6‬از وإ( ر ‪ -%‬دة ا و ( ‪_N F 8 Pc ^0'8‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ا ‪ #K‬أو ا‪ DM‬ر ‪ ،‬و‪ 9 w 4‬ا ‪ V 7,‬أدا( ‪'6‬ا‪N #%‬ق إدار ‪.‬‬
‫و‪ G 6‬ن ا @ ‪ 5 4 6 [ ^8 W‬آ ان ‪[ 8‬اره ‪ V PG W‬أ‪ %‬س ‪ P9‬ا‪ G%‬دة ا ‪F vIR‬‬
‫ا ‪ I‬ت ا ‪ 6 ، 4‬و[ [ر‪ l8‬ا ‪. --,G‬‬
‫‪ #`8/3‬ا ء ا ‪. 4‬‬
‫‪ / -* c‬ا ‪:P%‬‬
‫ه' ا<‪ #G‬ع إ‪ D‬ري [‪G‬ن ‪'D'6‬د ‪[8‬م ‪ ،l6 7,‬أو _ ' ‪ l`GK‬أو [م ‪ l‬ت‪ + ،‬ر‪ P%‬ا ‪-(#G‬‬
‫ا 'ع ‪'8 V‬رة ا ء وا [ر ب ‪.% 20‬‬
‫آ ‪ F n ":l*e6 l48 F,‬ا ['د ‪ l4#G[8‬ا و أو ا ت ا ‪ F -‬ااد ‪D‬ا [ ‪ 6‬ا*‪-4 I6 P( G‬‬
‫‪Y8‬د( (‪ ^* (- "8G ،P‬ص إ ‪ ^* "* D V‬م آ ‪ 0 [G‬ر‪' l4‬ى <@ ‪ ،-‬أو ا‪ -G‬ز ص ‪ q‬د ‪F-4‬‬
‫آ ‪'D q‬از ‪ %‬أو ‪:-(K8‬ت ‪ F‬ا و ‪T‬ة أ‪ 9‬ااد ‪ ،F-4‬آ‪'%‬م ار‪ 5‬ا ‪8 G‬ض ‪ V% V‬ا ‪ FK‬أو‬
‫ا ‪ K‬ح ‪ 4G% 6 l‬ل _ م ا‪ -d W 4G%‬دي ‪ 7,‬ا و *[ ت إ‪.- 0‬‬
‫• ا ق ‪ F-6‬ا @ وا ‪: P%‬‬
‫آ‪ F :‬ا @ وا ‪ 0 P%‬ن ‪'6‬ا‪'< #%‬ا*‪ 5 F-‬و [‪ 4#G‬ن ‪ 6‬إ‪ D‬ر و‪ GI‬ن أن ا @ ‪8‬ض ‪6‬ون‬
‫[ ‪ $, 6‬ا ‪ P%‬ا ‪f‬ي ض [ ‪ 6‬ا‪ G%W‬دة ‪[8 F‬م ‪.7,‬‬
‫‪ 0M 6‬إ ‪ V‬أن ا'ال ا ‪ F‬ا @ ‪' 8‬ل ا و ‪ -6 ،‬ا ‪ ' G - P%‬ا ت ا ‪) -‬‬
‫ا '‪ ،W‬ا (‪.‬‬
‫)‪ #^$ (1‬ا‪ Q7‬ا‪ ]!%‬ص ‪16‬‬
‫‪ lT / + c‬ا ‪:‬‬

‫ه ا<‪ #G‬ت إ‪ D‬ر ‪'< "D' 6 eR8‬ا*‪ F-‬ا ‪ -‬وا ‪8 G‬د ا ‪ "K‬وا ‪ n‬و ‪T‬وط ا ‪ v-IG‬وا ‪-G‬‬
‫وا‪ M‬ءات ‪ `T‬ا‪:‬ك ا ‪ -' 4‬وه‪f‬ا ‪ lG @8‬ا دة ‪'* < F 54‬ن ا ‪ ،2001 K -‬و‪8‬د ا ‪ "K‬وا ‪n‬‬
‫ا ‪ 8 6 [4G‬وى ا ‪ `R‬ا ‪ #‬رات ا ‪ 9: 9'G‬ا ' ا ‪ -' 4‬وآ‪f‬ا آ‪ --‬ت ‪'8‬ز‪ _N F (4‬ا ‪. (1) P-G‬‬
‫و‪ G 6‬ا ‪'%‬م ا ‪ lR‬ا ‪ -‬ه آ ا ['ق وا ‪'%‬م وا‪ 8‬وى ا 'اردة ا ول ا _ ‪'* [6‬ن ا ‪،-‬‬
‫وا ة ‪ vIT‬ا‪ G‬ري ‪ -d‬ا و وا '‪ W‬ت وا ت‪.‬‬
‫و‪ PG‬ا<‪ #G‬ع <ر‪ F % 4 w‬ا ‪'%‬م ‪ lT‬ا ‪ -‬ا ‪ < F 8 G‬ا‪M‬دارة ا ‪ -‬ة ‪-‬ا*‪ -‬ا و ‪.‬‬
‫• ا ق ‪ F-6‬ا @ و‪ lT‬ا ‪:‬‬
‫آ‪ F :‬ا @ و‪ lT‬ا ‪',8‬ن ‪'* < "D' 6‬ن ‪ "K9‬ا دة ‪ F 64‬د‪'G%‬ر ‪ 1996‬إ‪ W‬أن ا @ ‪',8 W‬ن [ ‪4 6‬‬
‫ ‪ -6 ، (6 7, 5‬ا ‪ lR‬ا ‪',8 -‬ن [ ‪ 6‬أداء ا‪ `GT‬ل ه‪ -‬ت '‪ ،-‬أو ا‪ -G‬زات ‪ 7, q 8‬أو ‪:-(K8‬ت ‪-GK‬‬
‫( ‪.‬‬
‫را‪ / 46‬ا‪ 8‬وى‪:‬‬
‫إن ا‪ ,9‬م ا ‪ -‬ا ‪ _#8 G‬ه‪f‬ا ا ل‪ ،‬ه *‪ (K‬ا ‪ (- v G‬ا ‪ ^RG‬ا ا ‪' 4‬ل ‪ ،l6‬وه ك *'‪F-‬‬
‫‪ F‬ا‪ 8‬وى ‪:‬‬
‫‪ /1‬ا‪ 8‬وى ا‪ DM‬ر‪:‬‬
‫ ( *‪ $‬ا آ ‪ +‬ا ‪ P%‬ا ‪'* < "D' 6 eR8 -6‬ن وه ‪' 8‬ل ‪-‬ا*‪ -‬ا و ‪ ،‬و‪',‬ن ا ' ء ه ‬
‫ا و< ت ا ‪ F DIGK‬ا ['ل ا أو ا ‪ ،‬وه ‪[8‬ر ‪ V‬أ‪ %‬س آ ‪ -‬ت ا و< ت ا ‪ G‬وا ‪46 6'K‬‬
‫ ‪ -‬ت ا ‪ 4‬ا ‪-‬ان و ‪ V+GK8‬ا و< ت ا ‪ D 9 % h(GK8 G‬ت ا‪ G*M‬ج ا ‪T‬ة‪ ،‬أو ‪ 4‬د ‪ ([9‬ا [ أو‬
‫‪.(2)^-@8‬‬
‫‪/2‬ا‪ 8‬وى ا‪ -GW‬ر‪:‬‬
‫‪'* < "D' 6 R8 W‬ن‪ 6 ،‬ده ا ‪ P-G‬أو او ا ‪ $‬ا ‪ ، IG‬وأ‪ + FK9‬ل ‪ V‬ذ ‪ h‬ا‪ 8‬وى ا و‪0‬‬
‫‪ V‬ا ‪8 PG -9 ، w -‬ه ‪ _N F‬او ا ‪ $‬ا ‪4R‬‬
‫)‪ (1‬ااد ‪$? D" 55 54‬ن ا ‪ 2001 +%‬ا‪S‬در !ر‪. 2000/12/31 a‬‬
‫)‪ U% D!
= (2‬ا; ‪ \;) ،‬ا; ‪ ،‬ارك ‪ ،‬أ"@ك او ‪ ،‬ا‪
;d‬ا‪c‬و‪ 2003 U‬ص ‪77‬‬
‫ا ي و‪ ^-#GK‬ا 'ا‪ FN‬ا ‪ F vIG‬د‪ `G%W 6 (4‬ء ‪ F‬ا‪ G%W‬دة ‪ F‬ا ‪.w -‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ " ﺗﺼﻨﻴﻒ ﺍﻟﻀﺮﻳﺒﺔ‪:‬‬
‫إن ا @ ‪ F,‬أن ‪48‬ف ة ‪ -K[8‬ت ‪ "K9‬ا‪ %‬س ا ‪f‬ي ‪ F,‬ا‪ G‬د‪ D w‬ه‪f‬ا ‪ :+‬ا ‪T‬ة وا `‪-‬‬
‫ ‪T‬ة ‪ V PK[8‬أ‪ %‬س ‪ 4-N‬ا @ ‪ ،‬و< * ‪0‬ا" ‪ V‬ا وأى ‪ V‬رأس ا ل و‪ V + c‬ا‪ *M‬ق‪ ،‬وه‪f‬ا‬
‫ا ‪ P-K[G‬أ‪ l% %‬ا ة ا‪ G<W‬د @ ا ز ت ‪-d‬ه ‪ F‬ا ‪ -K[G‬ت وه‪f‬ا ‪#G%‬ق إ ‪: F l-‬ل ه‪f‬ا ا ع‪.‬‬
‫أو ً‪ : W‬ا ‪ 7-G‬ا ‪ 4‬م @ا"‪:‬‬
‫‪ /1‬ا @ا" ا ‪T‬ة و‪ -d‬ا ‪T‬ة‪:‬‬
‫ه' أه‪@ P-K[8 P‬ا"‪: ،‬‬
‫ا @ ا ‪T‬ة‪ " :‬ه ا<‪ #G‬ت ‪8‬ض ‪ V‬ا ‪'6 @ 6 F-,‬ا‪'< #%‬ا‪ P‬ا‪8 - %‬ون ‪ (-‬أ‪ %‬ء ا ‪ ،F-,‬و‪"8‬‬
‫‪ V‬ا وا ‪+‬وة‪ ) ،‬أي أ*( ‪ $ 8‬ا ‪'48 (-,‬د إ ‪ V‬ا ‪ I‬ا ‪." 4‬‬
‫و‪":S 74G6‬ه آ ا<‪ #G‬ع < ‪T P‬ة ‪ V‬ا‪ IT‬ص أو ‪ V‬ا ‪ ,G‬ت‪ ،‬وا ‪f‬ي ‪'6 l-8 PG‬ا‪'< #%‬ا‪ P‬ا‪ - %‬وا ‪G‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪T [G8‬ة ‪ F‬ا ‪ @ 6 7,‬إ ‪ V‬ا ‪ I‬ا ‪-' 4‬‬
‫ا @ا" ‪T -d‬ة ‪:‬ه " ا<‪ #G‬ت ‪8‬ض ‪ V‬ا‪:(G%W‬ك أو ا ‪ I‬ت ا ‪Y‬داة ‪ q‬ا 'ا‪." FN‬‬
‫و‪: F‬ل ه‪ wf‬ا ‪ 4G‬ر‪ F, 7‬ان ‪8‬د او‪ lD‬ا‪:GW‬ف و[ ‪ - 4‬ا ‪: - G‬‬
‫أ‪ -‬ا ‪ -4‬ر ا [ *'*‪:‬‬
‫أ‪ %‬س ه‪f‬ا ا ‪ -4‬ر ه' ‪ <:‬ا ‪r6 @ 6 7,‬دارة ا @ا" ‪ -9 F‬ا ‪.-G‬‬
‫ب‪ -‬ا ‪ -4‬ر ا‪ G<W‬دي‪:‬‬
‫['م ه‪f‬ا ا ‪ -4‬ر ‪ V‬إ‪ [* -* ,‬ا ‪"4‬ء ا @ ‪ vIT F‬ا ‪ 7,‬إ ‪ <: _N F S vIT V‬ا<‪ G‬د )‪ ،(2‬أي ا ‪4‬ة‬
‫‪ @ 6 7, 6‬ا ‪f‬ي ‪'6 ( G‬رة *( ‪.-‬‬
‫ج‪ -4 -‬ر ا ‪ +‬ت وا‪[G%W‬ار‪:‬‬
‫['م ه‪f‬ا ا ‪ -4‬ر ‪ V‬ى ‪ c‬ت وا‪[G%‬ار ا دة ا ‪.@ 40 I‬‬
‫)‪; 6" (1‬س "‪6‬زي ‪ :‬ا?‪S‬دت ا; وا‪H‬ا‪ - G:‬دار ه"\ ‪ 2003
;P -‬ص‪.62 :‬‬
;P -‬ص‪. 64:‬‬
‫و [ ‪ 9‬ول ا‪ G<W‬د'ن ا ‪ - 4 F‬أى ‪ D‬ا '‪'5‬ل إ ‪ ^* ^ D 748 V‬وذ ‪ F-6 ^ 6 h‬ا ‪- 4‬‬
‫ا ‪ ،c:+‬وآ‪f‬ا ‪ GW 6‬د ‪ V‬ا [رة ا ‪ @ 6 7, --,G‬و ‪ ,‬ا ['ل ‪e6‬ن‪:‬‬
‫ا @ ا ‪T‬ة‪ :‬ه ا ‪8 G‬ض ‪ V‬ا ا 'ل ‪ l-‬و‪',8‬ن < ‪ 6‬ا ة ا وف ا ‪7, -IR‬‬ ‫‬
‫‪.@ 6‬‬
‫ا @ ‪ -d‬ا ‪T‬ة‪ :‬ه ا ‪8 G‬ض ‪ V‬ا ا‪ *M‬ق ‪ l‬و‪ (4 F, W‬ا ة ا وف ا ‪ -IR‬ا ‪7,‬‬ ‫‬
‫)‪(1‬‬
‫‪.@ 6‬‬
‫‪ /2‬ا @ ا ‪ 4‬و ا @ ا ‪: 5 I‬‬
‫ ‪ F,‬وف و‪ ^0‬ا @ أن ‪',8‬ن ‪ (-G :‬إ ‪0 V‬ا" و ‪ 5‬آ ‪:8‬‬
‫أ‪/‬ا @ ا ‪', : 4‬ن ‪ _-#8‬ه‪f‬ا ا 'ع ‪ F‬ا @ا" إذا ‪ _48‬ا ‪'5' 6‬ل إ ‪ V‬و‪ -40‬ا<‪ G‬د ( ‪ ،‬أو إ ‪V‬‬
‫<‪ -‬إ‪ ،- D‬و ه ‪8 0‬آ‪ --‬دام أ*( ‪ V ^[8‬ا ا‪ .@ 6 7, DM‬ا ا ‪-9 ،( I.R.G.) :+‬‬
‫‪'[8‬م ه‪f‬ا ا‪ NM‬ر ‪G6‬آ‪ "-‬آ ا ا‪ ( -‬آ ن ره ‪.‬‬
‫ب‪/‬ا @ ا ‪ V ^[8 :5 I‬وا‪ F 9‬ا ‪ R‬ط ا رس ‪N F‬ف ا ‪ ،@ 6 7,‬أو وا‪ F 9‬د‪،l‬‬
‫ @ ‪ V‬ا ‪' I‬ر أو ا ‪',8 nG‬ن ‪`6 -‬ض ا أو ا ‪ F -[G‬ا‪:(G%‬آ( ‪ .‬ه‪ wf‬ا @ ‪ 8 (* --8‬آ ‬
‫‪9 V‬ى ‪.‬‬
‫‪ /3‬ا @ ا ‪ -K‬وا @ ا ‪: G‬‬
‫أ‪ /‬ا @ ا {‪ :-K‬ه{ *{‪ {, K{ 6 {G6 c {' K‬ا<‪ {#G‬ع {ض {‪ V‬ا { دة ا ‪ @{ 4{0 I‬و‪{-`G6 {-`G8 W‬‬
‫<‪ + ، (G -‬ا @ ‪ V‬أر‪ 6‬ح ا ‪R‬آ ت ا [رة ‪6‬ـ ‪.% 30‬‬
‫ب‪ /‬ا @ ا ‪8 : G‬ض ‪ "K6‬و ‪W4‬ت ‪ -< "K9 GI‬ا دة ا ‪ @ 40 I‬أي أ*( ‪8‬داد ‪ 6‬زد{ د <‪{ -‬‬
‫ا دة ا ‪ ،@ 40 I‬و ‪ 4 4GK8‬از ت ا‪ G<W‬د‪ ،‬و ل ‪: ([-#8‬‬
‫• ا @ ا ‪ V -- ,G‬ا ‪.‬‬
‫• ا @ ‪ V‬ا ‪ 8‬ت و ا‪'D‬ر‪.‬‬
;P -‬ص ‪. 64‬‬
‫• ا @ ا ‪T‬ة ا و‪T V 0‬آ ت ا'ال ‪.‬‬

‫• ا @ ا و‪ V 0‬ا ‪R‬آ ت ا‪.-D‬‬
‫• ا @ ا ‪G‬و ‪.-‬‬
‫آ ه‪ wf‬ا @ا" أد‪ X‬إ‪ N‬ر ا‪:5M‬ح ا ‪ F 0 1990 K‬ا @ ‪ V‬ا ا‪ ،(I.R.G.) DM‬وه'‬
‫أآ‪ +‬ا‪ F [-#8 "- %‬ا ‪ -9‬ا ‪ _[ l* ،- 4‬ا ‪ K‬واة ا ء ا ‪ [# K 6 4‬ت ا ‪ ^ G‬آ‪"4 ،,‬ء ‪',‬ن‬
‫‪ [c "K9‬ا ‪+‬وة‪ ،‬ت ا‪ - GDW‬ا و ‪ v[-%‬ا ‪"4‬ء ا وض ‪. (-‬‬
‫إ‪ W‬أ*‪ V fY l‬ه‪ wf‬ا @ أ*( ‪ <48‬ا ‪ R‬ط ا‪ G<W‬دي و‪ _I8‬خ ‪ b` P:‬ا @‪.‬‬
‫‪ /4‬ا @ا" ا '‪ -‬وا ‪:-- ,G‬‬
‫أ‪/‬ا @ا" ا '‪ :-‬وه ‪:‬‬
‫• ا @ ‪ V‬ار‪ 6‬ح ا ‪ -‬و ا ‪ G‬ر‪.‬‬
‫• ا @ ‪ V‬أر‪ 6‬ح ا (‪ -d F‬ا ‪ G‬ر‪.‬‬
‫• ا ^ ا ا‪.‬‬
‫• ا ‪ P%‬ا ‪ I‬ص ‪ O V‬ا [‪. -‬‬
‫• ا ‪ P%‬ا ‪ [4‬ري‪.‬‬
‫ب‪ /‬ا ‪'%‬م ا ‪:-- ,G‬و ه ا ‪'%‬م ‪ V‬ا ‪ R‬ط ا (‪ ،‬و ‪ V "K‬أ‪ %‬س ر<‪ P‬ا ل و < ‪ %‬ه‪f,‬ا ‪5 46‬ور < *'ن‬
‫ا ‪.1996 K -‬‬
‫‪ : -* c‬ا ‪ 7-G‬ا @ا" ‪:‬‬
‫إن ا‪ %‬س ا ‪ G4‬ه‪f‬ا ا ‪ 7-G‬ه' ‪'0' 4‬ع ا @‪ $ 8 ،‬ا ‪+‬وة أو ا ‪ f‬ا ‪ vIR -‬ا ‪7,‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ أو< ت ‪',8 [ ،GI‬ن‪:‬‬
‫ ‪ 8‬ا ‪+‬وة إ ‪ V‬ذ ا ‪', 7,‬ن أ م ‪ V 0‬ا ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫ ‪ ,8‬ا ‪+‬وة ا ‪ f‬ا ‪',* 7, -‬ن أ م ‪ V 0‬رأس ا ل‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫ ‪I8‬ج ا ‪+‬وة ‪ F‬ا ‪ f‬ا ‪',* 7, -‬ن أ م ‪ V 0‬ا‪ *M‬ق ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫)‪COURS DE DROIT FISCAL : ALI BISSAD .ECOLE SUPERIEURE DE BANQUE AVRIL 2003. P 18 (1‬‬
‫‪ -1‬ا @ ‪ V‬ا ‪:‬‬

‫ [ ف [( ء ا [ *'ن ا * ا ‪ " l*e6‬آ ‪S‬ت ‪ F‬ر دا‪ P‬و‪" G 6‬‬
‫أ [( ء ا [ *'ن ا [ و‪'4%‬ا ‪ F‬ه‪f‬ا ا ‪ P(G 0r6 74G‬ا ر ا ‪ + )X<Y‬ا 'ز ره * ت ‪ 0M 6 .( LOTO‬‬
‫ا ا‪ -‬ا ‪ ،4#[G 6 -8eG‬وا ه ‪',‬ن ‪ vIR K 6‬ا ‪ 4-#‬وا ‪'4‬ي‪ ،‬ا ا ‪8‬ض ا @ ‪V‬‬
‫ا ا‪ (I .R .G) DM‬أو ‪',8‬ن ‪ V‬أ‪ l8 *', 9‬ا ‪#G% G‬ق إ ‪ ,R6 (-‬م آ ]‪: 8‬‬
‫أ‪ /‬ار‪ 6‬ح ا ‪ -‬أو ا ‪ G‬ر وا ‪: -‬‬
‫ه‪ wf‬ا ا‪ -‬ه ار‪ 6‬ح ا ‪ F 8‬ر‪ 8 ( %‬ر أو ‪ - 5‬أو ‪ ،-9‬وآ‪f‬ا ار‪ 6‬ح ا [[ ‪ F‬ا*‪ #R‬ا ‪-‬‬
‫ا ‪'[ G‬م ‪ 4-N vIT (6‬أو ‪'4‬ي ‪.‬‬
‫أ ار‪ 6‬ح ا ‪ IT 6 5 I‬ص ا ‪f m[ -4-#‬آ ( ‪:‬‬
‫ا ا‪ -‬ا ‪ (- G‬ا '‪ #%‬ء ‪ -‬ت أو ‪T‬اء [ رات أه‪: P‬ت ‪ 8‬ر‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫ا ا‪ -‬ا ‪ (- G‬ا‪ IT‬ص ا ‪' Ff‬ن إادات ‪ F‬ا‪W:`G%‬ت ا ‪ 9:‬أو ا ‪-‬ات ا ‪...‬‬ ‫‪-‬‬
‫ا ‪ G‬ر ا ‪ -‬د‪ F‬و(ي ا ‪ FK‬و‪'< `GK‬ارب ا ‪ ... -‬ا ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫و*ض ه‪ wf‬ا @ إ ‪ "K9‬ا م ا ا أو ا [‪ ،[-‬و*‪ < , l‬ة ا‪ +G%‬ء أن ا ‪R‬ع < و‪F -4 ^0‬‬
‫‪e8‬د ا @ا"‪ ،‬وه‪ wf‬ا‪ M‬ءات ‪',8‬ن إ ‪ G<Y‬أو دا ‪:‬‬
‫• ا‪ M‬ءات ا ا ‪',8 :‬ن ‪ K%Y K 6‬ت ا ‪ -4 46 G‬ت ا‪ IT‬ص ا ‪ F-<'4‬ا ‪ G4‬ة وآ‪f‬ا ا (‪ -‬آ ا ‪... 46 G‬‬
‫• ا‪ M‬ءات ا ‪: G<Y‬‬
‫‪ -GK -‬ا ‪'-‬ن ا ‪'-[G‬ن وآ‪f‬ا أو ‪ h‬ا ر‪'%‬ن ‪ R‬ط ‪ F 9‬إ ء ة ‪'% 10‬ات ‪.‬‬
‫‪ -GK -‬ا ‪ R‬ب ا ‪ +GK‬ا ‪ F -GK‬إ * " ا وق ا '‪ -`R8 P-G N‬ا ‪ R‬ب " ا‪G6‬اء ‪ 8 F‬ر ا ‪R‬وع ‬
‫ا‪:`G%W‬ل ‪ F‬إ ء ة ‪'% 3‬ات وه‪f‬ا أآ‪ w‬ا [ار ا در ‪ F‬ا ` ا ‪ $ -* +‬ا و ‪ G6‬ر ‪X8 2002/05/27‬‬
‫ر<‪ ، 004716 P‬وا ‪f‬ي <@‪6 V‬ــ " و[ د‪ 8‬ن ‪ 3‬و ‪'* < F 21‬ن ا ‪ 1997 K -‬ن ا‪ +G%‬ر ا ‪ R‬ب ا ‪ N R‬ت‬
‫ذات ا ‪ ^6 #‬ا‪ D G*M‬و‪ P[8‬ا ‪ I‬ت ه' ا ‪f‬ي ‪',‬ن '‪'0‬ع إ ء ‪ 0 ،‬ة ‪'% 03‬ات أ ا ‪ 6 ^-‬وا ‪G‬‬
‫)‪.(1‬‬
‫وا‪-G%W‬اد ‪f(6 4 -d‬ا ا‪ M‬ء‪".‬‬
‫وإذا آ *‪ X‬ه‪ wf‬ا*‪ 8 #R‬رس ‪ G (G-<8 " _N‬د ة ا‪ M‬ء إ ‪'% 6 d V‬ات‪.‬‬
‫ب‪ /‬ار‪ 6‬ح ‪ -d‬ا ‪ G‬ر ‪:‬‬
‫وه ‪ F( 6 5‬ا ‪ (- "48 G‬ا ‪ - 4‬ت ا ‪ ,‬دورا ه ‪ :+‬ا‪ N‬ء‪ ،‬ا 'ن ا (‪'%‬ن ‪ ،‬ا ‪'#-‬ن ‪،‬‬
‫ا ‪I‬اء ا ‪ ...، %‬ا ‬
‫‪ 0M 6‬إ ‪ V‬أر‪ 6‬ح ا ' ‪ 7‬ا ‪ ^G G W G‬أ‪ 6 (6 5‬ا ‪ G‬ر و‪8‬ض ه‪ wf‬ا @ ‪ "K9‬ا ‪ G‬ت ) * م ‪q8‬‬
‫ا ا<" ( ‪5 46‬ور < *'ن ا ‪ 46 2003 K -‬آ ن ‪ ^0‬ـ ‪:‬‬
‫‪ * -‬م ا ‪ [G‬ا‪M‬داري ‪.‬‬
‫‪ * -‬م ا ‪ qG‬ا ا<"‪.‬‬
‫ج‪ /‬ا‪ -‬ا‪W:`G%W‬ت ا را‪: -‬‬
‫وه ا ا‪ -‬ا ‪ F 8‬آ *‪ R‬ط زرا‪ ،‬آ ‪:`G%‬ل ا‪:‬ك ا ‪ -‬أو ا‪:`G%‬ل ا ‪ #‬ت ا ‪ I‬زن ‪ X8‬ار‪ -0‬أو‬
‫*‪ R‬ط ‪ -68‬ا ‪'-‬ا* ت وه ‪ R8‬آ ا ‪'-‬ا* ت آ ‪ ، 9‬ا وا‪ ، FD‬ا ‪ ... ،‬ا ‪.‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫ا ‪f‬ي ‪8‬د‪ w‬وزارة ا ‪< "D' 6 -‬ار وزاري ‪GR‬ك ^ وزارة ا ‪9:‬‬ ‫و'‪'0‬ع ا @ ه ه' ا ‪ 4‬ا ‬
‫‪ "K9‬ا '‪ W‬ت ا [‪ .#‬إ‪ W‬أ* * ^ ض ه‪ wf‬ا @ إ ءات ‪ ( -GK‬ا ‪ 7,‬إذا ‪'8‬ت ‪ l-‬ا ‪R‬وط ا ‪: - G‬‬
‫• إ ء دا‪ K 6 P‬ا‪ -‬ا‪ - DM‬ا ‪ F -8eG‬زرا ا 'ب وا ‪ @I‬ا وا ‪' G‬ر ‪.‬‬
‫• إ ء ‪ X<Y‬و‪',‬ن ة ‪'%10‬ات وه' ص ب‪:‬‬
‫‪ -‬ا‪ -‬ا*‪ #R‬ا را‪ -‬و‪ -68‬ا ‪'-‬ا* ت ا ‪ 8 G‬رس ارا‪ 0‬ا ‪. +9 GK‬‬
‫)‪ #" " (1‬او د ‪f‬ص ا‪+‬زت ا‪ 2003 += ;H‬ص ‪ . 100‬ا ار ا‪S‬در !ر‪ g6. 2002/05/27 a‬ر? ‪. 004716‬‬
‫)‪ (2‬ا
‪ :‬ا‪h ;%+! S‬را‪ 5‬ا^@‪ = L‬ادود ا=‪ – j‬ا‪ kl‬ا=‪.d‬‬
‫ادود ا=‪) = j‬ادود ا
‪ +‬ادود ا‪N‬داري (‪2 /‬‬
‫ا‪ kl‬ا=‪) = d‬ا‪ kl‬ا
‪ +‬ا‪ kl‬ا‪2/ ( $‬‬
‫‪ -‬ا‪ -‬ا ‪ N R‬ت ا را‪ -‬و‪ -68‬ا ‪'-‬ا* ت ا ‪ _N‬ا ‪. -‬‬
‫د‪' /‬ا‪ O‬ا [‪ -‬ا ‪ F 8‬ا ‪ G‬زل ‪ F‬ا ‪ [4‬رات ا ‪ -‬و‪ -d‬ا ‪N F -‬ف ا ‪'I‬اص‪:‬‬
‫ ه‪ wf‬ا ا @ ‪8 W‬ض ‪ V‬ا‪:‬ك ا ‪ [4‬ر إ‪ W‬ا ‪ G‬زل إ ‪ _N F‬ا ( أو ا ‪ ، ^-‬وا @ ‪8‬ض‬
‫‪ V‬ا ‪ 4% F-6 O‬ا ‪ -‬زة و‪ 4%‬ا ‪ G‬زل ‪'%‬اء آ ن ا ‪ h‬أو ‪: -d‬‬
‫‪ 4%‬ا ‪ -‬زة = ‪ 4%‬ا ‪R‬اء ‪ 7- ,8 +‬ا '‪'[9 + _c‬ق ا ‪-KG‬‬
‫‪ 4%‬ا ‪ G‬زل =ا ‪ 4K‬ا [‪ – ^- [-‬ر‪ 7‬ا ‪ G‬زل)‪'[9‬ق ا ‪(...-KG‬‬
‫ﻭﻤﺎ ﻨﻼﺤﻅﻪ ﺍﻥ ﺍﻝﺴﻠﻡ ﺍﻝﺘﺼﺎﻋﺩﻱ ﻴﻜﻭﻥ ﻋﻠﻰ ﻨﻭﻋﻴﻥ ﻤﻥ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻤﻥ ﺒﻴﻨﻬﺎ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻔﺎﺌﺽ ﺍﻝﻨﺎﺘﺞ ﻋﻥ ﺍﻝﺘﻨﺎﺯل‬
‫ﻋﻥ ﺍﻝﻤﻠﻜﻴﺎﺕ ﺍﻝﻤﺒﻨﻴﺔ ﻭﺍﻝﻐﻴﺭ ﻤﺒﻨﻴﺔ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻨﺤﻭ ﺍﻝﺘﺎﻝﻲ ‪:‬‬
‫*‪ K‬ا ‪% O-IG‬‬ ‫ة ا‪ G9W‬ظ ‪ h 6‬ا ‪ G‬زل ‪l‬‬
‫‪%100‬‬ ‫أآ‪% 15 F +‬‬

‫‪% 80‬‬ ‫ ‪ 10 F-6‬ا ‪% 15 V‬‬
‫‪% 60‬‬ ‫ ‪ 6 F-6‬ا ‪'% 10 V‬ات‬
‫‪% 40‬‬ ‫ ‪ 4 F-6‬ا ‪'% 6 V‬ات‬
‫‪% 20‬‬ ‫ ‪ 2 F-6‬ا ‪'% 4 V‬ات‬
‫‪ /w‬ا ا‪ -‬ا ‪ -De8 F 8‬ا‪:‬ك ا ‪ -‬و‪: - -d‬‬

‫‪ G48‬ات [ ر آ ا ‪ 4‬ات ا ‪: F T‬‬
‫• إ ر ا ‪:‬ت ا ‪ G‬ر وا ‪ -‬و‪[8‬ر ا @ ‪6 (-‬ـ ‪.% 15‬‬
‫• إ ر ا ‪:‬ت ذات ا‪ 4G%W‬ل ا ‪ ,K‬و‪[8‬ر ا @ ‪6 (-‬ـ ‪ V %10‬أ‪ %‬س ‪ n‬ا‪ M‬ر‬
‫و‪ /‬ا‪ -‬و ات ا [‪ P-‬ا [' ‪:‬‬
‫إن ا ‪R‬ع ا اي ‪:F-6 -‬‬
‫• ا‪ -‬ا 'دا^ ‪ :‬وه ‪ vI8‬ا ‪ 6 K‬ت ا ر و‪%‬ات ا ‪ I‬ا ‪ -' 4‬ود ‪ 8‬ا‪W‬د ر و‪[8‬ر ا @ ‪6‬ـ ‪. % 10‬‬
‫• ا‪% -‬ات ا وق ا `‪ -‬ا‪ : - %‬و‪K8‬ي ‪ % 40 K* (-‬و‪ ^6 #6 - G8‬إ‪D‬ا ‪. (-8‬‬
‫و‪ V48‬ة ‪'% 5‬ات ا‪G6‬اء ‪: 2003/01/01 F‬‬
‫• ‪'9‬ا‪ 5‬و'ا‪ O‬ا [‪ -‬ا ‪ - F 8‬ت ا ‪ G‬زل ‪ F‬ا‪... P(%‬‬
‫• ‪'9‬ا‪ 5‬و'ا‪ O‬ا [‪ -‬ا ‪ - F 8‬ت ا ‪ G‬زل ‪ F‬ا ‪K‬ات واوراق ا ‪. c‬‬
‫ي‪ /‬ا ‪ 8‬ت ‪،‬ا‪'D‬ر ‪ ،‬ا ‪ q‬وا 'ع ا ‪: 4‬‬
‫وه ‪ h8‬ا ‪N F KG,‬ف ا ‪ ، F-' P(G6 F-,‬ل ‪ ... F-IGK ،‬ا وآ ا ‪ ,‬ت ا ‪ (- G‬‬
‫‪ 6‬أ‪...،-D‬ا ‪.‬‬
‫و‪',‬ن ا‪ #G<W‬ع ‪ (-‬إ ‪ % 15 K6‬أو ‪ "K9 % 20‬ا ‪.‬‬
‫و* ه‪f‬ا ا 'ع ‪ F‬ا ا‪ -‬أن ا ‪R‬ع < ا‪ V+G%‬أ@ ' ( و‪f* @ ^@I8 W (4D‬آ ‪: (-6 F‬‬
‫• ‪ O'48‬ا ‪. qKG‬‬
‫• ا ‪ T 4‬ت ا ' ‪ 6‬إ ا‪ V -‬ا‪. @< P,9 c‬‬
‫• ‪ T 4‬ت ا ه‪ ، F‬ارا ‪....‬‬
‫• ‪ q‬ا ‪. #‬‬
‫• ا ‪ q‬ذات ا ‪ ^6 #‬ا ‪ q ) 4‬ا' ( ‪.‬‬
‫آ ‪:V4‬‬
‫• ا‪ IT‬ص ‪ -KD F‬أ‪ -D‬ا ‪' 4 Ff‬ن ا ا إ‪ N‬ر ‪ K‬ة ‪6‬ون [ ‪ "K9 6‬ا‪ 8‬ق دو ‪.‬‬
‫• ا‪ IT‬ص ‪ -KD F‬أ‪ -D‬ا ‪' 4 Ff‬ن ا ‪ I‬زن ا آ ‪ F' G‬ا ‪ G‬أ*‪ ( * R‬ا آ ‪'* < V@G[ 6‬ن‬
‫ا رك‪.‬‬
‫• ‪K 0M 6‬اء وا'ان ا ‪ ،F--% '6‬ا [ ‪ 5‬وأ'ان ا [ ‪ 5‬ذوي ا ‪ -K‬ا‪ ... -D‬ا ‬
‫) ‪ G‬دي ا‪W‬زدواج ا @ ( ‪.‬‬ ‫• وآ‪f‬ا ا‪ IT‬ص ا ‪ P8 Ff‬ض ‪ "D' 6 S 6 P(- 0‬ا‪ 8‬ق دو ‬
‫‪ /2‬ا @ ‪ V‬رأس ا ل ‪:‬‬
‫[ ‪6‬أس ا ل ‪ F‬ا '‪ (D‬ا @‪ ' " :‬ا'ال ا ‪ [4‬ر وا [' ا [ ‪ P--[G 6‬ا [ي ‪ ،‬وا ‪vIT (, G‬‬
‫ا ‪ ،" -4 7,‬و [‪ PK‬إ ‪ F-D V‬ه ‪:‬‬
‫أ‪ /‬ا‪ +G%W‬ر‪:‬‬
‫وه' ا ء ا ‪ vI‬ر‪ ( %‬أو ا رج ا ورة ا‪ G<W‬د‪ ،‬وه‪f‬ا ا ء ‪8 W‬ض ‪0 l-‬ا" إ‪ h8 W‬ا ‪[4G‬‬
‫‪ -, 6‬و وا‪ D‬ت ا ‪ ،h‬آ ‪ P%‬ا ‪ [4‬ري أو ‪'[9‬ق ا ‪ ،-KG‬وه أ ء ‪ l,‬ا‪ ( DG%‬و ( ‪ F‬ا ‪.q6‬‬
‫ب‪ /‬ا ‪+‬وة‪:‬‬
‫وه' ا [‪ PK‬ا '‪ -G lD‬ا ‪ -D‬ت ا ‪ -IR‬و ا ‪ ،- 4‬و*‪ F- l‬ا '<^ ا‪ GDW‬د‪r ،‬ذا ‪ 8‬وز ‪9‬ا ‪8 -4‬ض‬
‫‪ l-‬ا @‪ ،‬وه‪f‬ا ا 'ع ‪ F‬ا @ا" ‪ D‬ا ا‪ -9 ،‬أ*( ‪ ،1992 % 46 X0‬و ‪[8‬ر ب‪(D' % 20‬‬
‫ وق ا '‪ -<G N‬ا ‪ F,K‬و ‪D‬ء ( ‪ G48 ،‬ه‪ wf‬ا @ *' ‪ F @8 F‬ا ‪ -d ^ F-,‬ا ‪.F-,‬‬
‫‪'[9 :+‬ق ا ‪ -KG‬آ ‪'%‬م ا ‪ V G6 +‬ا ‪'[4‬د ا [@ ‪ -‬و‪ -d‬ا [@ ‪ ،-‬وآ‪f‬ا ا @ا" ا ‪ V 'K‬راس ا ل ‪.‬‬
‫و ‪8‬ر ا‪ TM‬رة إ ‪ l-‬ا*‪ " W l‬ان ‪ "KG8‬ا @ ‪ V‬رأس ا ل إ*[ ‪',8 @ l5‬ن ‪ V‬رأس ا ل‬
‫ا ‪ -`G‬وا ‪G‬د وا ‪f‬ي ‪',‬ن ‪ ^8‬ا [‪. -‬‬
‫‪/3‬ا @ ‪ V‬ا‪ *M‬ق ‪:‬‬
‫وه ' ا @ا" ‪ -d‬ا ‪T‬ة وا ‪'%‬م ا ‪8 G‬ض ا‪:(G%‬ك ‪ O46‬ا ‪ G‬ت أو ا ‪ ^K‬ا‪IG%‬ام ا ‬
‫وا ‪G‬ف ‪+ 6‬وة و‪8‬او ( ‪ ،‬ه‪ wf‬ا @ ‪ ( $ 8‬ا ‪ ،m[ h(GK‬و ‪ $-‬ا ‪ ،D G‬و‪ 8‬ة ‪-‬ا*‪ -‬ا و أو‬
‫ا ت ا ‪ -‬و< ‪ -‬ا [ *'ن ا ‪ F F-'* F-6‬ا @ا" ‪ V‬ا‪ *M‬ق ‪:‬‬
‫أ‪ /‬ا @ا" ا ‪ $ 8 G‬ا 'اد و ا ‪ I‬ت‪ :‬و ا [رة ‪'[ 6 (G -< "K9‬د آ ه' ا ‪eR‬ن ‪ V P% K 6‬ا [‪ -‬‬
‫ا @ )‪ G -9 ،(T.V.A.‬ا ‪ h(GK‬ا ‪ P%‬ا ( ‪ ^K‬و‪ V "K8‬أ‪ %‬س ‪ 4%‬ا ‪ ,G -9 ،^-‬ا ‪ D G‬أو [م‬
‫ا ‪ F ( #G< 6 I‬ا ‪ h(GK‬و د‪ I (4‬ا ‪.-' 4‬‬
‫ب‪ /‬ا @ا" ا '‪ V -‬ا‪ *M‬ق ‪ O46 $ 8 :‬ا ‪ ^K‬ا ‪ "d G‬ا ‪R‬ع ا ‪ F‬ا‪:(G%‬آ( ‪ ،‬أو ا ‪9 P,G‬آ‪ (G-‬‬
‫‪ : +‬ا ‪ ، nG‬ا ‪' I‬ر ‪ ،‬ا ‪f‬ه" ‪ ... ،‬ا ‬
‫ه‪ wf‬ا @ا" ‪'0' V G48‬ع ا @ و ‪ (G -< V $-‬و‪ ( (@-I8 F, W‬آ ن إ ‪ "* D V‬ه‪f‬ا < ‪ G4‬ا ‪R‬ع‬
‫ ض ا @ ‪ V‬ا‪ *M‬ق ‪ 5 V‬ا ‪ 7,‬آ رس ‪ R‬ط ‪ F-4‬آ ه' ا ‪eR‬ن ‪ V P% K 6‬ا ‪ R‬ط ا (‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻟﺚ ‪ :‬ﺍﻟﺠﺒﺎﻳﺔ ﻗﺒﻞ ﻭﺑﻌﺪ ﺇﺻﻼﺣﺎﺕ ‪: 1992‬‬
‫ [ ‪ XK‬ا‪ 9:5M‬ت ا ‪ -‬ا ‪T‬ة و‪ -d‬ا ‪T‬ة ‪f‬ا ‪'%‬ف *‪#G‬ق و< ت ا '‪'D‬دة ‪ F-6‬ا ‪. F-G9‬‬
‫أو‪ (W‬ا < ا‪ 9:5M‬ت ‪: 1992‬‬
‫‪: -‬‬ ‫‪/1‬ا ا ‪T‬ة‪' G8 :‬ر ا @ا" ا ‪ G‬آ *‪ X‬و‪ V 0‬ا ‪lG4-N "K9‬‬
‫أ‪ -‬ا @ا" ا '‪ : -‬وه ا ‪ _% G‬ذآه ‪ -8‬ت ا @ا" ) ا @ا" ا '‪ -‬وا ‪( -- ,G‬‬
‫ب‪ -‬ا ‪'%‬م ا ‪ + G8 :-- ,G‬ا @ا" ا ‪ V ,‬ار‪ 6‬ح ا (‪ -‬و‪ 8‬ة ا ت ا ‪ ) -‬ا '‪ ،W‬ا (‪:‬‬
‫• ا ‪ V P%‬ا ‪ R‬ط ا وا ‪ G‬ري ‪(T A I C) % 2.55 K6‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫• ا ‪ V P%‬ا ‪ R‬ط ‪ -d‬ا ‪. (T A N C)% 6.05 K6‬‬
‫ج‪ -‬ا @ ا ‪: G‬ه ‪ F ^#G[8 0‬ا ر و‪',8‬ن ‪ _8 V‬ا ‪ 4‬و‪ PK[8‬إ ‪:V‬‬
‫• ا @ ا ‪ V -- ,G‬ا )‪(I C R‬‬
‫• ا @ ‪ V‬ا ‪ 8‬ت وا‪'D‬ر ) أ‪'D‬ر‪ 8 ،‬ت‪ T 4 ،‬ت‪(I T S) ( ...‬‬
‫د‪ -‬ا @ ا ‪T‬ة ا و‪T V 0‬آ ت ا'ال ‪ V %50 K6‬ار‪ 6‬ح ا [[ ا‪G6‬اء ‪.1987 % F‬‬
‫و‪ -‬ا @ ا و‪ V 0‬ا ‪R‬آ ا‪D 0 ) -D‬ا‪( % 8 K6 -‬‬
‫ن‪ -‬ا @ ا ‪T‬ة ا ‪G‬و ‪ :-‬و‪',8‬ن ‪ V‬ا ‪ 4-‬ت ا ‪G‬و ‪-‬‬
‫)‪$ (1‬ة ا ‪H‬ة ا

د ‪6! 53‬ث ودرا=ت ‪ :‬ا‪K+‬اع ا;‪ :‬را!‪d+? o‬ر ص‪20‬‬
‫‪ / 2‬ا ‪ -d‬ا ‪T‬ة و‪',G8‬ن ‪: F‬‬

‫أ‪ -‬ا @ا" ‪ -d‬ا ‪T‬ة ا ‪ ) G‬ا ‪f‬ه"‪ ،‬ا @ ‪ ،‬ا ‪( F-8:‬‬
‫ب‪ -‬ا @ا" ا ‪ V 4‬ا‪ *M‬ق و‪',G8‬ن ‪: F‬‬
‫• ا ‪'%‬م ا آ‪.-‬‬
‫• ا ‪ V P%‬ا <‪ P‬ا ل ‪:‬و ا ‪f‬ي ‪',G‬ن ‪: F‬‬
‫‪ -‬ا ‪ P%‬ا‪ DM‬ا '‪ V -9‬ا‪ G*M‬ج )‪(T U G P‬‬
‫‪ -‬ا ‪ P%‬ا‪ DM‬ا '‪e8 V -9‬د ا ‪ I‬ت )‪(T U G P S‬‬
‫ج‪ -‬ا @ا" ا ‪ V 5 I‬ا‪ *M‬ق و‪',G8‬ن ‪: F‬‬
‫• ا ‪'[ V P%‬د ا ‪ -eG‬ت ‪.‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫• ا ‪ P%‬ا ي ‪ V‬ا ‪:‬ه ‪....‬‬
‫‪ /3‬ا ‪ V‬رأس ا ل ) ‪ _9‬ا ‪:( -KG‬‬
‫إن ا ‪ V‬رأس ا ل أو ا ‪+‬وة ه ا ‪8 G‬ض ‪ V‬أ‪ %‬س ا ‪+‬وة ا ‪ ،KG,‬و[ ‪ l, (6‬ا 'ل ‪ F‬أ'ال‬
‫[ ر أو [' و‪'[6 V8‬ق ا ‪ -KG‬وا ‪ ^6 #‬و*‪f‬آ ‪ -% V‬ا ‪ +‬ل‪:‬‬
‫‪ 0 -‬ا ‪G‬آ‪ :‬و‪',8‬ن *[ رأس ا ل ‪ _N F‬ا ' ة‪.‬‬
‫‪ -‬ا @ ‪ V‬ا ‪T‬آ ‪ 8‬ر‪ :‬و‪',8‬ن ا ‪ G‬زل ‪ F‬ا‪ P(%‬أو ا ‪ v‬ا ‪R‬آ‪.‬‬
‫‪ -‬ا ‪'%‬م ا ‪ V G6 +‬ا ‪'[4‬د ا [@ ‪ -‬و‪ -d‬ا [@ ‪.-‬‬
‫‪ ( -* c‬ا ‪ 46‬إ‪ 9:5‬ت ‪: 1992‬‬
‫ ‪ 1990/12/31‬وا ‪f‬ي د ‪-9‬‬ ‫‪ T‬ا‪:5M‬ح ا ا ‪f‬ي ‪'* < l @8‬ن ا ‪ 1991 K -‬ر<‪ 36/90 P‬ا ‪Y‬رخ‬
‫ا ‪ 1992 % f-G‬ل ا ا ‪T‬ة و‪ -d‬ا ‪T‬ة آ ‪:8‬‬
‫‪ /1‬ا ا ‪T‬ة‪:‬‬
‫ا‪G%‬ث ا‪:5M‬ح ا *'‪ F F-‬ا @ا" ه ‪:‬‬
‫)‪ (1‬ﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻓﻲ ﻅل ﺍﻹﺼﻼﺤﺎﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻓﻲ ﺍﻝﺠﺯﺍﺌﺭ‪ " .‬ﻤﺫﻜﺭﺓ ﺘﺨﺭﺝ ﻤﻥ ﺍﻝﻤﺩﺭﺴﺔ ﺍﻝﻭﻁﻨﻴﺔ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ‬
‫ﻝﻌﺎﻡ ‪ ، 2003‬ﻝـ ﺤﻤﻭﻡ ﻫﻭﺍﺭﻱ ﺒﻭ ﻤﺩﻴﻥ ﺹ ‪10‬‬
‫أ‪/‬ا @ ‪ V‬ا ا‪(I R G) DM‬‬

‫) ‪(1‬‬
‫وه ‪0‬‬ ‫ا ‪ X9 G‬ا @ا" ا و‪ 7GI V 0‬ا ا‪ -‬ا ‪ *',‬ا ‪T‬ة ا ‪f‬آ'رة ‪.... [6 %‬‬
‫‪ % 0 ) F 8‬إ ‪[8 ( %50 V‬ض ‪ V‬ا‪ -‬ا‪ IT‬ص ا ‪ F--4-#‬ا ‪:- G‬‬
‫‪ 8 -9‬ا @ا" ا ‪: - G‬‬
‫• ا @ ‪ V‬ار‪ 6‬ح ا ‪ -‬وا ‪ G‬ر ‪.‬‬
‫• ا @ ‪ V‬ار‪ 6‬ح ‪ -d‬ا ‪ G‬ر ‪.‬‬
‫• ا @ ‪ V‬ا‪ -‬ا 'ن وا 'دا^ وا ‪W ,‬ت ‪.‬‬
‫• ا @ ا ‪ V -- ,G‬ا وا @ ا ‪ V _#‬ا وا‪ "8‬وا‪'D‬ر ‪.‬‬
‫• ا ‪ P%‬ا ‪ [4‬ري وا وض ‪ V‬ا ‪ -,‬ت ا ‪. -‬‬
‫و‪ V @ ^@I‬ا ا‪ (I.R.G.) DM‬أ@ ‪:‬‬
‫•‬
‫• ار‪ 6‬ح ا ‪ -‬و ا ‪ G‬ر وا ‪.-‬‬
‫• ار‪ 6‬ح ‪ 8 -d‬ر‪.‬‬
‫• ا ‪ 4‬ات ا ‪. -9:‬‬
‫• ا ا‪ -‬ا ‪ [4‬ر ا ‪ F 8‬إ ر ا‪:‬ك ا ‪ -‬و‪ -d‬ا ‪. -‬‬
‫• ر'ع رؤوس أ'ال ‪. '[ -d‬‬
‫• ا ‪ 8‬ت ‪ F‬ا ‪ h(GK‬وا ‪ q‬وا 'ع ا ‪. 4‬‬
‫• 'ا‪ O‬ا [‪ -‬ا ‪ F 8‬ا ‪ G‬زل ‪ F 6 [ 6‬ا ‪ [4‬رات ا ‪ -‬و‪ -d‬ا ‪. -‬‬
‫ب‪ /‬ا @ ‪ V‬أر‪ 6‬ح ا ‪R‬آ ت )‪(I B S‬‬
‫أ‪ X5‬ه‪ wf‬ا @ ع ‪ F [GK‬وع ا [ *'ن ا ‪9r6 -9 ،‬ا‪ P8 (c‬و‪ ^0‬أ‪ %‬س و* م < *'* ‪ D‬‬
‫ ‪ IT‬ص ا ‪ + (+ '4‬ا ‪ vIR‬ا ‪ 4-#‬و ه‪ wf‬ا‪ 9:5M‬ت ‪ ^@I8‬ار‪ 6‬ح ا ‪R 6 5 I‬آ ت ) ‪D‬ا أو‬
‫أ‪ ( -D‬إ ‪ * V‬م ‪4 6 9' D‬ل م <ر‪. % 30 w‬‬
‫)‪ (1‬ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 38‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﻤﺎﻝﻴﺔ ﻝﺴﻨﺔ ‪ 1991‬ﺍﻝﺼﺎﺩﺭ ﺒﺘﺎﺭﻴﺦ ‪ 1990/12/31‬ﺘﺤﺕ ﺭﻗﻡ ‪. 36/90‬‬
‫‪ /2‬ا ‪ -d‬ا ‪T‬ة‪:‬‬

‫ [ ا‪ XcG%‬ا‪ 9:5M‬ت ا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ )‪ (T V A‬ا ‪f‬ي 'ض ا ‪ V P%‬ر<‪ P‬ا ل )‪ (T C A‬وا ‪P%‬‬
‫‪'[ V‬د ا ‪ -eG‬ت وآ‪f‬ا ا ‪ - 4‬ت ا ‪ -‬وا ‪ P%‬ا ي ‪ V‬ا ‪:‬ه ‪.‬‬
‫و‪ l ^@I‬ا ‪ D'G‬ت وا ‪ ^K‬وا ‪ I‬ت ‪W4 6‬ت ‪ GI‬و‪-`G‬ة آ *‪'* < "K9 % 21 % 13 ، % 7 X‬ن ا ‪-‬‬
‫‪ ، 1995‬و< ‪ X‬ه‪ wf‬ا ‪'* < "D' 6 "K‬ن ا ‪ 2001 K -‬إ ‪ % 7 V‬آ ‪4‬ل ‪ OI‬و ‪ % 17‬آ ‪4‬ل دي ‪.‬‬
‫ور ‪f 6‬آ أن ا ‪ - V P%‬ت ا 'ك وا ‪ -eG‬ت < ا‪G%‬ث ‪ F 0‬ا‪ 9:5M‬ت ‪ -d‬أ*‪ P8 l‬إدراج ه‪f‬ا ا ‪F 0 P%‬‬
‫ا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ ‪ "D' 6‬ا دة ‪'* < F 38‬ن ا ‪ 1995 K -‬ا در ‪ G6‬ر‪ 29 :‬د‪.1994 K‬‬
‫و ه‪f‬ا ا‪ NM‬ر *‪ -R‬إ ‪ V‬ان ا‪:5M‬ح ا ‪ R P‬ا @ا" ‪ -d‬ا ‪T‬ة ا ‪ G‬وآ‪f‬ا * م ا ‪'%‬م ا آ‪-‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫وا ‪ V‬ا ‪+‬وة ا ‪ 0 + G‬ا ‪ P%‬وا ‪.^6 #‬‬
‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ‪ :‬ﺃﺳﺎﺱ ﻓﺮﺽ ﺍﻟﻀﺮﻳﺒﺔ ﻭﻛﻴﻔﻴﺔ ﺗﺤﺼﻴﻠﻬﺎ‪:‬‬
‫< ا ‪G‬ث ‪ F‬أ‪ %‬س ا ض وإ‪D‬اءا‪ F 6 W l8‬ا ['ل ان ا ‪ ،‬و‪ {-4G6‬أدق ا {@ ‪ V{ _{#8‬أ‪ {%‬س {أ‬
‫‪S‬دم ‪ ،- %‬وا ‪f‬ي د‪ w‬ا ‪ K‬واة أ م ا ء ا ‪ ، 4‬أي @'ع أاد ا ‪ "K{9 {( ^{ G‬د({‪ P‬و‪{[ K{6‬ر‪ ^{ P(8‬إ{ ء‬
‫أ‪ {{5‬ب ا {{ ا {{@‪ 7-4‬وا ‪'{{4‬ز‪ F‬وذ {{‪ {{ GW 6 h‬د {{‪ V‬ا ‪ ،F-{{[-‬أي ان ‪'{{,‬ن ا [{{ار ا {{'ع {{‪ F‬ا {{@ وا‪K{{ 6 {{0‬‬
‫ ‪ -9 * F 7,‬ا [‪ -‬وا '<‪ X‬وا ‪ [#‬ا ‪ ، (6 ^ G‬وآ‪f‬ا ا ‪ :‬ا ‪'9 V4 6 -G‬ل ا @ و<‪ _[8 X‬ا {‬
‫و‪f(6‬ا ‪ _[G8‬ا ‪4‬ا ا @‪ ^ ، -‬ا ‪ P4‬أ*‪ l‬ض ا @ " ا‪ F-46 f‬ا‪ GW‬ر‪:‬‬
‫‪ -1-‬ا و ‪.‬‬
‫‪ -2-‬ا 'ل‪.‬‬
‫‪ -3-‬ا ‪.^ G‬‬
‫)‪ (1‬ﻨﺸﺭﺓ ﺍﻝﻘﻀﺎﺓ ﻋﺩﺩ ‪ 53‬ﺒﺤﻭﺙ ﻭﺩﺭﺍﺴﺎﺕ ‪ :‬ﺍﻝﻨﺯﺍﻉ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻲ ‪ ،‬ﺭﺍﺒﺢ ﻗﻨﻁﺎﺭ ﺹ ‪24‬‬
‫ﻭﺘﻌﺘﻤﺩ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﻓﻲ ﻓﺭﺽ ﺍﻝﺠﺒﺎﻴﺔ ﻭﺘﺤﺼﻴﻠﻬﺎ ﻁﺭﻕ ﻤﺨﺘﻠﻔﺔ ﺤﺴﺏ ﻨﻭﻋﻬﺎ ﺒﻬﺩﻑ ﻨﻘل ﻗﻴﻤﺘﻬﺎ ﻤﻥ ﺫﻤﺔ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﻬﺎ ﺇﻝﻰ‬
‫ﺍﻝﺨﺯﻴﻨﺔ ﺍﻝﻌﻤﻭﻤﻴﺔ‪.‬‬
‫إن أ‪ %‬س ض ا @ ه' ا 'ا<‪ 4‬ا ‪eR‬ة‪ ،‬أي ا‪ {-G‬ر ا { دة ا ‪ @{ 4{0 I‬وا ‪ {([-[8 { { G4 {G‬و‪{8‬‬
‫[اره و<‪ (G -‬وآ‪f‬ا ‪ -‬إذا آ *‪ 40 X‬إ ءات أو ' ت ‪[ V‬ر‪ w‬ا {‪R‬ع ‪ ،‬و‪ {46‬إ‪ { 8‬م ه{‪ wf‬ا ا‪{9‬‬
‫‪4 8 PG‬ل ا @ ‪ F V[8 V‬ا دة ا ‪ @ 40 I‬وه [‪ (G-8 PG m‬و‪ q8‬وا‪ D‬ا ‪ ، -G‬و‪'{,‬ن {‪F‬‬
‫‪ _9‬ا ‪ 7,‬ا ‪# 6 F4#‬ق ا ‪ G‬ده ا [ *'ن <ار ا ‪ -{G‬و {‪ "9 {5 q‬ا ‪ {-De8 _{9 F{4#‬د{^ ا {@ ` { ا {‬
‫‪.l-‬‬
‫و‪ 7-8 G4‬ا 'ا<‪ 4‬ا ‪eR‬ة ‪ V‬ا ‪ -4‬ر ا‪ G<W‬دي وا ‪',G8 G‬ن ‪ : F‬ا رأس ا ل‪ ،‬وا‪ *M‬ق ‪ F,‬ا ‪,R‬‬
‫ه' آ‪ 4 --‬و‪ n <6‬د ا 'ل ا ‪f‬ي ‪',‬ن < ة ‪ $-%eG‬أو ض ا @ ه‪f‬ا ‪ O`6‬ا ‪ F‬ا {@ا" {‪ V‬رأس‬
‫ا ل وا‪:(G%W‬ك وآ ‪ +‬ل ا 'ا<‪ 4‬ا ‪eR‬ة ار‪ 6‬ح ا ‪ -‬وا ‪ G‬ر ‪',8‬ن ‪ _[G6‬ا ‪ (* q6‬ا {‪ K‬ا ‪ ،{-‬أ{ {‬
‫ا‪'D‬ر وا ‪ 8‬ت ‪r‬ن ا 'ا<‪ 4‬ا ‪ R‬ه ‪'9‬ل ا د ‪ V‬ا ‪ ،"8‬و ا @ا" ‪ -d‬ا ‪T‬ة ‪ G4‬ا‪ -GD‬ز ا ‪{ 4K‬ود‬
‫ا‪ - -<M‬و ه ا 'ا<‪ 4‬ا {‪ ،R‬آ { ‪ {G4‬إ*‪ {G‬ج ا {‪ 4K‬ه{' ا 'ا<‪ {4‬ا {‪ V{ @{ R‬ا‪ {G*M‬ج و‪ {[G* 6‬ل ا {‪F{ 4K‬‬
‫ا‪ 9‬إ*‪ (D G‬أو ‪8‬او ( ه' ا 'ا<‪ 4‬ا ‪'% R‬م ‪ V‬ر<‪ P‬ا ل ـ ا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ ‪ - 9‬ـ و‪ _-c'8 G4‬ا ‪[4‬‬
‫ه' ا 'ا<‪ 4‬ا ‪ V @ R‬ا*‪ [G‬ل ا ‪ :+ -,‬و‪ K 6‬إ ‪ 0 V‬ا ‪r ^6 #‬ن آ‪ 6 G‬ا '‪ _ c‬أو ا رات ا و‪ 0‬ه‬
‫ا 'ا<‪ 4‬ا ‪.R‬‬
‫و ‪ [8 4GK‬ا دة ا ‪ V 40 I‬أر‪N ^6‬ق وه‪:‬‬
‫‪ [N (1‬ا ‪ qG‬ا ا<"‪ :‬و‪[8‬ر ا @ ه ‪ 6‬ءا ‪ l[ q8 V‬ا 'ل {‪ F‬آ { *{‪ lN R‬و‪ GK{8‬ه{‪ wf‬ا ‪{[#‬‬
‫‪5‬ق و‪ -* FK9‬ا 'ل‪.‬‬
‫‪ [N (2‬ا ‪ [G‬ا ا ‪ :‬وه‪f‬ا ‪ GW 6‬د ‪'< V‬ا ‪D‬ا‪ GK -‬ة ‪< F‬ا‪ -*'* < F‬أو ‪ ::+ ،- -8‬ا‪G‬اض أن د‬
‫‪ F F-4‬ا ‪ pG‬آ ‪ F -4 -‬ا ‪.,K‬‬
‫‪ (3‬ا ‪ V [G‬أ‪ %‬س ا ه وا ‪ {:4‬ت ا ‪ I‬ر‪ :{-D‬وذ {‪ { GW 6 h‬د {‪ O{46 V‬ا ‪ {:4‬ت وا { ه ا ‪ I‬ر‪ {-D‬ا {‪V{ l‬‬
‫* ‪ b- m‬ا 'ل و‪'GK‬ى ر ه‪ ::+ lG-‬ا ل وا ‪ -K‬رة وا (‪.....‬ا ‪.‬‬
‫‪ [N (4‬ا ‪ -4KG‬ا ‪ : [G‬و‪[8‬ر ا @ ‪ 6‬ءا ‪ 7{GI V‬ا ‪ {'4‬ت ا ‪ {(- {8 {G‬إدارة ا {@ا" ‪ {5‬إذا أ{‬
‫ا 'ل ‪'6‬ا‪ l8 D‬ا ‪-‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫وا ‪ -%‬آ‪4‬م ا ‪ qG‬وم ‪ hK‬ا ‪ 8‬ا ‪. -%‬‬
‫• وا ‪ @ 6 7,‬م ‪ ( 4 "K9 (46‬وو[ ه' < ‪ P‬و<‪ _{[8 X‬ا 'ا<‪ {4‬ا {‪ O{`6 R‬ا { {‪{5 F‬ور أي‬
‫<{{ *'ن ‪ ( {{4 ^{{6 @{{[ {{D‬أو ‪ ،l@{{-I8‬و{{" إ‪ {{8‬ع ه{{‪ wf‬ا [ {{ة ‪ {{ 9 {{ V{{G9‬إ `{{ ء ا {{@ ‪ {{-D‬أو آ‪"{{- ، {{-‬‬
‫ا‪ G%W‬ار ‪@ K 6 (-8‬ا" ا ‪ (- X 8 G‬ا 'ا<‪ 4‬ا ‪ < R‬ا‪ ` M‬ء‪ ،‬إ‪ W‬إذا *{‪ v‬ا [{ *'ن ا { ‪{5‬ا‪ {` r6 9‬ء‬
‫) ‪(2‬‬
‫ا @ ‪ ce6‬ر‪. 4D‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻷﻭﻝ‪ :‬ﺃﻧﻤﺎﻁ ﻓﺮﺽ ﺍﻟﻀﺮﻳﺒﺔ ﻭﻛﻴﻔﻴﺔ ﺇﺟﺮﺍﺀ ﺍﻟﻤﺮﺍﻗﺒﺔ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻴﺔ ‪:‬‬
‫أو‪ ( W‬أ* ط ض ا @‪:‬‬

‫ [ أ@^ ا ‪R‬ع ا ‪ m * 0 ,‬ص آ‪ (0 --‬و (‪f‬ا ‪G%‬ث ‪ r6‬ز ‪ F‬ا* ا {‪ 4 R‬وا ‪V{ {[#‬‬
‫‪ 7GI‬أ*'اع ا @ا" ‪.‬‬
‫‪ vI - -‬ا @ ‪ V‬ا ا‪ 8 " DM‬ه‪f‬ا ا وا ‪f‬ي ‪ K‬وي 'ع ا ا‪ -‬ا ' ا دة ‪.‬‬
‫‪ -1‬ار‪ 6‬ح ا ‪ -‬أو ا ‪ G‬ر أو ا ‪:-‬‬
‫‪ 8 [N‬ار‪ 6‬ح ‪',8‬ن إ ‪ "K9‬ا م ا ا أو ا م ا [‪ [-‬وا {‪f‬ي ‪ V{ _{#‬أ‪ {%‬س ر<{‪ P‬ا { ل ا [{_ و‪{4-N‬‬
‫ا ‪ R‬ط ا رس‪.‬‬
‫أ‪ /‬ا م ا ا‪:‬‬
‫و‪ _#‬ه‪f‬ا ا م ‪ {G W‬وز ر<{‪ P‬ا { ل {‪ 1500.000 n‬د ج إذا آ{ ن ا {‪ R‬ط ا ‪ ^{% ^{-6 { {+ G K{-‬أو أ‪ -{T‬ء‬
‫و‪ ' 8‬ت و'اد ‪ I‬إ ‪f‬ه أو ا‪:(G%‬آ( أو ‪ F‬ا‪ -'8 D‬ا ‪ ،F,K‬وه‪f‬ا { *{‪ l{- X‬ا { دة ‪'* {< 41‬ن ا‪{DM‬اءات‬
‫ا ‪. -‬‬
‫‪ G W -‬وز ‪ 800.000 n‬د ج إذا ‪ _48‬ا ‪ R‬ط ‪eG6‬د ا ‪ I‬ت‪.‬‬
‫‪ -‬إذا آ ن *{‪ R‬ط ا ‪S { { G @{ 6 7{,‬ن وا‪ {9‬إ {‪ V‬ا {‪ F-‬ا {د‪ F‬أ{‪ _{# :{ w:‬ا { م ا ا{ إ‪ W‬إذا آ{ ن ر<{‪P‬‬
‫ا ل ‪ G W‬وز ا ا ‪f‬آ'ر أ‪ w:‬آ‪ :‬ا ‪.F-N R‬‬
‫)‪@ (1‬ح "‪ 6‬ر= ‪() *$‬دة ا‪ %7‬ا
م ا‪S?T‬د – ا‪ tu‬ا;‪ :‬و‪ U rWs.‬دور ا; ا‪ +‬ا‪S?T‬د =‪+‬‬
‫‪. 1997/1996‬‬
‫)‪; 6" (2‬س "‪6‬زي – ا?‪S‬دت ا; وا‪H‬ا‪ – G:‬دار ه" ‪l‬ب =‪. 2003 +‬‬
‫‪ -‬ور ا ‪ q-0'G‬أن ر<‪ P‬ا ل ا 'ا‪ "D‬ا‪ G‬د‪ V P% 6 _4G - w‬ا [‪ -‬ا @ ه' ا ا<‪f( V‬ا ا <‪ P‬وذ {‪F{ h‬‬
‫‪:‬ل إدراج آ ا ['ق وا ‪'%‬م ‪ l- 6‬ا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ ‪.‬‬
‫‪ _-#8 F V+GK -‬ه‪f‬ا ا م ا ‪ - 4‬ت ا ‪:- G‬‬
‫‪(01‬ا ‪. 6 ^-‬‬
‫‪(02‬ا ‪'-‬ع ا ‪'[ G‬م ‪ (6‬وآ‪:‬ء ا ‪. ^-‬‬
‫‪(03‬إ{{ ر ا ‪ {{G4‬د أو ا {{'اد ا‪:(G{{%W‬آ‪ -‬ا ا {{ {{ {{ا ا {{ ‪W‬ت ا ‪'* {{c ^6 {{N {{(- K{{G,8 {{G‬ي و{{_ ‪- {{5 K{{%Y‬‬
‫و‪ 8‬ر‪.‬‬
‫‪(04‬ا ‪ - 4‬ت ا ‪'[ G‬م ‪ [ (6‬و ' ا‪ `T‬ل‪.‬‬
‫ و ‪ lG9: F,‬ه' أ*‪ F-40 I F, l‬م ا ا ا ‪' Ff‬زون ‪ <'c' % V‬أن ‪ GI‬روا ا ‪'@I‬ع‬
‫ م ا [‪ ،[-‬و" أن ‪ n8‬ا‪M‬دارة < ‪- 01‬ي ‪ F‬ا ‪ K‬او ‪ V‬ة ا ‪'@I‬ع ا م ا ا ^ إ ‪ 8 -6‬ه‪f‬ا‬
‫ا‪ -GW‬ر ‪5‬ا‪ v* "K9 9‬ا دة ‪[ 3‬ة ‪'* < F 1‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪. -‬‬
‫آ‪ PG 7-‬ا ‪'@I‬ع م ا ا ؟‬
‫و‪[8 PG‬ـ ا ـ ا ‪@ ^0 I‬ـ ‪< F‬ـ ا‪M‬دارة ا ‪-‬ـ وهـ‪f‬ا ‪ "K9‬ا ‪'4‬ـ ت ا [ ( وأ@ـ ‬
‫ا ‪'6 G‬ز‪(8‬ـ و‪%8‬ـ ا‪G<W‬اح ا ‪f‬ي ‪N F w@8‬ـ_ ر‪(- V5' %‬ـ ^ ا‪4TM‬ـ ر ‪G%W 6‬ـ‪:‬م وه‪f‬ا‬
‫‪ "K9‬ا دة ‪'* < F 2‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ -‬إ ‪ V‬ا ‪ 6 4‬ـ و‪-8‬ـ‪- F‬ـ‪: l‬‬
‫• ﺭﻗﻡ ﺍﻷﻋﻤﺎل ﻭﻜﺫﺍ ﺍﻝﺭﺒﺢ ﺍﻝﺼﺎﻓﻲ ﺍﻝﺫﻱ ﻴﻤﻜﻨﻬﻡ ﺘﺤﻘﻴﻘﻪ ‪.‬‬

‫ر<‪ P‬ا ل ا ‪ V P% 40 I‬ا ‪ R‬ط ا ( ‪.‬‬ ‫•‬
‫ر<‪ P‬ا ل وآ‪f‬ا ا ‪ V q6‬ا [‪ -‬ا @ ) إذا آ ن ا ‪( ( 40 4‬‬ ‫•‬
‫‪ n‬ا ['ق ا 'ا‪ "D‬د‪( TAP . TVA. IRG ) (4‬‬ ‫•‬
‫ ‪6M F ' 30 ( l‬اء ا ‪ 9:‬ت ) ا دة ‪ 2‬ا [ة ‪ $* F 2‬ا [ *'ن (‬
‫إذا ر‪ O‬ا‪G<W‬اح ‬ ‫ﻗﺒﻭل ﺍﻻﻗﺘﺭﺍﺡ ﻓﻲ ‪30‬‬ ‫ا ‪ eG‬أو ــــم ا د‬
‫‪ 30‬ــــ'م‬ ‫ﻴـﻭﻡ ﻴﻁﺒﻕ ﺍﻝﻨﻅﺎﻡ‬ ‫‪:‬ل ا ـة ا ــدة‬
‫ﺍﻝﺠﺯﺍﻓـــﻲ‬ ‫<'ل ‪ 0‬‬
‫ ‪ {{4 F{{,‬ر{{^ ا {{‪',R‬ى {{ ا {{@ا" ‪ {{,‬ن‬ ‫ﻻ ﺘﺄﺨﺫ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ‬ ‫ﺍﻝﺤﻕ ﻓﻲ ﺘﻘﺩﻴﻡ‬
‫ض ا @ ^ إ‪ "N -* ,‬ا ‪ (- O-IG‬آ ‬ ‫ﻫﺫﺍ ﺍﻻﻗﺘﺭﺍﺡ‬ ‫ﺍﻗﺘﺭﺍﺤﺎﺕ ﻤﻀﺎﺩﺓ‬
‫ ‪ F{{{,‬ا {{{'ء ‪{{{9M‬ى {{{ ن ا ‪n{{{ "K{{{9 F{{{4#‬‬ ‫ﺒﻌﻴﻥ‬ ‫ﻴﺒﻴﻥ ﻓﻴﻬﺎ ﺍﻝﻤﺒﺎﻝﻎ‬
‫ا @ ا ‪ G‬زع ‪l-‬‬
‫ﺍﻻﻋﺘﺒـﺎﺭ‬ ‫ﺍﻝﺘﻲ ﻫﻭ ﻤﺴﺘﻌﺩ‬
‫ﻝﺩﻓﻌﻬﺎ‬
‫ﺇﺫﺍ ﻗﺒﻠﺕ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻻﻗﺘﺭﺍﺡ‬

‫ﺍﻝﻤﻀﺎﺩ ‪ :‬ﻴﻌﺘﻤﺩ ﺍﻝﻨﻅﺎﻡ‬
‫ﺍﻝﺠﺯﺍﻓﻲ ﻋﻥ ﻁﺭﻴﻕ ﺍﻝﻘﻴﺎﻡ‬
‫ﺒﺘﺴﻭﻴﺔ ﺠﺯﺍﻓﻴﺔ ﻋﻠﻰ ﺃﺴﺎﺱ‬
‫ﺭﻗﻡ ﺍﻷﻋﻤﺎل ﺍﻝﻤﺤﻘﻕ ﻓﻌﻠﻴﺎ‬
‫ﻴﺘﻡ ﺘﻘﺩﻴﺭ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﺭﺒﺢ ﺠﺯﺍﻓﻴﺎ ﻓﻲ ﻜل ﺴﻨﺔ ﻤﺩﻨﻴﺔ ﻭﻝﻤﺩﺓ ﺴﻨﺘﻴﻥ‪ ،‬ﻭﺒﻬﺫﺍ ﻴﻤﻜﻥ ﺍﻥ ﺘﺨﺘﻠﻑ ﺍﻝﻤﺒﺎﻝﻎ ﺍﻝﻤﻌﺘﻤﺩﺓ ﻜﺄﺴﺎﺱ‬
‫ﻝﻠﻀﺭﻴﺒﺔ ﻤﻥ ﺴﻨﺔ ﻷﺨﺭﻯ‪ ،‬ﻴﺨﺘﻡ ﺒﻌﺩ ﺍﻨﻘﻀﺎﺀ ﺍﻝﺴﻨﺔ ﺍﻷﻭﻝﻰ ﻤﻥ ﻓﺘﺭﺓ ﺍﻝﺴﻨﺘﻴﻥ ﺍﻝﺘﻲ ﺤﺩﺩ ﻝﻬﺎ ‪.‬‬
‫‪ 01‬أ ‪ F‬آ ‪ ،%‬ورج ‪ l-‬أ@ ‬ ‫‪ F-6 F -‬ا ‪G‬ا ت ا ‪f( ^0 I‬ا ا م ه' إر‪ %‬ل ‪ q8‬ص ‪ 6‬ر‪ 6‬ح ‪< %‬‬
‫ا ‪ q6‬ا ا ‪ q8‬ا ا‪ -‬ا‪ - DM‬إ ‪ bG V‬ا @ا" ‪ ,‬ن ر‪ %‬ا ‪ R‬ط أو ا‪. <M‬‬
‫‪ -‬آ ‪G‬م ‪% hK 6‬ـ ا ‪ GR‬ت وا‪ G9W‬ظ ‪'8 6‬رات وآ‪f‬ا ‪ {%‬ا ‪ {4-‬ت‪ ،‬و‪'{,‬ن {<‪{N F{ P‬ف ا‪M‬دارة ا ‪"K{9 {-‬‬
‫*‪ v‬ا دة ‪'* < F 1‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪. -‬‬
‫‪ -‬ا ‪ @ 6 7,‬ا ‪f( ^0 I‬ا ا م م ‪ m-K[G 6 ^ 6‬آ ‪ 03‬أ‪. (T‬‬
‫‪ F, -‬إ ` ء ه‪f‬ا ا ‪ [G‬ا ا ‪N F‬ف ا ‪ 7,‬أو ا‪M‬دارة ا ‪. -‬‬
‫‪N F‬ف ا‪M‬دارة ‪: :‬ل ا‪ (T‬ا ‪ c:+‬او ‪ $* F V‬ا ‪ K‬وا ‪ ( : _[ G‬ا ‪ @{ 6 7,‬إ*({ ء ا ‪'@{I‬ع ({‪f‬ا ا { م‪،‬‬
‫وذ ‪ G h‬وز ر<‪ P‬ا ل ا ‪ n‬ا د ا { دة ‪'* {< F{ 01 – 15‬ن ا {@ا" ا ‪{T‬ة وا ‪'{%‬م ا ‪ {c‬وا { دة ‪89‬‬
‫‪'* < F‬ن ا ‪ V P%‬ا ل وه‪f‬ا *‪ l- X‬ا دة ‪'* < F 13‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪. -‬‬
‫‪N F‬ف ا ‪ < : (6 7,‬ا ‪ q8‬أ ‪ F‬ا ‪ K‬ا ‪G -* +‬ة ا ‪ F-GK‬ا ‪9 G‬د ‪ (*eR6‬ه‪f‬ا ا ‪ [G‬وه‪f‬ا ‪ "K9‬ه' وارد ‬
‫ا دة ‪'* < F 01 – 12‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪. -‬‬
‫ب‪/‬ا م ا [‪ :[-‬و‪',‬ن ا ‪6‬ـ‪ q‬ا ‪f( ^0 I‬ا ا م ه' ا ‪ q6‬ا ا د ‪ P 46‬ا ء ا ‪ G‬ده ا [ *'ن و‪',G8‬ن‬
‫‪: F -% W‬‬
‫ )اء ااد وا‪ )Q%‬ا‪S‬ر‪ k‬ا (‪.‬‬
‫ ا‪S‬ر‪ k‬ا
" ‪.‬‬
‫ ا‪H‬ا‪ G:‬وا=م ا(‪ ) +‬ذات ا‪ Q!d‬ا(‪.( +‬‬
‫ ا‪S‬ر‪ k‬ا‪.^-‬‬
‫ ا‪@(=T‬آت‬
‫ا>و‪$‬ت‪.‬‬
‫و" أن ‪T 'G8‬وط وه‪:‬‬

‫أن ‪ `GK8‬ه‪ wf‬ا ء إ‪ N‬ر ا ‪ --KG‬ا ‪ 4‬دي ‪ ،K%Y‬و أن ‪',‬ن ا ‪"4‬ء ‪ 4‬و‪ 6 P‬رات آ ‪ ،-‬و‪O-I8 l- "8G‬‬
‫ ا‪'5‬ل ا ‪ -‬وا ‪',8 G‬ن ر‪ F 0 D‬أ ء ا ‪ K‬ا ‪ -‬ا ‪. ( : X5 G‬‬
‫‪ _8 V ^[ -‬ا ‪f( F-40 I‬ا ا م اآ‪ {GG‬ب <{ ‪ 01‬أ{ {‪ F‬آ{ ‪ { q{8 ،{%‬ص ‪ n{ F @{G‬ا {‪ q6‬ا { {‪K‬‬
‫ا ‪ {{-‬ا {{‪ bG{{ [6 K‬ا {{@ا" {{^ إدراج ار‪ {{6‬ح ا {{ح ‪ {{ { (6‬ه{{‪f‬ا ا ‪ ^{{ 6 q{{G‬ا‪ ${{* F { 0 {{ DM‬ا {{‪R‬وط‪،‬‬
‫و‪ F @G‬ه‪f‬ا ا ‪ 7GI qG‬ا ا‪ -‬وار‪ 6‬ح ا ‪ V{ @{ 6 {5 I‬ا { ا‪ ، { DM‬و‪ {%‬إ {‪ bG{ V‬ا {@ا" ‪ {,‬ن‬
‫ا‪ 01 < <M‬أ ‪ F‬آ ‪ %‬و‪[8‬م ا ‪N F '#‬ف ا‪M‬دارة )‪.(1‬‬
‫‪ V " -‬ا ‪f( ^0 I‬ا ا م ‪'[ [N G % hK‬ا*‪ F-‬وا ‪ G‬ت ا ‪' 4‬ل ‪ ^ (6‬د ‪ 8‬أى آ ‪ G‬ا ‪'{-‬‬
‫ود‪ G‬ا‪ G%‬ذ ‪ ...‬ا ‬
‫‪ -‬آ ا*‪ l‬م ‪r6‬اد ‪'8‬رات ‪4 (- F-‬ل و‪ n‬ا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺍﻝﻤﻌﻨﻲ ﺒﺎﻷﻤﺭ ﻴﺩﻓﻊ ﻤﺭﺓ ﻜل ﺴﻨﺔ ‪.‬‬
‫‪ -‬ا ‪ @-IG‬ت ا ‪ F, G‬ا‪ G%W‬دة ( ‪:‬‬
‫• ‪ F-46 G K 6‬م ا ا‪:‬‬
‫‪ V % 25 -‬ا ‪ q6‬ا ‪ R* F p8‬ط ا ‪I‬ة ‪.‬‬
‫‪ V % 25 -‬ا ‪ q6‬ا [_ ‪:‬ل ا ‪ F-GK‬او ‪ F F--‬ر‪ %‬ا ‪ R‬ط ‪N F‬ف ا‪ IT‬ص ا ‪{ _6 {% '@{ 5 P( Ff‬‬
‫‪ b-D‬أو ‪ (D‬ا ‪ G‬ا '‪ N‬أو أرا ا ‪(R‬اء‪.‬‬
‫• ‪ F-40 I K 6‬م ا [‪:[-‬‬
‫‪ V % 25 -‬ر‪ R* q6‬ط ا ‪I‬ة ‪.‬‬
‫‪ V % 30 -‬ار‪ 6‬ح ا ‪ 4‬د ا‪ +G%‬ره ‪.‬‬
‫‪ -2‬ار‪ 6‬ح ‪ -d‬ا ‪ G‬ر‪:‬‬
‫ﺘﺤﺩﺩ ﺍﻷﺭﺒﺎﺡ ﺃﺼﻼ ﺤﺴﺏ ﻨﻅﺎﻡ ﺍﻝﺘﺼﺭﻴﺢ ﺍﻝﻤﺅﻗﺕ ﻭﺘﺨﻀﻊ ﺒﻌﺽ ﺍﻝﻤﺩﺍﺨﻴل ﻝﻨﻅﺎﻡ ﺍﻻﻗﺘﻁﺎﻉ ﻤﻥ ﺍﻝﻤﺼﺩﺭ‪.‬‬
‫)‪ (1‬ا‪d‬ت ا‪S‬درة ‪ " D‬ا‪ Q‬ا;‪ :‬ا
" ‪H‬ا‪ G:‬وزارة ا ‪. 2004‬‬
‫ﺃ‪ /‬ﻨﻅﺎﻡ ﺍﻝﺘﺼﺭﻴﺢ ﺍﻝﻤﺭﺍﻗﺏ‪:‬‬

‫‪ V "D'G‬ا ‪f( F-40 I‬ا ا م ا ‪[ 6 qG‬ار ا ‪ q-‬ر‪ 6‬ح‪ ،‬وا ‪f‬ي ‪ G4‬ا‪ %‬س ض ا {@ و{‪lR‬‬
‫ه{{‪f‬ا ا {{ م‪ ،‬ا {{ م ا [‪ {{[-‬ا ‪ V{{ _{{#‬ار‪ {{6‬ح ا {{ ‪ -‬وا ‪ G‬ر{{ إذ [{{^ {{‪"{{ V‬ء ا ‪ l{{6 7{{,‬ا ‪ F{{ q{{G‬ا {{‪n‬‬
‫ا @'ط ‪ q6‬ا و‪ ,6 l -8‬ا '‪ _ c‬ا ‪ 01 < % ،G+‬أ ‪ F‬آ ‪ %‬إ ‪ bG V‬ا @ا" ا ‪ {[ ^6 G‬ا {‪ R‬ط‬
‫ا ( ^ ‪ --[8‬ا ‪ q6‬ا ح ‪ q8 l6‬ا ا‪. DM‬‬
‫وآ‪f‬ا ‪ ^<' ' % ^ #K % hK l-‬و<‪ < F P‬ر‪ -RG $-‬ا @ا"‪.‬‬
‫آ " ا‪ G9W‬ظ ‪:K 6‬ت وآ ا '‪ _ c‬ا ‪ G+‬ا ‪ 8 @G‬ر ا‪ G<W‬ء و‪ 4%‬ا ‪....,G‬ا إ {‪ { d V‬ا*[{@ ء ا {‪ K‬ا ا‪{46‬‬
‫ا ‪ 8 G‬ا ‪ K‬ا ‪ -< (- P8 G‬ا‪M‬ادات وا [ ت‪.‬‬
‫ب‪ * /‬م ا‪ #G<W‬ع ‪ F‬ا ر ‪:‬‬
‫ﺘﺨﻀﻊ ﺒﻌﺽ ﺍﻝﻤﺩﺍﺨﻴل ﺍﻝﺘﻲ ﺘﻨﺘﻤﻲ ﻝﻬﺫﻩ ﺍﻝﻔﺌﺔ ﻤﻥ ﺍﻷﺭﺒﺎﺡ ﺇﻝﻰ ﺍﻻﻗﺘﻁﺎﻉ ﻤﻥ ﺍﻝﻤﺼﺩﺭ ﻭﺍﻝﻤﻁﺒﻕ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻤﺒﺎﻝﻎ ﺍﻹﺠﻤﺎﻝﻴﺔ ﻝﻠﻤﺩﺍﺨﻴل‬
‫ﺍﻝﺨﺎﻀﻌﺔ ﻝﻠﺭﺴﻡ ﻭﺍﻝﺘﻲ ﻴﻤﻜﻥ ﺃﻥ ﺘﺤﻘﻕ ﻤﻥ ‪:‬‬
‫‪N (1‬ف أ‪ IT‬ص [^ [ه‪ P‬ا رج ا ا و‪ _4G‬ا ‪ 6‬ا‪ -‬ا ‪ (4 G‬ا 'ن ا [‪' -‬ن ا ا { ‪q‬‬
‫ا ‪ -d F-GK‬ا [‪ F- -‬ا ا وا ‪:F :+ ,R‬‬
‫‪ -‬ا ‪ n‬ا ' آ‪De‬ة [ ‪ R* 6‬ط ا ا ‪: F‬ل ر‪ -d ( %‬ا ‪ G‬ر‪.‬‬
‫‪ -‬ا 'ع ا ‪N F‬ف ا ‪: F F-GI‬ل ‪6 q‬اءات ا‪:`G%W‬ل أو ‪6‬اءات ا‪GW‬اع أو ا ‪ G‬زل ( ‪.‬‬
‫‪G -‬م آ ‪f( ^0‬ا ا { م ‪ :‬ا ‪'{D'6 q{G‬د { {‪:‬ل ‪'{ 30‬م {‪6 F‬ا{ ا {‪ R‬ط ‪ {%‬إ {‪ {, V‬ن ا‪ { <M‬و{ ‪{48 { 9‬د‬
‫ا‪ <W‬ت ‪ %‬إ ‪ V‬ا [ ا ‪.K-‬‬
‫‪ 9 -‬ر‪ %‬ا ‪ R‬ط ا ا ‪6‬ون [ ‪ 4 D‬ا ‪ qG‬إ ‪ , V‬ن ا ‪ -‬زة ‪ V‬أآ ة ‪ 6‬ا و‪ F @{G‬ه{‪f‬ا‬
‫< ‪ 1‬أ ‪ F‬آ ‪ %‬وا ‪f‬ي ‪',‬ن ‪'{ _6 {#‬ذج ا ‪{N F{ {%‬ف‬ ‫ا ‪ qG‬ا [ار ا ‪ q6 q-‬ا وذ ‪h‬‬
‫ا‪M‬دارة ا ‪ {{-‬و‪ {{%‬إ {{‪ -R{{G V‬ا {{@ا" ا ‪ {{[ {{46 G‬ا {{‪ R‬ط ا ({{‪ ،‬وآ{{‪f‬ا ‪ {{%‬ا ‪ {{ 6 q{{G‬ا‪${{* {{ {{ DM‬‬
‫ا ‪ 4-‬د إ ‪ V‬ا ‪ -RG‬ا ‪ [ 46 G‬ا ‪.F,K‬‬
‫‪ -‬ا ‪f( ^0 I‬ا ا م م ‪ ^<' ' % F @G8 % hK 6‬و<‪ P‬و‪ G-+G %‬ت وا‪:(G%M‬آ ت ‪.‬‬
‫‪ -‬ا ‪ KG‬ه‪f‬ا ا م ‪,‬ـ'ن ‪ V‬د‪-G4‬ـ‪ F F‬ا<‪K‬ـ ط ‪ 02/15 :F-6 ^8‬إ {‪ 03/15 V‬و‪ 05/15 F-{6‬إ {‪ 06/15 V‬وآ{‪f‬ا ر‪-{5‬‬
‫ا ‪. -G‬‬
‫و‪8‬ر ا‪ TM‬رة ‪ :‬ان ‪ 7GI‬ا @ا" ا ‪ -[G‬وا و‪ V 0‬ا ا‪ {(- _# DM‬ا { م ا ا{ آ { ه{' ا { ل {‬
‫ار‪ 6‬ح ا ‪ -9:‬وآ‪f‬ا ا م ا [‪. [-‬‬
‫‪ -‬ه‪f‬ا ‪ r6‬ر ‪ F‬ا* ا ‪ [#‬وا ‪ V 4 R‬ا @ا" ا و‪ V 0‬ا ا‪. DM‬‬
‫‪ -‬و‪ _#8 VG9‬ا‪M‬دارة ا ‪ -‬أ‪ 9‬ه{‪ wf‬ا* { [{^ {‪ {([8 V‬إ‪{D‬اء ا<{ {@ وذ {‪:{ F{ h‬ل ا<{ ا ‪ {G‬ت‬
‫ا ‪ %‬إ ‪ (-‬وآ‪f‬ا <‪ _-[G {6 ( -‬ا { ‪:{ F{ {(-‬ل {‪ v‬ا ‪ {%‬وآ{‪f‬ا ا {‪ v‬ا ‪ -4{0' _{ 4‬ا ‪ {-‬ا {‪ R‬‬
‫وه‪f‬ا ‪4G%‬ض إ ‪ l-‬ا [‪ #‬ا ‪ F -* +‬ه‪f‬ا ا ع ‪.‬‬
‫‪ _9 : -* c‬ا‪M‬دارة ا ‪ -‬ا< ا @ ‪:‬‬
‫ﺘﺘﻤﺘﻊ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺒﺼﻼﺤﻴﺎﺕ ﺍﻝﺭﻗﺎﺒﺔ ﻝﺘﺼﺭﻴﺤﺎﺕ ﺍﻝﻤﻜﻠﻔﻴﻥ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻭﺫﻝﻙ ﻜﻭﻥ ﺍﻝﻨﻅﺎﻡ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻲ ﻤﺒﻨﻲ ﻋﻠﻰ ﺃﺴﺎﺱ ﻤﺒﺩﺃ ﺍﻝﺘﺼﺭﻴﺢ‬
‫ﺍﻝﻌﻔﻭﻱ ﻭﺫﻝﻙ ﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻤﺒﺩﺃ ﺍﻝﻤﺴﺎﻭﺍﺓ ﺒﻴﻥ ﺍﻝﺨﺎﻀﻌﻴﻥ ﻝﻬﺎ ﻤﻥ ﺨﻼل ﺍﻝﺘﻭﺯﻴﻊ ﺍﻝﻌﺎﺩل ﻝﻠﻌﺏﺀ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﻲ ‪.‬‬
‫ﻭﺘﺠﺭﻱ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ ﺍﻝﺭﻗﺎﺒﺔ ﺒﺼﻔﺔ ﺩﻭﺭﻴﺔ ﻤﻌﺘﻤﺩﺓ ﻓﻲ ﺫﻝﻙ ﻋﻠﻰ ﺘﺒﺎﺩل ﺍﻝﻤﺭﺍﺴﻼﺕ ﻤﻊ ﺍﻝﻤﻜﻠﻔﻴﻥ ﺒﻬﺎ ﻭﺘﻌﺘﺒﺭ ﺘﺼﺭﻴﺤﺎﺘﻬﻡ‬
‫ﺼﺎﺩﻗﺔ ﻤﺒﺩﺌﻴﺎ ﻭﺩﻝﻴل ﻋﺩﻡ ﺼﺤﺘﻬﺎ ﻴﻘﻊ ﻋﻠﻰ ﻋﺎﺘﻕ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﻭﺘﻌﻬﺩ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﻤﻬﺎﻡ ﻝﺠﻬﺎﺯﺍﻥ ‪: (1).‬‬
‫‪ -‬ﻤﺼﺎﻝﺢ ﺍﻷﺒﺤﺎﺙ ﻭﺍﻝﻤﺭﺍﺠﻌﺎﺕ) ‪ ( S R V‬ﻭﺍﻝﺘﺎﺒﻌﺔ ﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﺒﺤﺙ ﻭ ﺍﻝﻤﺭﺍﺠﻌﺎﺕ ﺍﻝﻤﺘﻭﺍﺠﺩﺓ ﺒﺎﻝﺠﺯﺍﺌﺭ ﻭﻫﺭﺍﻥ ‪ ،‬ﻗﺴﻨﻁﻴﻨﺔ‪،‬‬
‫ﻭﺍﻝﺘﻲ ﺘﺘﻤﺘﻊ ﺒﺼﻼﺤﻴﺎﺕ ﺍﻝﺘﺩﺨل ﻋﻠﻰ ﻤﺴﺘﻭﻯ ﺍﻝﻘﻁﺭ ﺍﻝﻭﻁﻨﻲ ﻝﻠﺘﺤﻘﻴﻕ ﻓﻲ ﻭﻀﻌﻴﺔ ﺍﻝﻤﻜﻠﻔﻴﻥ ‪.‬‬
‫ﺍﻝﻤﺼﺎﻝﺢ ﺍﻝﻔﺭﻋﻴﺔ ﻝﻠﺭﻗﺎﺒﺔ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ)‪ ( S D C F‬ﻭﺍﻝﺘﺎﺒﻌﺔ ﻝﻠﻤﺩﻴﺭﻴﺎﺕ ﺍﻝﻭﻻﺌﻴﺔ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ﻓﻲ ﺇﻁﺎﺭ ﺍﻹﻗﻠﻴﻡ ﺍﻹﺩﺍﺭﻱ ﻝﻠﻭﻻﻴﺔ ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ -‬ﻓﻲ ﺍﻝﺤﺎﻝﺔ ﺍﻝﻌﺎﻤﺔ ﺘﻜﻭﻥ ﻤﺩﺓ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﺭﻗﺎﺒﺔ ﻓﻲ ﺍﻝﺘﺼﺭﻴﺤﺎﺕ ﺍﻝﺨﺎﺼﺔ ﻫﻲ ﺍﻷﺭﺒﻊ ﺴﻨﻭﺍﺕ ﺍﻷﺨﻴﺭﺓ ﻝﺭﻗﻡ ﺍﻷﻋﻤﺎل ﻭﺍﻝﻤﺩﺍﺨﻴل‬
‫ﻭﺍﻷﺭﺒﺎﺡ ﻭﻫﺫﺍ ﻤﺎ ﺘﻀﻤﻨﺘﻪ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 326‬ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ‪.‬‬
‫)‪ U Z+ (1‬إ‪$‬ء ن ا‪ ] 6‬واا?; ا=م ا‪0^+‬ي ر? ‪ 290/ 97‬ا>رخ ‪ . 1997/07/27‬وا‪ DH‬إ‪$‬ء‬
‫و‪ <+.‬ن ا‪ ] 6‬وا‪u‬ف ا‪ Z$ !? d-‬ادة ‪ \+" 13‬وه‪0‬ا ‪@d! :P g6.‬ن ‪7‬اء ا‪. ] 6‬‬
‫ﻓﻤﺜﻼ ‪ :‬ﺨﻼل ﺴﻨﺔ ‪ 1999‬ﻴﻤﻜﻥ ﻝﻺﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻓﻲ ﺘﺼﺭﻴﺤﺎﺕ ﺍﻝﺩﺨل ﻝﺴﻨﺔ ‪.1995-1996-1997-1998‬‬
‫‪ -‬ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﺍﻻﺴﺘﺜﻨﺎﺀ ﻴﻀﺎﻑ ﺴﻨﺘﻴﻥ ﻝﻠﺘﻘﺎﺩﻡ ﺍﻝﻤﺫﻜﻭﺭ ﻓﻲ ﺍﻝﺤﺎﻝﺔ ﺍﻝﻌﺎﻤﺔ ﻋﻨﺩ ﻤﺎ ﺘﻘﻭﻡ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺒﺭﻓﻊ ﺩﻋﻭﻯ ﻗﻀﺎﺌﻴﺔ ﺤﺎﻝﺔ ﺜﺒﻭﺕ‬
‫ﻝﺠﻭﺀ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﻝﻁﺭﻕ ﺘﺩﻝﻴﺴﻴﺔ ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻭﺘﻘﻭﻡ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﺃﻴﻀﺎ ﺒﺎﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻲ ﻓﻲ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﺘﺼﺭﻴﺤﺎﺕ ﻭﺫﻝﻙ ﻤﻥ ﺨﻼل ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻓﻲ ﺍﻝﻤﺤﺎﺴﺒﺔ ‪ ) :‬ﻴﺨﺹ ﺍﻝﻨﺸﺎﻁ ﺍﻝﺨﺎﻀﻊ ﻝﻠﻨﻅﺎﻡ ﺍﻝﺤﻘﻴﻘﻲ ( ‪V F .‬‬
‫‪ -‬ﺘﻨﺹ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 20‬ﻭﻤﺎ ﻴﻠﻴﻬﺎ ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻭﻫﻭ ﻤﺠﻤﻭﻋﺔ ﺍﻝﻌﻤﻠﻴﺎﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﻬﺩﻑ ﺇﻝﻰ ﻤﺭﺍﻗﺒﺔ‬
‫ﺍﻝﺘﺼﺭﻴﺤﺎﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﺍﻝﻤﻜﺘﺘﺒﺔ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ‪ ،‬ﻭﻜﺫﺍ ﻓﺤﺹ ﻤﺤﺎﺴﺒﺔ ﻭﺍﻝﺘﺄﻜﺩ ﻤﻥ ﻤﺩﻯ ﺘﻁﺎﺒﻘﻬﺎ ﻤﻊ ﺒﻌﺽ ﺍﻝﻤﻌﻁﻴﺎﺕ‬
‫‪-‬‬
‫‪ -‬ﺒﻤﺎ ﻓﻴﻬﺎ ﺍﻝﻤﺎﺩﻴﺔ ﻤﻨﻬﺎ ﺤﺘﻰ ﻴﺘﺴﻨﻰ ﻝﻬﺎ ﻤﻌﺭﻓﺔ ﻤﺼﺩﺍﻗﻴﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻝﻬﺫﺍ ﻓﻬﺫﺍ ﺍﻝﻨﻭﻉ ﻤﻥ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻝﻴﺱ ﻝﻪ ﻏﺭﺽ ﺍﻝﻤﺭﺍﻗﺒﺔ‬
‫ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻓﺤﺴﺏ ﺒل ﻴﻤﻜﻥ ﻜﺫﻝﻙ ﺍﻝﻤﺅﺴﺴﺎﺕ ﻭﺍﻝﻤﻌﻨﻴﻴﻥ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻤﻥ ﺍﻻﻁﻼﻉ ﻋﻠﻰ ﻭﺍﺠﺒﺎﺘﻬﻡ ﻭﺤﻘﻭﻗﻬﻡ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻭﺃﺜﻨﺎﺀ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ‬
‫ﻴﻁﻠﻊ ﻋﻭﻥ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻋﻠﻰ ﺍﻷﺨﻁﺎﺀ ﺍﻝﺘﻲ ﻴﻤﻜﻥ ﺃﻥ ﻴﻜﻭﻥ ﻗﺩ ﻭﻗﻊ ﻓﻴﻬﺎ ﻭﺍﻝﺘﻲ ﺘﺭﺘﻜﺏ ﺃﺤﻴﺎﻨﹰﺎ ﻋﻥ ﻏﻴﺭ ﻗﺼﺩ ﻭﻴﻤﻜﻥ‬
‫ﻁﻠﺏ ﺘﺨﻔﻴﺽ ﺍﻝﺯﻴﺎﺩﺍﺕ ﺍﻝﻤﻨﺠﺭﺓ ﻋﻨﻬﺎ ﻭﻜﺫﺍ ﻴﻁﻠﻌﻪ ﻋﻥ ﻜﻴﻔﻴﺔ ﺘﻘﺩﻴﻡ ﺍﻝﻁﻌﻭﻥ ﺍﻝﻼﺯﻤﺔ ‪.‬‬
‫ﺃ( ﺇﺠﺭﺍﺀﺍﺘﻪ ‪:‬‬
‫ﻻ ﻴﻤﻜﻥ ﺇﺠﺭﺍﺀ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺩﻭﻥ ﺇﺭﺴﺎل ﺃﻭ ﺘﺴﻠﻴﻡ ﺇﺸﻌﺎﺭ ﺒﺎﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻭﻫﺫﺍ ﺤﺴﺏ ﻤﺎ ﺠﺎﺀ ﻓﻲ ﻨﺹ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ‪ 20‬ﻓﻘﺭﺓ‪ 01‬ﺍﻝﻨﻘﻁﺔ‬
‫‪ 4‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‪ ،‬ﻭﻤﺎ ﺃﻜﺩﻩ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻓﻲ ﺍﺠﺘﻬﺎﺩ ﻝﻪ ﻓﻲ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺭﻗﻡ ‪ 001987‬ﺒﺘﺎﺭﻴﺦ ‪2001/07/30‬‬
‫ﻤﻨﺸﻭﺭ ﺒﻤﺠﻠﺔ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻋﺩﺩ ﺨﺎﺹ ﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﻀﺭﻴﺒﻴﺔ ﺴﻨﺔ ‪ ، 2003‬ﺤﻴﺙ ﺍﻋﺘﻤﺩ ﻋﻠﻰ ﺇﺠﺭﺍﺀ ﺍﻹﺸﻌﺎﺭ ﻓﻲ ﺇﺒﻁﺎل ﺇﺠﺭﺍﺀﺍﺕ‬
‫ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺍﻝﺘﻲ ﻗﺎﻤﺕ ﺒﻬﺎ ﺇﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ" ‪ ....‬ﺤﻴﺙ ﺃﻨﻪ ﺒﺎﻝﺭﺠﻭﻉ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 113‬ﻓﻘﺭﺓ ‪ 3‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﺭﺴﻡ ﻋﻠﻰ ﺍﻷﻋﻤﺎل‬
‫ﻭﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 190‬ﻓﻘﺭﺓ ‪ 3‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ‪ ،‬ﻓﺈﻨﻬﻤﺎ ﺘﻠﺯﻤﺎﻥ ﺍﻝﻤﺤﻘﻘﻭﻥ ﺍﻝﻘﻴﺎﻡ ﺒﺈﺸﻌﺎﺭ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺒﺈﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺘﺤﺕ‬
‫ﻁﺎﺌﻠﺔ ﺍﻝﺒﻁﻼﻥ‪ ،‬ﻏﻴﺭ ﺃﻥ ﻫﺫﺍ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀ ﻝﻡ ﻴﺤﺘﺭﻡ ﻤﻤﺎ ﻴﺅﺩﻱ ﺇﻝﻰ ﺒﻁﻼﻥ ﺇﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺍﻝﺘﻲ ﻗﺎﻤﺕ ﺒﻬﺎ ﺇﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ‪. "...‬‬
‫ﻭﻴﺴﺘﻔﻴﺩ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻤﻥ ﻤﺩﺓ ‪10‬ﺃﻴﺎﻡ ) ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 60‬ﻓﻘﺭﺓ ‪ 04‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﻤﺎﻝﻴﺔ ‪ (2002‬ﻴﺘﻀﻤﻥ ﻫﺫﺍ ﺍﻹﺸﻌﺎﺭ ﻭﺠﻭﺒﺎ‪:‬‬
‫ﻝﻘﺏ ﻭﺇﺴﻡ ﻭﺭﺘﺒﺔ ﺍﻝﻤﺤﻘﻕ ﻭﻜﺫﺍ ﺘﺎﺭﻴﺦ ﻭﺴﺎﻋﺔ ﺃﻭل ﺘﺩﺨل ﻭﺍﻝﻔﺘﺭﺓ‬
‫ﺍﻝﺘﻲ ﻴﺘﻡ ﻓﻴﻬﺎ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻭﺍﻝﺭﺴﻭﻡ ﻭﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻭﺍﻝﺤﻘﻭﻕ ﻭﺍﻷﺘﺎﻭﻯ ﺍﻝﻤﻌﻨﻴﺔ ﻭﻜﺫﺍ ﺍﻝﻭﺜﺎﺌﻕ ﺍﻝﻭﺍﺠﺏ ﺍﻻﻁﻼﻉ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻭﺍﻥ ﻴﺸﻴﺭ‬
‫ﺼﺭﺍﺤﺔ ﻭﺘﺤﺕ ﻁﺎﺌﻠﺔ ﺍﻝﺒﻁﻼﻥ – ﺇﻥ ﻝﻠﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺍﻝﺤﻕ ﻓﻲ ﺍﻻﺴﺘﻌﺎﻨﺔ ﺒﻤﺴﺘﺸﺎﺭ ﻤﻥ ﺍﺨﺘﻴﺎﺭﻩ ﺃﺜﻨﺎﺀ ﺇﺠﺭﺍﺀ ﺍﻝﻤﺭﺍﻗﺒﺔ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ‬
‫ﻭﻫﺫﺍ ﻤﺎ ﺠﺎﺀ ﻓﻲ ﻗﺭﺍﺭ ﺍﻝﻐﺭﻓﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﻝﻠﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻝﻌﻠﻴﺎ ﺘﺤﺕ ﺭﻗﻡ‪104152‬‬ ‫‪ 20‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‬
‫ﺒﺘﺎﺭﻴﺦ‪ "... 1994/06/05:‬ﻝﻠﻤﻜﻠﻑ ﺤﻕ ﻓﻲ ﺍﺨﺘﻴﺎﺭ ﻤﺴﺘﺸﺎﺭ ﺨﻼل ﺍﻝﻤﺭﺍﻗﺒﺔ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻋﻨﺩ ﺍﻗﺘﺭﺍﺡ ﺍﻝﺯﻴﺎﺩﺓ ﻓﻲ ﻤﺒﻠﻎ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ‪.. .‬‬
‫)‪(1‬‬
‫"‬
‫‪ -‬ﻋﺩﻡ ﻗﺒﻭل ﻫﺫﻩ ﺍﻹﺸﻌﺎﺭ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻻ ﻴﻌﻨﻲ ﻤﻨﻊ ﺇﺠﺭﺍﺀ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻭﻓﻲ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﺤﺎﻝﺔ ﺘﻔﺭﺽ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ‬
‫ﺘﻠﻘﺎﺌﻴﺎ ﻜﻤﺎ ﺴﻴﻭﻀﺢ ﻓﻴﻤﺎ ﺒﻌﺩ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻜﻤﺎ ﻴﻤﻜﻥ ﻝﻠﻤﺤﻘﻕ ﺍﻝﻘﻴﺎﻡ ﺒﻤﺭﺍﻗﺒﺔ ﻤﻔﺎﺠﺌﺔ ﺘﺭﻤﻲ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻤﻌﺎﻴﻨﺔ ﺍﻝﻤﺎﺩﻴﺔ ﻝﻠﻌﻨﺎﺼﺭ ﺍﻝﻤﺎﺩﻴﺔ ﺍﻝﻤﺴﺘﻌﻤﻠﺔ ﻤﻥ ﻗﺒل ﺍﻝﻤﺅﺴﺴﺔ ﺃﻭ‬
‫ﻝﻠﺘﺜﺒﺕ ﻤﻥ ﻭﺠﻭﺩ ﺍﻝﻭﺜﺎﺌﻕ ﺍﻝﻤﺤﺎﺴﺒﻴﺔ ﻭﻓﻲ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﺤﺎﻝﺔ ﻴﺴﻠﻡ ﺍﻹﺸﻌﺎﺭ ﺒﺎﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻤﻊ ﺒﺩﺍﻴﺔ ﻋﻤﻠﻴﺔ ﺍﻝﻤﺭﺍﻗﺒﺔ‪ ،‬ﻭﻴﻤﻜﻥ ﻝﻠﻤﺤﻘﻕ ﻁﻠﺏ‬
‫ﻜل ﺍﻝﻭﺜﺎﺌﻕ ﺍﻝﺘﻲ ﻴﻤﻜﻥ ﻤﻥ ﻭﺭﺍﺀ ﻓﺤﺼﻬﺎ ﺍﻝﺘﺄﻜﺩ ﻤﻥ ﻤﺩﻯ ﻤﺼﺩﺍﻗﻴﺔ ﺍﻝﺘﺼﺭﻴﺤﺎﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‪ ،‬ﻭﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﻋﺩﻡ ﺘﻘﻴﻴﻡ ﺍﻝﻤﺤﺎﺴﺒﺔ ﻓﻲ‬
‫ﻤﺤﻀﺭ ﻴﺅﺸﺭ ﻋﻠﻴﻪ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻤﻊ ﺇﻝﺯﺍﻡ ﺫﻜﺭ ﺍﻝﺭﻓﺽ ﺍﻝﻤﺤﺘﻤل ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻤﺩﺓ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻓﻲ ﺍﻝﺘﺼﺭﻴﺤﺎﺕ ﻭﺍﻝﻭﺜﺎﺌﻕ ﺍﻝﻤﺤﺎﺴﺒﻴﺔ ﻤﺤﺩﺩﺓ ﻁﺒﻘﺎ ﻝﺭﻗﻡ ﺍﻷﻋﻤﺎل ﺍﻝﻤﺤﻘﻕ ﻭﻁﺒﻴﻌﺔ ﻨﺸﺎﻁ ﺍﻝﻤﺅﺴﺴﺔ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻭﺘﻜﻭﻥ ﺃﺭﺒﻌﺔ ﺍﺸﻬﺭ ﻓﻲ ﺍﻝﻤﺅﺴﺴﺎﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﻴﻜﻭﻥ ﻨﺸﺎﻁﻬﺎ ﺘﺄﺩﻴﺔ ﺨﺩﻤﺔ ﺇﺫﺍ ﻜﺎﻥ ﺭﻗﻡ ﺍﻷﻋﻤﺎل ﻻ ﻴﺘﻌﺩﻯ ‪ 2.000.000‬ﺩ ﺝ‬
‫ﻝﻜل ﺴﻨﺔ ﻤﺎﻝﻴﺔ ﻤﺤﻘﻕ ﻓﻴﻬﺎ ﻭﻨﻔﺱ ﺍﻝﺸﻲﺀ ﺒﺎﻝﻨﺴﺒﺔ ﻝﻠﻤﺅﺴﺴﺎﺕ ﺍﻷﺨﺭﻯ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺴﺘﺔ ﺃﺸﻬﺭ ﺇﺫﺍ ﻜﺎﻥ ﺭﻗﻡ ﺍﻷﻋﻤﺎل ﻴﺘﻌﺩﻯ ‪ 2.000.000‬ﺩ ﺝ ﻭﺍﻗل ﻤﻥ ‪5.000.000‬ﺩ ﺝ ﻝﻜل ﺴﻨﺔ ﻤﺎﻝﻴﺔ ﻤﺤﻘﻕ ﻓﻴﻬﺎ ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻨﻔﺱ ﺍﻝﺸﻲﺀ ﺒﺎﻝﻨﺴﺒﺔ ﻝﻠﻤﺅﺴﺴﺎﺕ ﺍﻷﺨﺭﻯ ﺒﺸﺭﻁ ﺃﻥ ﻴﻘل ﻋﻥ ﻤﺒﻠﻎ ‪ 10.000.000‬ﺩ ﺝ‬
‫‪ -‬ﻓﻲ ﺠﻤﻴﻊ ﺍﻝﺤﺎﻻﺕ ﺍﻷﺨﺭﻯ ﻻ ﺘﺘﻌﺩﻯ ﻤﺩﺓ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺍﻝﺴﻨﺔ ﻤﻊ ﺃﻨﻬﺎ ﻻ ﺘﻁﺒﻕ ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﺍﺴﺘﻌﻤﺎل ﻁﺭﻕ ﺘﺩﻝﻴﺴﻴﺔ ﻤﺜﺒﺔ ﻗﺎﻨﻭﻨﺎ‬
‫ﺃﻭ ﺤﺎﻝﺔ ﺘﻘﺩﻴﻡ ﻤﻌﻠﻭﻤﺎﺕ ﺨﺎﻁﺌﺔ ﻭﻏﻴﺭ ﻜﺎﻤﻠﺔ ﺃﻭ ﺤﺎﻝﺔ ﻋﺩﻡ ﺍﻻﺴﺘﺠﺎﺒﺔ ﻝﻁﻠﺒﺎﺕ ﺍﻝﺘﻭﻀﻴﺢ ﻭ ﺍﻝﺘﺒﺭﻴﺭ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ‪ ،‬ﻭﻜﺫﺍ ﻓﻲ‬
‫ﺤﺎﻝﺔ ﻓﺤﺹ ﻤﻼﺤﻅﺎﺕ ﻭﻁﻠﺒﺎﺕ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﻌﺩ ﺍﻨﺘﻬﺎﺀ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ‪.‬‬
‫)‪– :H? " (1‬ا

دا{‪. 199 6^M -‬‬
‫‪ -2 -‬ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺍﻝﻤﻌﻤﻕ ﻓﻲ ﻤﺠﻤل ﺍﻝﻭﻀﻌﻴﺔ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﺍﻝﻌﺎﻤﺔ ‪V A S F E :‬‬

‫ﺘﻨﺹ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 21‬ﻭﻤﺎ ﻴﻠﻴﻬﺎ ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻭﻴﻘﺼﺩ ﺒﻪ ﻤﺠﻤﻭﻋﺔ ﺍﻝﻌﻤﻠﻴﺎﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺭﻤﻲ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻜﺸﻑ ﻋﻥ ﻜل‬
‫ﻓﺎﺭﻕ ﺒﻴﻥ ﺍﻝﺩﺨل ﺍﻝﺤﻘﻴﻘﻲ ﻝﻠﻤﻜﻠﻑ ﻭﺍﻝﺩﺨل ﺍﻝﻤﺼﺭﺡ ﺒﻪ ‪ ،‬ﺃﻱ ﺒﺼﻔﺔ ﻋﺎﻤﺔ ﺍﻝﺘﺄﻜﺩ ﻤﻥ ﺍﻝﺘﺼﺭﻴﺤﺎﺕ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﺩﺨل ﺍﻝﻌﺎﻡ )ﺍﻝﻤﺩﺍﺨﻴل‬
‫ﺍﻝﻌﻘﺎﺭﻴﺔ‪ ،‬ﺍﻝﻤﺩﺍﺨﻴل ﺍﻝﻤﺤﻘﻘﺔ ﺨﺎﺭﺝ ﺍﻝﺠﺯﺍﺌﺭ‪ ،‬ﻓﻭﺍﺌﺽ ﺍﻝﻘﻴﻡ ﺍﻝﻨﺎﺘﺠﺔ ﻋﻥ ﺍﻝﺘﻨﺎﺯل ﺒﻤﻘﺎﺒل ﻋﻥ ﺍﻝﻌﻘﺎﺭﺍﺕ ﺍﻝﻤﺒﻨﻴﺔ ﻭﻏﻴﺭ ﻤﺒﻨﻴﺔ‪ ..‬ﺍﻝﺦ(‬
‫‪ -‬ﻴﺴﺘﻠﺯﻡ ﻫﺫﺍ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀ ﻤﻘﺎﺭﻨﺔ ﺍﻝﻤﺩﺍﺨﻴل ﺍﻝﻤﺼﺭﺡ ﺒﻬﺎ ﺒﺎﻝﻤﺩﺍﺨﻴل ﺍﻝﻤﺴﺘﻨﺘﺠﺔ ﻤﻥ ﻭﻀﻌﻴﺔ ﺃﻤﻼﻙ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ‪ ،‬ﺤﺎﻝﺔ ﺨﺯﻴﻨﺘﻪ ﻭﻜﺫﺍ‬
‫ﺍﻝﻌﻨﺎﺼﺭ ﺍﻝﻤﺸﻜﻠﺔ ﻝﻠﻨﻤﻁ ﺍﻝﻤﻌﻴﺸﻲ ﻷﻓﺭﺍﺩ ﺃﺴﺭﺘﻪ ‪ ،‬ﻭﻴﻤﻜﻥ ﺒﺭﻤﺠﺔ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺇﺜﺭ ﺘﺤﻘﻴﻕ ﻓﻲ ﺍﻝﻤﺤﺎﺴﺒﺔ ﺴﻭﺍﺀ ﺒﺎﺴﻡ ﺍﻝﻤﺴﺘﻐل‬
‫ﺍﻝﺸﺨﺼﻲ ﻝﻠﻤﺅﺴﺴﺔ ﺃﻭ ﺍﻝﺭﺅﺴﺎﺀ ﻭﺍﻝﺸﺭﻜﺎﺀ ﺍﻷﺴﺎﺴﻴﻴﻥ ﻝﻠﺸﺭﻜﺔ ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻭﻴﻨﻔﺫ ﻜﺫﻝﻙ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﻨﻭﻉ ﻤﻥ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﻭﺠﻭﺩ ﻓﺎﺭﻕ ﺤﺴﺎﺱ ﺒﻴﻥ ﺍﻝﺩﺨل ﺍﻝﻤﺼﺭﺡ ﺒﻪ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﻤﻥ ﺠﻬﺔ‬
‫ﻭﻋﻨﺎﺼﺭ ﻨﻤﻁﻪ ﺍﻝﻤﻌﻴﺸﻲ ﻭﺍﻝﻨﻔﻘﺎﺕ ﺍﻝﻤﺨﺼﺼﺔ ﻝﺼﻴﺎﻨﺔ ﺃﻤﻼﻜﻪ ﻤﻥ ﺠﻬﺔ ﺃﺨﺭﻯ‪ ،‬ﺘﻘﻭﻡ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺒﻁﻠﺏ ﺍﻝﺘﺒﺭﻴﺭﺍﺕ ﻭﺍﻝﺘﻭﻀﻴﺤﺎﺕ ﺍﻝﺘﻲ‬
‫ﺘﺭﺍﻫﺎ ﺃﺴﺎﺴﻴﺔ ﻭﺍﻝﺘﻲ ﺘﻌﺘﻤﺩﻫﺎ ﻹﻋﺎﺩﺓ ﺘﻘﻭﻴﻡ ﺍﻝﻭﻋﺎﺀ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﻲ ﻭﻫﺫﺍ ﻋﻥ ﻁﺭﻴﻕ ﺍﻝﺘﺼﺤﻴﺢ ﺍﻝﺤﻀﻭﺭﻱ ﺃﻭ ﺍﻝﺘﻠﻘﺎﺌﻲ ‪.‬‬
‫ﻭﺘﻠﺘﻤﺱ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﻤﻥ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺍﻝﺘﺒﺭﻴﺭﺍﺕ ﻓﻲ ﺍﻝﺤﺎﻻﺕ ﺍﻝﺘﺎﻝﻴﺔ‪:‬‬
‫‪ -1-‬ﻓﻴﻤﺎ ﻴﺨﺹ ﻭﻀﻌﻴﺘﻪ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ‪.‬‬
‫‪ -2-‬ﻓﻴﻤﺎ ﻴﺨﺹ ﺍﻝﺘﻜﺎﻝﻴﻑ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﻡ ﺨﺼﻤﻬﺎ ﻤﻥ ﺍﻝﺩﺨل ﺍﻹﺠﻤﺎﻝﻲ‪.‬‬
‫‪ -3-‬ﺤﻴﻥ ﺘﺘﻭﻓﺭ ﻝﺩﻯ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﻋﻨﺎﺼﺭ ﺘﺜﺒﺕ ﺍﻥ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﻴﺘﻤﺘﻊ ﺒﻤﺩﺍﺨﻴل ﻫﺎﻤﺔ ﻤﻘﺎﺭﻨﺔ ﻤﻊ ﺍﻝﻤﺼﺭﺡ ﺒﻬﺎ ﻭﻋﻠﻴﻪ ﺘﺘﻤﺘﻊ ﺇﺩﺍﺭﺓ‬
‫ﺍﻝﺠﺒﺎﻴﺔ ﺒﺈﻤﻜﺎﻨﻴﺔ ﺍﺨﺫ ﺍﻝﻤﺒﺎﻝﻎ ﺍﻝﻤﺨﺼﺼﺔ ﻝﺘﻐﻁﻴﺔ ﺃﻋﺒﺎﺀ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﻫﺫﺍ ﺍﻷﺨﻴﺭ ﻴﻤﻜﻨﻪ ﺇﺜﺒﺎﺕ ﺍﻥ ﺍﻝﻤﺒﺎﻝﻎ ﺍﻝﻤﺴﺘﻌﻤﻠﺔ ﻝﻴﺴﺕ ﺼﺎﺩﺭﺓ ﻋﻥ‬
‫ﺘﺩﻝﻴﺱ ‪.‬‬
‫ﻗﺩ ﺘﻠﺘﻤﺱ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﻤﻨﺢ ﺘﻭﻀﻴﺤﺎﺕ ﻤﻥ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﻗﺼﺩ ﺭﻓﻊ ﺍﻝﺸﻙ ﻋﻥ ﻜل ﻏﻤﻭﺽ ﻓﻲ ﺘﺼﺭﻴﺤﺎﺘﻪ ﻭﺫﻝﻙ ﻓﻲ ﺃﻴﺔ ﻨﻘﻁﺔ ﻜﺎﻨﺕ ‪.‬‬
‫ﺇﺠﺭﺍﺀﺍﺘﻪ ‪:‬‬
‫ﻴﺴﺒﻕ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺇﺸﻌﺎﺭ ﻴﺤﺩﺩ ﻓﻴﻪ ﺍﻝﺴﻨﻭﺍﺕ ﻤﻭﻀﻭﻉ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺇﻝﻰ ﺠﺎﻨﺏ ﺍﻷﺠل ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻲ ﺍﻷﺩﻨﻰ ﺍﻝﻤﺨﻭل ﻝﻠﻤﻜﻠﻑ‬
‫ﻝﺘﺴﻭﻴﺔ ﺃﻤﻭﺭﻩ ﻭﺘﻬﻴﺌﺔ ﻨﻔﺴﻪ ﺨﻼل ‪ 10‬ﺃﻴﺎﻡ ﺍﺒﺘﺩﺍﺀ ﻤﻥ ﺘﺎﺭﻴﺦ ﺍﺴﺘﻼﻡ ﺍﻹﺸﻌﺎﺭ‪ ،‬ﻭﻝﻪ ﺍﻝﺤﻕ ﻓﻲ ﺍﻻﺴﺘﻌﺎﻨﺔ ﺒﻤﺴﺘﺸﺎﺭ ﻤﻥ ﺍﺨﺘﻴﺎﺭﻩ‪.‬‬
‫ﺇﺫﺍ ﺍﻨﺘﻬﻰ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻭﻓﻴﻤﺎ ﻋﺩﻯ ﺤﺎﻝﺔ ﺍﺴﺘﻌﻤﺎل ﻁﺭﻕ ﺘﺩﻝﻴﺴﻴﺔ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺃﻭ ﺇﺩﻻﺀﻩ ﺒﻤﻌﻠﻭﻤﺎﺕ ﺨﺎﻁﺌﺔ ﺃﺜﻨﺎﺌﻪ‪ ،‬ﻓﺈﻥ‬
‫ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﻻ ﺘﺴﺘﻁﻴﻊ ﺍﻝﻘﻴﺎﻡ ﺒﺘﺤﻘﻴﻕ ﺠﺩﻴﺩ ﻭﻜﺫﻝﻙ ﻻ ﻴﻌﺎﺩ ﺘﻘﻭﻴﻡ ﺍﻝﻭﻋﺎﺀ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﻲ ﺇﺫﺍ ﺍﺜﺒﺕ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺍﻨﻪ ﺍﻝﺘﺯﻡ ﺒﺤﺴﻥ ﻨﻴﺔ ﺘﺄﻭﻴل ﻨﺹ‬
‫ﺠﺒﺎﺌﻲ ﻤﻌﺘﺭﻓﺎ ﺒﻪ ﻝﺩﻯ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺴﻭﺍﺀ ﻋﻥ ﻁﺭﻴﻕ ﺇﺠﺭﺍﺀ ﻋﺎﻡ ﺃﻭ ﻗﺭﺍﺭ ﻴﺨﺼﻪ ﺸﺨﺼﻴﺎ ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻻ ﻴﻤﻜﻥ ﺍﻥ ﺘﺘﺠﺎﻭﺯ ﻤﺩﺓ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺍﻝﺴﻨﺔ ﻭﺍﺴﺘﺜﻨﺎ ‪‬ﺀ ﻻ ﻴﻌﺘﺩ ﺒﻬﺫﺍ ﺍﻷﺠل ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﺜﺒﻭﺕ ﺍﺴﺘﻌﻤﺎل ﻁﺭﻕ ﺘﺩﻝﻴﺴﻴﺔ ﺃﻭ ﺍﻹﺩﻻﺀ‬
‫ﺒﻤﻌﻠﻭﻤﺎﺕ ﺨﺎﻁﺌﺔ ﺃﻭ ﺍﻻﻤﺘﻨﺎﻉ ﻋﻥ ﺍﻝﺭﺩ ﻋﻠﻰ ﻁﻠﺒﺎﺕ ﺍﻝﺘﺒﺭﻴﺭ ﻭﺍﻝﺘﻭﻀﻴﺢ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ‪.‬‬
‫ﻨﺘﺎﺌﺞ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ‪:‬‬ ‫•‬
‫‪-‬‬
‫ﻴﺠﺏ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻤﺤﻘﻕ ﺇﺸﻌﺎﺭ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺒﻨﺘﺎﺌﺞ ﺍﻝﻤﺭﺍﻗﺒﺔ ﻭﻫﺫﺍ ﺤﺘﻰ ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﻏﻴﺎﺏ ﺃﻱ ﺘﻘﻭﻴﻡ ‪ ،‬ﻭﻴﻜﻭﻥ ﻫﺫﺍ ﺍﻹﺸﻌﺎﺭ ﻤﻔﺼﻼ‬
‫ﺒﻘﺩﺭ ﻜﺎﻑ ﻭﻤﻌﻠﻼ ﺒﻁﺭﻴﻘﺔ ﺘﺴﻤﺢ ﻝﻠﻤﻜﻠﻑ ﺒﺘﻘﺩﻴﻡ ﻤﻼﺤﻅﺎﺘﻪ ﺃﻭ ﺍﻹﻋﻼﻥ ﻋﻥ ﻗﺒﻭﻝﻪ‪ ،‬ﻭﻴﺘﻀﻤﻥ ﻫﺫﺍ ﺍﻹﺸﻌﺎﺭ ﻁﺭﻕ ﺍﻝﺘﻘﻭﻴﻡ ﺍﻝﻤﺅﺩﻴﺔ‬
‫ﻝﻠﺘﻌﺩﻴﻼﺕ ﺍﻝﻤﺯﻤﻊ ﺍﻝﻘﻴﺎﻡ ﺒﻬﺎ ﻭﻴﻤﻜﻥ ﻝﻠﻤﻜﻠﻑ ﺍﻻﺴﺘﻌﺎﻨﺔ ﺒﻤﺴﺘﺸﺎﺭ ﻝﺩﺭﺍﺴﺔ ﻤﻘﺘﺭﺤﺎﺕ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺃﻭ ﺍﻝﺭﺩ ﻋﻠﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻭﺘﻌﻁﻰ ﻝﻪ ﻤﻬﻠﺔ ‪40‬‬
‫ﻴﻭﻡ ﻝﻜﻲ ﻴﻔﺤﺹ ﻨﺘﺎﺌﺞ ﺍﻝﺘﻘﻭﻴﻡ ﻭﺍﻹﺒﻼﻍ ﻋﻥ ﺇﺠﺎﺒﺘﻪ ﻭﻫﺫﺍ ﻤﺎ ﺘﻀﻤﻨﺘﻪ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 21‬ﺍﻝﻔﻘﺭﺓ ‪ 1‬ﺍﻝﻨﻘﻁﺔ ﺍﻝﺨﺎﻤﺴﺔ ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ‬
‫ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺘﻘﻭﻡ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺒﺈﻋﺎﺩﺓ ﺍﻝﺘﻘﻭﻴﻡ ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﻤﺎ ﺇﺫﺍ ﺜﺒﺕ ﻝﻬﺎ ﻭﺠﻭﺩ ﻨﻘﺎﺌﺹ ‪ ،‬ﺃﺨﻁﺎﺀ‪ ،‬ﺍﻏﻔﺎﻻﺕ ﺃﻭ ﺇﺨﻔﺎﺀ ﻓﻲ ﺍﻝﻌﻤﻠﻴﺎﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﻘﻴﻡ‬
‫ﻋﻠﻰ ﺃﺴﺎﺴﻬﺎ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ‪ ،‬ﺤﻴﺙ ﺘﻘﻭﻡ ﺇﻤﺎ ‪:‬‬
‫‪ -1 -‬ﺒﺎﺘﺒﺎﻉ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺘﻨﺎﻗﻀﻴﺔ ﻝﻔﺭﺽ ﺃﺴﺎﺱ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻭﻴﺴﻤﻰ ﺒﺎﻝﺘﺼﺤﻴﺢ ﺍﻝﺤﻀﻭﺭﻱ‪.‬‬
‫‪ -2 -‬ﻓﺭﺽ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺤﺴﺏ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﻏﻴﺭ ﺍﻝﺘﻨﺎﻗﻀﻴﺔ ﻭﻴﺴﻤﻰ ﺒﺎﻝﺘﺼﺤﻴﺢ ﺍﻝﺘﻠﻘﺎﺌﻲ ‪.‬‬
‫• ﺍﻝﺘﻘﺩﻴﺭ ﺍﻝﺤﻀﻭﺭﻱ ﺃﻭ ﺍﻝﻤﺘﻌﺎﺭﺽ)ﺍﻝﺘﺼﺤﻴﺢ ﺍﻝﻤﺘﻌﺎﺭﺽ(‪La Procédure Contradictoire:‬‬
‫ﻭﻴﺴﻤﻰ ﻜﺫﻝﻙ ﻝﻭﺠﻭﺩ ﻨﻘﺎﺵ ﺒﻴﻥ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻭﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ‪ ،‬ﻭﻴﻜﻭﻥ ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﺭﻓﺽ ﺍﻝﻤﺤﺎﺴﺒﺔ ﻜﻤﺎ ﺠﺎﺀ ﻓﻲ‬
‫ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 43‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‪ ،‬ﺃﻴﻀﺎ ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﻤﺴﻙ ﺩﻓﺎﺘﺭ ﺘﺠﺎﺭﻴﺔ ﻏﻴﺭ ﻤﻁﺎﺒﻘﺔ ﻷﺤﻜﺎﻡ ﺍﻝﻤﻭﺍﺩ ‪ 9‬ﻭ‪ 11‬ﻤﻥ ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻥ‬
‫ﺍﻝﺘﺠﺎﺭﻱ‪ ،‬ﺃﻭ ﻋﻨﺩ ﺍﻨﻌﺩﺍﻡ ﺍﻝﻭﺜﺎﺌﻕ ﺍﻝﺜﺒﻭﺘﻴﺔ ﻭﺒﺎﻝﺘﺎﻝﻲ ﻋﺩﻡ ﺍﺤﺘﻭﺍﺀ ﺍﻝﻤﺤﺎﺴﺒﺔ ﻋﻠﻰ ﺃﻴﺔ ﻗﻴﻤﺔ ﻤﻘﻨﻌﺔ ﻭﻜﺫﺍ ﻋﻨﺩﻤﺎ ﺘﺘﻀﻤﻥ ﺍﻝﻤﺤﺎﺴﺒﺔ‬
‫ﺃﺨﻁﺎﺀ ﺃﻭ ﺍﻏﻔﺎﻻﺕ ﺃﻭ ﻤﻌﻠﻭﻤﺎﺕ ﻏﻴﺭ ﺼﺤﻴﺤﺔ ﻭﺨﻁﻴﺭﺓ ‪.‬‬
‫ﻭﺘﻘﻭﻡ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺒﺘﺒﻴﻴﻥ ﻝﻠﻤﻜﻠﻑ ﺍﻝﺘﻌﺩﻴﻼﺕ ﺍﻝﻤﻁﺭﻭﺤﺔ ﻋﻠﻰ ﺃﺴﺱ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺍﻝﻤﺯﻤﻊ ﺇﺠﺭﺍﺅﻫﺎ ﻜﻤﺎ ﻴﺘﺴﻨﻰ ﻝﻪ ﻤﻌﺭﻓﺔ ﻤﺼﺩﺭ ﺍﻝﺘﻌﺩﻴﻼﺕ‬
‫ﻭﻝﻪ ﺃﺠل ‪ 20‬ﻴﻭﻡ ﻤﻥ ﺇﺭﺴﺎل ﺇﺸﻌﺎﺭ ﺒﺎﻝﺘﻘﻭﻴﻡ ﻝﻺﺩﻻﺀ ﺒﻤﻼﺤﻅﺎﺘﻪ‪ ،‬ﻜﻤﺎ ﻴﺴﺘﻁﻴﻊ ﺍﻥ ﻴﻁﻠﺏ ﻤﻥ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ‪:‬‬
‫‪ -1 -‬ﺘﻭﻀﻴﺤﺎﺕ ﻤﻔﺼﻠﺔ ﺘﻤﻜﻨﻪ ﻗﺒﻭل ﺍﻝﺘﻌﺩﻴﻼﺕ ﻋﻠﻰ ﺩﺭﺍﻴﺔ‪.‬‬
‫‪ -2 -‬ﻤﺩﻯ ﺘﺄﺜﻴﺭ ﻗﺒﻭﻝﻪ ﻓﻴﻤﺎ ﻴﺨﺹ ﺍﻝﺘﺯﺍﻤﺎﺘﻪ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﻴﺔ ﺒﺼﻔﺔ ﻋﺎﻤﺔ ‪.‬‬
‫ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﺍﻝﻘﺒﻭل ﺘﺩﺭﺝ ﺍﻝﺠﺩﺍﻭل ﻝﻠﺘﺤﺼﻴل ‪ ،‬ﻭﺘﺨﺼﻡ ﺍﻝﺤﻘﻭﻕ ﺍﻝﻭﺍﺠﺏ ﺨﺼﻤﻬﺎ ﺘﻠﻘﺎﺌﻴﺎ ﺩﻭﻥ ﻁﻠﺏ ﻤﻥ ﺍﻝﻤﻜﻠﻔﻴﻥ ‪ ،‬ﻭﻓﻲ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﺤﺎﻝﺔ‬
‫ﺘﺼﺒﺢ ﻗﺎﻋﺩﺓ ﻓﺭﺽ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺍﻝﻤﺤﺩﺩﺓ ﻨﻬﺎﺌﻴﺔ ﻭﻻ ﻴﻤﻜﻥ ﺍﻻﻋﺘﺭﺍﺽ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ‪ ،‬ﻤﺎ ﻋﺩﺍ ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﺍﺴﺘﻌﻤﺎل ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ‬
‫ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻁﺭﻕ ﺘﺩﻝﻴﺴﻴﺔ ﺃﻭ ﺘﻘﺩﻴﻡ ﻤﻌﻠﻭﻤﺎﺕ ﻏﻴﺭ ﺼﺤﻴﺤﺔ ﺃﺜﻨﺎﺀ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ‪ ،‬ﻜﻤﺎ ﻻ ﻴﻤﻜﻥ ﻝﻪ ﻓﻲ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﺤﺎﻝﺔ ﺍﻻﻋﺘﺭﺍﺽ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻋﻥ‬
‫ﻁﺭﻴﻕ ﺍﻝﻁﻌﻥ ‪.‬‬
‫‪ -3-‬ﺇﺫﺍ ﺭﻓﻀﺕ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﻤﻼﺤﻅﺎﺕ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﻓﺈﻨﻬﺎ ﻤﻠﺯﻤﺔ ﺒﺎﻥ ﺘﻌﻠﻤﻪ ﺒﺫﻝﻙ ﻋﻥ ﻁﺭﻴﻕ ﻤﺭﺍﺴﻠﺔ ﻤﻔﺼﻠﺔ ﻭﻤﻌﻠﻠﺔ‪.‬‬
‫• ﺍﻝﺘﻘﺩﻴﺭ ﺍﻝﺘﻠﻘﺎﺌﻲ‪ )la taxation d’office :‬ﺍﻝﺘﺼﺤﻴﺢ ﺍﻝﺘﻠﻘﺎﺌﻲ (‪:‬‬
‫ﻭﺘﻭﻗﻊ ﻓﻲ ﺤﺎﻻﺕ ﻤﺤﺩﺩﺓ ﻓﻲ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 44‬ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺇﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻭﻫﻲ‪:‬‬
‫‪ /1‬ﺭﻓﺽ ﺍﻝﻤﻌﻨﻲ ﻝﻌﻤﻠﻴﺎﺕ ﺍﻝﻤﺭﺍﻗﺒﺔ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ‪.‬‬
‫‪ /2‬ﺍﻝﺘﺼﺭﻑ ﺒﺄﻴﺔ ﻁﺭﻴﻘﺔ ﻜﺎﻨﺕ ﺒﺤﻴﺙ ﻴﺘﻌﻴﻥ ﻋﻠﻰ ﺍﻷﻋﻭﺍﻥ ﺍﻝﻘﻴﺎﻡ ﺒﻤﻬﺎﻤﻬﻡ ﻭﻋﻨﺩﻤﺎ ﻻ ﻴﺼﺭﺡ ﻓﻲ ﺍﻵﺠﺎل ﺍﻝﻤﺤﺩﺩﺓ ﻗﺎﻨﻭﻨﺎ‬
‫ﺒﺎﻝﻤﺩﺍﺨﻴل ﻭﺍﻝﺭﺴﻭﻡ ‪ ....‬ﺍﻝﺦ‬
‫‪ /3‬ﻋﻨﺩﻤﺎ ﻻ ﻴﻁﺒﻕ ﻤﺤﺎﺴﺒﺔ ﺃﻭ ﺘﻡ ﺭﻓﻀﻬﺎ ﻝﻸﺴﺒﺎﺏ ﺍﻝﺘﺎﻝﻴﺔ‪:‬‬
‫‪ -‬ﻜﻭﻨﻬﺎ ﻤﻤﺴﻭﻜﺔ ﺒﻁﺭﻴﻘﺔ ﻏﻴﺭ ﻤﻁﺎﺒﻘﺔ ﻝﻠﻘﻭﺍﻨﻴﻥ ﺍﻝﺴﺎﺭﻴﺔ ﺍﻝﻤﻔﻌﻭل ﻭﻝﺸﺭﻭﻁ ﻭﻜﻴﻔﻴﺎﺕ ﺘﻁﺒﻴﻕ ﺍﻝﻤﺨﻁﻁ ﺍﻝﻤﺤﺎﺴﺒﻲ‬
‫ﺍﻝﻭﻁﻨﻲ ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻜﻭﻥ ﺍﻝﻤﺤﺎﺴﺒﺔ ﻻ ﺘﺤﺘﻭﻱ ﻋﻠﻰ ﺃﻴﺔ ﻗﻴﻤﺔ ﻤﻘﻨﻌﺔ ﻻﻨﻌﺩﺍﻡ ﺍﻝﻭﺜﺎﺌﻕ ﺍﻻﺜﺒﺎﺘﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﺘﻀﻤﻨﻬﺎ ﻷﺨﻁﺎﺀ ﺃﻭ ﺍﻏﻔﺎﻻﺕ ﺃﻭ ﻤﻌﻠﻭﻤﺎﺕ ﻏﻴﺭ ﺼﺤﻴﺤﺔ ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫‪.‬‬ ‫ﺤﺘﻰ ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﺭﻓﺽ ﺍﻝﻤﺤﺎﺴﺒﺔ ﺃﻭ ﺍﻝﺘﺼﺤﻴﺢ ﺍﻝﺘﻠﻘﺎﺌﻲ ﻴﺠﺏ ﺇﺸﻌﺎﺭ ﺍﻝﻤﻌﻨﻲ ﺒﻬﺫﺍ ﺇﻝﻰ ﺠﺎﻨﺏ ﺍﻁﻼﻋﻪ ﻋﻠﻰ ﺃﺴﺱ ﺍﻝﺠﺩﻴﺩﺓ‬
‫)‪? (1‬ار ا‪ u‬ا‪N‬دارة ‪ #‬ا‪ g6. Uc‬ر? ‪! 37231‬ر‪ {L " 1995/07/26 a‬ا‪ D" \$‬ا ر ?‪ $$‬ان ا ‬
‫ا ‪ #=c :‬ض ا= ‪ U‬ا‪ |; kl‬ا‪! ;H! D‬ا=‪ d‬إ‪M‬ار آ‪l ;H! k‬ن "‪ ]6%‬ا‪c‬داء را وان‬
‫ا‪ =! D‬ا‪ \ ;H‬ا‪ ]6‬ا‪ " D
d‬ار ا= آ\ ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﻤﺎ ﺇﺫﺍ ﻜﺎﻨﺕ ﺍﻝﻤﺤﺎﺴﺒﺔ ﻏﻴﺭ ﻤﺘﻀﻤﻨﺔ ﻷﺨﻁﺎﺀ ﺨﻁﻴﺭﺓ ﻭﻤﺘﻜﺭﺭﺓ‪ ،‬ﻝﻜﻥ ﺍﺜﺒﺕ ﺍﻝﻌﻭﻥ ﻋﺩﻡ ﺼﺤﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻴﻤﻜﻥ ﺭﻓﻀﻬﺎ‬
‫ﻭﺇﺠﺭﺍﺀ ﺍﻝﺘﺼﺤﻴﺢ ﺍﻝﺘﻨﺎﻗﻀﻲ ﻜﻤﺎ ﻨﺹ ﻋﻠﻴﻪ ﺴﺎﺒﻘﺎ‪.‬‬
‫ﻀﻤﺎﻨﺎﺕ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ‪:‬‬
‫‪ -1-‬ﺍﻻﺴﺘﻌﺎﻨﺔ ﺒﻤﺴﺘﺸﺎﺭ ‪.‬‬
‫‪ -2-‬ﻋﺩﺍ ﺍﻝﺤﺎﻻﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﺍﺴﺘﻌﻤﻠﺕ ﻓﻴﻬﺎ ﻁﺭﻕ ﺘﺩﻝﻴﺴﻴﺔ ‪ ...‬ﺍﻝﺦ ﻓﺎﻥ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﻻ ﻴﻤﻜﻨﻬﺎ ﺍﻝﻘﻴﺎﻡ ﺒﺘﺤﻘﻴﻕ ﺠﺩﻴﺩ ﻓﻲ ﻨﻔﺱ ﺍﻝﺩﻓﺎﺘﺭ ﻭﺘﻌﺘﺒﺭ‬
‫ﺍﻝﻤﺭﺍﺠﻌﺔ ﻤﻨﺘﻬﻴﺔ ﺇﺫﺍ ﺘﻡ ﺘﺤﺩﻴﺩ ﻤﺒﺎﻝﻎ ﺍﻝﺘﻘﻭﻴﻤﺎﺕ ﺒﺼﻔﺔ ﻨﻬﺎﺌﻴﺔ‪ .‬ﻤﺜﻼ ﻝﻭ ﻋﺒﺭ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﻋﻥ ﻗﺒﻭل ﻨﺘﺎﺌﺞ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺃﻭ ﺍﻤﺘﻨﻊ ﻋﻥ ﺫﻝﻙ‬
‫ﻓﻲ ﺍﺠل ﺃﻗﺼﺎﻩ ‪ 40‬ﻴﻭﻡ ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﺍﻨﻌﺩﺍﻡ ﺍﻝﺘﻘﻭﻴﻤﺎﺕ ﻴﻨﺘﻬﻲ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺍﺜﺭ ﺇﺒﻼﻍ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﻭﻀﻌﻴﺘﻪ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‪.‬‬
‫ﻤﻼﺤﻅﺔ ‪:‬‬
‫ﻓﻲ ﺠﻤﻴﻊ ﺤﺎﻻﺕ ﺇﻋﺎﺩﺓ ﺍﻝﺘﻘﻭﻴﻡ ﻓﺎﻥ ﺍﻝﻘﻭﺍﻋﺩ ﺍﻝﻤﺤﺩﺩﺓ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﻴﺠﺏ ﺍﻥ ﺘﻘﺘﺭﺏ ﻗﺩﺭ ﺍﻝﻤﺴﺘﻁﺎﻉ ﻤﻥ ﺍﻝﺤﻘﻴﻘﺔ ﺩﻭﻥ‬
‫ﺃﻱ ﺘﺠﺎﻭﺯ ﺃﻭ ﺘﻌﺴﻑ ﺃﻭ ﺴﻭﺀ ﺘﻘﻭﻴﻡ ‪.‬‬
‫‪ /3‬ﻁﺭﻕ ﺍﻝﻁﻌﻥ ‪:‬‬
‫ﻤﻥ ﺒﻴﻥ ﻀﻤﺎﻨﺎﺕ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﻫﻭ ﺇﻋﻼﻤﻪ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﻤﻔﺘﺵ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺒﻅﺭﻭﻑ ﺴﻴﺭ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻭﺍﻝﻨﺘﺎﺌﺞ ﺍﻝﻤﺘﺭﺘﺒﺔ ﻋﻨﻪ ﻭﺇﻤﻜﺎﻨﻴﺔ‬
‫ﻝﺠﻭﺀﻩ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻭﻻﺌﻲ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ﺃﻭ ﺭﺌﻴﺱ ﻤﺼﻠﺤﺔ ﺍﻷﺒﺤﺎﺙ ﻭﺍﻝﻤﺭﺍﺠﻌﺎﺕ ﻝﻠﻨﻅﺭ ﻓﻲ ﺍﻝﺼﻌﻭﺒﺎﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﻨﺸﺄ ﺨﻼل ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺃﻭ‬
‫ﺒﻌﺩﻩ‪.‬‬
‫ﻜﻤﺎ ﻴﻤﻜﻨﻪ ﺍﻝﻘﻴﺎﻡ ﺒﺎﻝﻁﻌﻥ ﺍﻝﻨﺯﺍﻋﻲ ﻭﺍﻝﺫﻱ ﻴﻌﺘﺒﺭ ﻀﻤﺎﻨﺎ ﺃﺴﺎﺴﻴﺎ ﻝﺼﻴﺎﻨﺔ ﺤﻘﻭﻗﻪ ﺇﺫﺍ ﺘﺒﻴﻥ ﺃﻨﻪ ﺃﺨﻀﻊ ﺠﻭﺭﺍ ﻭﻋﻠﻰ ﺃﺴﺱ ﻤﻔﺭﻁﺔ‬
‫ﻭﺫﻝﻙ ﻋﻥ ﻁﺭﻴﻕ ﺇﺭﺴﺎل ﺸﻜﻭﻯ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻭﻻﺌﻲ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ‪.‬‬
‫ﻜﻤﺎ ﻴﻤﻜﻨﻪ ﺍﻝﺘﻤﺎﺱ ﻭﻗﻑ ﺘﺤﺼﻴل ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺍﻝﻤﺘﻨﺎﺯﻉ ﻓﻴﻬﺎ ﻭﻁﻠﺏ ﺍﻝﺩﻓﻊ ﺍﻝﻤﺅﺠل ﻭﻏﺎﻝﺒﺎ ﻤﺎ ﺘﺸﺘﺭﻁ ﻤﺼﻠﺤﺔ ﺍﻝﺘﺤﺼﻴل ﻀﻤﺎﻨﺎﺕ‬
‫ﻝﻼﺴﺘﺠﺎﺒﺔ ﻝﻬﺫﺍ ﺍﻝﻁﻠﺏ ‪.‬‬
‫ﻜﻤﺎ ﻴﻤﻜﻨﻪ ﺍﻝﻠﺠﻭﺀ ﻝﻠﺠﺎﻥ ﺍﻝﻁﻌﻥ ﺍﻝﻤﺘﻭﺍﺠﺩﺓ ﻋﻠﻰ ﻤﺴﺘﻭﻯ ﺍﻝﺩﺍﺌﺭﺓ‪ ،‬ﺍﻝﻭﻻﻴﺔ‪ ،‬ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﺭﻜﺯﻴﺔ ﺃﻭ ﺃﻤﺎﻡ ﺍﻝﻐﺭﻓﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎ ﺒﺎﻥ‬
‫ﺍﻝﻁﻌﻥ ﻻ ﻴﻭﻗﻑ ﺘﺴﺩﻴﺩ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ‪.‬‬
‫ﻴﺤﻕ ﻝﻠﻤﺸﺘﻜﻲ ﺍﻥ ﻴﻠﺘﻤﺱ ﻋﺩﻡ ﺘﺴﺩﻴﺩ ﺍﻝﻌﻘﻭﺒﺔ ﺍﻝﻤﻁﺎﻝﺏ ﺒﻬﺎ )ﺍﻝﻐﺭﺍﻤﺔ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ( ﺃﻭ ﺒﻌﻀﺎ ﻤﻨﻬﺎ ﻭﺘﺭﺴل ﻫﺫﻩ ﺍﻝﻁﻠﺒﺎﺕ ﺇﻝﻰ‬
‫ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻭﻴﻌﺘﻤﺩ ﻓﻲ ﻓﺤﺼﻬﺎ ﻋﻠﻰ ﺍﻹﻤﻜﺎﻨﻴﺎﺕ ﺍﻝﻤﺎﻝﻴﺔ ﻝﻪ ﻓﻲ ﺍﻝﺘﺴﺩﻴﺩ ﻭﻜﺫﺍ ﺍﻝﻅﺭﻭﻑ ﺍﻝﺨﺎﺼﺔ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺩﻋﻡ ﻤﻠﻔﻪ ﻭﺘﺼﺭﻓﺎﺘﻪ‬
‫ﺇﻝﻰ ﺠﺎﻨﺏ ﺍﻝﻤﺨﺎﻝﻔﺎﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﺍﻗﺘﺭﻓﻬﺎ ﺴﺎﺒﻘﺎ‪ ،‬ﻻ ﻴﻤﻜﻥ ﻤﺭﺍﺠﻌﺔ ﻤﺒﻠﻎ ﺍﻝﺤﻘﻭﻕ ﺍﻝﻤﺴﺘﺤﻘﺔ ﺇﻻ ﺇﺫﺍ ﺘﻌﻠﻕ ﺍﻷﻤﺭ ﺒﺎﻝﻀﺭﺍﺌﺏ‬
‫ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﺃﻭ ﻜﺎﻥ ﺍﻝﻤﺸﺘﻜﻲ ﻋﺎﺠﺯﺍ ﺘﻤﺎﻤﺎ ﻋﻥ ﺘﺴﺩﻴﺩ ﻤﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﻤﻥ ﺩﻴﻭﻥ ﺍﺘﺠﺎﻩ ﺍﻝﺨﺯﻴﻨﺔ ‪.‬‬
‫ﻤﻼﺤﻅﺔ ﻫﺎﻤﺔ ‪ :‬ﻭﻤﺎ ﻴﺠﺩﺭ ﺫﻜﺭﻩ ﺍﻥ ﺼﻼﺤﻴﺎﺕ ﺇﺠﺭﺍﺀ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺍﻝﻤﺨﻭﻝﺔ ﻝﻠﻤﺼﺎﻝﺢ ﺍﻝﻤﺫﻜﻭﺭﺓ ﺁﻨﻔﺎ ﻗﺩ ﺃﻭﻜﻠﺕ ﻤﺅﺨﺭﺍ ﺇﻝﻰ ﻤﺩﻴﺭ‬
‫ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺒﺎﻝﻭﻻﻴﺔ ﺒﻤﻭﺠﺏ ﺍﻝﺘﻌﻠﻴﻤﺔ ﺍﻝﻭﺯﺍﺭﻴﺔ ﻝﻠﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻌﺎﻤﺔ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ﺭﻗﻡ‪ 191 :‬ﺒﺘﺎﺭﻴﺦ ‪ 2000/04/24‬ﺒﺤﻴﺙ ﺃﺼﺒﺢ ﻤﺩﻴﺭ‬
‫ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻫﻭ ﺍﻝﺫﻱ ﻴﺸﺭﻑ ﻤﻥ ﺨﻼل ﻤﻌﺎﻝﺠﺔ ﻤﻠﻔﺎﺕ ﺍﻻﺤﺘﺠﺎﺠﺎﺕ ﺍﻝﻤﺭﻓﻭﻋﺔ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻝﻤﻜﻠﻔﻴﻥ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻋﻠﻰ ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ‬
‫ﺍﻝﺘﻲ ﻗﺎﻡ ﺒﻬﺎ ﺍﻝﺠﻬﺎﺯﻴﻥ ﺍﻝﻤﺫﻜﻭﺭﻴﻥ ﺃﻋﻼﻩ‪.‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ ‪ :‬ﻣﻤﺎﺭﺳﺔ ﺍﻟﻤﺘﺎﺑﻌﺔ ﻭﻛﻴﻔﻴﺔ ﺗﺼﻔﻴﺔ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ‪:‬‬
‫ﺃﻭﻻ‪ :‬ﻁﺭﻕ ﺍﻝﺘﺤﺼﻴل ‪:‬‬

‫ﻴﻘﺼﺩ ﺒﻬﺎ ﺍﻝﻌﻤﻠﻴﺎﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺅﺩﻱ ﺇﻝﻰ ﻨﻘل ﺩﻴﻥ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻤﻥ ﺫﻤﺔ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﻬﺎ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﺨﺯﻴﻨﺔ ﺍﻝﻌﻤﻭﻤﻴﺔ ﻭﻓﻘﺎ ﻝﻠﻘﻭﺍﻋﺩ ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻴﺔ‬
‫ﻭﺍﻝﺘﻨﻅﻴﻤﻴﺔ ﺍﻝﻤﻁﺒﻘﺔ ﻓﻲ ﻫﺫﺍ ﺍﻹﻁﺎﺭ ‪ ،‬ﻭﻗﺩ ﺘﺩﺨل ﺍﻝﻤﺸﺭﻉ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻲ ﺒﻭﻀﻊ ﻗﻭﺍﻋﺩ ﺘﻀﻤﻥ ﺘﺤﺼﻴل ﺩﻴﻥ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺩﻭﻥ ﺤﺩﻭﺙ ﺃﻴﺔ‬
‫ﻋﻘﺒﺎﺕ ﺘﻤﻨﻊ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻤﻥ ﺍﻝﺤﺼﻭل ﻋﻠﻰ ﺤﻘﻬﺎ‪ ،‬ﻭﻗﺩ ﻴﺘﻡ ﺍﻝﺘﺤﺼﻴل ﺒﺼﻭﺭﺓ ﻨﻘﺩﻴﺔ ﺃﻭ ﻤﺎ ﻴﻘﻭﻡ ﻤﻘﺎﻤﻬﺎ ﻤﻥ ﺸﻴﻜﺎﺕ ﺃﻭ ﺤﻭﺍﻻﺕ‬
‫ﺒﺭﻴﺩﻴﺔ‪ ،‬ﻭﻗﺩ ﻴﻜﻭﻥ ﺒﺼﻭﺭﺓ ﻋﻴﻨﻴﺔ ﻭﺘﻜﻭﻥ ﺍﺴﺘﺜﻨﺎﺀ ﺒﺎﻝﻨﺴﺒﺔ ﻝﻠﻤﺠﺘﻤﻌﺎﺕ ﺍﻝﺯﺭﺍﻋﻴﺔ‪ ،‬ﺇﻻ ﺍﻥ ﻫﺫﺍ ﺍﺴﺘﺜﻨﺎﺀ ﻤﻥ ﺍﻝﻘﺎﻋﺩﺓ ﺍﻝﻌﺎﻤﺔ ﻭﻻ‬
‫)‪.(1‬‬
‫ﻴﺠﺏ ﺍﻝﺘﻭﺴﻊ ﻓﻴﻪ‬
‫‪ -‬ﻜﻘﺎﻋﺩﺓ ﻋﺎﻤﺔ ﻴﺘﻡ ﺍﻝﺘﺤﺼﻴل ﺒﻘﻴﺎﻡ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﺩﻓﻊ ﻤﻥ ﺘﻠﻘﺎﺀ ﻨﻔﺴﻪ ﺩﻭﻥ ﻤﻁﺎﻝﺒﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﻝﻪ ﺒﺄﺩﺍﺌﻬﺎ ﻭﻫﺫﺍ ﺍﻷﻜﺜﺭ ﺸﻴﻭﻋﺎ‬
‫ﻭﺘﺴﻤﻰ ﺒﻁﺭﻴﻘﺔ ﺍﻝﺘﻭﺭﻴﺩ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭ ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻗﺩ ﻴﻜﻭﻥ ﺩﻓﻊ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺒﻤﻌﺭﻓﺔ ﺸﺨﺹ ﺁﺨﺭ ﻏﻴﺭ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﻬﺎ ﻭﻫﺫﺍ ﻜﺎﺴﺘﺜﻨﺎﺀ‪ ،‬ﻭﺘﺴﺭﻱ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﻁﺭﻴﻘﺔ ﺒﺼﻭﺭﺓ ﻋﺎﻤﺔ ﻓﻲ‬
‫ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻐﻴﺭ ﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻭﺍﻥ ﻜﺎﻥ ﻤﻥ ﺍﻝﻤﺘﺼﻭﺭ ﺘﻁﺒﻴﻘﻬﺎ ﺒﺸﺎﻥ ﻋﺩﺩ ﻤﺤﺩﻭﺩ ﻤﻥ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻭﻤﻀﻤﻭﻨﻬﺎ ﺍﻥ ﻴﻜﻠﻑ‬
‫ﺍﻝﻤﺸﺭﻉ ﺸﺨﺼﺎ ﺁﺨﺭ )ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻲ ﺃﻭ ﺍﻝﻭﺴﻴﻁ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﻲ( ‪ ،‬ﻏﻴﺭ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺍﻝﻔﻌﻠﻲ ﺒﺩﻓﻊ ﻤﺒﻠﻎ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﺨﺯﻴﻨﺔ ﺍﻝﻌﻤﻭﻤﻴﺔ‬
‫ﻋﻠﻰ ﺍﻥ ﻴﻘﻭﻡ ﺒﺘﺤﺼﻴﻠﻬﺎ ﻓﻴﻤﺎ ﺒﻌﺩ ﻤﻥ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺍﻝﻔﻌﻠﻲ‪ ،‬ﻭﻴﻠﺠﺊ ﺇﻝﻰ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﻁﺭﻴﻘﺔ ﺒﺎﻝﻨﺴﺒﺔ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﺩﺨل‪ ،‬ﻭﺘﺩﻋﻰ‬
‫) ‪(2‬‬
‫ﻭﻤﻘﺘﻀﺎﻫﺎ ﺍﻥ ﻴﻘﻭﻡ ﺭﺏ ﺍﻝﻌﻤل ) ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻲ( ﺍﻝﺫﻱ‬ ‫ﺒﺎﻻﻗﺘﻁﺎﻉ ﻤﻥ ﺍﻝﻤﻨﺒﻊ ‪LA RETENUE A LA SOURCE‬‬
‫ﻴﺩﻓﻊ ﺍﻝﺩﺨل ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺒﺨﺼﻡ ﻗﻴﻤﺔ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻤﻥ ﺍﻝﺩﺨل ﻗﺒل ﺘﻭﺯﻴﻌﻪ‪ ،‬ﺃﻱ ﻴﺘﻡ ﺍﻝﺘﺤﺼﻴل ﻋﻨﺩ ﻨﺸﻭﺀ ﺍﻝﺩﺨل ﻭﺘﻁﺒﻕ ﻫﺫﻩ‬
‫ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻋﻠﻰ ﻤﺩﺍﺨﻴل ﺍﻝﻌﻤل ) ﺍﻷﺠﻭﺭ ﺍﻝﻤﺭﺘﺒﺎﺕ ‪ ( ..‬ﺇﻴﺭﺍﺩﺍﺕ ﺍﻝﻘﻴﻡ ﺍﻝﻤﻨﻘﻭﻝﺔ ﻭﻜﺫﻝﻙ ﻓﻲ ﻀﺭﺍﺌﺏ‬
‫)‪; 6" (1‬س "‪6‬زي ا?‪S‬دت ا; وا‪H‬ا‪– G:‬دار ه"\ –‪.2003
;P‬‬
‫)‪ #^$ (2‬ا‪ Q7‬ا‪. ]!%‬‬
‫ﺍﻹﻨﺘﺎﺝ ﻭﺍﻻﺴﺘﻬﻼﻙ‪ ،‬ﻓﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺘﺤﺼل ﻤﻥ ﺍﻝﻤﻨﺘﺞ ﺃﻭ ﺍﻝﺘﺎﺠﺭ ﺃﻭ ﺍﻝﻤﺴﺘﻭﺭﺩ ﺍﻝﺫﻱ ﻴﺤﺼﻠﻬﺎ ﺒﺩﻭﺭﻩ ﻤﻥ ﺍﻝﻤﺴﺘﻬﻠﻙ ﻋﻥ ﻁﺭﻴﻕ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺭﻓﻊ ﺴﻌﺭ ﺍﻝﺴﻠﻌﺔ ﺒﻤﻘﺩﺍﺭ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ‪ ،‬ﺒﺎﻝﻨﺴﺒﺔ ﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻁﺎﺒﻊ ﻴﺘﻡ ﺘﺤﺼﻴﻠﻬﺎ ﻋﻥ ﻁﺭﻴﻕ ﻭﻀﻊ ﺍﻝﻁﻭﺍﺒﻊ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻋﻠﻰ‬
‫ﺍﻝﻭﺜﺎﺌﻕ ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻴﺔ ) ﻴﻘﻭﻡ ﺒﺎﺌﻌﻬﺎ ﺒﺘﻭﺭﻴﺩ ﺤﺼﻴﻠﺘﻬﺎ ﺇﻝﻰ ﻤﺼﻠﺤﺔ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ (‪.‬‬
‫ﺜﺎﻨﻴﺎ‪ :‬ﻀﻤﺎﻨﺎﺕ ﺍﻝﺘﺤﺼﻴل‪:‬‬
‫‪9‬د ا [ *'ن ا ‪ F 4‬ا @ * ت ‪ F‬ا‪ 0 D‬ن ا و ‪ ، (8 [GK{ -{8‬و‪ PG{8‬ا ‪ {46 G‬ت {‪ { V‬أ{'ان ا‪M‬دارة ا ‪F{ G4‬‬
‫< *'* أو ا @‪ F‬ا [@ ‪ vI - F--‬ا ا ‪f-G‬ي و‪ PG8‬ه‪ wf‬ا ‪ 46 G‬ت ‪ P,6‬ا ['ة ا ‪ f-G‬ا '‪ 9‬اول ‪N F‬ف‬
‫ا 'ز ا ‪ - 6 7,‬و‪ + G8‬ا‪DM‬اءات ا ‪: f-G‬‬
‫ ا `_ ا ‪ X<Y‬ا ( ‪.‬‬
‫ ا ‪.‬‬
‫ ا ‪.^-‬‬
‫" أن ‪ _K‬إ‪D‬اء ا `_ أو ا و‪ 6'D‬و‪ N X8‬ا ‪:#‬ن إ‪ #‬ر ‪' 46 n‬م آ {‪ {8 F‬ر ا‪ [G{%‬ق ا {@ وذ {‪h‬‬
‫‪ _N F‬ا وه‪f‬ا ‪ D‬ء <ار ا ` ا‪M‬دار ‪ $‬ا‪ F...": 1984/04/14 V‬ا [ر < *'* ان ا {‪V‬‬
‫['‪W‬ت ا ‪', 7,‬ن ‪ F‬ا ‪:‬زم ‪ _N F n l-G6 <'K‬ا ‪ ...‬ا "‪.‬‬
‫وآ‪f‬ا ‪ D‬ء ا‪ (GD‬د ‪ $‬ا و <ار ‪ X8 l‬ر<‪ G6 3712 P‬ر ‪ F{ ,8 ...." 2002/01/28‬إ‪{D‬اءات ا ‪_{d { f{-G‬‬
‫ا ا ‪ G‬ري وا وا ‪ -d ،^-‬ان ‪ _d‬ا ا ‪ G‬ري وا { {‪ [K‬ن و‪ {' l{`-8 F{, l{-G6 {6'D‬آ{ ‪ {8 {46 :‬ر‬
‫و‪'D‬ب ا‪ [G%‬ق ‪ -8‬ا @ ‪. (1) " ...‬‬
‫و{{‪ F‬ا {{@ * ت ا '‪ {{9‬أ{{@ {{‪{{N F‬ف ا {{‪R‬ع ‪M‬دارة ا {{@ا" ه{{' ‪ _{9‬ا‪ {{-G‬ز د({{ {{‪ P{{4 V‬ا {{'ن ا{{ى‪{{-9 ،‬‬
‫‪ V'GK‬د‪ F‬ا {@ <{ ‪ F{ w{-d‬ا {'ن وه{‪f‬ا { ‪ {D‬ء { ا‪ {(GD‬د {‪ $‬ا و { { <{ار {‪ X{8 l‬ر<{‪ {G6 001763 P‬ر‬
‫‪" : 2001/07/30‬‬
‫)‪ " (1‬ا‪+‬زت ا‪ ;H‬د ‪f‬ص ‪. 2003‬‬
‫" ‪ ^G G8‬إدارة ا @ا" ‪ [N‬دة ‪ F 991‬ا [{ *'ن ا {* وا { دة ‪'* {< F{ 380‬ن ا {@ا" ا ‪{T‬ة ‪ _{6‬ا‪ {-G‬ز ا ‪{I‬‬
‫ا ‪ { { 4‬دة ا ‪ -{G‬و‪ _{9‬ا{@‪ { -‬ا‪ -G{%‬ء د'*({ {‪ F‬ا ‪ ، "...@{ 6 F-{,‬و‪f{(6‬ا {‪r‬دارة ا {@ا" {‪:{ F‬ل‬
‫ا‪ _ ( 4G%‬ا‪ -GW‬ز ‪ (,‬ان ‪ [ h 8‬رات ا ‪ ,T 48 @ 6 7,‬ل ا 'ص ‪'* {< { (-‬ن ا‪{DM‬اءات ا *‪{-‬‬
‫‪ F‬ا 'اد ‪ 379‬إ ‪، l 385 V‬إ‪ W‬ان ه‪f‬ا ‪ _# -d‬ا ‪ 9 K‬ا ‪. - 4‬‬
‫آ ‪ < _#8‬ة " ا ^ ‪ Pc‬ا‪G%W‬داد " ‪G -9 ،‬م ا ‪ ^{6 7,‬د{‪ F‬ا {@ إ {‪ V‬ا ({ ا ‪ ^-#GK{ P{c {GI‬ان‬
‫‪ F4#‬أ‪ %‬س ‪ (0‬أو [اره أو ‪ V{G9‬ا‪G{%‬داده وذ {‪{`6 h‬ض ا‪[G{%‬ار ا ‪: {4‬ت ا {@‪ -‬وا{ ة { ا ‪{I‬‬
‫ا ‪ ، -' 4‬و‪ `GK W VG9‬ا ‪',‬ن ‪ P([9‬ا ‪ F4#‬و‪e{G‬ون {‪ F‬د{^ د{‪ F‬ا {@ ‪،‬آ { ان آ { و‪ {%‬ر‪ {6‬ا ‪{(G‬ب‬
‫ا @ ه ‪ * 0‬ت ‪ -G‬ا @ ‪.‬‬
‫و‪f(6‬ا { ن ا‪{DM‬اءات ا ‪ {f-G‬ا ‪'{[8 {G‬م ‪ {(6‬ا‪M‬دارة ا ‪ {6W {-‬أن ‪'{,8‬ن {‪'{[ _{N F‬د ا ‪ {46 G‬ا ‪{ -< {( {G‬‬
‫@ ` < *'* وه‪f‬ا ‪ D‬ء ا دة ‪'* < F146‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪.-‬‬
‫آ أ*‪ l‬آ ‪ ^- D -G 4 l`-8 PG %‬ا<{‪ K‬ط {‪ ${* F‬ا {‪ v‬ا ‪ {9 {G‬ا‪ (< [G{%‬و {‪ F{ $-‬ا‪-{8 {D‬‬
‫ا [‪ mK‬ا 'ا‪ F m[ l-8 "D‬ا ‪ v‬ا [‪-‬ة وه‪f‬ا ‪ "K9‬ا دة ‪'* < F 148‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪. -‬‬
‫ا‪DM‬اءات ا ‪ :f-G‬ه ‪:‬‬
‫‪ /1‬ا `_‪:‬‬
‫‪ l- v8‬ا دة ‪'* < F 146‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ ، -‬و‪< fIG‬ار ا `_ ‪ F‬ا @ا" ‪ 6 W' 6‬ءا {‪{[ {[8 V‬م {‪F‬‬
‫‪N‬ف ا ‪ "%‬ا ‪ ^6 G‬و‪ F, W‬ان ‪ G8‬وز ة ا `_ ‪ 6‬أ‪ (T‬و‪ n‬ه‪f‬ا ا [ار ‪N F‬ف ا ‪'4‬ن ‪.‬‬
‫‪< f‬ار ا `_ ‪ 10 46‬أ م ‪ F‬ا ‪ n-G‬وذ ‪ h‬إذا ‪ P[ P‬ا ‪ ^6 V4‬د‪ l‬ا @ أو ‪ 6 P{[ P‬آ‪ {GG‬ب ‪ {%‬ا‪ < [G{%W‬ت‬
‫ا ‪N F‬ف ا @ ا [@ وا ‪'4‬ن ا ‪. ^6 G‬‬
‫‪ /2‬ا ‪:^-‬‬
‫‪ 6W‬أن ‪',‬ن ‪ 46 O6 [ V#48 6‬ا‪ f‬رأي ا @ا" ‪N F‬ف ا 'ا أو أي ‪ #%‬أى ‪'{[8‬م [ {‪ l‬وذ {‪h‬‬
‫ ‪ 9‬م ا 'ل ‪ V‬ا ‪ F‬ا 'ا ا‪' 30 D‬م ‪ F‬إر‪ %‬ل ا ‪ "#‬إ ‪ l-‬أو ا ‪ #K‬ا ‪'[8 G‬م [ {‪{ F{, ،l‬‬
‫ا @ا" ان ‪ O6 [ *'* < O‬ا @ا" <‪T l -‬ة ا ‪R‬وع ا ‪. ^-‬‬
‫‪',‬ن ا ‪ ^-‬ا ‪ 9 4GK‬و‪'D‬د 'اد أو ‪'{ ^{%‬زة < ‪ 7{G {6‬أو ا ‪ {G‬أو ‪{# ,R{8‬ا {‪ V‬ا {‪ m-‬وه{ ‬
‫ ا @ا" ه' ا ‪f‬ي ‪f(6 v‬ا ا ‪.^-‬‬
‫وآ {{ ‪ l{{- v{{8‬ا {{ دة ‪'* {{< F{{ 151‬ن ا‪{{DM‬اءات ا ‪'{{ {{-‬ز ا ‪ ^{{-‬ا {{د 'ا‪ {{9‬أو {{ة {{‪ F‬ا ‪ {{5 4‬ا د{{‬
‫ا ‪ *',‬ا ‪ G‬ري ا 'ز ‪ $6‬ا ‪ v-G‬ا ‪ _6 K‬ا 'ص ‪ l-‬ا دة ‪ 146‬أي ‪ v-G6‬ا @ا" ‪.‬‬
‫آ 'ل ا [ *'ن ‪ ,‬دا‪ n-8 < -8 9 F‬ا ‪{[6 @ 6 7,‬ار ا ‪ ،^{-‬ان ‪ O6 {< F{ "{#‬ا {@ا" ا ‪^6 {G‬‬
‫إ‪D‬اء ‪ ^-6‬ا ‪. 6‬‬
‫‪ /3‬ا ‪:‬‬
‫'ز ‪z‬دارة ا ‪ -‬ا ‪ V‬أ'ال ا ‪ -G{%W @{ 6 7,‬ء أ'ا ({ و{ ‪W {9‬ت ا ‪ -{G‬ا {'ري ا {'ص‬
‫‪ l-‬ا دة ‪'* < F 354‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة وا ‪ G‬د ا [{ *'ن أ‪ {,9‬م ‪ { ، {(6 {5‬ن ا ‪ { :{6 l{D' l{-G‬ر‪ 7‬إ {‪V‬‬
‫ا ‪ 6 @ 6 7,‬د ‪ '8‬و‪'D‬ب ه‪f‬ا ا ‪ .-G‬وا ‪',‬ن ‪' 46‬م {‪ F‬ا ‪ n{-G‬آ { أن { ر‪ 7‬ا ا‪'{,8 {%‬ن {دة‬
‫‪N F‬ف ا‪M‬دارة و‪ _8 V ^[8‬ا ‪. @ 6 7,‬‬
‫ ‪ 6 4 F,‬ا ‪{< { F4#‬ار ا { {‪ "{N _{N F‬و<{‪ f{-8 7‬ا { أ{ م ا `{ ا‪M‬دار{ ا‪{46 - 4G{%W‬‬
‫ا ‪ PG‬أ م ا ( ا رة ‪ ، l‬و ‪ F, W F,‬ا ‪ f-8 7<'6‬ا ا @وب ‪N F‬ف إدارة ا {@ا" {‪ V‬أ{'ال ا ‪7{,‬‬
‫‪ @ 6‬إ‪N 9 W‬ح ا اع أ م ا [@ ء ا ‪ vGI‬وه‪f‬ا أ<‪ ${ w‬ا و { { <{ار {‪Y{ l‬رخ ‪ {G6‬ر ‪2002/10/15‬‬
‫‪ X8‬ر<‪ -9 .. " 005543 P‬أن ر^ ا ا @وب ‪ V‬ا ‪ @ 6 7,‬آ ن " أن ‪',‬ن ‪ G<Y‬و‪ {-8‬وأ*{‪ { l‬ه{‪wf‬‬
‫ا { آ{{ ن {{" أن ‪ X{{+‬ا ‪ @{{ 6 7{{,‬أن ا {{‪ n‬ا ‪'{{#‬ب د‪ l{4‬أو إ‪{{D‬اءات {{ض ا {{@ ‪ l{{-‬ه{{ '‪'{0‬ع ا {{اع‬
‫ا ‪#‬وح أ م ا [@ ء ‪." ...‬‬
‫و‪',‬ن و<‪ f-8 7‬ا ‪ F‬ا‪ G‬ص < ‪ {0‬ا‪ 4G{%W‬ل وه{‪f‬ا { ‪ {D‬ء { ا‪ {(GD‬د {‪ $‬ا و { { <{ار {‪ {G6 l‬ر‬
‫‪ X8 2002/12/17‬ر<‪', "..5671 P‬ن ‪ F‬ا‪ G‬ص < ‪ 0‬ا‪ 4G%W‬ل <{ار و<{‪ f{-8 7‬ا { ا ‪f{-G‬ي ‪ {G 6‬ر ه{‪f‬ا ا [{ار‬
‫أ ‪ 5e6 $ W X<Y 8‬ا _ و‪ q 6 @ W‬و‪'[9‬ق ا‪N‬اف‪. " ..‬‬
‫وآ ‪ +‬ل ‪ V‬ا ‪z F,‬دارة ا ‪ F{ {-‬أ‪ -{8 {D‬ا {@ا" ‪) 7{, { {9‬ا {‪{ (F‬ى ا `‪_{N F{ {-‬‬
‫‪ l8 6 K9 - 8‬ا ‪ V -,‬أن ‪ 8 W‬ة ا ‪ 8 F (01)% F‬ر ا وه‪f‬ا ‪ D‬ء <ار ` ا‪M‬دار ‪{ ,‬‬
‫ا ‪ G6 -4‬ر ‪ X8 1993/04/11‬ر<‪ F ..." 89909 P‬ا [ر < *'* أ*‪ -G l‬ا @ ا ‪M _ (6 " #‬دارة ا @ا"‬
‫أ‪ c‬ء ‪ 9‬ا ‪ f-G‬ا‪ 4G%‬ل آ ا ‪#‬ق ا [ *'*‪ -‬و‪ F 9 (-6 F‬ى ا `‪ V{ {-‬أن ‪ {- 8‬ا {‪ 6 K‬ت ا ‪{-,‬‬
‫‪ % V[8‬ر ا ‪'4‬ل ة ‪ %‬ا‪G6‬اء ‪ 8 F‬ر ‪ F 9‬ى ا `‪".. -‬‬
‫ور ا ‪f‬آ أن ‪ * 0 @ 6 7,‬ت و‪'[9‬ق ‪ F l, 8‬ا‪GW‬اض ‪ V‬إ‪{D‬اءات ا ‪ {46 G‬وه{‪f‬ا { ‪l9{T -{%‬‬
‫ ا ا 'ا ‪.‬‬
‫‪ PK[8‬ا ز ت ا ‪ -‬إ ‪ V‬ز ت ا ' ء و ز ت ا ‪. -G‬‬

‫‪ -9‬أن ا ‪ @ 6 7,‬ز ت ا ' ء‪ ،‬زع ا‪M‬دارة ا ‪ -‬ا‪ %‬س ا ‪f‬ي ‪ 6‬ءا ‪ P8 l-‬ض ا @‪.‬‬
‫أ ز ت ا ‪r ،-G‬ن ا ‪ K{9 F4# W @ 6 7,‬ب ا {@ وإ* { { ا ‪ {9 { -{G‬ذا‪ l{8‬أو {‬
‫ا‪DM‬اءات ا ‪ (6 P8 G‬ا ‪ V -G‬أ‪ %‬س أن ا‪M‬دارة ا ‪G8 P -‬م ه‪ wf‬ا‪DM‬اءات ‪'%‬اء آ ن ا ‪ -G‬ود أو ‪. D‬‬
‫و‪ PK[8‬ز ت ا ' ء ‪6‬وره إ ‪ F F-5 V‬ا ز ت ‪:‬‬
‫‪ -1‬ا ‪ G‬س ا ‪: '4‬و‪G4 l-‬ف ا ‪ @ 6 ،@ 6 7,‬ا و‪ l- 0‬إ‪ W‬أ*‪ F $ G l‬ا‪M‬دارة ا ‪ -‬إ{ ء‪ w‬أو‬
‫ا ‪* ( O-IG‬ا و‪ l‬ا د‪ ،‬أو أ*‪ $ G l‬ا‪ M‬ء أو ا ‪ F{ O-{IG‬ا { دات { ا {@ا" أو ا `ا{ ت ا ‪ {-‬ا ‪{G‬‬
‫‪4G‬ض ( ‪4‬م ا ‪ l8‬ا 'ص ا [ *'*‪ -‬وه‪f‬ا ‪ PG 6 V K‬ا '‪. W‬‬
‫‪ -2‬ا ‪ 'I‬ا ‪: -‬و‪ (-‬زع ا ‪ @ 6 7,‬ا‪M‬دارة ا ‪ < -‬ا 'ل إ ‪ V‬ا‪G%‬راك ا‪ #‬ء ا ‪ ,8‬‬
‫و ء ا @ أو ‪ (6 K9‬وإ ا‪ G%W‬دة {‪ 4R{8 v{* F{ p8 {* _{9 F‬أو ‪. { -8‬آ { <{ [{ ا‪ G{%W‬دة {‪ F‬ا ‪{-DeG‬‬
‫ا [ *'* ^ وه‪f‬ا ‪ F4# 6 V K‬ا ا ‪.‬‬
‫‪ 8‬ا ‪ 'I‬ا ‪ 9 : F-G9 6 -‬إدار وأى <{@ ‪:{، -‬ل ا ‪ {9‬ا‪M‬دار{ ‪ @{ 6 7{, F{,‬ا {'ء‬
‫إ ‪ V‬ا‪M‬دارة ا ‪ -‬ذا‪ (8‬ا ‪ G‬أ‪5‬رت ا [ار ا ‪f‬ي ض ا @ ‪ ،‬وذ ‪ _N F h‬ا ‪ . ,R‬أو ‪ { _{N F‬ن ا ‪r{ ،F{4#‬ذا‬
‫ ‪ P‬ا اع ‪'GK V‬ى ا ‪ 9‬ا‪M‬دار ‪ f @ 6 7, _ ،‬ا 'ء إ ‪ V‬ا [@ ء ‪.‬‬
‫ﺍﻟﻤﺒﺤﺚ ﺍﻷﻭﻝ‪ :‬ﻣﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺍﻟﻮﻋﺎﺀ ﻭﻣﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺍﻟﺘﺤﺼﻴﻞ‪:‬‬
‫إذا آ ن ا ‪' 9 @ 6 7,‬ز أو ‪f{4G _-{0‬ر ‪ l{D' 6‬إ‪{6‬اء ذ‪ w {8 l{G‬ا ‪ {I‬ا ‪r{ ،{ 4‬ن ا {‪R‬ع أ‪l{ V{#‬‬
‫إ‪ -* ,‬ا ‪ G‬س ا ‪ F '4‬ا‪M‬دارة ا ‪ < -‬إ ‪ l‬آ‪ -‬أو ‪ F -D‬ا @ا" ا و‪) *'* < 0‬ا ‪ "#‬اول (‪.‬‬
‫إ إذا * زع أ‪ %‬س ا @ أو ‪ "N‬ا‪ G%W‬دة ‪ 4R{8 -68 F p8 * _9 F‬أو ‪r{ ،{ -8‬ن ذ {‪',{T "{D' 6 PG{ h‬ى‬
‫[( ‪'GK V‬ى ا‪M‬دارة ا ‪) -‬ا ‪ "#‬ا ‪.( * +‬‬
‫آ { ‪ l{ F{{,‬ان {{ زع { ‪ -{{8‬ا {@ أو {{ ا‪{DM‬اءات ا ‪ {{(6 P{8 {{G‬ه{‪f‬ا ا ‪ -{{G‬إذا آ *{‪'* {{[ {{ I X‬ن )‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪. ( +‬‬
‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻷﻭﻝ‪ :‬ﺍﻟﺘﻤﺎﺱ ﺍﻟﻌﻔﻮ‪:‬‬
‫*‪ X‬ا دة ‪'* < F 92‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ V -‬أ*‪ vGI8 " : l‬ا ‪ #K‬ا‪M‬دار ‪'{[ {[N‬ا*‪ F-‬وا ‪ { -G‬ت ا { ري‬
‫‪ (6‬ا ‪ 4‬ا ‪ #‬ت ا ‪ (8@9 F $ G8 G‬ا‪ {M‬ء {‪ F‬ا {@ا" ا و‪ {*'* < {0‬أو ا ‪{ 9 { {( F{ 7{-IG‬‬
‫'ز أو ‪ ^@8 _-0‬ا ‪@ 6 F‬ا" ‪ V 9‬إ‪6‬اء ذ‪ lG‬إزاء ا ‪ I‬آ أ*({ ‪'{[ {[N X{8‬ا*‪ F-‬و ا ‪ { -G‬ت {‬
‫‪ ,T‬وي < ‪ O6‬ا @ا" ا ‪ GI‬ا ‪ 4D (6 $ G‬ا ‪ -d v‬ا [ ‪ P P,9 -G 6‬ا [‪ -‬أو ا 'ل ‪-De8 V‬‬
‫ا {{^ أو إ‪{{6‬اء {{‪ F‬ا {{‪YK‬و ‪ -‬وآ{{‪f‬ا ‪',{{T‬ى ا ‪@{{ 6 F-{{,‬ا" ا {{‪ {{(6 $ G‬ا‪ {{M‬ء {{‪ F‬ا {{ دات {{ ا {{@ا"‬
‫وا `ا ت ا ‪ -‬وا ‪." (G -< F 7-IG‬‬
‫ ‪ ^6 7,‬ا @ 'ز ‪ l‬أن {‪ $ G‬ا‪ {M‬ء ({ { ‪ { 9‬ا ‪ {4‬أو ا ‪'{4‬ز ا ‪ {< {-d l{48 {G‬در {‪ V‬إ‪{6‬اء ذ‪l{G‬‬
‫ا ‪ -‬إزاء ا ‪ I‬ا ‪ 4‬أو أن ‪ "#‬ا‪ M‬ء أو ا ‪ F{ O-{IG‬ا { دات { ا {@ا" ‪S‬و ا `ا{ ت ا ‪ {-‬ا ‪{48 {G‬ض ({ ‬
‫‪ "K6‬م ا ة ا‪ ,9‬م ا [ *'*‪ ) -‬ا ع ‪. ( 01‬‬
‫آ‪ @6 < h f‬ا @ا" ا ‪ P(, GI‬ان '‪'(D‬ا ‪ P(8 {N‬ا ‪{4* 6 {[4G‬ام <‪ { -‬ا {‪ v‬ا `‪ -{G {6 < {-‬أو ‪{-De8‬‬
‫ا ^ أو إ ` ء أو ‪ 7-I8‬ا ‪YK‬و ‪ ) -‬ع ‪. ( 02‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻷﻭﻝ‪ :‬ﺍﻟﺘﻤﺎﺱ ﺍﻟﻌﻔﻮ ﻣﻦ ﻃﺮﻑ ﺍﻟﻤﻜﻠﻒ ﺑﺎﻟﻀﺮﻳﺒﺔ‪.‬‬
‫‪ ,9 [N‬م ا دة ‪'* < F 93‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪' l*r ،-‬ز ‪ @{ 6 7{,‬أن {‪ F{ $ G‬ا‪M‬دارة ا ‪ {-‬ا‪ {M‬ء‬
‫‪ F‬ا @ ا و‪ {*'* < l- 0‬أو ا ‪ { 9 { {( F{ 7{-IG‬ا ‪'{4‬ز أو ‪ _-{0‬ا { ل ا {‪f‬ي {'ل ‪ l{-6‬و‪ F-{6‬إ‪{6‬اء ذ‪l{G‬‬
‫ا ‪ -‬إزاء ا ‪ I‬ا ‪. 4‬‬
‫و‪8‬ر ا‪ TM‬رة إ ‪ V‬أن ا ‪'{ @ 6 7,‬ز {‪ l‬ا ‪ { G‬س ا ‪ ^{- D { '{4‬أ*{'اع ا {@ا" { {ا ا ‪ V{ P{%‬ا [‪{ -‬‬
‫ا @ ‪ ،‬ن ه‪ wf‬ا‪-‬ة ‪ ( G‬ا ‪ h(GK‬و ‪ $-‬ا 'ل‪.‬‬
‫‪ PG‬إ‪ c‬ت ‪ 9‬ا ‪'4‬ز ‪ 6 4 K 6‬ءا ‪ V‬ا ‪ '4‬ت ا ‪ O6 < ([ G‬ا @ا" ور‪ $-‬ا ‪ ،-RG‬ا ‪f‬ي [‪{ P-‬‬
‫داة ا‪ l5 G‬ا ‪ $ G @ 6 7,‬ا ‪.'4‬‬
‫آ ‪ @ 6 7, F,‬أن ‪ $ G‬ا‪ M‬ء أو ا ‪ F O-IG‬ا دات ا @ا" أو ا `ا ت ا ‪ -‬ا ‪4G G‬ض‬
‫ ( ‪4‬م ا ‪ l8‬ا 'ص ا [ *'*‪ ،-‬و‪ X‬ذ ‪ GW 6 h‬د ‪ V‬د ا ‪ I‬ت ا ‪N F ,8‬ف ا ‪. 4‬‬
‫‪ %‬ا ‪ V "#‬ورق دي إ ‪ V‬ا @ا" ‪ W' 6‬ا ‪f‬ي ‪ {, l{4G‬ن {ض ا {@ أو ا ‪ {6'[4‬ا ‪{[ {-‬‬
‫‪f*M 6‬ار ا ‪ ،@ 6 _4G‬و ‪ 9‬م ‪ P[8‬ه‪ wf‬ا '‪ )[-c‬ا‪f*M‬ار( ‪ F 6W‬ذآ ر<‪ P‬ا دة ‪ F‬ا ول ا ‪ (G8 X% G‬ه{‪wf‬‬
‫ا @ أو ا ‪ 6'[4‬ا ‪ "# 6 -4‬و ‪ F,‬ض ه‪ wf‬ا ‪ {#‬ت {‪ V‬ر{‪ $-‬ا {‪ $‬ا {‪ 4R‬ا {ي ‪{6M‬اء رأ{‪ l‬إذا آ *{‪ X‬ه{‪wf‬‬
‫ا ‪'%‬م ا ‪- I‬ا*‪ -‬ا )‪. (1‬‬
‫‪'I8‬ل ‪ #%‬ا ا ‪ "#‬إ ‪:V‬‬
‫• ا ا '‪@ W‬ا" ‪ 46‬أ‪ f‬رأي ا ا '‪ W‬ا ‪f( I‬ا ا `{ض‪{4G W { ،‬ى {‪ n‬ا { ا {@ أ{ ‬
‫ا `ا <‪ 250.000 -‬د ج )‪. (2‬‬
‫• ا {{ ا ({{'ي ا ‪ vG{{I‬إ<‪ {{46 {{- -‬ا{{‪ f‬رأي ا {{ ا ('{{ {{ {{'ق {{‪ n‬ا {{‪ v‬ا {{@‪ -‬أو ا `ا{{ <‪{{ -‬‬
‫‪ 250.000‬د ج )‪. ( 3‬‬
‫• ا ا ‪ 4‬م @ا" ‪ @ 6 F-, K 6‬ا ‪ F-46 G‬ل ا‪ G‬ص { ا ‪ K{%Y‬ت ا ‪{,‬ى‪ {6 ،‬ءا {‪{[8 V‬‬
‫ ‪ w4‬ه‪ wf‬ا (‪. ( 4 ) -‬‬
‫و‪',8‬ن ا [ارات ا درة ‪ F‬ا ا '‪@ W‬ا" < ‪ (- F4# 6‬أ م ا ا ('ي @ا" ا ‪ vGI‬إ<‪ n8 . - -‬ه‪wf‬‬
‫) ‪(5‬‬
‫ا [ارات ‪ F--4‬ف `_ ‪ [N‬دة ‪'* < F 292‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة وا ‪'%‬م ا ‪.c‬‬
‫)‪ (1‬ادة ‪ 93‬ا^ ة )‪$? D"(04‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪(2‬و )‪ (3‬ادة ‪ 93‬ا^ ‪ 05 D.‬و‪$? D" 06‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪(4‬ادة ‪$? D" 172‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫ه{{ ك *{{'‪ F{{ F-‬ا {{ ن ‪ {{ {{6 vG{{I8‬ا ‪ {{#‬ت ا ‪ {{ G 6 {{[4G‬س ا ‪ '{{4‬أ<ه{{ ا [{{ار ر<{{‪ 16 P‬ا {{‪Y‬رخ {{ ‪28‬‬
‫‪ .1991/05/‬او ‪'D' V‬دة ‪'GK V‬ى ا '‪ W‬و[ه ا ر ا '‪@ -W‬ا"‪ ،‬وا ‪'D' '(D -* +‬دة ‪'GK V‬ى [‬
‫ا {{ ا ('{{ {{@ا" ‪ K{{ .‬ا {{ ا '‪ X{{* {{[ {{-W‬ا {{ دة ‪{{< F{{ 03‬ار ر<{{‪ 16 P‬ا {{‪Y‬رخ {{ ‪1991/05/28‬‬
‫ا ‪ F @G‬إ*‪ R‬ء و‪ F',8‬و‪ -%‬أ ل ه‪ wf‬ا ‪ V‬أن ه‪ wf‬ا‪-‬ة ‪',G8‬ن ‪:F‬‬
‫• ا @ا" ر‪. K-‬‬
‫• * " ‪ 6 7,‬ز ت @'ا ‪.‬‬
‫• * " ‪ - 4 6 7,‬ت ا ‪'@ -‬ا ‪.‬‬
‫• * " ‪'@ -G 6 7,‬ا ‪.‬‬
‫• * " ‪ 6 < 6 7,‬ا ‪'@ -‬ا ‪.‬‬
‫• < ‪ O6‬ا @ا" ا ‪ l-4 GI‬ا @ا" ا '‪ W‬ة ‪. %‬‬
‫• ر‪ -RG $-‬ا @ا" ‪ l-4‬ا @ا" ا '‪ W‬ة ‪.%‬‬
‫• آ ‪ "8‬ا )ا ‪ 8,K‬ر ( ‪ l-4‬ر‪ "G, $-‬ا ز ت ا‪M‬دار وا [@ ‪.-‬‬
‫‪ vGI8‬ه‪ wf‬ا ‪ [G% 6‬ل ا ‪ #‬ت ا ‪ G‬ا ‪ ( : F @ 6 7,‬إ‪6‬اء ذ‪ w {8 lG‬ا {‪ v‬ا و‪ l{- {0‬أو‬
‫‪ h8‬ا ‪ O6 < ([ G‬ا @ا" ا ‪ #T GI‬أن ‪',8‬ن ‪ (-‬آ ‪ -0 9‬أ< أو ‪ K‬وي ‪ 250.000‬دج ‪.‬‬
‫‪ ^ G8‬ا ا '‪ F -W‬أ‪ D‬ا ‪ '4‬ة آ أ‪'%‬ع ‪ V‬ا<{ ‪ {6‬ءا {‪ "{N V‬ر‪ { (K{-‬ا {@ا" ا {'‪ W‬و{" أن ‪P{4‬‬
‫ا@ ء ‪ G6‬ر ا‪ GDW‬ع ‪ (8) -* c‬أ م ‪ V‬ا<‪ < ،‬ا*‪ [4‬د ‪ KD‬ا او‪W‬ت‪.‬‬
‫‪ ^{{ G8‬ا {{ ‪'@{{6‬ر ‪ 3/2 {{+c‬أ{{@ ( {{‪ V‬ا<{{‪'{{[ ،‬م ر{{‪ $-‬ا {{ <{{ ‪6‬ا{{ آ{{ ا‪ {{ GD‬ع ‪{{D ^{{0'6‬ول ‪-{{%‬‬
‫ا ل ا ‪ (4G G‬أ@ ء ا إ ‪ d V‬ا‪ I8‬ذ ا [ار ا ‪ { "#‬ا‪ { GDW‬ع‪ f{IG8 ،‬ا { <اره{ ‪ {-de6‬ا‪'{5‬ات و{‬
‫‪ K8 9‬وي ا‪'5‬ات ‪'5 qD‬ت ا ‪.$-‬‬
‫‪',8‬ن <ارات ا ا '‪z -W‬دارة ا @‪ ،-‬و‪ 4 n8‬أو < ‪ O6‬ا @ا" ‪{[ "K{9 ،‬م ا ‪:{ { "{#‬ل‬
‫ ‪R K‬ة ) ‪ ' (15‬ا ‪ 8 G‬ا*‪ [4‬ده ‬
‫) ‪(1‬‬
‫و ‪ F,‬ا ‪< F4#‬ار ا ا '‪ < F -W‬ا ‪ @ 6 7,‬أو < ‪ O6‬ا @ا" ا ‪ GI‬أ م ا ا (' ا ‪. GI‬‬
‫أ ‪ K 6‬ا (' [ *‪ X‬ا دة ‪< F 04‬ار ر<{‪ 16 P‬ا {‪Y‬رخ { ‪ V{ 1991/05/28‬أن ه{‪ wf‬ا‪{-‬ة ‪'{,G8‬ن‬
‫‪: F‬‬
‫• ا @ا" ا ('ي ر‪. K-‬‬
‫• * " ‪ - 4 6 7,‬ت ا ‪'@ -‬ا ‪.‬‬
‫• ‪ F‬و‪@ F--W‬ا" ‪ (-4‬ا @ا" ا ('ي ة ‪ %‬آ ‪.‬‬
‫• آ ‪ "8‬ا ‪ l-4G6 7,‬ر‪ $-‬ا ‪'4#‬ن ‪ F‬أ‪ D‬ا ‪. '4‬‬
‫‪ vGI8‬ا ا (' ‪ [G% 6‬ل ا‪ % G W‬ت ا ‪ '4 6 [4G‬ا ‪[G G‬م ‪ (6‬ا ‪ @ 6 F-,‬أو <{ ‪ O6‬ا {@ا" ا ‪،{GI‬‬
‫وا ‪ G G‬وز ‪ n‬ا ‪ 250.000 -< (-‬دج آ ‪ vGI8‬أ@ ‪ 6‬ا ‪'4#‬ن ا [ ‪< 0‬ارات ا ا '‪. -W‬‬
‫‪ ^ G8‬ا ا (' ة آ ‪ ،(T‬و" أن ‪ P4‬أ@ ( ‪ G6‬ر ا‪ GDW‬ع ‪ (8) -* +6‬أ م < ا*‪ {[4‬د‪ {[4 .w‬ا‪ { GD‬ع‬
‫ا ‪ 6‬ءا ‪ "N V‬ر‪ (K-‬ا ا ('ي {@ا" ‪'@{6‬ر ‪ 3/2 {+c‬أ{@ ( {‪ V‬ا<{ ‪{< f{IG8 .‬ارات ا { ‪{-de6‬‬
‫ا‪'5‬ات‪ ،‬و ‪ K{8 { 9‬و( {‪'{5 qD‬ت ا {‪'{,8 ،$-‬ن <{ارات ا { ا ('{ { {‪z‬دارة ا {@‪ ،-‬و‪7{, n{8‬‬
‫‪ @ 6‬ا ‪ 4‬أو < ‪ O6‬ا @ا" ا ‪ { GI‬أ‪ {D‬أ<{ ‪R{ K{ w‬ة )‪ {8 F{ {' (15‬ر ‪{5‬وره ‪'6‬ا‪ #{%‬ا {‬
‫ا '‪@ -W‬ا" )‪.(2‬‬
‫و ‪ G 6‬ر أن <ارات ا ا (' ‪ F, W‬ا ‪ (- F4#‬أ م أي ‪ (D‬أى‪r ،‬ن <ار ا @ا" ا {'‪ "{ W‬أن‬
‫'ا_ ه‪ wf‬ا [ارات )‪. (3‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ‪:‬ﻃﻠﺒﺎﺕ ﻗﺎﺑﺾ ﺍﻟﻀﺮﺍﺋﺐ ﺍﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺔ‪.‬‬
‫*‪ V X‬ه‪ wf‬ا ‪ #‬ت ا دة ‪'* < F 94‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ "K ،-‬ه‪ wf‬ا دة ‪r‬ن < ‪ @6‬ا @ا" ا ‪P({, GI‬‬
‫أن ‪'[G‬ا أ م ا ا '‪@ W‬ا" ‪ F F-'6‬ا ‪ #‬ت ‪:‬‬
‫)‪ (1‬و )‪ (2‬ا ار ر? ‪ 16‬ا>رخ ‪"26‬ي ‪. 1991‬‬

‫)‪ (3‬ادة‪ 94‬ا^ ة ا‪c‬و‪$? D" U‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫• ‪ N‬ت إ<ار ا*‪4‬ام <‪ -‬ا ‪ v‬ا `‪.-G 6 < -‬‬
‫• ‪ N‬ت ا‪6M‬اء أو ‪ 7-I8‬ا ‪YK‬و ‪.-‬‬
‫ ‪ # K‬ت إ<ار ا*‪4‬ام <‪ -‬ا {‪ {-d v‬ا [ ‪'{ l{*r ،-{G {6‬ز [ ‪ @{6‬ا {@ا" أن ‪'{#‬ا ا‪{G6‬اء {‪F‬‬
‫ا ‪ K‬ا ‪ K I‬ا ‪ 8 G‬إدراج ا ول ا ‪ ،-G‬إ<ار ا*‪4‬ام <‪ -‬ا ‪ -d v‬ا [ ‪.-G 6‬‬
‫‪ -d‬أن ه‪ wf‬ا ‪ #‬ت ا [ ‪{N F‬ف <{ ‪ O6‬ا {@ا" ‪ W‬أ‪'{% {( {c‬ى إ‪{6‬اء <{ ‪ O6‬ا {@ا" {‪ lG- 'K{ F‬و ‪ {(,‬‬
‫‪8W‬ء ذ ا ‪ @ 6 F-,‬ا ‪ 4 " Ff‬ودة ا‪ I8‬ذ ا‪DM‬اءات ا [ ‪0‬ه‪ P‬إذا ‪ PG{ P{ N D F P( 9 K-8‬ا ‪ {[G‬دم‬
‫) ‪(1‬‬
‫‪.‬‬
‫إن ‪ N‬ت < ‪ O6‬ا @ا" ا ‪ ` r6 GI‬ء ‪ -8‬ا ‪ -d v‬ا ‪ v 6 _4G8‬ا ‪ V ^[8 G‬ذ{ ا ‪F-{,‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫ا ['د‪ F‬أو ا ‪ F-'G‬أو ا ‪6 F-'G‬ون ‪D‬وى أو ‪ v 6‬ا @‪ -‬ا ‪ F-8 (0 P8 G‬أو *‪.e# -G‬‬
‫‪ {{N‬ت إ `{{ ء ‪ -{{8‬ا {{‪ {{-d v‬ا {{ ‪ l{{D'8‬إ {{‪ {{ V‬ا {{@ا" ا {{'‪ W‬أو ا {{ ا ({{'ي {{@ا" ‪"K{{9‬‬
‫) ‪(3‬‬
‫ا ‪ --,‬ت ودر‪ D‬ا‪ GW‬ص ا دة < *'ن ا @ا" ا ‪T‬ة وا ‪'%‬م ا ‪. c‬‬
‫ ا*[@ ء ا ‪ K‬ا ‪T 4‬ة ا ‪ 8 8 G‬ر إدراج ا ول { ا ‪ {G48 -{G‬ا {‪ v‬ا ‪P{,9 { (-{8 PG{ P{ {G‬‬
‫) ‪(4‬‬
‫ا ` ة ‪.‬‬
‫أ ‪ # K 6‬ت ا‪6M‬اء أو ‪ 7-I8‬ا ‪YK‬و ‪ X* [ ،-‬ا [ة ا ‪ F{ + +‬ا { دة ‪'* {< F{ 94‬ن ا‪{DM‬اءات ا ‪{-‬‬
‫‪ V‬أ*‪' W " l‬ز أن ‪',8‬ن '‪'0‬ع ‪ N‬ت ا‪6M‬اء أو ‪ 7-I8‬ا ‪YK‬و ‪ -‬إ‪ W‬ا ‪ v‬ا @ ا ‪ P{8 {G‬إدرا‪ { {(D‬آ{‪'R‬ف‬
‫ا ‪ -d v‬ا [ ‪ F X#T Pc -G 6‬ه‪ wf‬ا ‪'R,‬ف " ‪.‬‬
‫‪ v* "K‬ه‪ wf‬ا دة‪r ،‬ن ‪ N‬ت إ‪{6‬اء أو ‪ 7{-I8‬ا {‪YK‬و ‪ -‬ا ‪{[G {G‬م ‪ O6 {< {(6‬ا {@ا" ا ‪ "{ {GI‬أن ‪_{4G8‬‬
‫‪ v 6‬ا ‪-< G‬ت آ‪'R‬ف ا ‪ v‬ا ‪ (-8 F, W G‬أ‪6‬ا‪ h8 F (#T P8 Pc ،‬ا ‪'R,‬ف ‪.‬‬
‫)‪ (3)، (1‬ادة‪ 94‬ا^ ة ا‪c‬و‪$? D" U‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪L(2‬م ا(اري !"‪+" ، D‬زت ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة ‪ *O‬ا‪L@MN‬ت ا;‪ :‬ا‪K‬ا‪ ، :‬ار= ا‪+P‬‬
‫‪H‬ا‪ G:‬ص ‪. 42 ،46‬‬
‫)‪ (4‬ادة ‪ 94‬ا^ ة ا‪$? D" $‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫آ ا*{‪'{ l‬ز [{ ‪ O6‬ا {@ا" ا ‪ {GI‬ان ‪{[G‬م ‪ {-De8 "{#6‬د{^ ا {‪ V{G9 v‬وان {‪ {-[8 P‬ا {‪ v‬ا {@‬
‫ا ‪ (6 -4‬آ‪'R‬ف ا ‪ v‬ا `‪ ، -G 6 < -‬و ‪ q‬ا ‪ wf( ^ 6 -DeG‬ا ‪ v‬ة ‪ %‬آ و ‪ {6 w8 F,‬ءا‬
‫‪ O6 < F _9W "N V‬ا @ا" ا ‪ N lD'8 .GI‬ت ‪ -De8‬ا ^ ‪ -< "K9‬ا ‪ v‬إ ‪: V‬‬
‫‪ -‬ا @ا" ا '‪ : W‬إذا آ *‪ X‬ا ‪ v‬ا @‪ -‬ا ‪ -4‬ا< أو ‪ K8‬وي ‪ 250.000‬دج ‪ 46 -0 9 ,‬ا{‪f‬‬
‫رأي ا ا ‪f( I‬ا ا `ض ‪'GK V‬ى ا '‪.W‬‬
‫‪ -‬ا @ا" ا ('ي‪ :‬إذا آ *‪ X‬ا ا ‪ G8 -4‬وز ‪ 250.000 n‬دج ‪ {46 -{0 {9 ,‬ا{‪ f‬رأي ا {‬
‫ا (' ا ‪f( I‬ا ا `ض ‪.‬‬
‫‪ -[8‬ا‪G<W‬ا‪ 9‬ت ا درة ‪ O6 < F‬ا @ا" آ‪ 'R‬ت و‪ ((D‬إ ‪ -RG V‬ا @ا" {‪ F‬ا‪ {D‬ا ‪{G‬ف ‪، (*eR{6‬آ { ‬
‫'ز ا @ا" ‪ W' 6‬ان 'ض آ‪ -‬أو ‪ lG#% -D‬ا ‪ [G‬إ ‪ V‬ا'ان ا ‪ F--4‬ا ‪ V{ P{( Ff‬ا<{ ر‪bG{ {8‬‬
‫ر‪ K-‬وه‪f‬ا ‪ ,9 [N‬م ا دة ‪ 95‬ا [‪'* < F 05،03 F-8‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪. -‬‬
‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ‪:‬ﻣﻨﺎﺯﻋﺔ ﺃﺳﺎﺱ ﺍﻟﻀﺮﻳﺒﺔ‪:‬‬
‫‪ {{,9 {{[N‬م ا {{ دة ‪'* {{< F{ 70‬ن ا‪{{DM‬اءات ا ‪ {{ {{8 l{{*r ،{{-‬ا‪ {{G‬ص ا ‪ F{{4#‬ا ا{{ ا {{‪ ,R‬وي ا ‪{{[4G‬‬
‫‪@ 6‬ا" أو ا ‪'%‬م أو ا ['ق أو ا `ا ت ا ‪ < F ^0'8 G‬ا @ا" ‪',‬ن ا `ض ( ا {'ل إ{ {‪V‬‬
‫ا‪G%‬راك ا‪ #‬ء ا ‪ ,8‬و ء ا @ أو ‪ ، (6 K9‬و إ ا‪ G%W‬دة ‪ 4R8 P,9 F p8 * _9 F‬أو ‪. -8‬‬
‫و (‪ F P‬ذ ‪ h‬أن ا اع أ‪ %‬س ا @ < ‪',‬ن ا `ض ‪:l‬‬
‫• إ ا‪G%‬راك ا‪ #‬ء ا ‪ P--[8 ,8‬و ء ا @‪.‬‬
‫• إ ا‪G%‬راك ا‪ #‬ء ا ‪ K9 ,8‬ب ا @‪.‬‬
‫• و إ ا‪ G%W‬دة ‪ 4R8 P,9 F p8 * _9 F‬أو ‪. -8‬‬
‫و‪ PG‬ذ ‪',T P[8 _N F h‬ى ‪N F‬ف ا ‪ @ 6 7,‬إ ‪:V‬‬
‫• ا @ا" ‪ @ 6 F-, K 6 (1) W' 6‬ذوي ا ‪ P‬ا `‪.-‬‬
‫• ر‪ $-‬آ ا @ا" ا ‪ , l ^6 G‬ن ض ا @ )‪ @ 6 F-, K 6 (2‬ذوي ا ‪ P‬ا ‪.m%'G‬‬
‫• إ ‪ V‬ا ‪ K%Y‬ت ا ‪,‬ى ‪ @ 6 F-, K 6‬ا ‪ { 46 G‬ل ا‪ {G‬ص ه{‪ wf‬ا (‪) {-‬ا ‪ @{ 6 F-{,‬ذوي‬
‫) ‪(3‬‬
‫ا ‪ P‬ا ‪.( -,‬‬
‫‪ F PK‬ذ ‪ h‬و‪ 5‬إ ‪ V‬ا ‪: @ 6 7,‬‬
‫و‪ ,9 [N‬م ا دة ‪'* < F 74‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪' l*r -‬ز ‪ @{ 6 7,‬ا {‪f‬ي { زع {‪:{ F‬ل ‪',{T‬ى ‪{[8‬م‬
‫‪ F 0‬ا ‪R‬وط ا دة ا 'اد ‪ $* F 76،75،73،72‬ا [ *'ن‪ 5 ،‬أو [ار ا @ا" ا و‪ ، l{- {0‬أن ‪{D‬‬
‫د^ ا [ر ا ‪ G‬زع ‪ F l-‬ا @ا" ا ‪f‬آ'رة‪ ،‬إذا ‪ @ " N‬ا‪ GG‬ح د'ا‪ G{%W 6 ،(4)w‬دة {‪ F‬ا‪ {,9‬م ا {'اردة { ه{‪wf‬‬
‫ا دة و‪9‬د ا ‪ n‬أو ‪ F-6‬أ‪ $%‬ا ‪ O-IG‬ا ‪f‬ي ‪ le‬و ‪ #T‬أن [م ‪ * 0‬ت آ‪ -G6 -‬ا @ ‪.‬‬
‫ ‪R‬ع ‪: F‬ل *‪ v‬ه‪ wf‬ا دة ‪ _9 @ 6 7, 9‬إر‪ D‬ء د^ ا @ إ ‪ d V‬ا‪ I8‬ذ <ار *({ ‪eR{6‬ن ا {@‬
‫) ‪(5‬‬
‫ا ‪ G‬زع ‪ #T (-‬ا‪ l -G%‬ا ‪R‬وط ار‪ 46‬ا ‪:- G‬‬
‫‪ /1‬ا ‪[G‬م ‪ ,R6‬ى ا ا '‪@ -W‬ا" ا ‪ GI‬إ<‪: - -‬‬
‫" ‪ V‬ا ‪ @ 6 7,‬أن ‪ ,R6 lD'G‬ى ا @ا" '‪ W‬ا ‪ R G‬إ<‪ , ( -‬ن {ض ا {@‪ { ،‬زع {‪F‬‬
‫‪ ( :‬آ‪ -‬أ ‪ -D‬ا @ا" ا ‪.l- X0 G‬‬
‫‪ /2‬ا ‪5 #‬ا‪ G%W 6 9‬دة ‪ F‬إ‪D‬اء إر‪ D‬ء د^ ا @ ا ‪ G‬زع ‪: (-‬‬
‫{" {‪ V‬ا ‪ @{ 6 7{,‬أن ‪',{T { "{ #‬ا ‪ w‬ا‪ G{%W‬دة {‪ F‬أ‪ {,9‬م ا { دة ‪'* {< F{ 74‬ن ا‪{DM‬اءات ا ‪^{{ {-‬‬
‫إ‪6‬از‪5 w‬ا‪ "N 9‬إر‪ D‬ء د^ ‪ 9‬ا @ا" ا ‪ G‬ه '‪'0‬ع ا اع ‪.‬‬
‫)‪ (2)،(1‬ادة ‪$? D" 71‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬

‫)‪(3‬ادة ‪$? D" 172‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪ (4‬ا=
* اع "‪ "6dS‬ا‪l‬ى " و "‪ H‬اح اى " ‪ #^$ U T‬ا‪H‬ن ا* و‪7‬ب ‪ GP .‬ا‪ *7s‬ا ‪Q $$‬‬
‫ ا‪l‬ى ا‪ (7‬إ‪u‬ء " ا‪H‬ا‪ #" " ، T! G:‬او د ‪f‬ص ‪ ،‬ا‪+‬زت ا‪ ،2003 += ،;H‬ص ‪. 13‬‬
‫)‪ #" "(5‬او‪ ،‬د ‪f‬ص ‪+‬زت ا‪ D" ،2003 += ;H‬أاد ا‪L" %‬م "‪ 6‬ا‪ G;6‬ص ‪.50 ،49‬‬
‫‪ n 8 /3‬أو ‪ V‬ا< إ‪6‬از أ‪ $%‬ا ‪ O-IG‬ا ‪: l6 #‬‬

‫" ‪ V‬ا ‪ @ 6 7,‬أن د ا ‪ n ,R‬أو ‪ V‬ا< ‪ F-‬أ‪ K9 $%‬ب ا ‪ O-IG‬ا ‪f‬ي ‪. le‬‬
‫‪ * 0 P[8 /4‬ت آ‪ @6 -‬ن ‪ -8‬ا @‪:‬‬
‫‪ F F, G VG9‬ا‪ G%W‬دة ‪ F‬إر‪ D‬ء ا ^ " ‪ V‬ا ‪ @{ 6 7{,‬أن {‪f‬آ { {@ ا‪ {GG‬ح د{'ا‪4GK{ l{*e6 w‬‬
‫ ‪ * 0 P[G‬ت ‪ [ ,T‬رات أو ['‪W‬ت ذات <‪',8 -‬ن ‪ V‬ا< ‪ K8‬وى ‪ 9‬ا @ا" '‪'0‬ع ا ‪',R‬ى‪.‬‬
‫وإذا ‪ P{[8 PG P‬ا {@ * ت ‪'{ W ،‬ز ‪ {46 G‬ا ‪ @{ 6 7{,‬ا {‪f‬ي ‪ "{ N‬ا‪ G{%W‬دة {‪ F‬أ‪ {,9‬م ا { دة ‪'* {< F{ 74‬ن‬
‫ا‪DM‬اءات ا ‪ _N F -‬ا ‪ vI - ^-‬ا ء ا ‪ {G‬زع {‪ F{ l‬ا {@‪ ،‬إ‪ W‬إذا ‪ P{8‬ا‪ {I8‬ذ <{ار إداري *({ {‪{< F‬‬
‫ ا @ا" ‪ -d W' 6‬أ*‪' l‬ز ‪z‬دارة ا‪ I8‬ذ ‪ ^- D‬ا ‪G‬ا‪ -6‬ا ‪ -G‬ا ‪ @6 -,‬ن ‪. (<'[9‬‬
‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻟﺜﺎﻟﺚ‪ :‬ﻣﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺍﻟﺘﺤﺼﻴﻞ‪:‬‬
‫‪ PK[8‬ز ت ا ‪ -G‬إ ‪ F F-5 V‬ا ز ت ‪:‬‬

‫‪ -1‬ز ت ‪G W 6 _4G8‬ام ‪ 9‬ذا‪ ، l8‬و‪ PG‬ذ ‪ _N F h‬ا‪G‬اض ا ‪ V @ 6 7,‬ا ‪ -G‬ا [ي‪.‬‬
‫‪ -2‬ز ت ‪Dr6 _4G8‬اءات ا ‪ ، 46 G‬و‪ PG‬ذ ‪: F h‬ل ا‪G‬اض ا ‪ V @ 6 7,‬إ‪D‬اء ا ‪ 9 46 G‬ذا‪. l8‬‬
‫أو‪ "D‬ا ‪R‬ع ه‪ wf‬ا ز ت ‪' ،‬ء ا ‪ ،@{ 6 7{,‬إ {‪ V‬ا‪M‬دارة ا ‪ {-‬آ ‪ {9‬أو ‪r{ ، {-‬ذا {‪ {9 PG{ P‬ا {اع‬
‫‪'GK V‬ى ا‪M‬دارة _ ‪ f-9 l‬ا 'ء إ ‪ V‬ا [@ ء‪.‬‬
‫‪'GK V‬ى ا ‪ 9‬ا‪M‬دار ‪ :‬ا ز ت ا ‪G 6 [4G‬اض ا ‪ V{ @{ 6 7,‬ا ‪ -{G‬ا [{ي‪ ،‬آ{‪Dr‬اء إ‪ {D‬ري ‪،‬‬
‫أو‪ "D‬ا ‪R‬ع ا ‪ V‬ا ‪ 7{,‬ا ‪{G4‬ض ‪',{T P{[8‬ى أ{ م ا { ا {'‪@{ W‬ا" ا ‪ ، vG{I‬ا‪{G6‬اء {‪ {8 F‬ر ‪n{-8‬‬
‫ا ‪ K‬اول ا ‪f‬ي [@ ‪G 6‬ف ‪ ,9 [N‬م ا دة ‪'* < F 154‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪. -‬‬
‫إ ‪ K 6‬ز ت ا ‪GW 6 [4G‬اض ‪ V‬إ‪D‬اءات ا ‪ ، 46 G‬ن ا ‪R‬ع ‪ _{9 @ 6 7, q‬ا‪{GW‬اض‬
‫‪ V‬إ‪D‬اءات ا ‪ 46 G‬ا 'اد ‪'* < F 154 153‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ ، -‬و ه‪f‬ا ا د ‪: @ 6 7, F,‬‬
‫• ان ‪G4‬ض ‪ % V‬إ‪D‬اء ا ‪. 46 G‬‬
‫• أو ان ‪ "#‬إ ` ء ا `_ ا ‪. X<Y‬‬
‫• أو ان ‪ "#‬ا‪ DG%‬ع ا‪ -T‬ء ا 'زة ‪.‬‬
‫ﻓﺒﺎﻝﻨﺴﺒﺔ ﻝﻼﻋﺘﺭﺍﺽ ﻋﻠﻰ ﺴﻨﺩ ﺇﺠﺭﺍﺀ ﺍﻝﻤﺘﺎﺒﻌﺔ ‪ ،‬ﻓﻘﺩ ﺃﻭﺠﺏ ﺍﻝﻤﺸﺭﻉ ﻓﻲ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 153‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﺘﻘﺩﻴﻡ ﺸﻜﻭﻯ‬
‫ﺃﻤﺎﻡ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺒﺎﻝﻭﻻﻴﺔ ‪ ،‬ﻓﺈﺫﺍ ﻜﺎﻥ ﺍﻝﺭﺩ ﺴﻠﺒﻴﺎ ﺒﺎﻝﻨﺴﺒﺔ ﻝﻠﻤﻌﺘﺭﺽ ‪ ،‬ﻴﺤﻕ ﻝﻬﺫﺍ ﺍﻷﺨﻴﺭ ﺤﻴﻨﺌﺫ ﺍﻝﻠﺠﻭﺀ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻘﻀﺎﺀ ‪.‬‬
‫‪ PG‬ا‪GW‬اض ‪ V‬ا `_ ا ‪ < F X<Y‬ا ‪ ^6 @ 6 7,‬ا ‪ ([ @ "D' 6 ،-‬إ ‪ V‬ر{‪ $-‬ا ‪ { ,‬ا‪M‬دار{‬
‫)‪.(1‬‬
‫ا ‪ GI‬إ<‪ - -‬ا ‪f‬ي آ ه' ‪' 4‬ل ‪W 9 l6‬ت ا‪ 4G%W‬ل‪.‬‬
‫و‪8‬ر ا‪ TM‬رة إ ‪ V‬أن ه‪f‬ا ا‪DM‬اء ‪< f-8 7<' W‬ار ا `_ ا ‪.X<Y‬‬
‫إ ‪ DG% 6 _4G -‬ع ا‪ -T‬ء ا 'زة ‪' [ ،‬ل ا ‪R‬ع ا ‪: F‬ل *‪ v‬ا دة ‪'* < F 153‬ن ا‪DM‬اءات‬
‫ا ‪ _9 @ 6 F-, ،-‬ا‪ DG%‬ع ا‪ -T‬ء ا 'زة ‪W'{[ F‬ت وأ‪ {c‬ث {^ ا {@ا" وا `ا{ ت وا ‪'{%‬م ا 'ا<‪{4‬‬
‫‪ X8‬ا ‪ -9. 46 G‬ا*‪ V " l‬ا ‪ @ 6 7,‬ان [م ‪ lN‬ا ا{ إ {‪ V‬ا‪ DG{%‬ع ا‪ -{T‬ء ا {'زة إ {‪ { V‬ا {@ا"‬
‫‪ , W' 6‬ن ا ‪.‬‬
‫ﺍﻟﻤﺒﺤﺚ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ ‪ :‬ﺇﺟﺮﺍﺀﺍﺕ ﺍﻟﺘﻈﻠﻢ ﺍﻹﺩﺍﺭﻱ ﻓﻲ ﻣﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺍﻟﻮﻋﺎﺀ ﻭﺍﻟﺘﺤﺼﻴﻞ ‪:‬‬
‫‪ "D' 6‬إ‪D‬اءات ا ‪ PG‬ا‪M‬داري ‪ F, ،‬أن ‪ lD'G‬ا ‪ @ 6 7,‬إ ‪ V‬ا‪M‬دارة ا ‪ -‬ا ‪ 7-I8 "N <، GI‬أو‬
‫‪ K‬ة ‪ 9‬ا‪GW‬اف ‪ 6‬ا‪DM‬اءات ا‪M‬دار ‪ ،‬و‪4‬ف ‪ 6‬ل ا {'‪ W‬أو ا‪ . {M‬وه{' { ‪ { l{ {048‬ا {‬
‫اول ‪ F‬ه‪f‬ا ا ‪.‬‬
‫وإ < ا ‪ # q-G6 #‬و ء أو ‪ -8‬ا @‪،‬و‪[ -8‬اره أو ‪ G%:‬دة ‪4R{8 _9 F‬‬
‫أو ‪'* < 48 -G* -8‬ن ا أو إ ` ء *‪،4R8 v‬وه' { ‪{4‬ف ‪ { 6‬ل ا ا{ ا {‪f‬ي ‪ { X{ 6 vG{I‬ا {‪ ,R‬وي‬
‫ا 'د ‪N F‬ف ا ‪',‬ن ‪. 6‬‬
‫)‪ (1‬ادة ‪$? D" 146‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫ه‪ wf‬ا‪-‬ة ) ا ‪',R‬ى ( ‪ " ،‬أن ‪',8‬ن ‪ F{ [6 %‬ا {'ى ا [{@ ‪ -‬وإ‪ W‬آ *{‪ X‬ا {'ى ‪ ،{ '[ {-d‬إذ ‪ PG{ W‬آ‪{6 G‬‬
‫ا ‪',R‬ى إ‪ 46 W‬أن ‪ PG‬ا‪IG%‬اج ا [‪ -‬ا ( ‪ -‬ا 'ا‪ D‬ا ^ ‪N F‬ف ا‪M‬دارة ا ‪. -‬‬
‫ ‪',R‬ى ا ‪ -‬ه ‪ " :‬رة ‪ F ' F‬ا ['ا ا 'ا‪ "D‬إ‪ O46 # ( 8‬ا ['ق أو ‪ O46 'KG‬ا '‪ -4{0‬ت‬
‫) ‪(1‬‬
‫ا [ *'*‪" -‬‬
‫آ ‪ -% 48‬ا 'ار ‪ F-6‬ا ‪ 6 7,‬وا‪M‬دارة ا ‪،-‬ا<ه ا ‪R‬ع < ‪:F-G d _-[8‬‬
‫‪ "8‬إ‪d‬اق ا ( ت ا [@ ‪ - ,6،-‬آ‪-‬ة ‪ F‬ا ا ت ا ‪'GK V D'8 G‬ى إدارة ا @ا"‪.‬‬ ‫•‬
‫‪ G{{% 6 q K{{8‬ار ا {{'ار ‪ F-{{6‬ا ‪ @{{ 6 7{{,‬وا‪M‬دارة ا {{@‪{{(6 ،-‬ف ‪'{{G {{9‬ى ا {{'ى ا [{{@ ‪{{ -‬‬ ‫•‬
‫ا‪ @G<W‬ء‪ ،‬و‪ 0‬ن ‪--K8 FK9‬ه ‪ . [9W‬وه' أآ‪ l8‬ا دة ‪'* {< F{ 70‬ن ا‪{DM‬اءات ا ‪ {-‬ا ‪ {8 " :v{8 {G‬ا {‪ ,R‬وي‬
‫ا ‪@ 6 [4G‬ا" أو ا ‪'%‬م أو ا ['ق أو ا `ا ت ا ‪ < F ^0'8 G‬ا @ا" ا‪ G‬ص ا ‪ F4#‬ا ا‪ ،‬‬
‫‪',‬ن ا `ض ( ا 'ل إ ‪ V‬ا‪G%‬راك ا‪ #‬ء ا ‪ ,8‬و ء ا @ أو ‪ (6 K{9‬وإ{ ا‪ G{%W‬دة {‪p8 {* _{9 F‬‬
‫‪ 4R8 P,9 F‬أو ‪". -8‬‬
‫و‪r h f 48‬ن ا ‪',R‬ى ‪ P{8 {48‬إداري‪ l{[ ،‬ا ‪{< {0 @{ 6 7{,‬ارات ا‪M‬دارة ا ‪ {< ،{-‬ا‪G{%‬راك ا‪ {#‬ء‬
‫ا 'ا<‪ ،4‬و‪ [6 % 48‬إ‪ D‬ر ‪ 7,‬ا ‪f‬ي ‪ l-‬إا( ا]‪ D‬ل ا [ *'*‪ ،-‬وه{ إ‪{D‬اء ‪ {8 {46 PG{ { G9‬و{ ء ا {@‬
‫‪ < F‬ا ‪ q‬ا ‪ -‬وإ‪ #‬ر ا ‪. (46 7,‬‬
‫و‪ 6‬ءا ‪ V‬ذ ‪r ،h‬ن ا ‪',R‬ى ‪ "D'GK8‬درا‪%‬ـ ‪'G‬اهـ و'ا‪(8 5‬ـ وآ‪f‬ا ‪T‬وط و‪DS‬ـ ل إا( ) { ا ‪ "{#‬اول‬
‫( ‪ ،‬وآ‪ --‬ت درا‪'GK V (G%‬ى ا‪M‬دارة ا ‪ ) -‬ا ‪ "#‬ا ‪ ( * +‬و‪ VG9‬إ‪' -* ,‬ء ا ‪ R‬آ ‪ 46‬ذ {‪ {6 ،h‬ا‪ -G‬ر{ إ {‪V‬‬
‫ ن ا ‪ < ،F4#‬ا 'ء [@ ء) ا ‪ "#‬ا ‪. ( +‬‬
‫)‪ (1‬ﺭﺍﺠﻊ ﻤﺠﻠﺔ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻋﺩﺩ ﺨﺎﺹ ) ﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﻴﺔ ﻝﻌﺎﻡ ‪ 2003‬ﻤﻘﺎل ﻋﻥ ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﻴﺔ ﻓﻲ ﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ‬
‫ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻝﻌﺒﺩ ﺍﻝﻌﺯﻴﺯ ﺍﻤﻘﺭﺍﻥ ‪ .‬ﺹ ‪7‬‬
‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻷﻭﻝ ‪:‬ﺇﺟﺮﺍﺀﺍﺕ ﺍﻟﺘﻈﻠﻢ ﺍﻹﺩﺍﺭﻱ ‪:‬‬
‫*‪4G‬ض ه‪f‬ا ا ‪ "#‬إ ‪'G V‬ى ا ‪',R‬ى ‪ F‬زاو '‪) ('{0‬ا {ع اول ( و{‪ F‬زاو{ ‪{T‬و‪ (N‬و‪ {DS‬ل إ{ا( ‬
‫)ا ع ا ‪.(* +‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻷﻭﻝ‪ :‬ﻣﺤﺘﻮﻯ ﺍﻟﺸﻜﻮﻯ‪.‬‬
‫ [{{ ا‪G{{T‬ط ا {{‪R‬ع ا {{ ا ا{{ي {{‪:{{ F‬ل *{{‪ v‬ا {{ دة ‪'* {{< F{{ 73‬ن ا‪{{DM‬اءات ا ‪ {{-‬ا [{{ ط ا ‪ "{{ {{G‬أن‬
‫‪'G8‬ي ‪ (-‬ا ‪',R‬ى ا '‪ (D‬إ ‪ V‬ا ا '‪@ W‬ا" ا ‪f‬ي ‪ , R‬ن ض ا @ أو ر{‪ $-‬آ{ ا {@ا" ا ‪{46 G‬‬
‫ ‪ , l‬ن ض ا @‪ "- ،‬أن ‪'G8‬ي ‪: V‬‬
‫‪ - 1‬ض ا 'ع ‪ :‬و[ ‪ -8 (6‬ن ا ‪ @ 6 7,‬آ ا‪ %‬ب ا ‪[G lG4D G‬م ‪',R6‬ى إ ‪ V‬ا '‪@ W‬ا" وا ‪G‬‬
‫د‪ lG4‬إ ‪ V‬م <'ل ا @ ا و‪. l- 0‬‬
‫‪ -2‬ض ا '‪ %‬وا ‪ #‬ت ‪:‬‬
‫أ ‪ -‬ا '‪ : %‬و[ ‪ {-8 {(6‬ن ا {رات وا {‪ p‬ا [ *'*‪،{-‬ا ‪ ({[ G‬ا ‪ ^{6 7{,‬ا {@ ‪{(6‬ف ‪ q-{8‬ا ‪e{#I‬‬
‫‪'%‬اء آ ن دي ‪ m-K6‬أم ‪ ،W‬وا ‪f‬ي و<^ ‪N F l[9‬ف ا‪M‬دارة ا ‪{4- ، {-‬ض ‪ {r6‬ز أ‪ {%‬ب ({'ر ا ‪{-D {6 e{#I‬‬
‫'‪ 4-N 0‬ا ‪ e#I‬ا ‪ F ",8‬ا‪M‬دارة ا ‪ ، {[9W l-{8 VK{G V{G9 -‬و{‪{ F‬ة ا {‪ ,GR‬أن ‪{[G‬م ‪ -{0'G6‬ت ذات‬
‫أه ‪ - 4 6 -‬ت ا ‪ < G‬م ‪',T P-8 l-4 ، (6‬ا‪ _ {c'6 w‬إ‪ DIGK{ : {+ {-8 c‬ت {‪ {% F‬ا ‪ F{ K{* ،{%‬ا ‪، {%‬‬
‫‪ (T‬دات ‪ ،‬وآ و‪ (*eT F [-c‬أن ‪'0'6 F-8‬ح ا ` 'ض ا ‪f‬ي ‪ 7G,‬ا @ ا و‪. l- 0‬‬
‫ب ‪ -‬ا ‪ #‬ت ‪ :‬وه{ ‪ {N‬ت ‪ v{I8‬ا ز{ ت ا 'ا<‪'{% {4‬اء { ا ‪ -{G‬أو و{ ء ا {@‪ V4،‬ا ‪ @{ 6 7{,‬أن {د‬
‫‪'0'6 l8 N‬ح ود<‪ G6 ،‬ا '‪ -40‬وا { ا [‪:{ {-[-‬ك ا ‪ {G‬ا‪ X 4G{%‬آ[ {ة '{ ء ا {@ { ‪ ،l{8 N‬أو ‪{8‬‬
‫ا‪GW‬اض ‪ V‬إ‪D‬اءات ا ‪ .46 G‬آ ‪ l-‬ان ‪#G‬ق إ ‪ V‬إ‪D‬اءات ض ا {@ـ و{ى ا‪{G9‬ام ا ['ا{ـ ا [{ـرة ‪{(0‬ـ ‬
‫‪N F‬ف ـ ا 'ـ ء ‪M 6‬دارة ا ‪-‬ـ ‪-#4‬ـ ض '‪. (1)w* (D' D‬‬
‫)‪ (1‬را‪ Q7‬ا‪=c‬ذ ‪ : D%L‬ا‪7N‬اءات ا‪N‬دار وا ‪+ :H‬زت ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة ا‪K‬ا‪+" .:‬رات د‪،GL‬‬
‫‪ ، 2/94‬ص ‪36‬‬
‫و ‪ @ 6 7, F,‬أن ‪ lN F-‬أن ا @ ا و‪e6 48 l- 0‬آ‪ " +‬أن ‪',8‬ن ‪.l-‬‬
‫ ‪ [N @ 6 7,‬دة ‪'* < F 74‬ن إ‪D‬اءات ‪ "N l, ،- D‬إر‪ D‬ء د^ ا [ر ا ‪ G‬زع ‪ F{ l{-‬ا {@ا"‪،‬‬
‫إ ‪ d V‬ا‪ I8‬ذ ا‪M‬دارة ا ‪< -‬ارا‪ R6 (8‬ن ا @ ا ‪ G‬زع ‪',T "D' 6 ، (-‬ى ‪ {5‬أو [{ار ا {@ا" ا و‪{0‬‬
‫‪ V ،l-‬أن د ا ‪'0'6 n‬ح و‪ F-‬أ‪ $%‬ا ‪ O-IG‬ا ‪f‬ي ‪ * 0 l [8 #T ،le‬ت ‪ -G6‬ا @ ‪.‬‬
‫ ‪ F- 7,‬ا ‪'% ،<6 "#‬اء إ ءا أو ‪ @{-I8‬أو ‪ V{ -{8‬أن ‪'{,8‬ن ه{‪ wf‬ا‪ {% G W‬ت وا ‪ {#‬ت ‪^{ -{T G‬‬
‫ا '‪ %‬وا 'ع ا ‪4‬و‪. 0‬‬
‫‪ 4-N -3‬ا @ ا ‪ G‬زع ‪: (-‬‬
‫{{‪ V‬ا ‪ 7{{,‬أن {{د {{ ‪ {{4-N l{{8 N‬ا {{@ ا ‪ {{G‬زع ‪ ، {{(-‬و‪ V{{ W {{+‬ذ {{‪ {{-8 h‬ن {{ إذا آ *{{‪ X‬ا {{‪',R‬ى ‪v{{I8‬‬
‫ا {{@ا" ا ‪{{T‬ة وا ‪'{{%‬م ا ‪ {{c‬أو ا [{{'ق وا `ا{{ ت ا ‪ {{(6 {{5 I‬أو ‪d‬ا{{ ت ا ‪ -e{{G‬ا ‪ V{{ P{{% 6 { [4G‬ا [‪{{ -‬‬
‫ا @ ‪...‬‬
‫‪ -4‬إ@ ء ا ‪',R‬ى‪ " :‬أن ‪',8‬ن ا ‪',R‬ى رة ‪ V‬ر‪ %‬د @‪N F -‬ف ا ‪.7,‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ‪ :‬ﺷﺮﻭﻃﻬﺎ ﻭﺁﺟﺎﻟﻬﺎ‪:‬‬
‫‪ ، 6‬ن ا‪ D G9W‬ت ا ‪@ 6 [4G‬ا" وا ‪'%‬م وا ['ق وا `ا{ ت‪،‬وا ‪'{,8 G‬ن ا ‪ F{4#‬ا ا{‪ "{ ،‬أن‬
‫‪T V 'G8‬وط ‪'%‬اء آ *‪ X‬أو ‪ 5‬دة ا { د‪ 73 F-8‬و ‪'* {< F{ 75‬ن ا‪{DM‬اءات ا ‪) {-‬أو‪ (W‬وان ‪{ PG{8‬‬
‫‪ DS‬ل [رة < *'* ( ‪9 ،‬د‪ (8‬ا دة ‪'* < F 72‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪. ( -* c ) -‬‬
‫أو‪ : W‬ا ‪R‬وط ا 'ا‪'8 "D‬اه ا ‪',R‬ى ‪:‬ه ك ‪ * -6‬ت و‪T‬وط {ة‪'8 "{ ،‬ه{ { ا {‪',R‬ى ‪{ N X{8‬ـ {ـم <' ({ـ ‬
‫د‪ (8‬ا د‪ 73 F-8‬و ‪'* < F 75‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ ،-‬وه *‪ $‬ا ‪R‬وط ا ‪ (D'GK8 G‬ا ‪',R‬ى { { ل ‪ {N‬ت ا‪ {M‬ء‬
‫أو ا ‪. 7-IG‬وه ‪ * -6‬ت إ أو ‪. 5‬‬
‫‪ /1‬ا ‪ * -‬ت ا ‪ : 4‬وه‪:‬‬
‫• ‪ -8‬ن ا @ ا ز ‪ " :‬أن ‪ _4G8‬ا ‪',R‬ى ا ‪4‬و‪{N F 0‬ف ا {‪ R‬آ آ[ {ة ‪@{ 6،‬ا" أو ا ‪'{%‬م‬
‫أو ا ['ق أو ا `ا ت ا ‪ < F ^0'8 G‬ا @ا" ‪ ،‬وا 'ص ‪ 6 (-‬دة ‪'* < F 70‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪. -‬‬
‫ ‪ F‬دة ا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ ) ‪ l, ، ( T V A‬ا ‪[G‬م ‪',R6‬ى)‪ (1‬إ ‪ V‬إدارة ا {رة ا [{ار ا [ ‪{0‬‬
‫‪ taxation d’office‬ا ‪ F p8‬ا ‪ P'[G‬ا ‪ $ [8 9 ،m[ [G‬ا ‪ F‬ا ‪ F{ qG‬ر<{‪P‬‬ ‫‪6‬ض ا ‪ P%‬ا ‪ [G‬‬
‫ا ل ا [_ ‪ -4‬ا ة ا دة < *'* ‪ ،‬وا*‪< l‬م ` ا< ‪ F -+,6‬ر<‪ P‬ا ل ا [‪ { 6 : . [-‬دة ‪'* {< F{ 108‬ن‬
‫ا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ ا ‪ G‬أ `‪ X-‬أ‪'* < "D' 6 ( ,9‬ن ا ‪ 4 -‬م ‪ ، 2002‬و‪ X{ '9‬إ {‪'* {< V‬ن ا‪{DM‬اءات ا ‪، {-‬‬
‫ ‪K-‬ي ‪ (-‬أ‪. l ,9‬‬
‫أ ل ‪ N‬ت ا‪ M‬ء أو ا ‪',R ، 7-IG‬ى ‪ V "8‬ا @ا" ا ‪T‬ـة وا ‪'%‬م ‪'[9 ) c‬ق و‪d‬ا ت ( أو‬
‫‪d V‬ا ت ا ‪،-eG‬وآ‪f‬ا ا `ا ت و['‪ 6‬ت ا ‪ -eG‬ا ‪ V P% 6 [4G‬ا [‪ -‬ا @ ‪.‬‬
‫و*‪ -R‬إ ‪ V‬ا*‪ v{* F{ P( l‬ا { دة ‪'* {< F{ 359‬ن ا ‪ -K{G‬ا ‪ {G‬أ `‪'* {< "{D' 6 X{-‬ن ا ‪ {4 {-‬م ‪ 2002‬وأد{‪{ X‬‬
‫< *'ن ا‪DM‬اءات ا ‪ {-‬وآ{‪f‬ا ا { دة ‪'* {< F{ 489‬ن ا {@ا" ‪ {-d‬ا ‪{T‬ة آ ‪ +G{%‬ء {‪ F‬ا [ {ة ا ‪ ، { 4‬ان ا ‪{ 7{,‬‬
‫ ل ‪'[9‬ق ا ‪ -K{G‬وا {@ا" ‪ {-d‬ا ‪{T‬ة {‪',{T P{[G {D 6 $-‬ى ا‪G6‬ا‪ {-‬أو {‪ [K‬إ {‪ V‬ا‪M‬دارة ا ‪ ،{-‬وأن {‬
‫ا @ا" ‪ 6 vGI -d‬ا ‪ ,R‬وى ا ‪ (6 [4G‬و ‪ 7,‬ان ‪T e‬ة [@ ء‪.‬‬
‫ ‪ F-9‬أن < *'ن ا ‪ V v P ^6 #‬أ‪ ,9‬م ‪ 6 5‬ز ت‪{ ،‬ا { ‪ {D‬ء { ا { دة ‪ l{ 23‬ا ‪ {G‬أ‪'* {< V{ l{G 9‬ن‬
‫ا ‪` 6 _4G - -KG‬ا ت وا ‪ I‬ت ا ‪. ^6 # 6 [4G‬‬
‫• أن ‪8‬ر ا ‪',R‬ى ورق دي و‪' -d‬غ )‪ ):(2‬ا دة ‪ 2/73‬ق ا ج(‪:‬‬
‫إذ أن آ‪ 6 G‬ا ‪',R‬ى ‪ V‬ورق دي و‪ PG W ،9‬إ‪ 46 W‬أن ‪ PG‬ا‪IG%‬اج ا [‪ { -‬ا ( ‪ { {-‬ا 'ا‪ {D‬ا {^) ‪(LE‬‬
‫‪N F ROLE‬ف ا‪M‬دارة ا ‪. -‬‬
‫)‪ (1‬ا‪l‬ى ا " ا‪ D 7L‬ا= ا ‪ ]
. ( G. T، :‬د‪ Q‬ا;| ا‪ 6 ، %:‬ق ا‪( 6‬‬
‫‪،‬إ‪ T‬ان ‪ *S6.‬ا‪"u‬ت ا‪
" U ; 6%‬إ‪u‬ء ‪M‬ور ?ار ?‪. :($ :H‬‬
‫)‪ (2‬ا‪ <$‬ادة ‪ 73‬ا^ ة ا‪$? D" $‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪:‬‬
‫آ ا*‪GR W l‬ط ‪ 8‬ا ‪',R‬ى ‪ V‬ورق 'غ وإ* دي‪ ،‬وان آ ن ‪ O46‬ا ‪ 4RG‬ت ‪ e8‬إ ‪ V‬إ‪9‬اث ه‪f‬ا ا ‪R‬ط‪،‬‬
‫< ا ‪< v-[G‬ر ا‪ ,M‬ن ‪ F‬ا ‪ #‬ت ‪ -d‬ا ‪K%Y‬‬
‫ ‪ V ،@ 6 F-,‬أ‪ %‬س أن ر‪ 7‬ا 'رق ا 'غ ا ' ‪ F‬ا ‪ DG%: 6 < -d @ 6 F-,‬ع‪.‬‬
‫• " أن ‪',8‬ن ا ‪',R‬ى د ‪ :‬آ‪ 5e‬م‪،‬إ‪ W‬ا*‪ l‬وآ ‪ +G%‬ء‪ vI -،‬ا {@ا" ا ‪ {-, ${ 8 {G‬ت {‪ V‬ا {‪'-R‬ع أو ‪ { -‬‬
‫‪ vI‬ا @ا" ا ‪R6 5 I‬آ ت ا‪ IT‬ص) ‪ V‬أ‪ %‬س ا ‪YK‬و ‪ -‬ا ‪R - @G‬آ ء( ‪r،‬ن ا ‪',R‬ى ‪',8‬ن ‪. - D‬‬
‫• " ان ‪',‬ن ا ‪ l{6 {[ : PG‬و‪'{D‬ب ‪',{T P{[8‬ى {‪ F‬آ{ ‪ {(- X{0 {6‬ا {@ ‪ ،‬و ‪ { l{-‬ن ا {‪',R‬ى‬
‫ا ‪ 6 [4G‬ت ‪4G‬دة ‪ 6 ،:,T '[ -d‬ه [' ‪ F‬ا ا ‪f‬آ'رة أول ا ‪. -d W "#‬‬
‫• " ان ‪ F @G‬ا ‪ PG‬ر<‪ P‬ا @ ا ول أو ا 'رد ‪ 9 :‬م ‪ F IK* P[8‬ا‪f*M‬ار ‪ ،‬و{ ‪{ { 9‬م ذآه { ‪.‬‬
‫‪ l-‬إر ق ا ‪ F IK6 "#‬ا‪ 4TM‬ر ‪ ^ 6‬أو *‪IGK F IK‬ج ا 'رد ‪.‬‬
‫و‪Y‬دي م ذآ إ‪9‬ى ه‪ wf‬ا ‪ '4‬ت أو م إر <( *‪Y، ( IK‬دي ‪r6‬دارة ا @ا" إ ‪ V‬ر‪ O‬ا ‪ "#‬وم ا ‪. l-‬‬
‫• ‪ P[8‬و‪ n X+8 [-c‬ا‪ #G<W‬ع أو ا ^‪'5 :‬رة إذا آ *‪ X‬ا @ ‪'6 8 W‬ا‪D #%‬ول ‪.‬‬
‫• ‪ ^-<'8‬ا ‪',R‬ى ‪ mI6‬ره ‪ :‬آ ‪ "، D P8‬ان '<^ ‪N F‬ف ‪ l9 5‬و‪ 8 l-‬ا‪ P%W‬وا [{" وا ‪'{4‬ان {^‬
‫إ‪ c‬ت ‪ --`8 "%‬ا ‪'4‬ان‪ 9 ،‬إذا آ ن ا ‪'4‬ان ا ‪ -d‬ا ‪'4‬ان ا ‪ X+‬ى ا‪M‬دارة ا ‪. -‬‬
‫• و‪'D‬ب ا ‪ V{ '{G‬وآ { ‪ :‬وه{‪f‬ا ‪{[ vI{T {, K{ 6‬م ‪',{T‬ى ‪ P{% 6‬ا `‪،-‬و‪{8‬ر ه{‪ wf‬ا 'آ { و‪ V{ {6'D‬ورق‬
‫'غ و‪ ،K8‬إ‪ W‬ان ه‪ wf‬ا 'آ ‪GR8 W‬ط ‪ V‬ا ‪ F-‬ا ‪ 6 [* F-K‬ا { ‪،F-‬و‪ V{ W‬ا‪ I{T‬ص ا {‪ GK{ Ff‬ون‬
‫‪ F‬و (‪ P‬أو ‪ _9 P(8 5 F‬ا ‪G‬ف ‪ P% 6‬ا ‪ ،@{ 6 7,‬آ {‪ { 9 { F-K‬ا {‪R‬آ ت ذات ا {‪YK‬و ‪ -‬ا {ودة أو‬
‫ا ؤ‪ {{%‬ء ا {{راء ا ‪{{T {{ 9 {{ F- {{4‬آ ت ا {{‪ K‬ه ‪،‬وآ‪f‬ا {{'ع ا {{‪ F-IGK‬ا {{ ‪ {{ F-‬ت {{‪{{، {{ ،‬‬
‫ ‪،‬ا '‪ V 5‬ا [ ‪...‬‬
‫وآ‪f‬ا ا ‪' Ff‬زون ‪ V‬وآ ‪ P( -8‬ا ‪G‬ف وا‪ @M‬ء ‪ V‬ا رات وا ‪'[4‬د‪ 5 h : ،‬ا 'آ‪ 6 -‬ق ا ({‪ F‬ا {ة‬
‫إ‪ "D' 6 W‬وآ { {رة آ{ ‪ -I‬ا ‪ {%‬ا ‪ R{GK‬ر ا ‪ {،‬ا ‪ 6 K‬ت‪،‬ا {@ ا [{@ ‪،‬ا '‪P{( $-{ P{( ... _c‬‬
‫‪ 5‬ا ‪ +‬ا [ *'* و‪ -+ 8 P(, W l‬ا ‪ vIR‬إ‪ "D' 6 W‬وآ ‪.‬‬
‫• ض '‪ D‬و‪ lD‬د'ع و‪ N‬ت ا ‪ 6 : @ 6 7,‬وا‪ 0‬ود<‪[-‬‬
‫‪ /2‬ا ‪ * -‬ت ا ‪:5 I‬‬
‫و‪ 8‬و‪'D‬ب ا‪ -G‬ر ا ‪ R‬آ ا [‪ { P-‬ا ‪ {I‬رج‪ { l{ {N' ،‬ا ا{ ‪ { {[N‬دة ‪'* {< F{ 4/75‬ن ا‪{DM‬اءات‬
‫ا ‪ vIR ،-‬ا [‪ P-‬ا ‪ I‬رج ‪'{I6 l{ 8 [ VG9‬ص ا {@ا" ا و‪ { l{- {0‬ا ا{‪ l{- "{ ،‬ان ‪ {GI‬ر‬
‫'‪ l FN‬ا ا أو ‪ P-[ + F--48‬ا ا ‪R K 6‬آ ت ا ‪ [ ( $- G‬دا‪ P‬ا ا ‪.‬‬
‫و‪',‬ن ‪T‬ط ا‪ -G‬ر '‪ FN‬ا ا ‪'G‬ا * ا [‪ l‬ا [ *'* ا ‪W‬ت ا ‪:(1) - G‬‬
‫• ا‪ -G‬ر ا ‪ R‬آ '‪ 4 ،l- "G, 6 lN‬ان ا ‪ @ 6 7,‬ا [‪ I 6 P-‬رج <‪',T X‬ى ‪N F l % 6‬ف م ‪.‬‬
‫• ‪ P[8‬ا ‪',R‬ى ‪N F‬ف ا 'آ‪ V <،-‬ا‪ -G‬ر ا '‪'46 FN‬ان ا '<^‪.‬‬
‫• ‪ 4‬ا ‪ @ 6 7,‬ا‪ G‬ر '‪9r6 lN‬ى اآ{ { ‪{ 6 l‬ا‪{5 { { 9 { ،‬رت ا {‪',R‬ى {‪ {4-N vI{T F‬أو‬
‫‪'4‬ي [‪ I 6 P-‬رج‪ ،‬و ‪ l‬ا ا آ أو ة اآ‪ ) q ،‬إ< ‪ ،'* c‬وآ ‪T ،‬آ ‪(....-‬‬
‫ر‪ Pd‬ان ا ‪R‬ع ا )‪ V v* ،(2‬و‪'D‬ب ‪ ^- D '8‬ه‪ wf‬ا ‪ * -‬ت آ ‪',T‬ى ‪ N X8‬ا {‪:#‬ن‪ ،‬آ'*({ إ‪{D‬اءات‬
‫‪'D‬ه إ‪ W‬أ*‪ l‬و ‪ v* "D' 6‬ا دة ‪'* {< 04/83‬ن إ‪{D‬اءات ‪{< {- D‬ر ‪ +G{% 6‬ء ‪{T‬ط {م ا ‪ V{ ^{-<'G‬ا {‪',R‬ى‪ ،‬إ‪{-* ,‬‬
‫‪{8‬ارك ا ‪'{{-4‬ب ا {‪ -,R‬ا ‪ {(6 {{[4G‬و ذ {{‪'GK{ V{ (-{G6 h‬ى ا `{{ ا‪M‬دار{ ‪ $ {{6‬ا [{@ ‪ {{ { 9 {{ ،‬ر{{@‪X‬‬
‫ا ‪',R‬ى ‪N F‬ف ا ا '‪@ W‬ا" ‪.‬‬
‫آ ‪ P[8 4‬ا ‪',R‬ى ا ‪ F4#‬ا ا‪ ،‬إ‪D‬اء ‪'D‬هي و و‪ F{ 6'D‬ا { م ا ‪ {4‬م‪Y{ l{I8 ،‬دي إ {‪{ V‬م <{'ل ا {'ى‬
‫ا '‪ (D‬إ ‪ V‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ‪ :,T‬وه' ا<‪ $ w‬ا و ا ` ا ‪. " (3)-* +‬‬
‫)‪ (1‬را‪ #" " Q7‬او ‪ ،‬د ‪f‬ص ‪+" :‬زت ا‪ " ;H‬ل ا‪l‬ى ا‪+" ;H‬زت ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة‪،‬‬
‫
; ا
‪ KK‬ا" ان ‪ ، 2003 .‬ص ‪13 ، 12‬‬
‫)‪ (2‬ا‪ <$‬ادة ‪$? 73‬ن إ‪7‬اءات ا;‪:‬‬
‫)‪? (3‬ار ا‪ u‬ا‪ # $‬او ا‪S‬در !ر‪ g6. ،2003/02/25 a‬ر? ‪6509‬‬
‫‪ -9‬ا*‪'D 6 l‬ع إ ‪ V‬ا [ *'ن ‪ 23/90‬ا {‪Y‬رخ { ‪ 1990/08/18‬وا ‪'* {< {48 F @{G‬ن ا‪{DM‬اءات ا *‪ { { {-‬د‪F-8‬‬
‫‪ 169‬و ‪, 169‬ر‪'{ l* ،‬ز ‪ :{4‬ر{^ ا {'ى ا‪M‬دار{ ‪{T‬ة أ{ م ا ({ ت ا [{@ ‪ -‬ا‪M‬دار{ ا‪G6W‬ا‪ {-‬ا ‪$ { {46 G‬‬
‫ا [@ ‪ ،-‬دون ‪ D 9‬إ ‪. _K P8 V‬‬
‫و ‪ -9 F,‬ان ا دة ‪ $* F 168‬ا [ *'ن ‪{5 v{8‬ا‪ 9‬ان ا ز{ ت ا ‪،{5 I‬و‪ {(-6 F‬ا ز{ ت ا {@‪ {( ,8 -‬‬
‫إ‪D‬اءات ‪. 5‬‬
‫و‪ -9‬ان ا ‪ PG‬ا ‪ _K‬دة ا @ا" ‪ F‬ا‪DM‬اءات ا 'ه وه ‪ F‬ا م ا ‪ 4‬م ‪ { [N‬د‪ 334 F-8‬و‪'* {< F{ 337‬ن‬
‫ا @ا" ا ‪ T‬وا ‪'%‬م ا ‪. c‬‬
‫و‪ -9‬ان ر^ ا ‪ V‬ا ‪ 7*eGK‬د'ا‪f( < w‬ا ا‪DM‬اء‪ l4 F-4G ،‬ا [@ ء ‪46‬م <'ل ا 'ى ‪. " :,T‬‬
‫و <ار ‪ ` S‬ا ‪ $ -* +‬ا و )‪ ، (1‬أآ إ ا‪ -‬ا ‪ F4#‬ا {‪ {-9 " :_K‬ان ا {‪ 7*eGK‬أ*‪ {G‬ا‪ {I8‬ذ إ‪{D‬اء ‪_{d‬‬
‫‪ l‬ا ‪ G‬ري أي ا ‪R‬وع ‪ -8‬ا @ ‪# 6‬ق ا ‪ ^ D‬ا 'ى ا ‪T -‬ة أ{ م ا [{@ ء دون ‪',{T l{-D'8‬ى‬
‫‪ (*eR6‬أ م إدارة ا @ا"‪.‬‬
‫و‪ -9‬أن آ *اع ‪GR 0‬ط ‪ l-‬ر^ ‪ P8‬إداري ‪ [N _K‬دة ‪'* < F 337‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة‪.‬‬
‫و‪ {{-9‬ان {{م ا‪{{G9‬ام ا {{‪f{{( 7*eGK‬ا ا‪DM‬اء‪،‬ا {{‪f‬ي ‪ F{{ {{G4‬ا {{ م ا ‪ {{4‬م‪،‬إذ ‪ {{0 [ F{{,‬إ‪ c‬ر‪l{{4N {{4 ، {{- [8 l{ 8‬‬
‫ا 'ع ‪T‬ة أ م ا [@ ء ['ل ‪".:,T‬‬
‫آ أ‪5‬رت ا ` ا ‪ $ -* +‬ا و <ار ‪ X8‬ر<‪ G6 52508 P‬ر ‪ $* 1999/03/22‬ا [‪ #‬د‪:w‬‬
‫" ‪ -9‬ا*‪ 5 F F-8 l‬ا ‪ 6 7‬ن ا ‪ V‬ا ‪{G P{ l{- 7*eGK‬م ا‪{DM‬اءات ا {'ص ‪ { {(-‬ا {'اد ‪ 397‬و‪398‬‬
‫‪'* < F‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة‪ ،‬ذ ‪ h‬ان د'ا‪ w‬ا [@ ‪ P8 ( _K P -‬إداري آ ه' 'ص ‪ l-‬ا { د‪ F-8‬ا {‪f‬آ'ر‪F-8‬‬
‫( ‪ :,T -5 -d‬و‪ F-4G‬ر@( ‪".‬‬
‫)‪? (1‬ار ‪M‬در !ر‪ g6. 2003/02/25 a‬ر? ‪ #" D 6325‬او‬
‫آ <ر ‪ $‬ا و ا ` ا ‪ ، (1) -* +‬ا*‪'9 " : l‬ل ا '‪ lD‬ا ‪'e‬ذ ‪ F‬م <'ل ا 'ى ا‪r ، (- 7*eGK -5‬ن‬
‫ا د‪'* < F 398 ، 397 F-8‬ن ا @ا" ا ‪{T‬ة وا ‪ {+‬رة {‪{N F‬ف ا {‪ { W *eGK‬ل ‪ -@{< { {([-#G‬ا { ل ‪ {(*', ،‬‬
‫‪ [9: 6 _4G8‬ت و‪ DG% 6 G 6‬ع ا 'زات ‪ -6 ،‬ا 'ى ا ‪ V{ "8 -‬ا‪ DG{%‬ع { ‪ {6 ، (-{8 P{8 n‬ء {‪V‬‬
‫‪ -8 %‬أ‪< "D' 6 - @< #6‬ار ‪. 1994/12/24‬‬
‫و‪ -9‬ان ا ^ ‪46 G 6‬م ‪ 5‬ا‪DM‬اءات *‪ -G‬م ‪ P[8‬ا ‪',R -‬ى ا @‪ {< -‬ر‪'{ {(4‬ى ا ‪{-d {-‬‬
‫‪D‬ي ‪ 6‬إ ‪ 4-N V‬ا ز ا ‪#‬و‪ ( : F 9‬وا ‪DM ^@I8 W G‬اء ا ‪ F4#‬ا‪M‬داري ا {‪'{( 6 _K‬م ا { دة ‪F{ 329‬‬
‫< *'ن ا @ا" ا ‪T‬ة"‪.‬‬
‫(‪f‬ا ا [ار ‪ F-6 -‬أ*'اع ا ز ت ا @‪ ،-‬ا ‪GR G‬ط { ‪',{T P{[8 {(G- d‬ى {‪ F-{9 { ، [K‬ه{ ك ز{ ت‬
‫ ‪ F,‬ر‪T (4‬ة أ م ا [@ ء‪.‬‬
‫‪ : -* c‬ا]‪ D‬ل ‪:‬‬
‫ [ *‪ P‬ا ‪R‬وع ا اي ‪ P[8 [N‬ا‪ D G9W‬ت‪،‬وآ‪f‬ا ا ( ا '‪< [،h f 9‬ر < *'ن إ‪D‬اءات ‪0، (2)- D‬ورة‬
‫‪ P[8‬ا‪ D G9W‬ت وا‪GW‬ا‪ 0‬ت ‪ V‬ا @ا" وا ‪'%‬م وا ['ق وا `ا ت إ ‪ V‬ا ( ت ا ‪ -‬ا ‪ DS GI‬ل دة‪.‬‬
‫‪ -1-‬إذ ‪ [8‬ا ‪ ,R‬وى إ ‪ 31 d V‬د‪ F K‬ا ‪ K‬ا ‪ % 8 G‬إدراج ا ول ا ‪ -G‬أو ‪'9‬ل ا‪9‬اث ا '‪wf( D‬‬
‫ا ‪ ,R‬وى‪.‬‬
‫) ‪(3‬‬
‫ا*{‪ F{ " : l‬ا [{ر < *'*{ ان ا {‪ ,R‬ت ا ا‪ {-‬إ {‪O-{I8 V‬‬ ‫و ه‪f‬ا ا د <@‪ X‬ا `{ ا‪M‬دار{ ‪ { , 6‬ا ‪ {-4‬‬
‫ا @ ‪ 31 ` [8‬رس ‪ F‬ا ‪ K‬ا ‪ -8 8 G‬ا اول أو ‪'9‬ل ا‪{9‬اث ا ‪ "K{8 {G‬ه{‪ wf‬ا {‪ ,R‬ت ‪.‬و{‪ { P{c F‬ن‬
‫ا ‪ V 4‬ا [ار ا ‪ I 6 7*eGK‬ا [ *'ن وا ‪.l -d l[-#8 e#I‬‬
‫و آ{ ن ا ‪ -@{< { -X{6 +‬ا { ل‪ -‬ان ا {‪{% V‬د د{‪ l‬ا {@ { ‪ {46 1982/01/26‬ا ‪ n{-G‬ا {‪f‬ي ‪{ l{- P{%‬‬
‫‪ F-{{9 {{ 1981/12/28‬ان ‪ "{{N‬ا ‪{{[ P{{ O-{{IG‬م إ‪ 1983/08/23 {{ W‬أي ‪ {{46‬ا*[{{@ ء ا‪ {{D‬ا {{'ص ‪ {، *'* < l{{-‬ن‬
‫ا ‪ $‬ا [@ ‪5‬ح ‪46‬م <'ل ا 'ى ‪ _N‬ا [ *'ن ‪". -% [-#8‬‬
‫)‪? (1‬ار "‪ #‬او‪ ،‬ا‪ u‬ا‪، $‬ا ‪ %‬ا‪c‬ول‪ k" ،‬ر? ‪.2003/03/18 :%7 ، 007470‬‬
‫)‪ (2‬ا‪ <$‬ادة ‪$? D" 72‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪? ( (3‬ار ا‪ u‬ا‪N‬دار ‪ l6‬ا
ا‪S‬در !ر‪ g6. 1985/06/15 a‬ر? ‪. 42780‬‬
‫‪ -2-‬آ‪[8 h f‬م ا ‪',R‬ى ا]‪ D‬ل ا دة ( < *'* ‪،‬و'ا‪Y (8‬دي ‪ ( @[*W‬وم <' ( إذ ‪ [8‬ا ‪',R‬ى < ا]‪ D‬ل ا ‪: - G‬‬
‫• 'م ‪ 31‬د‪ F K‬ا ‪ K‬ا ‪ 8 G‬ا ‪ K‬ا ‪e8 G‬آ ‪ (-‬ا ‪ F،@{ 6 7{,‬و‪'{D‬د ‪{-`6 l{- X{0 {- D v{9‬‬
‫أ‪ %‬س ا [ *'* ‪D F‬اء ‪ #‬أو ‪,8‬ار‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫• 'م ‪ 31‬د‪ F K‬ا ‪ K‬ا ‪ G‬ا ‪ K‬ا ‪ G‬ا‪ ( : PG%‬ا ‪ @ 6 7,‬إ*‪f‬ارات ‪D‬ة ‪ 9‬أو ا‪ c‬و<'ع أ‪ #‬ء {‬
‫ا‪M‬ر‪ %‬ل‪،‬أ‪ + l lD'8 F‬ه‪ wf‬ا‪f*M‬ارات ‪ < F‬ا @ا" ‪.W' 6‬‬
‫‪ -3-‬آ ‪ [8‬ا ‪',R‬ى ا [ ا]‪ D‬ل ‪ "D'GK8 W ،-8WS‬ا @ و‪D ^0‬ول)‪.(1‬‬
‫• إ ‪ 31 d V‬د‪ F K‬ا ‪ K‬ا ‪ 8 G‬ا {‪ K‬ا ‪ {(- X{ 8 {G‬ا‪ { #[*W‬ت إذا { ‪ _{48‬ا{ ‪G 6‬ا‪ {0‬ت ‪_{-#8 v{I8‬‬
‫ا<‪ #G‬ع ‪ F‬ا ر) إذ ا @ ‪ 8‬دون ‪D‬ول ( ‪.‬‬
‫• إ ‪ 31 d V‬د‪ F K‬ا ‪ K‬ا ‪ 8 G‬ا ‪ K‬ا ‪ ^8 G‬ا @ ‪ ( %6‬ا ‪W‬ت اى‪.‬‬
‫‪ P[8 " -4-‬ا ‪',R‬ى ‪'6‬ى م ا‪:`G%‬ل ا ‪ [4‬رات ذات ا‪ 4G%W‬ل ا ‪ G‬ري أو ا ‪ ،‬ا {'ص ‪ { {(-‬ا { دة ‪225‬‬
‫‪'* < F‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة‪ 31 <،‬د‪ V K‬اآ‪ F +‬ا ‪ K‬ا ‪ {8 G‬ا {‪ K‬ا ‪{ {(- {9 {G‬م ا‪:`G{%W‬ل ا {‪'GK‬‬
‫ ‪R‬وط ا دة ا دة ‪. 225‬‬
‫و‪8‬ر ا‪ TM‬رة إ ‪ V‬أن ا]‪ D‬ا ‪ P[G6 _4G‬ا ‪',R‬ى ل ‪ "N‬ا ‪ 7-IG‬أو ا‪ M‬ء إ ‪ { V‬ا {@ا"‪ ،‬ن ا ‪7{,‬‬
‫ ‪ ( [8 l,‬دون ا ‪،D 6 -[G‬آ'ن ه‪f‬ا ا‪DM‬اء <ر ‪ K‬ة ا ‪'{9 { @ 6 F-,‬ل أز{ أو ‪،P(6 { _-{0‬وا {‪Ff‬‬
‫‪Y‬دون ا ‪G‬ا ‪ P(8‬و‪'4G G‬ن ‪'K6‬ك ‪ FK9‬ا‪ w 8‬ا‪M‬دارة ا ‪.-‬‬
‫أ ا ‪',R‬ى ‪'{9‬ل ا ‪ P{%‬ا ‪ V{ {[G‬ا [‪ { -‬ا {@ ‪{[8 X* ,،‬م {‪{N F‬ف ا {‪:{ F‬ل {ة ‪ 06‬أ‪ ،({T‬ا‪{G6‬اء {‪F‬‬
‫‪D l K8‬ول ا‪ [G%‬ق ا ‪ P%‬ا ‪ n‬إ ‪ < F l-‬ا ا '‪@ W‬ا"‪ ،‬إ‪ W‬ان ا ‪ 4G‬ا [ *'ن ا‪{DM‬اءات ا ‪ {-‬و‪{9‬‬
‫ا]‪ D‬ل ا ‪ ,R 6 5 I‬وى‪ ،‬د ا‪ D‬ر^ ا ‪ ,R‬ا ‪ P% 6 5 I‬ا ‪ V [G‬ا [‪ { -‬ا {@ إ {‪ F{ 12/ 31 { d V‬ا {‪K‬‬
‫ا ‪ 8 G‬ا ‪ K‬ا ‪{9 G‬ث ‪ {(-‬ا {ث ا {‪ F{ R‬ا { ‪ ،‬ه{‪f‬ا ا ‪ ^-{%'G‬ا ({ف {‪ l‬إ‪{9‬اث *{'ع {‪ F‬ا ‪F, G{ V{G9 {*'-‬‬
‫ا ‪ F 7,‬ا‪ DG%‬ع ‪. l[9‬‬
‫)‪ (1‬اول‪:‬ارد‪ :‬ه ? ار إداري ‪M‬در ‪ D‬ا‪N‬دارة ا;‪:‬‬
‫ ‪ F-9‬أن ا ‪ ,R‬ا ‪ "N @G‬إ ر‪ D‬ء ا ^‪ [#،‬دة ‪'* < 1/112‬ن إ‪D‬اءات ‪ [8،- D‬إ ‪ 31 d V‬د‪ K‬‬
‫‪ F‬ا ‪ K‬ا ‪ % 8 G‬إدراج ا ول ا ‪ -G‬او ‪'9‬ل ا‪9‬اث ا '‪ wf( D‬ا ‪ ,R‬وى ‪.‬‬
‫و‪[8‬م ا ‪',R‬ى ‪ N X8‬ا ‪:#‬ن ‪:‬ل ‪ (T‬ا‪G6‬اء ‪:‬‬
‫• {{‪ {{8 F‬ر ‪ n{{-8‬ا {{‪ K‬اول ‪ -{{G 6‬ا [{{ي‪ v{{I {{ - ،‬ز{{ ت ا ‪ -{{G‬ا ‪GW {{6 {{[4G‬اض {{‪ V‬ا ‪-{{G‬‬
‫ا [ي ‪.‬‬
‫• ‪ 8 F‬ر ‪ % n-8‬ا‪DM‬اء‪ vI - ،‬ز ا‪GW‬اض ‪ % V‬إ‪D‬اء ا ‪.46 G‬‬
‫• ‪ 8 F‬ر ‪ n-8‬ا ‪ N vI - ، 6 7,‬ت ا‪ DG%‬ع ا‪ -T‬ء ا 'زة‪.‬‬
‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ ‪ :‬ﺩﺭﺍﺳﺔ ﺍﻟﺸﻜﻮﻯ ﻋﻠﻰ ﻣﺴﺘﻮﻯ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻴﺔ ‪.‬‬
‫‪ 46‬ا ‪ P{[G‬ا ({ {‪',R‬ى ‪ ،‬وا ‪ l{D'8 {G‬إ {‪ V‬ا ({ ا ‪6 {GI‬ه{ ‪'{% ،‬اء آ *{‪ X‬ا { ا '‪@{ {-W‬ا" أو‬
‫ر‪ $-‬آ ا @ا" ‪ ،‬ا ‪ , l ^6 G‬ن ض ا @ ‪{ {8 PG{- ،‬ى ا‪{G9‬ام <'ا{ ا {‪ ، ,R‬و{‪ v‬ا {@ 'ن ‪PG{ l{* ،‬‬
‫‪ -K8‬ا ‪',R‬ى ‪f( vI %‬ا ا `ض ‪.‬‬
‫ﻭﻝﻘﺩ ﺃﻋﻁﻰ ﺍﻝﻤﺸﺭﻉ ﺤﻕ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻓﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻝﻠﺘﻤﻜﻥ ﻤﻥ ﻤﻌﺭﻓﺔ ﺍﻝﻤﻌﻠﻭﻤﺎﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﻀﻤﻨﺘﻬﺎ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻤﺤل ﺍﻝﻨﺯﺍﻉ‪ ،‬ﻭﺒﺎﻝﺘﺎﻝﻲ‬
‫ﺍﺘﺨﺎﺫ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺒﺎﻝﻘﺒﻭل ﻜﺎﻥ ﺃﻭ ﺍﻝﺭﻓﺽ ﺍﻝﻜﻠﻲ ﺃﻭ ﺍﻝﺠﺯﺌﻲ‪.‬‬
‫وه' ‪#G%‬ق ‪ l‬ا وع ا ‪:- G‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻷﻭﻝ ‪ :‬ﺍﻟﺒﺖ ﻓﻲ ﺍﻟﺸﻜﻮﻯ ﻣﻦ ﻃﺮﻑ ﺍﻟﻤﺪﻳﺮ ﺍﻟﻮﻻﺋﻲ ﻟﻠﻀﺮﺍﺋﺐ ‪:‬‬
‫ﺃﻭﻻ‪ :‬ﻓﻴﻤﺎ ﻴﺨﺹ ﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺍﻝﻭﻋﺎﺀ ‪:‬‬

‫ﺒﻌﺩ ﺃﻥ ﺘﻭﺠﻪ ﺍﻝﺸﻜﺎﻭﻯ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻭﻻﺌﻲ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ﺒﻤﻜﺎﻥ ﻓﺭﺽ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ‪ ،‬ﺃﻴﻥ ﺘـﺴﺠل‬
‫ﻓﻲ ﺴﺠل ﺨﺎﺹ ﺒﻬﺎ ‪ ،‬ﻭﻴﺴﻠﻡ ﻝﻪ ﻭﺼل ﺍﺴﺘﻼﻡ ﻤﻘﺎﺒل ﺫﻝﻙ ﻓﺈﻥ ﺍﻝﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻭﻻﺌﻲ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ﻴﺤﻘﻕ ﻓﻲ ﺍﻝﺸﻜﺎﻭﻯ ﺒﻭﺍﺴﻁﺔ ﻤﺼﺎﻝﺤﻪ ‪،‬‬
‫ﺒﻌﺩ ﺘﺤﻭﻴﻠﻬﺎ ﻝﻬﻡ ‪ ،‬ﻝﻴﺘﻡ ﺍﻝﻨﻅﺭ ﻓﻴﻬﺎ ﻤﻥ ﻗﺒل ﺍﻝﻤﻔﺘﺵ ﺍﻝﻤﺨﺘﺹ‪ ،‬ﻝﻠﺘﺤﻘﻴﻕ ﻓﻴﻬﺎ ﻁﺒﻘﺎ ﻝﻠﻤﺎﺩﺓ ‪ 1/76‬ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠـﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴـﺔ‪،‬‬
‫ﺭﻏﻡ ﺃﻨﻪ ﻴﻤﻜﻥ ﻝﻠﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻭﻻﺌﻲ ﺍﺘﺨﺎﺫ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﺇﺫﺍ ﻜﺎﻨﺕ ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ﻤﺸﻭﺒﺔ ﺒﻌﻴﺏ ﻻ ﻴﻤﻜﻥ ﺇﺼﻼﺤﻪ ﻜﻔﻭﺍﺕ ﺍﻵﺠﺎل ﺍﻝﻤﻘـﺭﺭ‬
‫ﻗﺎﻨﻭﻨﺎ ﻹﻴﺩﺍﻋﻬﺎ ﺃﻭ ﻗﺒﻭﻝﻬﺎ ‪.‬‬
‫و‪ '8 46‬ا ‪,R‬ـ'ى إ ‪ bG V‬ا @ا" ‪ ،‬ورأى أ*( ‪8 F, ، ,T "-46 6'R‬ارآ‪ l‬و‪ n{ l*r ، l-8‬ا {‬
‫ا '‪@ W‬ا" ‪ F "# Pc ،‬ا ‪ ,GR‬أن ‪ q‬ا ‪ "-4‬ا 'ارد ‪ ، (-‬آ ‪ F,‬ا '‪@ W‬ا" ‪ [N‬دة ‪F{ 2/79‬‬
‫< *'ن إ‪D‬اءات ‪ ، - D‬أن ‪ ^@I‬ا اع ‪[ - [8 6‬ار ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ‪R6 ،‬ط ‪ n-8‬ا ‪f{(6 ,GR‬ا ا‪{DM‬اء {^ ‪{8‬‬
‫‪ ، d' @ V lN‬و‪'< 46‬ل ا ‪',R‬ى ‪ qG ، :,T‬ا ‪ _-[G‬ا ‪ ,R‬وى ‪ +G% 6 ،‬ء ‪ h8‬ا ‪@ 6 [4G‬ا" وا ‪'{%‬م‬
‫و‪'[9‬ق ا ‪ ^6 #‬ا ‪ K 6 ' R‬ا ( ‪ ،‬وآ‪f‬ا ا ‪ ,R‬وى ا ‪` 6 [4G‬ا ت ا ‪ -‬ا 'ص ‪ (-‬ا دة ‪'* < F 285‬ن‬
‫ا @ا" ا ‪T‬ة ‪.‬‬
‫و‪ X‬ا ا '‪@ W‬ا" ا ‪ ,R‬وى ا ‪ 6 [4G‬ل ا ‪ G W G‬وز `( ا‪'{[ { DM‬ق وا ‪ {6'[4‬ت {‪R‬ة‬
‫‪ F-{{:‬د{{ ر ) ‪ 10.000.000‬د ج ( {{ أ‪{{4G W {{D‬ى ) ‪ ( 04‬أ‪ ({{T‬ا 'ا ‪ {{G {{-‬ر ‪ {{ {{[N ، ( {{[8‬دة ‪'* {{< F{{ 76‬ن‬
‫إ‪D‬اءات ‪. - D‬‬
‫و أ<ت ا دة ‪'* < 78‬ن إ‪D‬اءات ‪ { {- D‬ا {'‪@{ W‬ا" ‪{< #{% O'{8 -9:{5‬ار‪ w‬آ({ أو ‪{D‬ء ({ ‬
‫ ['ل ا ‪ ,R‬وى ‪' ،‬ان ا ‪ F--4‬ا ‪ P( Ff‬ر‪ bG 8‬ر‪ V K-‬ا< ‪.‬‬
‫ﻭﺴﻠﻁﺔ ﺍﻝﺒﺕ ﻓﻲ ﺍﻝﺸﻜﺎﻭﻯ ﺘﻤﺎﺭﺱ ﻋﻥ ﻁﺭﻴﻕ ﺍﻝﺘﻔﻭﻴﺽ ﺒﺎﻝﻨﺴﺒﺔ ﻝﺘﺴﻭﻴﺔ ﺍﻝﻘﻀﺎﻴﺎ ﺍﻝﻤﺘﻌﻠﻘﺔ ﺒﺘﺨﻔﻴﺽ ﻀﺭﻴﺒﻲ‪ ،‬ﺃﻗﺼﺎﻩ‬
‫ﻤﺎﺌﺔ ﺃﻝﻑ ﺩﻴﻨﺎﺭ ) ‪ 100.000‬ﺩ ﺝ ( ﻋﻥ ﻜل ﺤﺼﺔ‪ ،‬ﻜﻤﺎ ﺃﻥ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻴﻨﻔﺭﺩ ﺒﺴﻠﻁﺔ ﺍﻝﻨﻁﻕ ﺒﺎﻝﺭﻓﺽ ﺃﻭ ﺍﻝﻘﺒﻭل ﺍﻝﺠﺯﺌﻲ‬
‫ﻝﻠﺸﻜﺎﻭﻯ‪.‬‬
‫ﺇﻻ ﺍﻨﻪ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﺭﻓﺽ ﺃﻭ ﺍﻝﻘﺒﻭل ﺍﻝﺠﺯﺌﻲ ﺇﺫﺍ ﺘﻌﻠﻕ ﺒﺄﻋﻤﺎل ﻴﺘﺠﺎﻭﺯ ﻓﻴﻬﺎ ﺍﻝﻤﺒﻠﻎ ﺍﻹﺠﻤﺎﻝﻲ ﻝﻠﺤﻘﻭﻕ ﻭﺍﻝﻌﻘﻭﺒﺎﺕ ﻋﺸﺭﺓ ﻤﻼﻴﻴﻥ‬
‫ﺩﻴﻨﺎﺭ ) ‪ 10.000.000‬ﺩ ﺝ (‪ ،‬ﻓﺈﻨﻪ ﻴﺠﺏ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻷﺨﺫ ﺒﺭﺃﻱ ﻭﻤﻭﺍﻓﻘﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﺭﻜﺯﻴﺔ ‪ ،‬ﻭﻋﻨﺩﺌﺫ ﻴﻤﺩﺩ ﺃﺠل ﺍﻝﺒﺕ ﻓﻲ ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ‬
‫ﺒﺸﻬﺭﻴﻥ ‪.‬‬
‫ﻭﻋﻠﻰ ﻜل ﻓﺈﻥ ﻤﻔﺘﺵ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺨﺘﺹ ‪ ،‬ﻴﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻘﻴﺎﻡ ﺒﺎﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺍﻝﻼﺯﻡ ﻓﻴﻬﺎ ‪ ،‬ﻝﻴﺩﺭﺴﻬﺎ ﻤﻥ ﺍﻝﺠﺎﻨﺏ ﺍﻝﺸﻜﻠﻲ ‪ ،‬ﻭﻤﻥ‬
‫ﺍﻝﺠﺎﻨﺏ ﺍﻝﻤﻭﻀﻭﻋﻲ ‪ ،‬ﻭﺫﻝﻙ ﺒﺩﺭﺍﺴﺔ ﻭﻓﺤﺹ ﺍﻝﻭﺴﺎﺌل ﺍﻝﻤﻌﺭﻭﻀﺔ ﻓﻲ ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ‪ ،‬ﻭﻜﺫﺍ ﺩﺭﺍﺴﺔ ﺍﻹﺜﺒﺎﺘﺎﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﻴﺘﺨﺫ ﺒﻨﺎﺀﺍ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬
‫ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺃﺨﺫﺍ ﺒﺎﻝﺤﺴﺒﺎﻥ ﺍﻝﻘﻭﺍﻋﺩ ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻴﺔ ﻭﺍﻝﺘﻨﻅﻴﻤﻴﺔ ‪.‬‬
‫‪ /1‬ﻓﺎﻝﻤﻔﺘﺵ ﻴﺩﺭﺱ ﺍﻝﻭﺴﺎﺌل ﺍﻝﻤﻌﺭﻭﻀﺔ ﻋﻠﻴﻪ ﺒﺈﺘﺒﺎﻉ ﻤﺎ ﻴﻠﻲ ‪:‬‬
‫• ﻝﻠﻤﺤﻘﻕ ﺼﻼﺤﻴﺔ ﺍﻹﻁﻼﻉ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻭﺜﺎﺌﻕ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﻤﺘﻠﻜﻬﺎ ﺍﻝﻤﺅﺴﺴﺎﺕ ﺍﻝﻌﺎﻤﺔ ﺃﻭ ﺍﻝﺨﺎﺼﺔ‪ ،‬ﺍﻝﺘﻲ ﻝﻬﺎ ﻋﻼﻗﺔ ﺒﺎﻝﻤﺸﺘﻜﻲ ) ﻴﻌﺭﻑ‬
‫ﺒﺎﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻋﻥ ﻁﺭﻴﻕ ﺍﻝﻤﺭﺍﺴﻠﺔ (‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫• ﻜﻤﺎ ﻴﻤﻜﻥ ﻝﻠﻤﻔﺘﺵ ﺍﻝﺘﻨﻘل ﺇﻝﻰ ﻤﻘﺭ ﺍﻝﻤﺸﺘﻜﻲ‪ ،‬ﻭﻁﻠﺏ ﻜل ﺍﻝﻭﺜﺎﺌﻕ ﺍﻝﺘﻲ ﻴﺭﺍﻫﺎ ﺘﺴﺎﻋﺩﻩ ﻋﻠﻰ ﺩﺭﺍﺴﺔ ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ) ﻴﺴﻤﻰ‬
‫ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺒﻌﻴﻥ ﺍﻝﻤﻜﺎﻥ (‪.‬‬
‫• ﻜﻤﺎ ﻗﺭﺭ ﺍﻝﻤﺸﺭﻉ ﻝﻠﻤﻔﺘﺵ ﺍﻝﻤﺨﺘﺹ‪ ،‬ﺼﻼﺤﻴﺔ ﺇﺭﺴﺎل ﻤﻠﺨﺹ ﻋﻥ ﺍﻝﺸﻜﺎﻴﺔ ﺇﻝﻰ ﺭﺌﻴﺱ ﺍﻝﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺸﻌﺒﻲ ﺍﻝﺒﻠﺩﻱ ‪ ،‬ﻹﺒﺩﺍﺀ‬
‫ﺭﺃﻴﻪ ﻓﻴﻬﺎ ‪ ،‬ﻭﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﻤﺎ ﻝﻡ ﻴﺼﻠﻪ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﺭﺃﻱ ﻓﻲ ﺃﺠل ) ‪ ( 15‬ﻴﻭﻡ ‪ ،‬ﻴﻘﻭﻡ ﺍﻝﻤﻔﺘﺵ ﺒﺘﺤﺭﻴﺭ ﺍﻗﺘﺭﺍﺤﺎﺘﻪ ‪.‬‬
‫‪/2‬ﻜﻤﺎ ﺍﻥ ﺍﻝﻤﻔﺘﺵ ﺃﺜﻨﺎﺀ ﺩﺭﺍﺴﺘﻪ ﻝﻭﺴﺎﺌل ﻭﻁﻠﺒﺎﺕ ﺍﻝﻤﺸﺘﻜﻲ ‪ :‬ﻴﻘﻭﻡ ﺒﺘﺤﻠﻴﻠﻬﺎ ﺘﺤﻠﻴﻼ ﺩﻗﻴﻘﺎ ‪ ،‬ﻭﻓﻲ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﺼﺩﺩ ﻨﻔﺭﻕ ﺒﻴﻥ ﺤﺎﻝﺘﻴﻥ ‪:‬‬
‫ﺃ‪ /‬ﻭﻗﻭﻉ ﻋﺏﺀ ﺍﻹﺜﺒﺎﺕ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻤﺸﺘﻜﻲ‪ :‬ﻴﻤﻜﻥ ﺤﺼﺭ ﺍﻝﺤﺎﻻﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﻴﻘﻊ ﻋﺏﺀ ﺍﻹﺜﺒﺎﺕ ﻓﻴﻬﺎ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻤﺸﺘﻜﻴﻥ ﻓﻴﻤﺎ ﻴﻠﻲ‪:‬‬
‫• ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﺍﺭﺘﻜﺎﺒﻪ ﺨﻁﺄ ﻓﻲ ﺍﻝﺘﺼﺭﻴﺢ ‪ ،‬ﻭﻗﺎﻤﺕ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﺒﺈﺨﻀﺎﻋﻪ ﻋﻥ ﻁﺭﻴﻕ ﺍﻝﺘﺴﻌﻴﺭﺓ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ‪.‬‬
‫• ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﻤﺎ ﺇﺫﺍ ﻜﺎﻥ ﺍﻹﺨﻀﺎﻉ‪ ،‬ﻗﺩ ﺘﻡ ﻋﻥ ﻁﺭﻴﻕ ﺘﻘﻭﻴﻡ ﺇﺩﺍﺭﻱ‪ ،‬ﺍﺴﺘﻨﺎﺩﺍ ﻝﻤﺎ ﺠﺎﺀ ﻓﻲ ﺘﺼﺭﻴﺢ ﺍﻝﻤﺸﺘﻜﻲ‪.‬‬
‫• ﺒﻌﺩ ﻤﻨﻊ ﻋﻤﻠﻴﺔ ﺍﻝﺭﻗﺎﺒﺔ‪ ،‬ﺃﻭ ﺭﻓﺽ ﺇﻋﻁﺎﺀ ﻤﻌﻠﻭﻤﺎﺕ ﻝﻸﻋﻭﺍﻥ‪ ،‬ﻓﺎﻹﺩﺍﺭﺓ ﻫﻨﺎ ﺘﻘﻭﻡ ﺒﺎﻝﺘﻘﻴﻴﻡ ﺜﻡ ﺍﻗﺘﺭﺍﺡ ﺍﻝﻭﻋﺎﺀ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﻲ‪،‬‬
‫ﻭﺤﺴﺎﺏ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ‪.‬‬
‫ﻜﻤﺎ ﺍﻨﻪ ﻓﻲ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﺤﺎﻝﺔ ‪ ،‬ﺇﺫﺍ ﺼﺭﺡ ﺍﻝﻤﺸﺘﻜﻲ ﺃﻭ ﻭﺍﻓﻕ ﻋﻠﻰ ﺍﻹﺨﻀﺎﻉ ‪ ،‬ﺍﻝﺫﻱ ﻗﺎﻤﺕ ﺒﻪ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ‪ ،‬ﺜﻡ ﺒﻌﺩﻫﺎ ﻗﺩﻡ ﺸﻜﻭﻯ‬
‫ﻀﺩ ﻫﺫﺍ ﺍﻹﺨﻀﺎﻉ ‪ ،‬ﻓﺈﻥ ﻋﺏﺀ ﺍﻹﺜﺒﺎﺕ ﻴﻘﻊ ﻋﻠﻴﻪ ‪.‬‬
‫ﺏ‪ /‬ﻭﻗﻭﻉ ﻋﺏﺀ ﺍﻹﺜﺒﺎﺕ ﻋﻠﻰ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ‪:‬‬
‫ﻫﻨﺎ ﻋﻠﻰ ﻤﻔﺘﺵ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﺘﺤﻘﻴﻕ‪ ،‬ﺃﻥ ﻴﺒﺤﺙ ﻤﻥ ﺍﺠل ﺇﺜﺒﺎﺕ ﺃﻥ ﺍﻹﺨﻀﺎﻉ ﺍﻝﺫﻱ ﻴﻘﻊ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻤﺸﺘﻜﻲ ﺼﺤﻴﺢ ‪ ،‬ﻭﻤﻨﻪ‬
‫ﻋﺏﺀ ﺍﻹﺜﺒﺎﺕ ﻴﻘﻊ ﻋﻠﻰ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻓﻲ ﺍﻝﺤﺎﻻﺕ ﺍﻵﺘﻴﺔ )‪:(1‬‬
‫• ﺇﺫﺍ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﺃﺨﻀﻌﺕ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺩﻭﻥ ﻭﺠﻭﺩ ﺘﺼﺭﻴﺢ ﻤﻨﻪ ‪.‬‬
‫• ﺇﺫﺍ ﻗﺎﻤﺕ ﺒﺤﺴﺎﺏ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻭﻓﻕ ﺘﺼﺭﻴﺢ ﺍﻝﻤﺸﺘﻜﻲ ﻭﺃﻨﻜﺭﻩ ﻫﺫﺍ ﺍﻷﺨﻴﺭ‪.‬‬
‫)‪ (1‬ﺭﺍﺠﻊ‪ " :‬ﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻓﻲ ﻅل ﺍﻹﺼﻼﺤﺎﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻓﻲ ﺍﻝﺠﺯﺍﺌﺭ‪" .‬‬
‫ﻤﺫﻜﺭﺓ ﺘﺨﺭﺝ ﻤﻥ ﺍﻝﻤﺩﺭﺴﺔ ﺍﻝﻭﻁﻨﻴﺔ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ﻝﻌﺎﻡ ‪ ، 2003‬ﻝـ ﻫﻭﺍﺭﻱ ﺒﻭ ﻤﺩﻴﻥ ﺹ ‪33‬‬
‫• ﺇﺫﺍ ﻝﻡ ﻴﺒﻠﻎ ﺍﻝﻤﺸﺘﻜﻲ ﺒﺎﻹﺨﻀﺎﻉ‪ ،‬ﺍﻝﺫﻱ ﻭﻗﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻲ ﺍﻵﺠﺎل ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻴﺔ‪.‬‬

‫• ﺇﺫﺍ ﺍﺭﺘﻜﺒﺕ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‪ ،‬ﺃﺜﻨﺎﺀ ﺘﺴﻠﻤﻬﺎ ﺍﻝﺸﻜﺎﻴﺔ ﺨﻁﺄ ﻓﻲ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻤﻥ ﻭﺠﻭﺩ ﻜل ﺍﻝﻭﺜﺎﺌﻕ ﺍﻝﻤﺭﺴﻠﺔ ﻤﻌﻬﺎ‪ ،‬ﺇﺫ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﻫﻨﺎ‬
‫ﻴﺜﺒﺕ ﺃﻨﻪ ﻗﺩﻡ ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ﻤﻊ ﻋﺭﺽ ﻜل ﺍﻹﺜﺒﺎﺘﺎﺕ ﺍﻝﻼﺯﻤﺔ ﻝﻘﺒﻭﻝﻬﺎ ‪.‬‬
‫ﻭﺒﻌﺩ ﻗﻴﺎﻡ ﺍﻝﻤﻔﺘﺵ ﺒﺎﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻓﻲ ﺍﻝﺠﻭﺍﻨﺏ ﺍﻝﻤﺘﻌﻠﻘﺔ ﺒﻘﺒﻭل ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ﻭﺍﻝﻔﺼل ﻓﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻴﺠﺏ ﻋﻠﻴﻪ ﺃﻥ ﻴﺤﺭﺭ ﺘﻘﺭﻴﺭﺍ‪ ،‬ﻴﺜﺒﺕ ﻓﻴﻪ‬
‫ﺠﻤﻴﻊ ﺍﻻﻗﺘﺭﺍﺤﺎﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﻴﺭﺍﻫﺎ ﻤﻨﺎﺴﺒﺔ ﻝﺤل ﺍﻝﻨﺯﺍﻉ‪.‬‬
‫ﻭﺒﻌﺩﻫﺎ ﻴﺭﺴل ﺍﻝﻤﻠﻑ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻭﻻﺌﻲ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ‪ ،‬ﻝﻴﺘﺨﺫ ﻗﺭﺍﺭﻩ ﺍﻝﻨﻬﺎﺌﻲ ﺒﺎﻝﻔﺼل ﻓﻲ ﺍﻝﻨﺯﺍﻉ‪ ،‬ﻭ ﻴﺒﻠﻎ ﺍﻝﻤﺸﺘﻜﻲ ﺒﻘﺭﺍﺭ ﺍﻝﻤﺩﻴﺭ‬
‫ﺍﻝﻭﻻﺌﻲ ﻓﻲ ﺍﻵﺠﺎل ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻴﺔ ﻜﻤﺎ ﻴﻘﻭﻡ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺒﺈﺭﺴﺎل ﻗﺭﺍﺭ ﺇﻝﻰ ﻗﺎﺒﺽ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺨﺘﺹ‪ ،‬ﺒﻌﺩﻡ ﺘﺤﺼﻴل ﺍﻝﺤﺼﺹ ﻤﺤل‬
‫ﺍﻝﺘﺨﻔﻴﺽ ﺃﻭ ﺇﻋﺎﺩﺘﻬﺎ ﺇﺫﺍ ﻜﺎﻨﺕ ﻗﺩ ﺤﺼﻠﺕ‪.‬‬
‫ﻭﺘﺠﺩﺭ ﺍﻹﺸﺎﺭﺓ ﺇﻝﻰ ﺃﻨﻪ ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﻋﺩﻡ ﺍﺴﺘﺠﺎﺒﺔ ﺍﻝﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻭﻻﺌﻲ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ﺘﻤﺎﻡ ﺍﻻﺴﺘﺠﺎﺒﺔ ﻝﻠﺸﻜﻭﻯ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ ﺃﻥ ﻴﺒﻴﻥ ﻓﻲ ﻗﺭﺍﺭﻩ‬
‫ﺒﺈﻴﺠﺎﺯ ﺍﻷﺴﺒﺎﺏ ﺍﻝﺘﻲ ﺒﻨﻲ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺍﻝﺭﻓﺽ ‪.‬‬
‫ﺃﻤﺎ ﺍﻝﺸﻜﺎﻭﻯ ﺍﻝﻨﺯﺍﻋﻴﺔ ﺍﻝﺨﺎﺼﺔ ﺒﺎﻝﻤﻜﻠﻔﻴﻥ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺍﻝﺘﺎﺒﻌﻴﻥ ﻝﻤﺭﻜﺯ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻭﺍﻝﻤﺘﻌﻠﻘﺔ ﺒﺎﻻﻗﺘﻁﺎﻋﺎﺕ ﻤﻥ ﺍﻝﻤﺼﺩﺭ‪ ،‬ﺍﻝﻤﻁﺒﻘﺔ‬
‫ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻤﺩﺍﺨﻴل ﺍﻝﺨﺎﻀﻌﺔ ﻝﻠﻀﺭﻴﺒﺔ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﺩﺨل ﺍﻹﺠﻤﺎﻝﻲ‪ ،‬ﻭﻜﺫﺍ ﺍﻝﺸﻜﺎﻭﻯ ﺍﻝﻤﺘﻌﻠﻘﺔ ﺒﺎﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻭﺍﻝﺭﺴﻭﻡ ﻭﺍﻝﻐﺭﺍﻤﺎﺕ ﻭﺍﻝﺤﻘﻭﻕ‬
‫ﺍﻝﺘﺎﺒﻌﺔ ﻻﺨﺘﺼﺎﺹ ﻤﺭﻜﺯ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ‪ ،‬ﻓﺘﺭﺴل ﺇﻝﻰ ﺭﺌﻴﺱ ﻤﺭﻜﺯ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻋﻤﻼ ﺒﺎﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 2/76‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‪،‬‬
‫ﻭﻫﻭ ﻴﻤﺎﺭﺱ ﺴﻠﻁﺔ ﺍﻝﺒﺕ ﻓﻲ ﺍﻝﻘﻀﺎﻴﺎ ﺍﻝﺘﻲ ﻻ ﻴﻔﻭﻕ ﻤﺒﻠﻐﻬﺎ ﺍﻹﺠﻤﺎﻝﻲ ﺨﻤﺴﺔ ﻤﻼﻴﻴﻥ ﺩﻴﻨﺎﺭ ‪ 5.000.000‬ﺩ ﺝ ﺤﻴﺙ ﻴﻤﻜﻨﻪ ﺇﺼﺩﺍﺭ‬
‫ﻗﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﺘﺨﻔﻴﻑ ﺃﻭ ﺍﻝﻘﺒﻭل ﺍﻝﺠﺯﺌﻲ ﺃﻭ ﺍﻝﺭﻓﺽ ﺒﺸﺄﻨﻬﺎ ‪.‬‬
‫ﻭﻴﻤﻜﻥ ﻝﻠﻤﻜﻠﻔﻴﻥ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺍﻝﺫﻴﻥ ﻝﻡ ﻴﺭﻀﻴﻬﻡ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ‪ ،‬ﺍﻝﺼﺎﺩﺭ ﻋﻥ ﺭﺌﻴﺱ ﻤﺭﻜﺯ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻓﻴﻤﺎ ﻴﺨﺹ ﺍﻝﺸﻜﺎﻭﻯ ﺍﻝﻨﺯﺍﻋﻴﺔ‪،‬‬
‫ﻭﻜﺫﺍ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭﺓ ﺘﻠﻘﺎﺌﻴﺎ ﻓﻲ ﻤﺠﺎل ﻨﻘل ﺍﻝﺤﺼﺹ‪ ،‬ﺘﻘﺩﻴﻡ ﻁﻌﻥ ﺃﻤﺎﻡ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ‪ ،‬ﺨﻼل )‪ (04‬ﺃﺸﻬﺭ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍ ﻤﻥ‬
‫ﺘﺎﺭﻴﺦ ﺍﺴﺘﻼﻡ ﺍﻹﺸﻌﺎﺭ ﺍﻝﺫﻱ ﻴﺒﻠﻎ ﺒﻤﻘﺘﻀﺎﻩ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺒﺎﻝﻭﻻﻴﺔ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺒﺎﻝﻘﺭﺍﺭ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭ ﺒﺸﺄﻥ ﺸﻜﻭﺍﻩ ﻭﻫﻭ‬
‫ﻤﻭﻀﻭﻉ ﺩﺭﺍﺴﺘﻨﺎ ﻓﻲ ﺍﻝﻔﺼل ﺍﻝﺜﺎﻝﺙ ﻤﻥ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﻌﻤل ‪.‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﺍﻝﻤﺘﻀﻤﻨﺔ ﻁﻠﺏ ﺇﺭﺠﺎﺀ ﺍﻝﺩﻓﻊ‪ ،‬ﻓﺘﻘﻭﻡ ﺍﻝﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﻝﺩﻯ ﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻝﻠﻭﻻﻴﺔ ﺒﻌﺩ ﺍﺴﺘﻼﻤﻬﺎ‬ ‫ﺃﻤﺎ ﻓﻴﻤﺎ ﻴﺨﺹ ﺍﻝﺸﻜﺎﻭﻯ‬
‫ﻭﻗﺒﻭﻝﻬﺎ ﻤﻥ ﺤﻴﺙ ﺍﻝﺸﻜل ﺒﺎﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺘﺎﻝﻴﺔ‪:‬‬
‫)‪ GP (1‬إر‪7‬ء ا‪l Q‬ن "‪ +H‬ا‪l‬ى ا‪ ، Mc‬ا ‪+‬زع "‪ (@f D‬ا‪ ;H! kl‬آ أ"ال ‪:K7‬‬
‫" ار ا‪ ;H‬ا‪S‬در اول ارج ا‪! *S6‬ر‪D
" a‬‬
‫• ﺘﺤﺩﻴﺩ ﻤﺒﻠﻎ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ‪ ،‬ﺍﻝﺫﻱ ﻴﺸﻜل ﻤﻭﻀﻭﻉ ﻁﻠﺏ ﺍﻹﺭﺠﺎﺀ ﺒﺎﻝﺩﻓﻊ ﻭﺫﻝﻙ ﺒﻨﺎﺀﺍ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻤﻌﻁﻴﺎﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺘﻀﻤﻨﻬﺎ ﺸﻜﺎﻴﺔ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ‬
‫ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ‪.‬‬
‫• ﺇﺒﻼﻍ ﻗﺎﺒﺽ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺨﺘﺹ ﺇﻗﻠﻴﻤﻴﺎ‪ ،‬ﺒﻤﻭﺠﺏ ﺭﺴﺎﻝﺔ ﺒﻨﻴﺔ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻓﻲ ﺇﺭﺠﺎﺀ ﺍﻝﺩﻓﻊ ‪،‬ﺍﻝﺘﻲ ﻫﻲ ﻤﻭﻀﻭﻉ‬
‫ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ‪.‬‬
‫ﺇﺫ ﻗﺎﺒﺽ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺒﻤﺠﺭﺩ ﺍﺴﺘﻼﻤﻪ ﺍﻝﺭﺴﺎﻝﺔ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭﺓ ﻋﻥ ﻤﺼﺎﻝﺢ ﺍﻝﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﻝﺩﻯ ﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻝﻠﻭﻻﻴﺔ‪ ،‬ﻴﺘﺨﺫ ﻜل‬
‫ﺍﻻﺤﺘﻴﺎﻁﺎﺕ ﺍﻝﻼﺯﻤﺔ ﺍﻝﺘﻲ ﻤﻥ ﺸﺄﻨﻬﺎ ﺃﻥ ﺘﺠﻌل ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻴﻘﺩﻡ ﺍﻝﻀﻤﺎﻨﺎﺕ ﺍﻝﻜﻔﻴﻠﺔ ﺒﻀﻤﺎﻥ ﺘﺤﺼﻴل ﺤﺼﺔ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﺘﻲ‬
‫ﺴﻴﺅﺠل ﺩﻓﻌﻬﺎ ‪.‬‬
‫ﻭﻗﺎﺒﺽ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻴﺘﻤﺘﻊ ﺒﺼﻼﺤﻴﺔ ﺘﻘﺩﻴﺭ ﻁﺒﻴﻌﺔ ﻭﻗﻴﻤﺔ ﺍﻝﻀﻤﺎﻨﺎﺕ‪،‬ﺍﻝﺘﻲ ﻴﻘﺘﺭﺤﻬﺎ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ‪ ،‬ﻭﻴﺘﺨﺫ ﻗﺭﺍﺭﻩ ﻋﺎﺩﺓ‬
‫ﺒﻨﺎﺀﺍ ﻋﻠﻰ ﺠﺩﻴﺔ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﻀﻤﺎﻨﺎﺕ ﻭﺴﻠﻭﻙ ﺍﻝﺸﺎﻜﻲ ﺘﺠﺎﻩ ﺇﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ‪ ،‬ﻤﻥ ﺤﻴﺙ ﺘﺴﺩﻴﺩﻩ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ﻓﻲ ﺃﺠﺎﻝﻬﺎ‪ ،‬ﻭﺍﺤﺘﺭﺍﻤﻪ‬
‫ﻝﺠﺩﺍﻭل ﺍﻝﺘﺴﺩﻴﺩ ﺒﺎﻝﺘﻘﺴﻴﻁ ﺍﻝﻤﻤﻨﻭﺤﺔ ﻝﻪ ‪.‬‬
‫ﻭﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﺍﻝﺭﻓﺽ ‪ ،‬ﻋﻠﻰ ﻗﺎﺒﺽ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻥ ﻴﺒﻠﻎ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻗﺭﺍﺭﻩ ﺒﺭﻓﺽ ﺇﺭﺠﺎﺀ ﺩﻓﻊ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ‪ .‬ﻜﻤﺎ ﻴﺠﺏ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﻓﻲ ﻜل ﺍﻷﺤﻭﺍل ‪ ،‬ﺍﻥ ﻴﺒﻠﻎ ﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻋﻥ ﺍﻝﻨﺘﺎﺌﺞ ﺍﻝﻤﺘﺨﺫﺓ ﺘﺠﺎﻩ ﻤﺜل ﻫﺫﻩ ﺍﻝﻁﻠﺒﺎﺕ ﺴﻭﺍﺀ ﻜﺎﻥ ﺒﺎﻝﻘﺒﻭل ﺃﻭ ﺒﺎﻝﺭﻓﺽ‪.‬‬
‫ﻭﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬ﺇﺫﺍ ﻗﺒل ﻁﻠﺏ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ‪ ،‬ﻓﺈﻥ ﻗﺎﺒﺽ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻴﺘﻭﻗﻑ ﻋﻥ ﻤﺘﺎﺒﻌﺔ ﺍﻝﺸﺎﻜﻲ ﺒﺨﺼﻭﺹ ﺘﺤﺼﻴل ﻤﺒﻠﻎ‬
‫ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻤﺅﺠﻠﺔ ﺍﻝﺩﻓﻊ‪ ،‬ﺇﻝﻰ ﻏﺎﻴﺔ ﺍﺘﺨﺎﺫ ﻗﺭﺍﺭ ﺇﺩﺍﺭﻱ ﻨﻬﺎﺌﻲ ﻤﻥ ﻗﺒل ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ‪.‬‬
‫ﺃﻤﺎ ﺇﺫﺍ ﺭﻓﺽ ﻁﻠﺏ ﺇﺭﺠﺎﺀ ﺍﻝﺩﻓﻊ‪ ،‬ﻭﻝﻡ ﻴﺘﻡ ﺘﻭﻓﻴﺭ ﺍﻝﻀﻤﺎﻨﺎﺕ‪ ،‬ﻓﺈﻥ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻴﻌﻔﻰ ﻤﻥ ﺍﻝﻤﺘﺎﺒﻌﺔ ﻋﻥ ﻁﺭﻴﻕ ﺍﻝﺒﻴﻊ‪،‬‬
‫ﻓﻴﻤﺎ ﻴﺨﺹ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻤﻭﻀﻭﻉ ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ‪ ،‬ﻁﺒﻘﺎ ﻝﻠﻤﺎﺩﺓ ‪ 2/114‬ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺇﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‪ ،‬ﻭﻴﺠﻭﺯ ﻝﻪ ﺍﻝﻠﺠﻭﺀ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻘﻀﺎﺀ ﺍﻹﺩﺍﺭﻱ‬
‫ﺍﻝﻤﺴﺘﻌﺠل ‪.‬‬
‫‪ vI - : -* c‬ز ت ا ‪: -G‬‬
‫{{ {{ ل ز{{ ت ا ‪'{{ ، -{{G‬ل ا {{‪R‬ع ا {{ ‪ _{{9 F-{{,‬ا‪{{GW‬اض {{‪ V‬ا ‪ {{46 G‬ت {{ ا {{@ا" ا ‪{{T‬ة ‪،‬‬
‫‪ ,T "D' 6‬وى ‪ ^8‬إ ‪ V‬ا ( ا‪M‬دار ا ‪ GI‬وا ‪', G‬ن '‪ ('0‬ا‪GW‬اض أ ‪:‬‬
‫•‬
‫• ‪ V‬إ‪D‬اء ا ‪ 46 G‬ت ‪ + :‬ا‪GW‬اض ‪ V‬ا‪ #M‬ر أو ‪ "N‬ا‪ DG%‬ع ا‪ -T‬ء ا 'زة ‪.‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫• أو ‪ V‬ا‪G W‬ام ‪[ ^ 6‬ار‪ w‬أو ا‪ [G%‬ق د‪ ،l4‬وا ‪f‬ي ‪4‬ف ‪GW 6‬اض ‪ V‬ا ‪ -G‬ا [ي‬
‫)‪ (1‬ز ت ا ‪GW 6 @ 6 7,‬اض ‪ V‬ا ‪ -G‬ا [ي ‪:‬‬
‫'ل ا ‪R‬ع ‪ @ 6 7,‬ان زع ‪ _9 -T‬ا ‪ I‬ا ‪ ، -' 4‬وذ ‪ 6 h‬ن ‪G4‬ض ‪ V‬ا‪G W‬ام ‪ ^ 6‬أو [{ار‪w‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫‪ ،‬و ‪ 'KG‬ه‪f‬ا ا اع ا ‪ V{ -{G 6 _4G‬ا ‪{G4‬ض آ{‪Dr‬اء إ‪ {D‬ري ‪ ،‬ان ‪{[G‬م ‪',R{6‬ى {‪:‬ل ‪ ({T‬ا‪{G6‬اء {‪ {8 F‬ر‬
‫‪ n-8‬ا ‪ K‬اول ‪ -G 6‬ا [ي ـ ‪ N X8‬ا ‪:#‬ن ـ أ م ا ا '‪@ W‬ا" ا ‪. vGI‬‬
‫)‪ (2‬ا ز ت ا ‪Dr6 [4G‬اءات ا ‪ 46 G‬ت ) ا‪GW‬اض ‪ V‬إ‪D‬اءات ا ‪ : ( 46 G‬و* ‪: F-6 -‬‬
‫‪-‬أ‪ -‬ا‪GW‬اض ‪ % V‬إ‪D‬اء ا ‪ 6 W : 46 G‬ان ‪ % 'G‬ا ‪ * -6 V 46 G‬ت أ‪ -% %‬وم ذآه ^ ا ‪@{ 6 7,‬‬
‫إ ‪ "N V‬إ ` ء ا ‪، K‬آ'*‪ :,T q-5 -d l‬وه' أ<‪ l8‬ا دة ‪'* < F 154‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ ، {-‬ه{‪f‬ا ا‪ {-‬أو‪V{ "{D‬‬
‫ا ‪G4‬ض ‪',T P[8‬ا‪ N X8 w‬ا ‪:#‬ن )‪ ، (3‬أ م ا ا {'‪@{ W‬ا" ا ‪ ،vG{I‬و{_ ‪{G4‬ض ا {'ء إ {‪ V‬ا ‪{ ,‬‬
‫ا‪M‬دار ا‪ (T D‬ا‪G6‬اء ‪< F‬ار ا ‪5 9‬ور ‪ F‬ه‪f‬ا ا‪< -‬ار ‪ O 6‬ا ‪ ,‬أو ا أو ا @ ‪.‬‬
‫‪-‬ب‪ "N -‬ا‪ DG%‬ع ا‪ -T‬ء ا 'زة ‪:‬‬
‫'ز ‪G4‬ض ان ‪',R6 lD'G‬ا‪ w‬ا ‪ ^- 6‬و‪ %‬ا‪ cM‬ت ا [‪-‬ة إ ‪ V‬ا '‪@{ W‬ا" ‪ {, ،‬ن ا { ‪{< ،‬‬
‫‪ "N‬ا‪ DG%‬ع ا‪ -T‬ء ا 'زة)‪ $ V@< [ .(4‬ا و ا ` او ‪< V‬ار ‪ X8‬ر<‪ {G6 171 P‬ر ‪ 2001/04/09‬ا*{‪: l‬‬
‫" ‪ 46‬ا‪:NW‬ع ‪ V‬ا دة ‪'* < 397‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة ا ‪ V{ v{8 G‬ا*{‪ {9 { 9 { l‬أ{'ال ا ‪ @{ 6 7{,‬آ { ه{'‬
‫ا ‪eR‬ن <@‪ -‬ا ل ‪ _ W ،‬ا ‪ ^6 #‬ا ‪ V -‬ا'ال أ م ا [@ ء ‪T‬ة إ‪ W‬إذا آ *‪ X‬ه‪ wf‬ا 'ى ‪"{N ^{6 [K‬‬
‫إ ‪ V‬ا ا '‪ W‬و ‪: l-‬ل ‪ (T‬ا‪G6‬اء ‪'{ F‬م إ{اع ا ‪ "{#‬و{ دام ان ا {‪DM {6 P{[ P{ 7*eGK‬اء ا ‪'{#‬ب {‪ {[N l‬‬
‫ دة ‪'* < 397‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة ‪ F-4G ،‬ا ‪46 qG‬م <'ل ا 'ى ‪". :,T‬‬
‫)‪ (1‬ا‪H " <$‬ت ادة ‪$? D" 154‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪:‬‬
‫)‪ Z+ ;P (2‬ادة ‪$? D" 154‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪.:‬‬
‫)‪ . (3‬م ا‪l‬ى ‪@f‬ل )( "‪ += |;. D‬ا‪7N‬اء‪.‬‬
‫)‪ . (4‬م ا‪l‬ى ‪@f‬ل )( "‪. D‬ر‪ |;. a‬ا‪H ;P ، K6! kl‬ت ادة ‪$? D" 153‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫إذ ا ا '‪@ W‬ا" ‪ ,‬ن ا ‪'[ ،‬م { ه{‪ wf‬ا { ‪ ^{-6 {-De8 "{#6‬ا‪ -{T‬ء ا ‪'{#‬ب ا‪O6 {< F{ ( DG{%‬‬
‫ا {@ا" ‪ ،‬و{‪ P{[G l-GK‬ا ‪ {{'4‬ت ا ‪ -K{6 {[4G‬ا [{@‪ P{[8 {{4 -‬ا {‪',R‬ى ا ‪ "{{ {G‬ان ‪'{G8‬ي {‪ {8 V‬ر و‪ {{,‬ن‬
‫ا ‪ ،‬وذآ ا ‪R‬ء ا 'ز إ ‪ V‬ر‪ $-‬ا ز ت ا ‪f‬ي [م [ ‪ 6‬و‪ 5‬ا‪M‬اع ‪.‬‬
‫و‪{{46‬ه [{{'م ا {{ ا {{'‪@{{ W‬ا" {{‪:‬ل ‪ F{{ ({{T‬إ{{اع ا {{‪',R‬ى ‪ {{ GW 6 ،‬د {{‪ V‬ا ‪ {{'4‬ت ا [{{ {{‪{{N F{{ l‬ف‬
‫ا [ ‪ 4 6 ،O6‬ا ‪ ,R‬وى ‪ -9 F‬ا ‪ ,R‬وا @ 'ن ‪.‬‬
‫‪ -9 F-‬ا ‪ " : ,R‬ان ‪',‬ن ا ‪ -@ "#‬و[ ا]‪ D‬ل ا [رة < *'* ‪.‬‬
‫‪ -9 F-‬ا @ 'ن ‪ "- :‬ان ‪',‬ن ا 'ز ‪R ، , l-‬ء ا 'ز ‪.‬‬
‫و ‪'( 9‬ر ‪ 6'45‬ت‪ ،‬ل ا ‪ 7‬إ ‪ V‬ا ا ‪ 4‬م @ا"‪ p 4- ،‬ا `‪ b‬ا ‪K‬ات‪.‬‬
‫و‪ fIG‬ا ا '‪@ W‬ا" ا [ار ‪:‬ل ‪ (T‬ا‪G6‬اء ‪ F‬إاع ا ‪',R‬ى ‪'6‬ا‪ #%‬ر‪ ^ (- V5' %‬و‪ 5‬ا‪:G%W‬م ‪.‬‬
‫• ‪r‬ذا < ‪ "N‬ا‪ DG%‬ع ا‪ -T‬ء‪ O6 < n-8 PG l*r ،‬ا @ا" ا ‪ ^6 GI‬ا ‪ V -‬ا ‪R‬ء ا 'ز‪.‬‬
‫• أ إذا ر‪ O‬ا ‪ "#‬آ‪ -‬أو ‪ ، -D‬ن ا '‪ 48 _ c‬د إ ‪ V‬أ‪. (6 5‬‬
‫و‪ V‬آ‪ ،‬ن ‪ "N‬ا‪ DG%‬ع ا‪ -T‬ء ا 'زة‪', W ،‬ن ['‪ 9 W‬ا [‪ -‬م ‪ ،^- 6‬و‪'8 P8‬ز^ ‪ n‬ا ‪.^-‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ‪ :‬ﺍﻟﺒﺖ ﻓﻲ ﺍﻟﺸﻜﻮﻯ ﻣﻦ ﻃﺮﻑ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻟﻤﺮﻛﺰﻳﺔ ﻟﻠﻀﺮﺍﺋﺐ‪:‬‬
‫ﺃﻭﻻ‪ :‬ﺩﺭﺍﺴﺔ ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ﺫﺍﺕ ﺍﻝﺼﻠﺔ ﺒﺎﻝﺘﺩﻗﻴﻕ‪ :‬ﺘﻔﺼل ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﺭﻜﺯﻴﺔ ﺒﻘﺭﺍﺭ ﻓﻲ ﺍﻝﺸﻜﺎﻭﻯ ﺍﻝﻨﺯﺍﻋﻴﺔ ﺍﻝﻤﻘﺩﻤﺔ ﺇﺜﺭ ﺍﻝﺘﺩﻗﻴﻘﺎﺕ‪ ،‬ﺍﻝﺘﻲ‬
‫ﺘﻘﻭﻡ ﺒﻬﺎ ﻤﺼﻠﺤﺔ ﺍﻷﺒﺤﺎﺙ ﻭﺍﻝﺘﺩﻗﻴﻘﺎﺕ ) ‪ ،( SRV‬ﺍﻝﻤﻜﻠﻔﺔ ﺒﺎﻝﺭﻗﺎﺒﺔ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﻴﺔ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻤﺴﺘﻭﻯ ﺍﻝﻭﻁﻨﻲ‪.‬‬
‫ﻭﻁﺒﻘﺎ ﻝﻠﺘﻌﻠﻴﻤﻴﺔ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭﺓ ﻋﻥ ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻌﺎﻤﺔ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ﻓﻲ ﺸﻬﺭ ﺃﻓﺭﻴل ﻤﻥ ﺴﻨﺔ ‪ 2000‬ﺘﺤﺕ ﺭﻗﻡ ‪ /191‬ﻭ ﻡ ‪ /‬ﻡ ﻉ‬
‫ﺽ ‪ /‬ﺒﺘﺎﺭﻴﺦ ‪ 2000/04/24‬ﺘﺘﻌﻠﻕ ﺒﺎﻝﺸﻜﺎﻭﻱ ﺍﻝﻨﺯﺍﻋﻴﺔ‪ :‬ﺼﻼﺤﻴﺎﺕ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﺭﻜﺯﻴﺔ )‪ ،(1‬ﻓﺈﻥ ﺠﻤﻴﻊ ﺍﻝﻘﻀﺎﻴﺎ ﺍﻝﻨﺯﺍﻋﻴﺔ ﺫﺍﺕ‬
‫ﺍﻝﺼﻠﺔ ﺒﺎﻝﺘﺩﻗﻴﻘﺎﺕ ﺍﻝﻤﻨﺠﺯﺓ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﻤﺼﻠﺤﺔ ﺍﻝﺒﺤﺙ ﻭﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ) ‪ ،( SRV‬ﺘﺨﻀﻊ ﻻﺨﺘﺼﺎﺹ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﺭﻜﺯﻴﺔ‪ ،‬ﻤﻬﻤﺎ‬
‫)‪ (1‬را‪ #" " Q7‬او د ‪f‬ص " ل ‪ ; G.l‬ا
‪ " KK‬ان ا‪ 6^S‬ر? ‪09‬‬
‫ﻜﺎﻨﺕ ﺍﻝﻤﺒﺎﻝﻎ ﺍﻝﻤﻨﺎﺯﻉ ﻓﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻭﻁﺭﻴﻘﺔ ﺍﻝﺘﺴﻭﻴﺔ ﺍﻝﻤﺘﻤﺴﻙ ﺒﻬﺎ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻷﻋﻭﺍﻥ ﺍﻝﻤﺩﻗﻘﻴﻥ ﺃﺜﻨﺎﺀ ﻋﻤﻠﻴﺔ ﺍﻝﺘﺩﻗﻴﻕ ‪،‬ﻜﺭﻓﺽ‬
‫ﺍﻝﻤﺤﺎﺴﺒﺔ‪ ،‬ﺍﻝﻔﺭﺽ ﺍﻝﺘﻠﻘﺎﺌﻲ‪ ....‬ﺍﻝﺦ ‪.‬‬
‫ﻭﻗﺩ ﺤﺩﺩ ﺃﺠل ﺍﻝﺒﺕ ﻓﻲ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ﺴﺘﺔ ﺃﺸﻬﺭ ﻭﻴﺘﻡ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻓﻴﻬﺎ ﻋﻠﻰ ﻤﺴﺘﻭﻴﻴﻥ ‪:‬‬
‫• ﺍﻝﻤﺴﺘﻭﻯ ﺍﻝﻤﺤﻠﻲ ‪ 04 :‬ﺃﺸﻬﺭ ‪.‬‬
‫• ﺍﻝﻤﺴﺘﻭﻯ ﺍﻝﻤﺭﻜﺯﻱ ‪ 02 :‬ﺸﻬﺭﺍﻥ ‪.‬‬
‫ﺇﺫ ﺘﺭﺴل ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ﻭﺠﻭﺒﺎ ﺇﻝﻰ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻝﻠﻭﻻﻴﺔ ﺍﻝﻤﺨﺘﺹ ﺇﻗﻠﻴﻤﻴﺎ‪ ،‬ﻓﻲ ﺇﻁﺎﺭ ﺍﻵﺠﺎل ﺍﻝﻤﻘﺭﺭﺓ ﻗﺎﻨﻭﻨﺎ ﻭﺒﻌﺩ ﺩﺭﺍﺴﺔ‬
‫ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ﻭﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻓﻴﻬﺎ ﻤﺤﻠﻴﺎ ‪.‬‬
‫ﻴﺤﻴل ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻝﻠﻭﻻﻴﺔ ﺍﻝﻤﻠﻑ‪ ،‬ﻤﺼﺤﻭﺒﺎ ﻭﺠﻭﺒﺎ ﺒﻤﻭﻗﻔﻪ ﻭﺭﺃﻴﻪ ﻓﻲ ﺍﻝﻘﻀﻴﺔ‪ ،‬ﺇﻝﻰ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﺭﻜﺯﻴﺔ ﻤﻤﺜﻠﺔ ﻓﻲ ﻤﺩﻴﺭﻴﺔ‬
‫ﺍﻝﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ‪ ،‬ﻭﺍﻝﺘﻲ ﺘﺤﻴل ﺒﺩﻭﺭﻫﺎ ﺍﻝﻤﻠﻑ ﺇﻝﻰ ﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻷﺒﺤﺎﺙ ﻭﺍﻝﺘﺩﻗﻴﻘﺎﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺭﺠﻌﻪ ﺇﻝﻰ ﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﻤﺼﺤﻭﺒﺎ ﺒﺭﺃﻴﻬﺎ‪.‬‬
‫ﻓﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺘﺘﻭﻝﻰ ﺩﺭﺍﺴﺔ ﺍﻝﻤﻠﻑ‪ ،‬ﺒﻨﺎﺀﺍ ﻋﻠﻰ ﻤﺨﺘﻠﻑ ﺍﻵﺭﺍﺀ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭﺓ ﺤﻭﻝﻪ ﻭﺘﺼﺩﺭ ﺭﺃﻴﺎ ﻤﻠﺯﻤﺎ ﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ‬
‫ﻝﻠﻭﻻﻴﺔ ﺍﻝﻤﺨﺘﺼﺔ ﺇﻗﻠﻴﻤﻴﺎ‪ ،‬ﻋﻨﺩ ﺍﺘﺨﺎﺫﻫﺎ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺍﻝﻭﺍﺠﺏ ﺘﺒﻠﻴﻐﻪ ﻝﻠﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ‪ ،‬ﺒﻭﺍﺴﻁﺔ ﺭﺴﺎﻝﺔ ﻤﻭﺼﻰ ﻋﻠﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻤﺼﺤﻭﺒﺎ‬
‫ﺒﺈﺸﻌﺎﺭ ﺒﺎﻻﺴﺘﻼﻡ‪ ،‬ﻜﻤﺎ ﺃﻥ ﺭﺴﺎﻝﺔ ﺍﻝﺘﺒﻠﻴﻎ ﻴﺠﺏ ﺍﻥ ﺘﺘﻀﻤﻥ ﺍﻷﺴﺒﺎﺏ ﺍﻝﻜﺎﻤﻠﺔ ﻝﻠﺭﻓﺽ ﺍﻝﺠﺯﺌﻲ ﺃﻭ ﺍﻝﻜﺎﻤل ﻝﻠﺸﻜﻭﻯ ‪.‬‬
‫ﻭﺒﻤﺠﺭﺩ ﺘﺒﻠﻴﻎ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ‪ ،‬ﻴﺘﻌﻴﻥ ﻋﻠﻰ ﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻝﻠﻭﻻﻴﺔ‪ ،‬ﺇﺭﺴﺎل ﻨﺴﺨﺘﻴﻥ ﻤﻥ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺍﻝﻤﺫﻜﻭﺭ ﺇﻝﻰ ﻤﺩﻴﺭﻴﺔ‬
‫ﺍﻝﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﻭﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻷﺒﺤﺎﺙ ﻭﺍﻝﺘﺩﻗﻴﻘﺎﺕ ‪.‬‬
‫ﺜﺎﻨﻴﺎ‪ :‬ﺩﺭﺍﺴﺔ ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ﺍﻝﻤﻨﺼﺒﺔ ﻋﻠﻰ ﻤﺒﺎﻝﻎ ﺘﻔﻭﻕ ) ‪ 10.000.000‬ﺩ ﺝ ( ‪:‬‬
‫ﺒﻤﻭﺠﺏ ﺃﺤﻜﺎﻡ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 2/77‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‪،‬ﻴﺘﻌﻴﻥ ﻝﺯﺍﻤﺎ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻭﻻﺌﻲ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻷﺨﺫ ﺒﺭﺃﻱ‬
‫ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﺭﻜﺯﻴﺔ ) ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻌﺎﻤﺔ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ( ﺒﺨﺼﻭﺹ ﺠﻤﻴﻊ ﺍﻝﺸﻜﺎﻭﻯ ﺍﻝﻤﺘﻌﻠﻘﺔ ﺒﺎﻷﻋﻤﺎل ﺍﻝﺘﻲ ﻴﺘﺠﺎﻭﺯ ﻤﺒﻠﻐﻬﺎ ﺍﻹﺠﻤﺎﻝﻲ ﻤﻥ‬
‫ﺍﻝﺤﻘﻭﻕ ﻭﺍﻝﻐﺭﺍﻤﺎﺕ ﻋﺸﺭﺓ ﻤﻼﻴﻴﻥ ﺩﻴﻨﺎﺭ ) ‪ 10.000.000‬ﺩ ﺝ ( ‪.‬‬
‫ﻓﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻝﻠﻭﻻﻴﺔ ﻻ ﻴﻔﺼل ﻗﺎﻨﻭﻨﺎ ﻓﻲ ﺍﻝﺸﻜﺎﻭﻯ ﺍﻝﻤﺘﻌﻠﻘﺔ ﺒﺎﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻭﺍﻝﺭﺴﻡ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻘﻴﻤﺔ ﺍﻝﻤﻀﺎﻓﺔ)‬
‫‪ ،(TVA‬ﺇﻻ ﺇﺫﺍ ﺃﺨﺫ ﻤﺴﺒﻘﺎ ﺭﺃﻱ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﺭﻜﺯﻴﺔ ﻭﺍﻝﺘﺯﻡ ﺒﻪ )‪.(1‬‬
‫)‪ (1‬را‪ ; Q7‬ا

‪ KK‬ا" ان ‪ ،‬ا‪ Q7‬ا‪ ]!%‬ص ‪. 10‬‬
‫ﻭﺘﺨﺘﺹ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﺭﻜﺯﻴﺔ ﺒﺎﻝﻔﺼل ﻓﻲ ﺍﻝﺸﻜﺎﻭﻱ ﺍﻝﻤﻨﺎﺯﻋﺔ ﻓﻲ ‪:‬‬
‫ﺃ‪ -‬ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻭﺍﻝﺘﺴﻭﻴـﺎﺕ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭﺓ ﻋﻥ ﺍﻝﻤﺼﺎﻝﺢ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﻴـﺔ‪ ،‬ﻭﺍﻝﺘﻲ ﻴﻔﻭﻕ ﻤﺒﻠﻐﻬـﺎ ﺍﻹﺠﻤﺎﻝﻲ ) ‪ 10.000.000‬ﺩ ﺝ (‪ ،‬ﻤﻥ‬
‫ﺍﻝﺤﻘﻭﻕ ﻭﺍﻝﻐﺭﺍﻤﺎﺕ ﺒﻌﻨﻭﺍﻥ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻭﺍﻝﺭﺴﻡ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻘﻴﻤﺔ ﺍﻝﻤﻀﺎﻓﺔ‪.‬‬
‫ﺏ‪ -‬ﺍﻝﺘﺼﺤﻴﺤﺎﺕ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﻴﺔ‪ ،‬ﺍﻝﺘﻲ ﺘﻘﻭﻡ ﺒﻬﺎ ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻔﺭﻋﻴﺔ ﻝﻠﺭﻗﺎﺒﺔ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﻴﺔ ﻓﻲ ﻤﺠﺎل ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻭﺍﻝﺭﺴﻡ ﻋﻠﻰ‬
‫ﺍﻝﻘﻴﻤﺔ ﺍﻝﻤﻀﺎﻓﺔ‪ ،‬ﻭﻴﻔﻭﻕ ﻤﺒﻠﻐﻬﺎ ) ‪ 10.000.000‬ﺩ ﺝ ( ‪.‬‬
‫ﻭﻴﺘﻡ ﺍﻝﻨﻅﺭ ﻭﺍﻝﻔﺼل ﻓﻲ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﺸﻜﺎﻭﻯ ﻓﻲ ﺃﺠل ‪ 06‬ﺃﺸﻬﺭ ﻁﺒﻘﺎ ﻝﻠﻤﺎﺩﺓ ‪ 2/77‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻤﺴﺘﻭﻴﻴﻥ‬
‫‪ :‬ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻤﺴﺘﻭﻯ ﺍﻝﻤﺤﻠﻲ‪ 03 :‬ﺃﺸﻬﺭ ‪.‬‬
‫• ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻤﺴﺘﻭﻯ ﺍﻝﻤﺭﻜﺯﻱ‪ 03 :‬ﺃﺸﻬﺭ‪.‬‬
‫ﺇﺫ ﻴﺤﻴل ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻝﻠﻭﻻﻴﺔ ﺍﻝﻤﻠﻑ ﻤﺸﻔﻭﻋﺎ ﺒﺭﺃﻴﻪ‪ ،‬ﺇﻝﻰ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﺭﻜﺯﻴﺔ )ﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ (‪ ،‬ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺼﺩﺭ ﺭﺃﻴﺎ ﻤﻠﺯﻤﺎ‬
‫ﻝﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ‪ ،‬ﻋﻨﺩ ﺍﺘﺨﺎﺫ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺍﻝﻭﺍﺠﺏ ﺘﺒﻠﻴﻐﻪ ﻝﻠﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺒﻭﺍﺴﻁﺔ ﺭﺴﺎﻝﺔ ﻤﻭﺼﻰ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻤﺼﺤﻭﺒﺔ ﺒﺎﻹﺸﻌﺎﺭ‬
‫ﺒﺎﻻﺴﺘﻼﻡ‪.‬‬
‫ﺃﻤﺎ ﺇﺫﺍ ﺘﻡ ﺍﻝﻘﺒﻭل ﺍﻝﻜﻠﻲ ﻝﻠﺸﻜﻭﻯ‪ ،‬ﻓﺈﻥ ﺍﻝﺘﺒﻠﻴﻎ ﻴﻜﻭﻥ ﺒﺭﺴﺎﻝﺔ ﻋﺎﺩﻴﺔ‪ ،‬ﺸﺭﻴﻁﺔ ﺍﻥ ﺘﺘﻀﻤﻥ ﺭﺴﺎﻝﺔ ﺍﻝﺘﺒﻠﻴﻎ ﺍﻷﺴﺒﺎﺏ ﺍﻝﻜﺎﻤﻠﺔ‬
‫ﻝﻠﺭﻓﺽ ﺍﻝﺠﺯﺌﻲ ﺃﻭ ﺍﻝﻜﻠﻲ ﻝﻠﺸﻜﻭﻯ ‪.‬‬
‫ﻜﻤﺎ ﺍﻨﻪ ﻴﺘﻌﻴﻥ ﻋﻠﻰ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻝﻠﻭﻻﻴﺔ ﺇﺭﺴﺎل ﻨﺴﺨﺔ ﻤﻥ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺍﻝﻤﺫﻜﻭﺭ‪ ،‬ﺇﻝﻰ ﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ‪.‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻟﺚ ‪ :‬ﺍﻟﺒﺖ ﻓﻲ ﺍﻟﺸﻜﻮﻯ ﻣﻦ ﻃﺮﻑ ﻣﺪﻳﺮ ﺍﻟﻤﺆﺳﺴﺎﺕ ﺍﻟﻜﺒﺮﻯ ‪:‬‬
‫ﺃﻨﺸﺄ ﺍﻝﻤﺸﺭﻭﻉ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻲ ﺒﻤﻭﺠﺏ ﺘﻌﺩﻴل ‪ 2003‬ﻫﻴﺌﺔ ﺠﺩﻴﺩﺓ ﻤﻜﻠﻔﺔ ﺒﺘﺴﻴﻴﺭ ﺍﻝﻤﺅﺴﺴﺎﺕ ﺍﻝﻜﺒﺭﻯ‪ ،‬ﻭﺍﻝﺘﻲ ﺒﻤﻭﺠﺏ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ‬
‫‪ 172‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‪ ،‬ﻭﻜﺎﺴﺘﺜﻨﺎﺀ ﻷﺤﻜﺎﻡ ﺍﻝﻤﻭﺍﺩ ‪ 77 ، 76 ، 71‬ﻤﻨﻪ‪ ،‬ﻓﺈﻥ ﺍﻝﺸﻜﺎﻭﻯ ﻭﺍﻻﺤﺘﺠﺎﺠﺎﺕ ﺍﻝﻤﺘﻌﻠﻘﺔ‬
‫ﺒﺘﺴﺩﻴﺩ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻭﺍﻝﺭﺴﻭﻡ‪ ،‬ﻴﺠﺏ ﺍﻥ ﺘﻘﺩﻡ ﺇﻝﻰ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻬﻴﺌﺎﺕ ﺍﻝﻤﻜﻠﻔﺔ ﺒﺘﺴﻴﻴﺭ ﺍﻝﻤﺅﺴﺴﺎﺕ ﺍﻝﻜﺒﺭﻯ ﺒﺎﻝﺒﺕ ﻓﻲ ﻜل ﺸﻜﺎﻭﻱ ﺍﻝﻤﻜﻠﻔﻴﻥ‬
‫) ‪(1‬‬
‫‪.‬‬ ‫ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻤﻥ ﺍﻝﺤﺠﻡ ﺍﻝﻜﺒﻴﺭ‪ ،‬ﻭﺍﻝﻤﻘﺩﻤﺔ ﺇﻝﻴﻪ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻷﺸﺨﺎﺹ ﺍﻝﻤﻌﻨﻭﻴﺔ ﺍﻝﻤﺤﺩﺩﺓ ﻗﺎﻨﻭﻨﺎ‬
‫)‪ (1‬ا د‪(.‬ادة‪$? D" 160‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪:‬‬
‫‪-‬ﻭﻴﺘﻌﻴﻥ ﻋﻠﻰ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻤﺅﺴﺴﺎﺕ ﺍﻝﻜﺒﺭﻯ ‪،‬ﺃﺨﺫ ﺭﺃﻱ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﺭﻜﺯﻴﺔ ) ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻌﺎﻤﺔ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ (‪ ،‬ﻓﻴﻤﺎ ﺇﺫﺍ ﻜﺎﻨﺕ ﺍﻻﺤﺘﺠﺎﺠﺎﺕ‬
‫ﺘﺘﻌﻠﻕ ﺒﻌﻤﻠﻴﺎﺕ ﺘﻔﻭﻕ ﻗﻴﻤﺘﻬﺎ ﺍﻹﺠﻤﺎﻝﻴﺔ ﻤﻥ ﺍﻝﺤﻘﻭﻕ ﻭﺍﻝﻐﺭﺍﻤﺎﺕ ﺜﻼﺜﻴﻥ ﻤﻠﻴﻭﻥ ﺩﻴﻨﺎﺭ ) ‪ 30.000.000‬ﺩ ﺝ (‪.‬‬
‫وأ< ا ‪R‬ع ا ا [ة ا‪-‬ة ‪ F‬ا دة ‪'* < F 172‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ ، -‬أن ا ‪'4#‬ن ا ‪O-IG 6 [4G‬‬
‫دون [ ‪ V ، 6‬ا ['ق أو ا `ا ت ‪ w4 ، [8 V 7<'G8‬ا (‪ -‬ا ‪ --KG6 ,‬ا ‪ K%Y‬ت ا ‪,‬ى ‪.‬‬
‫إ‪ W‬ا*{{‪ F{{ l‬ا ‪ {{-9‬ا ‪r{{ ،{{- 4‬ن ه{{‪ wf‬ا (‪GK{{8 P{{ {{-‬ث ‪ ،{{46‬و {{‪ PG{{ P‬ا ‪'GK{{ V{{ {{ 4‬اه ‪ {{[ ،‬ا‪ {{-* ,M‬ت ا د{{‬
‫ ‪-RG‬ه و‪-(8‬ه أ<ب ا]‪ D‬ل‪ h f6 qG ،‬د ‪, P .*'* < P-8‬س ‪ { 46‬ا ‪{-‬ان ا ‪ ،{ 4‬وإن آ{ ن { ت ‪O{46‬‬
‫ا ‪ K%Y‬ت ا ‪,‬ى ‪'GK‬ى ‪ O46‬و‪ W‬ت ا ‪ R‬ل ‪6‬ئ ا ‪N F ، (-‬ف ‪ K%Y‬ت ا ‪,‬ى ‪.‬‬
‫وا ه‪f‬ا‪',R ،‬ى زال ‪- (-‬ا*‪ V -‬ا ‪'GK‬ى ا ‪ V‬وا آي‪.‬‬
‫أ‬
‫‪'GK V /‬ى ا ا '‪@ W‬ا" ‪:‬‬
‫إذ ‪ lD'8‬آ ا ‪ ,R‬وي ا ‪@ 6 [4G‬ا" وا ‪'%‬م وا [{'ق وا `ا{ ت ‪ ،‬إ {‪ { V‬ا {'‪@{ W‬ا" ‪ {46 ،‬ا‪{G9‬ام آ{‬
‫ا‪DM‬اءات ا ‪ -,R‬وا '‪ ، -'0‬و‪ % K8‬ا 'ارد ‪ * e6‬ا ‪ {%8 P{c ،‬إ {‪ V‬أ *{ ا { ا ‪ {-‬ز{ ت‬
‫ ‪ ( ^0'8 Pc ، h f vI % KG‬ور< ‪ ، _-[8‬و‪ %8‬إ ‪ , l-RG V‬ن ‪ $-%e8‬ا @ ‪8 -9 ،‬رس ‪-9 F‬‬
‫ا ‪ ,R‬وا @ 'ن ‪.‬‬
‫و ا‪ #r6 (f ، -‬ء رأ‪: F l‬ل ا ‪ 7‬ا ا ‪'G‬ا‪ {D‬أ {‪{46 ،l‬ه ‪ {48‬د ا {‪',R‬ى ا‪G6W‬ا‪ {-‬إ {‪ V‬ا {‬
‫ا ‪ ، -‬و‪ K8‬و‪8‬رس أ م ‪ "G,‬ا {‪ ,R‬وى ‪{8 {-9 ،‬رس {‪ ، {D F‬إذ ‪ V{#4‬ر{‪ $-‬ا ‪ "{G,‬رأ{‪{ 6 { 8 P{c ، {(- l‬‬
‫ا ز ت ا ‪f‬ي ‪ #4‬رأ‪ l‬آ‪. (- h f‬‬
‫و أ‪-‬ا ‪ #4 ،‬ا ا '‪@ W‬ا" رأ‪ ، l‬إ ‪' 6‬ا[ أو ا ‪ O‬و @ ‪ {% P{c ، (-‬ا ‪[ {6 n{-G‬ار ا {‬
‫ا ‪ ^ @ 6 7,‬إ‪ 4T‬ر ‪'5' 6‬ل ‪.‬‬
‫و‪',% 4‬ت ا‪M‬دارة ‪46‬م ا د ة )‪ (04‬أ‪< ،(T‬ار ‪ O 6‬و ‪{ { 9‬م ا 'ا[{ ‪ @{ 6 7{,‬ا‪ {'30 {D‬‬
‫)‪ F4# ( (T‬أ م ا ن‪.‬‬
‫ب‪'GK V /‬ى ا‪M‬دارة ا آ ‪:‬‬
‫‪ X8‬ا‪M‬دارة ا آ ا ‪ ,R‬وي '‪'0‬ع ا اع‪ ،‬وا ‪ {[-[G 6 {[4G‬ت ا 'د{ {‪{N F‬ف ا (‪ {-‬ا ‪ 6 {,‬ا<{‬
‫ا ‪ V -‬ا ‪'GK‬ى ا '‪.N‬‬
‫‪ ,‬ا ا ت ا '‪z (D‬دارة ا آ ‪ 48 ،‬د ا '‪@ W‬ا" ‪ ، (- _-[G‬ودرا‪ ، (G{%‬وإ‪{6‬اء ا {أي ‪، {(-‬‬
‫‪ 48 Pc‬د ‪z‬دارة ا آ ‪[6 (- X‬ار ‪.‬‬
‫ه‪f‬ا ا [ار ‪ _N F @ 6 7, n‬ا ا '‪ W‬ا ‪ vGI‬إ<‪ ، - -‬ا‪ G% D‬أ‪.(T‬‬
‫) ‪ 10.000.000‬د ج (‪.‬‬ ‫آ‪8 h f‬ي ا أي آ ا ‪ - 4‬ت ا ‪'8 G‬ق ا ['ق وا `ا ت ‪ -< (-‬‬
‫ ‪< l`-8 46 @ 6 7,‬ار ا ‪ O‬ا ‪ ,‬أو ا أو ‪',%‬ت ا‪M‬دارة‪46 .‬م ا د )‪ _9 l ، (1‬ا‪ -GW‬ر ا 'ء‬
‫إ إ ‪ V‬ن ا ‪ F4#‬أو ان ^ د'ى <@ ‪ -‬أ م ا ` ا‪M‬دار ‪ $ 6‬ا [@ ‪:‬ل أر‪ {46‬أ‪ ({T‬ا‪{G6‬اء {‪'{ F‬م ا‪:G{%‬م‬
‫ا [ار ‪ O 6‬أو ا*‪ (G‬ء ا‪ D‬أر‪ 46‬أ‪',% 9 (T‬ت ا‪M‬دارة ‪.‬‬
‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻟﺜﺎﻟﺚ‪ :‬ﺍﻟﻠﺠﻮﺀ ﺇﻟﻰ ﻟﺠﺎﻥ ﺍﻟﻄﻌﻦ‪.‬‬
‫‪ ,9 [N‬م ا دة ‪ F 80‬ا [ *'ن ا‪DM‬اءات ا ‪ F-,RG _ ،-‬أن {‪ e‬إ {‪ { V‬ن ا ‪ F{4#‬ا {'ص ‪{ {(-‬‬
‫ا 'اد ‪ F 302 ، 301 ، 300 :‬ا [ *'ن ا @ا" ا ‪T‬ة و ا ‪'%‬م ا ‪' c‬ل إ ‪ V‬ا‪G%‬راك ا‪ #‬ء ا ‪{ {,8‬‬
‫‪ $-%e8‬و ء ا @ أو ‪ (6 K9‬وإ ا‪ G%W‬دة ‪ 4R8 P,9 F p8 * _9 F‬أو ‪. -8‬‬
‫ ‪ P( _ @ 6 F-,‬ا 'ء إ ‪ V‬ن ا ‪ F4#‬وذ ‪ F h‬ا‪ {D‬ا {'ل إ{ {‪ V‬ا‪G{%‬راك ا‪ {#‬ء ا ‪{ {,8‬‬
‫‪ $-%e8‬و ء ا @ أو { ‪ (6 K{9‬أو ‪ G{%:‬دة {‪ 4R{8 P{,9 F{ p8 {* _{9 F‬أو ‪ ، { -8‬وذ {‪ {* { 9 { h‬ذ ا‪{D‬‬
‫ا د < *'ن ‪ X‬ا ‪',R‬ى )أر‪ 46‬أ‪ ,R K 6 (T‬وي ا ‪ (- X G‬ا @ا" و‪ G%‬أ‪ ,R K 6 (T‬وي ا ‪{G‬‬
‫‪ (- X8‬ا‪M‬دارة ا آ ( ‪ ،‬أو ‪ 9‬ا ‪ O‬ا ‪ ,‬أو ا ‪',R‬ى ‪ < VG9‬ا*[@ ء ا‪ D‬ا [ *'* ‪. (- X‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫‪ vGI8‬ه‪ wf‬ا ن ‪ 6‬ا ز ت ا ‪@{ 6 [4G‬ا" ا ‪{T‬ة و ا ‪'{%‬م ا ‪ {c‬وا ‪ V{ P{%‬ر<{‪ P‬ا { ل‬
‫‪.‬و‪r 6‬ن ه ‪ l8‬ا ن ‪ F F-+ P@8‬ا ‪ @{ 6 F-,‬و ‪ F{ F-{+‬ا [{@ ء و ‪ F{ F-{+‬ا‪M‬دارة ا ‪ ،{-‬و{‪F‬‬
‫‪ D' l*r c‬ن ‪'GK V F4N‬ى ا اة ‪'GK V ،‬ى ا '‪ V Pc ، W‬ا ‪'GK‬ى ا آي‪ .‬و‪ vGI8‬آ ‪{ 6‬‬
‫ا ‪'4#‬ن ‪ -< "K9‬ا @ ا و‪ V 0‬ا ‪. (6 7,‬‬
‫‪4G%‬ض ‪ (-,R8 -9 F ,‬وا‪) (5 G‬ا ع اول( ‪ Pc ،‬إ ا‪DM‬اءات ا [ *'*‪ F4# -‬أ م ه{‪ wf‬ا { ن )‬
‫ا ع ا ‪ ، ( * +‬وآ‪f‬ا ا]راء ا درة ‪ F‬ه‪ wf‬ا ن )ا ع ا ‪. ( +‬‬
‫آ أن ا ز ت ا ‪'[6 [4G‬ق ا ‪ { (6 vGI8 -KG‬ا { )ا ‪'GK{ V{(_{-'G‬ى ا '‪ ،{W‬ه{‪ wf‬ا { {‪P‬‬
‫‪'* < (- v‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ -‬آ أ*‪ ` P l‬ا 'اد ا ‪-% v8 G‬ه و‪'* < ( -8‬ن ا ‪#G% ، -KG‬ق ( ‬
‫‪ -9 F‬ا ‪ P-G‬و ا‪ GW‬ص )ا ع ا ا‪.( ^6‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻷﻭﻝ‪ :‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻭﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﻟﺠﺎﻥ ﺍﻟﻄﻌﻦ ﻟﻠﻀﺮﺍﺋﺐ ﺍﻟﻤﺒﺎﺷﺮﺓ ﻭ ﺍﻟﺮﺳﻢ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻘﻴﻤﺔ ﺍﻟﻤﻀﺎﻓﺔ ‪:‬‬
‫أ*‪eR‬ت ن ا ‪ F4#‬ا‪M‬دار ا ا ‪ "D' 6‬ا دة ‪, 23‬ر ‪'* < F‬ن ا ‪ ،1969 K -‬و<ارات ا ‪ _{-#G‬ا { در‬
‫{{{ أآ‪ 1969 6'{{{G‬و ‪ {{{ 02‬رس ‪ {{{(',8 X @{{{8 {{{-9 1970‬وا‪ {{{ P{{{c . (5 {{{G‬ا [{{{ *'ن ر<{{{‪ 60/90 P‬ا ‪Y‬ر{{{ {{{‬
‫‪ 1990/12/31‬ا ‪'* {{< F @{{G‬ن ا ‪ {{ 1991 K{{ {{-‬ا {{'اد ‪ {{ P{{c ،l{{ ،31 ،30 ،29‬ا [{{ *'ن ر<{{‪ 26/91 P‬ا {{‪Y‬رخ‬
‫‪ 1991/12/18‬ا ‪'* < F @G‬ن ا ‪ 1992 % -‬ا 'اد ‪. 51.50.49 :‬‬
‫‪ Pc‬ا [ *'ن ر<‪ 03/94 P‬ا ‪Y‬ر ‪ 1994/12/31‬ا ‪'* < F @G‬ن ا ‪ 1995 % -‬ا دة ‪ ،l 22‬آ{ ه{‪wf‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫ا ‪:4G‬ت ‪ D‬ءت ‪ F‬أ‪ D‬أن ‪'8‬اآ" ه‪ wf‬ا ن ا‪ 9:5M‬ت ا‪ G<W‬د وا ‪W'G‬ت ا ‪R G‬ه ا ‪ m-‬ا ‪ 4‬م‬
‫)‪ (1‬ﺴﻌﺩ ﺍﻝﺩﻴﻥ ﺒﻭﺭ ﺒﻴﻊ ‪،‬ﻋﺒﺩ ﺍﻝﻘﺎﺩﺭ ﻁﺎﻭﺴﻲ‪ ،‬ﺍﻝﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻓﻲ ﻅل ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ‪،‬‬
‫ﻤﺫﻜﺭﺓ ﻨﻬﺎﻴﺔ ﺍﻝﺩﺭﺍﺴﺔ ﻝﻨﻴل ﺸﻬﺎﺩﺓ ﺍﻝﺩﺭﺍﺴﺎﺕ ﺍﻝﻌﻠﻴﺎ ﺍﻝﻤﺘﺨﺼﺼﺔ ﻓﻲ ﺍﻝﺠﺒﺎﻴﺔ‪ ،‬ﺍﻝﻤﺩﺭﺴﺔ ﺍﻝﻭﻁﻨﻴﺔ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ﺹ ‪21‬‬
‫)‪7 (2‬اف "‪0" ،6‬آة ا‪-‬ج ‪() *+‬دة ارا=ت ا
ا‪ ،‬ص ‪. 37‬‬
‫أو‪ : W‬ا ‪ F4#‬ا ‪@ 6 5 I‬ا" ا ‪T‬ة وا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ ‪'GK V‬ى ا اة ‪.‬‬
‫أ*‪eR‬ت ه‪ wf‬ا ‪ V@G[ 6‬ا ر<‪ 654/68 P‬ا ‪Y‬رخ ‪ 1968/12/30‬ا ‪'* {< F @G‬ن ا ‪"{D' 6 1969 {% {-‬‬
‫ا دة ‪, 23‬ر‪ .‬وآ *‪ V K8 X‬ا ‪ F4#‬ا‪M‬دار ‪5 Pc .‬ر ا ر<‪ 18-93 P‬ا ‪'* {< F @G‬ن ا ‪{ 1994 K{ {-‬‬
‫ا دة ‪ ،l 29‬وا ‪48 G‬ل ا دة ‪ (8[ 300‬او ‪'* < F V‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة ‪ { : q{G‬ا ‪ F{4#‬ا‪M‬دار{ {اة‪.‬‬
‫وآ ن أ ‪N 48‬أ {‪ V‬ه{‪ wf‬ا { ‪ v{* "{D' 6‬ا { دة ‪ F{ 22‬ا [{ *'ن ر<{‪ 03/94 P‬ا {‪Y‬رخ { ‪ 1994/12/24‬ا ‪F @{G‬‬
‫< *'ن ا ‪ 1995K -‬ا ‪ 4‬دة ‪'* < F 300‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة ‪.‬‬
‫‪ "K‬ه‪ wf‬ا دة ‪ eR8 l*r‬ى آ داة ‪ F4N‬ا @ا" ا ‪T‬ة وا ‪'%‬م ا ‪',G8 c‬ن ‪: F‬‬
‫• ر‪ $-‬ا اة ر‪. K-‬‬
‫• ر‪ $-‬ا [ ر‪ R* %‬ط ا ‪. @ 6 7,‬‬
‫• ر‪ $-‬ا ‪ -RG‬ا ‪ vGI‬إ<‪. - -‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫• @'‪ F‬دا ‪ F-‬و@'‪ F‬إ‪ F F-- 0‬آ ‪ P(-{-48 6‬ا ‪ {-4‬ت أو ا‪ {8W‬دات ا (‪ {-‬و{ ‪{ { 9‬م و‪'{D‬د ا‪ {8W‬دات‬
‫ا (‪ {{-‬وا ‪ {{-4‬ت ‪ V{{ l{{*r ،‬رؤ‪ {{%‬ء ا {{ ‪ $‬ا {{‪ -4R‬ا {{ ا‪ {{-G‬ر ه{{‪WY‬ء {{‪ F-{{6 F‬ا ‪ F-{{,‬ا {{‪'{{4G G Ff‬ن ‪{{I6‬ات‬
‫و‪ '4‬ت آ ‪ -‬ر‪ %‬ا ( م ا 'آ إ ‪. P(-‬‬
‫{‪ F-{48 PG‬ا{@ ء { {‪:‬ل ا {{‪ F(R‬ا {‪ {-8e Ff‬ن ‪ {8 {46‬ا { ‪ $‬ا {{‪ -4R‬ا { {ة {@'‪ P(G‬ه{ *{‪{{ (K‬ة‬
‫@' ا ‪ $‬ا ‪ -4R‬ا ‪ ،‬آ " أن ‪',‬ن ه‪WY‬ء ا@ ء ‪D -K{D F‬ا{‪ ،‬وأن ‪ F{% {[ W‬آ{ {@' {‪25 F‬‬
‫‪ ،%‬و " أن ‪ ^G G‬آ @' ‪ l<'[6‬ا *‪ . -‬آ ‪'4@I‬ن ‪G W‬ا ت ا ‪ K‬ا (‪ ،‬ا ‪8 G‬ض ‪ P(-‬ا‪ GW‬ع ‪ F‬إ‪ R‬ء‬
‫أ‪%‬ار ا‪ IT‬ص ا ‪ ,9 [N F- G‬م ا دة ‪'* < F 65‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ 9 .-‬و{ ة أو {ل أو ا‪{ 7{* [G{%‬د‬
‫ا@ ء ‪ PG ،‬إ‪D‬اء ‪ --48‬ت ‪ $* "K6‬ا ‪R‬وط ا ‪f‬آ'رة أ‪. w:‬‬
‫‪ ( V 'G‬م ا * '‪ 7‬إدارة ا @ا"‪ V l ،‬ا< ر‪ 8‬ا<"‪ l-4 ،‬ا @ا" ‪.W' 6‬‬
‫‪ vGI8‬ا ‪ F4#‬ا ‪@ 6 5 I‬ا" ا ‪T‬ة وا ‪ V{ P{%‬ا [‪ { -‬ا {@ {‪'GK{ V‬ى ا {اة ‪ { X{ 6‬ا ‪'{4#‬ن‬
‫ا ‪', G‬ن '‪ # q-8 "N ('0‬ار‪ P--[8 ",8‬ا ' ء ا @ أو ‪ K9‬ب ا @ أو ا‪ G%W‬دة ‪4R8 v* F‬‬
‫أو ‪. -8‬‬
‫‪[8‬م ا ‪'4#‬ن أ م ه‪ wf‬ا ‪ K n [ ،‬ه ا ‪ { { @{ 6 7{,‬ل ا {@ا" ا ‪{T‬ة {‪500.000 F‬‬
‫دج أو ‪ 4‬د ( ‪ .‬وآ‪f‬ا ‪ V P% K 6‬ا [‪ { -‬ا {@ { [{ {‪ 500.000 F‬دج أو ‪ 4‬د ({ وا ‪ {G‬ا‪f{I8‬ت ا‪M‬دارة {‪ [K‬‬
‫‪< (*eR6‬ارا ‪ O 6‬ا ‪ ,‬أو ا )‪.(1‬‬
‫و" أن ‪48‬ض ا ‪ #‬ت ‪ V‬ا ا‪ (2) F(T D‬ا‪ G‬را ‪ 8 F‬ر ‪< n-8‬ار ا‪M‬دارة ‪.‬‬
‫‪ : -* c‬ا ‪ F4#‬ا '‪ -W‬ا ‪@ 6 5 I‬ا" ا ‪T‬ة وا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ ‪:‬‬
‫*‪ F',8 V X‬ه‪ wf‬ا ا دة ‪'* < F 301‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة وا ‪'%‬م ا ‪ PG{ .c‬إ*{‪ R‬ء ا { ا '‪F{4# {-W‬‬
‫‪'GK V‬ى آ ‪ 4T $‬و‪ W‬و‪',G8‬ن ‪:F‬‬
‫• < ‪ l-4 0‬ر‪ $-‬ا ‪ $‬ا [@ ا ‪ vGI‬إ<‪ - -‬ر‪. K-‬‬
‫• ‪ F +‬ا 'ا ) ‪ K 6‬ا ا‪ F + F4 ،‬ا 'ز ا (‪.‬‬
‫• ا @ا" ا '‪. W‬‬
‫• ‪ F +‬ا ` ا ‪ G‬ر ا '‪'D‬دة ‪'GK V‬ى ا '‪ ،W‬وان ‪f{48‬ر ذ {‪ h{8 F{ :+{ F-{4 h‬ا ‪ {G {G‬ا‪ (5 {G‬إ {‪V‬‬
‫ا '‪ W‬ا ‪.-4‬‬
‫• ‪ (5)K‬أ@ ء دا ‪ F-‬و ‪ (5)K‬أ@ ء إ‪'-4 F-- 0‬ن {‪ {< F‬ا ‪ {-4‬ت أو ا‪ {8W‬دات ا (‪ ،{-‬وان ‪f{48‬ر ذ {‪،h‬‬
‫‪ GI‬ر ر‪ $-‬ا ‪ $‬ا ‪ 4R‬ا '‪ W‬ه‪WY‬ء ا@ ء ‪ F-6 F‬ا@ ء ا ‪ $ F-*',‬ا ‪ 4R‬ا '‪T ، W‬ط ‪'{8‬اه‪V{ P‬‬
‫ات و‪ '4‬ت داء ( (‪. P‬‬
‫• ‪ F +‬ا ` ا ‪. W' -9:‬‬
‫)‪(1‬ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 05‬ﻤﻥ ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻥ ﺭﻗﻡ ‪ 22-03‬ﺍﻝﻤﺅﺭﺥ ﻓﻲ ‪ 04‬ﺫﻱ ﺍﻝﻘﻌﺩﺓ ﻋﺎﻡ ‪ 1424‬ﺍﻝﻤﻭﺍﻓﻕ ﻝل ‪ 28‬ﺩﻴﺴﻤﺒﺭ ﺴﻨﺔ ‪ ، 2003‬ﺍﻝﻤﺘﻀﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﻤﺎﻝﻴﺔ ‪، 2004‬‬
‫ﺍﻝﺘﻲ ﻋﺩﻝﺕ ﺍﻝﻔﻘﺭﺓ ‪ 2‬ﻤﻥ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 300‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻭﺍﻝﺭﺴﻭﻡ ﺍﻝﻤﻤﺎﺜﻠﺔ ‪.‬‬
‫‪ F--48 PG‬أ@ ء ا ‪ F4#‬ا '‪ 46 -W‬ا*‪ {IG‬ب أ{@ ء ا {‪ $‬ا {‪ 4R‬ا {'‪{ W‬ة {@'‪ P(G‬ه{ *{‪{ (K‬ة {@'‬
‫ا ‪ $‬ا ‪ 4R‬ا '‪ . W‬و ‪ {9‬ل و{ ة أو {ل أو ا‪ 7{* [G{%‬ا{@ ء {‪ V‬ا<{‪ F-{-48 PG{ l{* ،‬أ{@ ء ‪{D‬د ‪${6‬‬
‫ا ‪R‬وط‪.‬‬
‫‪ ^@I‬ا@ ء ‪ $‬ا ‪R‬وط وا‪G W‬ا ت ا ‪f‬آ'رة ‪ vI - [6 %‬ا ‪ F4#‬ا ‪@ 6 5 I‬ا" ا ‪T‬ة وا ‪P%‬‬
‫‪ V‬ا [‪ -‬ا @ ‪'GK V‬ى ا اة‪.‬‬
‫‪8‬ي ا رأ( ا ‪ #‬ت ا ا‪ -‬إ ‪ V‬ا {'ل أ{ {‪ q-{8 V‬ا‪ {#‬ء ا ‪ { {,8‬إ<{ار أ‪ {%‬س ا {@ أو ‪ (6 K{9‬‬
‫وإ ا‪ G%W‬دة ‪ _9 F‬ا ‪ 4R8 P,9 F ",8‬أو ‪. . -8‬‬
‫و" ان ‪ "8‬ه‪ wf‬ا ‪ #‬ت ‪: 8e V‬‬
‫‪ -‬أ<{{‪ K‬ط ا {{@ا" ا ‪{{T‬ة أو ا ‪'{{%‬م ا ‪ ،{{c‬ا ‪ 5.00.000 F{{ {{(` {{ {{G‬دج و[{{ {{‪ 2000.000 F‬دج أو‬
‫‪ 4‬د ({ ‪ .‬وآ{‪f‬ا {‪ n‬ا ‪ V{ P{%‬ا [‪ { -‬ا {@ ا {‪f‬ي { {‪ 500.000 F‬دج و[{ أو ‪ {4‬دل ‪ 2000.000‬دج وا ‪ {G‬أ‪{5‬رت‬
‫ا‪M‬دارة ‪6 [K‬أي <ارا ‪ O 6‬ا ‪ ,‬أو ا ‪.‬‬
‫‪ -‬ا ‪'4#‬ن ا ‪ G‬آ *‪ X‬ر‪ F O‬ا ‪'GK V F4#‬ى ا اة ‪.‬‬
‫و" ان ‪[8‬م ه‪ wf‬ا ‪ #‬ت إ ‪ V‬ا ا‪ (2) F({T {D‬ا‪{G6‬اء {‪ {8 F‬ر ‪ n{-8‬ا [{ار إ {‪ V‬ا‪M‬دارة أو ا‪:G{%‬م رأي {‬
‫ا ‪'GK V F4#‬ى ا اة )‪. (1‬‬
‫ ‪',8‬ن ‪S‬راء ا ‪'GK{ V{ F4#‬ى ا {اة و { ا ‪ F{4#‬ا '‪{5 { I {-W‬ا‪ {,9 9‬م ا [{ *'ن ا { ‪F{, ،‬‬
‫ ا '‪@ W‬ا" ه‪ wf‬ا ‪ f-8 7-<'8 ،‬رأي إ‪9‬ى ه ‪ F-8‬ا ‪ #T ، F-G‬إ‪:6‬غ ا ‪ "9 5 $ G‬ا ‪. F4#‬‬
‫و ه‪ wf‬ا ‪'[ ،‬م ا ا '‪@ W‬ا" ‪ {0 F4N P[G6‬إ‪{9‬ى ه{‪ Ff‬ا {أ‪ F-‬أ{ م ا ‪ { ,‬ا‪M‬دار{ ‪،‬وه{‪f‬ا { ا‪{D‬‬
‫أ< ‪ (01) (T w‬وا‪ 9‬ا‪ G‬را ‪ 8 F‬ر ا‪M‬د‪W‬ء ‪ 6‬أي)‪.(2‬‬
‫و‪8‬ر ا‪ TM‬رة إ {‪ V‬ا*{‪ F{, W l‬ا ‪ { F{4#‬ا [{ارات ا ‪f{IG‬ة {‪{N F‬ف { ا ‪'{4#‬ن ا '‪ {-W‬إ‪ W‬أ{ م ا [{@ ء ) ا ‪{ ,‬‬
‫ا‪M‬دار()‪.(3‬‬
‫)‪ (1‬ادة ‪ D" 6‬ا ‪$‬ن ر? ‪>"22 – 03‬رخ ذي ا

ة م ‪ 1424‬اا] ل‪ 28‬د‪. 2003 ;%‬ا‪$? DH‬ن ا‬
‫‪ ، 2004 +%‬ا
^ ة ا‪ D" $‬ادة ‪$? D" 301‬ن ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة وا=م ا‪. W‬‬
‫)‪M d" (2‬درة ‪ D‬ا ا
" ‪H‬ا‪ – G:‬ا‪+‬زت ا‪. ;H‬‬
‫)‪ (3‬ا* ا‪ – 2004 ;H! kl ;d‬وزارة ا ص ‪. 85‬‬
‫‪ : + c‬ا ‪ F4#‬ا آ ا ‪@ 6 5 I‬ا" ا ‪T‬ة وا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ ‬

‫*‪ X‬ا دة ‪ (8[ 302‬او ‪'* < F V‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة وا ‪'%‬م ا ‪ V c‬أ*‪ eR8 l‬ى ا {'زارة ا ‪{,‬‬
‫‪ ، - 6‬آ ‪ F4#‬ا @ا" ا ‪T‬ة وا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ ‪: F ,RG8‬‬
‫‪ -‬ا 'ز ا ‪ - 6 7,‬أو ‪ l+‬ا 'ض < *'* ) ر‪. ( K-‬‬
‫‪ + -‬وز ا ‪4‬ل‪ V ،‬ان ‪',‬ن ‪ V 86‬ا< ‪.‬‬
‫‪ + -‬وز ا ‪ V ،-(G‬ان ‪',‬ن ‪ V 86‬ا< ‪.‬‬
‫‪ + -‬وز ا ‪ G‬رة‪ V ،‬ان ‪',‬ن ‪ V 86‬ا< ‪.‬‬
‫‪ -‬ا ا ‪ 4‬م ‪-‬ا*‪ -‬أو ‪ V 86 l+‬ا< ‪.‬‬
‫‪ -‬ا ا آي ‪ I‬أو ‪ V 86 l+‬ا< ‪.‬‬
‫‪ + -‬ا ` ا ‪ G‬ر '‪ W‬ا ‪ ، -4‬ن ‪f48‬ر ذ ‪ F + h‬ا ` ا '‪ G -N‬رة‪.‬‬
‫‪ F + -‬ا ` ا ‪ ، W' -9:‬ن ‪f48‬ر ذ ‪ F + h‬ا ` ا '‪.9: -N‬‬
‫‪ + -‬ا‪ 8W‬د ا ( ا ‪.4‬‬
‫‪ " * -‬ا ز ت ا‪M‬دار‪ ،‬وا [@ ‪ -‬ا ‪@ 4‬ا" ‪[ lG6‬ر ا ‪.‬‬
‫‪ -‬آ ‪ "8‬ا ا ‪f‬ي ‪',‬ن ‪ F‬أ@ ء ‪ q‬ا ا ‪@ 4‬ا"‪ l-4 ،‬ا ا ‪ 4‬م @ا"‪.‬‬
‫‪GR‬ط أ@ ء ه‪ wf‬ا { ‪ ،‬ان ‪ {[8 W‬أ { ره‪ ، {% 25 V{ P‬وان ‪'{4G G‬ا ‪ P(<'{[6‬ا *‪ {-‬وان ‪'{G‬ا ‪K{ 6‬‬
‫ا ( ا 'ص ‪ l-‬ا دة ‪'* < F 65‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪. -‬‬
‫‪8‬ي ا ا آ ‪ F4#‬رأ( ا ‪ #‬ت ا ا‪ -‬إ ‪ V‬ا 'ل أ ‪ q-8 V‬ا‪ #‬ء ا ‪ ,8‬إ<{ار أ‪ {%‬س‬
‫ا @ أو ‪ (6 K9‬وأ ا‪ G%W‬دة ‪ _9 F‬ا ‪ 4R8 P,9 F "8G‬أو ‪. -8‬‬
‫و" ان ‪ "8‬ه‪ wf‬ا ‪ #‬ت ‪: 8e V‬‬
‫‪ -‬أ<‪ K‬ط ا @ا" ا ‪T‬ة أو ا ‪'%‬م ا ‪ c‬وآ‪f‬ا ‪ K 6‬ض ا ‪ V P%‬ا [‪ { -‬ا {@ {‪ V‬ا ‪ F-{,‬ا {‪--K{8 Ff‬ه‪P‬‬
‫ا (‪ -‬ا ‪ --KG6 ,‬ا ‪ K%Y‬ت ا ‪,‬ى وا ‪ G‬أ‪5‬رت ا‪M‬دارة ا ‪6 [K -‬أي <ارا ‪ O 6‬ا ‪ ,‬أو ا ‪.‬‬
‫‪ -‬أ<‪ K‬ط ا @ا" ا ‪T‬ة أو ا ‪'%‬م ا ‪ c‬ا ‪ 2000.000 F{ (` G‬دج وآ{‪f‬ا ‪{ K{ 6‬ض ا ‪ V{ P{%‬ا [‪{ -‬‬
‫ا @ ا ‪f‬ي ‪ .2.000.000 F‬دج وا ‪ G‬أ‪5‬رت ا‪M‬دارة ‪< (*eR6 [K‬ارا ‪ O 6‬ا ‪ ,‬أو ا ‪.‬‬
‫و" ان ‪[8‬م ه‪ wf‬ا ‪ #‬ت إ ‪ V‬ا ا‪ (2) F(T D‬ا‪G6‬اء ‪ 8 F‬ر ‪ n-8‬ا [ار إ ‪ V‬ا‪M‬دارة )‪.(1‬‬
‫و‪8‬ر ا‪ TM‬رة إ ‪ V‬ان ا 'ء إ ‪ V‬ن ا ‪ 7-<'8 l "8G W F4#‬إ‪D‬اءات ‪ -8 f-8‬ا @ ‪.‬‬
‫آ ا*‪' W l‬ز ا 'ء إ ‪ V‬ا ‪ F4#‬أ م ه‪ wf‬ا ن ‪ 46‬ا 'ء إ ‪ V‬ا [@ ء )‪.(2‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ ‪ :‬ﺍﻹﺟﺮﺍﺀﺍﺕ ﺍﻟﻘﺎﻧﻮﻧﻴﺔ ﻟﻠﻄﻌﻦ ﺃﻣﺎﻡ ﻟﺠﺎﻥ ﺍﻟﻄﻌﻦ ﻟﻠﻀﺮﺍﺋﺐ ﺍﻟﻤﺒﺎﺷﺮﺓ ﻭﺍﻟﺮﺳﻢ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻘﻴﻤﺔ ﺍﻟﻤﻀﺎﻓﺔ ‪:‬‬
‫‪#G%‬ق (‪ wf‬ا [‪: F #‬ل درا‪T %‬وط <'ل ا ‪ F4#‬وآ‪f‬ا ‪ -%‬أ ل ن ا ‪.F4#‬‬
‫‪ ^@I8‬ا ‪'4#‬ن ا ‪[8 G‬م أ م ن ا ‪@ F4#‬ا" ا ‪T‬ة وا ‪ V{ P{%‬ا [‪ { -‬ا {@ إ {‪{T V‬وط ‪ -,{T‬وأ{ى‬
‫'‪ " -'0‬ا‪G9‬ا( ‪ < F‬ا ‪.@ 6 7,‬‬
‫أو‪T :W‬وط <'ل ا ‪'4#‬ن‪:‬‬
‫ ‪',8 ,‬ن ا ‪'4#‬ن ا [ أ م ن ا ‪'GK V F4#‬ى ا اة أو ا '‪ W‬أو ا ا آ ‪ " ، '[،‬ان ‪'G8‬‬
‫‪T (-‬وط ‪ -,T‬وأى '‪ -'0‬ه *‪ (K‬ا 'اردة ا {‪',R‬ى ا [{ إ {‪ V‬ا { ا {'‪@{ W‬ا" إ‪ {0‬إ {‪{T V‬وط‬
‫أى *‪GI‬ه ‪: -‬‬
‫‪ -1‬ا ‪R‬وط ا ‪: - + G8 -,R‬‬
‫‪ -‬أن ‪',‬ن ا ‪< < @ 6 7,‬م ‪ ,T‬إ ‪ V‬ا ا '‪@ W‬ا" ‪.‬‬
‫‪ -‬أن ‪', W‬ن ا ‪ < @ 6 7,‬ر^ د'ى أ م ا ‪ ,‬ا‪M‬دار‪.‬‬
‫ا^ ة ‪ D" 2‬ادة ‪$? D" 302‬ن ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة وا=م ا‪ ، W‬ا
!‪ G7‬ادة ‪$? D" 07‬ن‬ ‫)‪( 1‬‬
‫‪2004 +%‬‬
‫ادة ‪$? D" 81‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬ ‫)‪( 2‬‬
‫‪ -‬أن ['م ا ‪ P[G6 @ 6 7,‬ا ‪ F4#‬أ م ه‪ wf‬ا ن ‪:‬ل ‪ 8 F F(T‬ر ‪< n-8‬ار ا‪M‬دارة‪.‬‬
‫‪ -‬أن ‪',‬ن ‪ P[8‬ا ‪ "K9 F4#‬ا ا @ ا و‪ -9 ،l- 0‬ا*‪ { K 6 l‬ن ا ‪'GK{ V{ F{4#‬ى ا {اة ‪'{,8‬ن ا<{‬
‫‪ 500.000 F‬دج ‪.‬‬
‫‪ K 6 -‬ن ا ‪'GK V F4#‬ى ا '‪ 500.000 F W‬دج إ ‪ 2000.000 V‬دج ‪.‬‬
‫‪ K 6 -‬ن ا ‪ V F4#‬ا ‪'GK‬ى ا آي‪ ،‬أآ ‪2000.000 F‬دج‪.‬‬
‫‪T -2‬وط ا '‪: -'0‬‬
‫" ان ‪ _48‬ا ‪'4#‬ن ‪ # 6‬ت ا ا‪ -‬إ ‪ V‬ا {'ل {‪ q-{8 V‬ا‪ {#‬ء ا ‪ { {,8‬إ<{ار أ‪ {%‬س ا {@ أو {‬
‫‪ (6 K9‬أو ا‪ G%W‬دة ‪ 4R8 P,9 F p8 * _9 F‬أو ‪ -8‬و‪ V F-4G‬ا ‪ @ 6 7,‬ان ‪ F-‬ذ ‪. lG ,T h‬‬
‫‪ -%: -* c‬أ ل ن ا ‪ F4#‬ا‪M‬دار ‪:‬‬
‫‪ 46‬ا‪:G%‬م ا ‪'4#‬ن ‪N F‬ف ن ا ‪ F4#‬ا‪M‬دار @ا" ا ‪T‬ة وا ‪ V P%‬ا [‪ { -‬ا {@ ‪'{[ ،‬م آ ‪ "{8‬ا {‬
‫‪--[G6‬ه ‪'% %‬ي ص ‪f(6‬ا ا `ض و' ( إ ‪ V‬ا ا '‪@ W‬ا" ‪ 7{ -,R{G‬ا ‪ F{4#‬ا {‪f‬ي ' {‪{6 l‬ور‪ w‬إ {‪V‬‬
‫‪ "G,‬ا ز ت ا‪M‬دار وا [@ ‪ -‬و‪ K‬ا ‪ K‬ا ‪ I‬ص ‪.(1) h f6‬‬
‫‪ e‬ا @ا" '‪ 'G6 W‬ا ‪ 7‬إ ‪ bG V‬ا @ا" ا ‪ vGI‬إ<‪'{[- - -‬م ‪'{9 _{-[G6‬ل ا ‪ F{4#‬و{ي رأ{‪l‬‬
‫ *[ ط ا اع و‪ w-4‬ا @ا" ا '‪ W‬ا ‪f‬ي ‪[8 #4‬ا ‪ F‬ذ ‪.h‬‬
‫‪ {{ PK{{8 {{46‬ا ‪ {{[8 F{{4#‬ا {{ ا {{'‪@{{ W‬ا"‪ً {{6 ^{{ G8 ،‬ء {{‪ F{{ "{{N V‬ر‪ (K{{-‬ا {{‪f‬ي {{" ‪ l{{-‬ان {{‪n‬‬
‫أ@ ( )‪R (10‬ة أ م < ‪ 8‬ر ا‪ GDW‬ع‪.‬‬
‫آ ‪ F,‬ا‪ G%‬ء ا ‪ ،l % < @ 6 7,‬و ه‪ " wf‬إ‪ #‬ر‪R (10) w‬ة أ م < ‪ 8‬ر ا‪ GDW‬ع‪.‬‬
‫‪ [48‬آ ‪'G6‬ا ا ب ا [ *'* ‪: ( GDW‬‬
‫• ‪ K‬ا ‪ F4#‬ا‪M‬دار اة‪ ،‬ن ا ب ه' ‪ (3/2 ) +c‬ا@ ء ‪ V‬ا<‪.‬‬
‫)‪
= (1‬ا‪! D‬ر!‪ ;،Q‬ا در ‪P‬و=‪ ،‬ا‪ Q7‬ا‪ ]!%‬ص‪.30 :‬‬
‫• ‪ K 6‬ا ‪ F4#‬ا '‪ ، -W‬ن ا ب ه' ‪ (7) 4%‬أ@ ء ‪ V‬ا<‪.‬‬
‫• أ ا ا آ ‪ ،F4#‬ن ا ب ه' أر‪ (4) 46‬أ@ ء ‪ V‬ا<‪.‬‬
‫‪ ^ G8‬آ{ {‪ F‬ا { ا آ{ وا '‪{ F{4# {-W‬ة آ{ ‪ (03) {c:c‬أ‪ V{ ({T‬ا<{‪ ،‬إ{ ‪ { v{I { -‬ا ‪V{ F{4#‬‬
‫‪'GK‬ى ا اة ن ا [ *'ن ‪ P‬د ( أي ة ‪ GD:‬ع‪ 6 PG- ،‬ءا ‪ V‬ا‪ G%‬ء ‪ F‬ر‪. (K-‬‬
‫‪ fIG8‬آ <ارا‪ ، -d 6 (8‬و ‪ K8 9‬وي ا‪'5‬ات ‪'5 qD‬ت ا ‪. $-‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻟﺚ‪ :‬ﺍﻵﺭﺍﺀ ﺍﻟﺼﺎﺩﺭﺓ ﻋﻦ ﻟﺠﺎﻥ ﺍﻟﻄﻌﻦ ﺍﻹﺩﺍﺭﻳﺔ ﻭﻃﺒﻴﻌﺘﻬﺎ‪:‬‬
‫‪'[8‬م ن ا ‪'4# 6 6 F4#‬ن ا [ ( ‪ {46‬ا‪ {[8 V{ {(:N‬ر ا { ا {'‪@{ W‬ا" ‪ ،‬وآ{‪f‬ا ‪ {46‬ا‪:{NW‬ع‬
‫‪f V‬آات وو‪ _ c‬ا‪N‬اف ا ز‪.‬‬
‫‪ { n{8‬ن ا ‪S F{4#‬راءه{ ‪'6‬ا‪ #{%‬آ ‪ "{8‬ا { ا '‪ {-W‬إ {{‪ { V‬ا {'‪@{ W‬ا" { ا‪ {D‬أ<{ ‪R{ w‬ة )‪ (10‬أ{{ م‬
‫‪ K 6‬راء ا ‪'GK V F4#‬ى ) ا اة( ‪.‬‬
‫وذ ‪ h‬ا‪G6‬اء ‪ 8 F‬ر ا*‪ (G‬ء ا‪ `T‬ل ‪ .‬أ{ ‪ v{I { -‬أراء ا { ا آ{ ‪ { n{8 {(*r‬ا‪ {D‬أ<{‪ K‬ط {‪(20) FR‬‬
‫) ‪. (1‬‬
‫' ‪ 8 F‬ر ا‪ (:G%‬‬
‫و{" {‪ { V‬ا {@ا" ‪ {W' 6‬إ‪:{6‬غ ا ‪{[6 {4‬ار ا ‪ O-{IG‬أو ا {‪ O‬ا {‪f‬ي {" ان ‪'{,‬ن ‪{ {[6 #‬أي {{‬
‫ا ‪ F4#‬وه‪f‬ا ‪:‬ل ‪ 8 F F(T‬ر ا‪:G%‬م رأي ا )‪.(2‬‬
‫‪8‬ر ن ا ‪'4#‬ن ‪'GK V‬ى ا اة وا '‪ W‬وآ‪f‬ا ا ‪ F4#‬ا آ أراء ‪ ،[6 #‬و ه{‪ wf‬ا { ‪ q{8‬ه{‪wf‬‬
‫ا]راء {{ {{‪z‬دارة ا ‪ {{-‬و{{" ان ‪'{{,8‬ن ا]راء ‪ ،{{4‬و‪ {{ F-{{8‬ا‪ @{{G<W‬ء {{‪ n‬ا ‪ @{{-IG‬ت‪ {{-d ،‬ا*{{‪{{ F{{, l‬‬
‫ا @ا" ‪ f-8 -De8 W' 6‬رأي ا ‪'GK V F4#‬ى ا اة أو ا '‪ ، W‬إذا آ ن ‪5 7 I‬ا‪ F{ ,9 9‬أ‪ {,9‬م ا [{ *'ن‬
‫ا ‪ #T ،‬ا‪:6M‬غ ا ‪ 6 4‬أي ‪ $ G‬ا ‪. (3)F4#‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺮﺍﺑﻊ‪ :‬ﻟﺠﻨﺔ ﺍﻟﺘﻮﻓﻴﻖ ﺍﻟﺨﺎﺻﺔ ﺑﺤﻘﻮﻕ ﺍﻟﺘﺴﺠﻴﻞ‪:‬‬
‫*‪ v‬ا ‪R‬ع ‪ V‬ه‪ wf‬ا ا 'اد ‪ 101 F‬ا ‪'* < F 107 V‬ن ا ‪ ، -KG‬إ‪ W‬أن < *'ن ا‪DM‬اءات ا ‪ {(- v P -‬‬
‫‪.‬‬
‫)‪ (1‬ااد ‪$? D" ،301،302، 300‬ن ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة ‪.‬‬

‫)‪ (3)، (2‬ا* ا‪ – 2004 ;H! kl ;d‬وزارة ا ص ‪. 85‬‬
‫و*ا ‪',‬ن ه‪ wf‬ا إ‪ N‬ر ا < ‪ 6‬ا ‪ -‬أي إ دة ‪ P--[8‬ا ' ء‪#G% *r ،‬ق ( ‪ -9 F‬ا ‪F'{,G‬‬
‫وا‪ GW‬ص ‪ Pc ،‬إ ‪ V‬ا أي ا ‪f‬ي ر ‪ F‬ه‪ wf‬ا ‪.‬‬
‫‪r‬ذا آ ن ا ‪ F +‬أو ا ‪ [G‬ا ‪f‬ي آ ن أ‪ -G % %‬ا ‪ P{%‬ا {‪ K‬أو ا ‪ {G‬ي [{ {‪ F‬ا [‪ { -‬ا ‪ G‬ر{ ا [‪'{ {-[-‬ال‬
‫ا [' أو ا ‪z F, ، -‬دارة ا ‪ -‬أن ‪[8‬ر أو ‪ [8 -48‬ه‪ wf‬ا{'ال ‪ ^{- K{ 6‬ا ‪'{[4‬د أو ا ‪ {G‬ت ا ‪X{+8 {G‬‬
‫*[ أو ‪ -6‬ن ‪:‬‬
‫‪ -1‬ا ‪ -,‬أو ‪ _{9‬ا‪ {G*W‬ع أو ا ‪' {6 ^{G G‬ال ا ‪ [4‬ر{ وا {‪:‬ت ا ‪ G‬ر{ ‪ ، {(- { 6‬ا {‪ ^K‬ا {ة ا ‪ {( {46 G‬وا ‪F {6‬‬
‫وا ‪ K‬وا 'ا‪.‬‬
‫‪ -2‬ا _ ا‪ G%W‬دة ‪ F‬و ‪ M 6‬ر ‪ [ ,‬ر أو ‪D‬ء ‪. (1) l‬‬
‫‪r‬ذا رأت ا‪M‬دارة ا ‪ -‬ان ا ‪ n‬ا ح ‪:G W ، l6‬ءم ^ ا ‪ 4K‬ا [‪: F [-‬ل ‪ -‬ا ‪ PG ، -KG‬ا ‪4{% "K{9 P'[G‬‬
‫ا ‪'K‬ق وذ ‪ 6 h‬ءا ‪ V‬ا ‪ '4‬ت ا ‪ ([ G‬ا ‪YK‬و ‪ F-‬ا ‪ : + F--‬أ‪:‬ك ا و ‪ ،‬ا 'آ ‪W‬ت ا ‪ [4‬ر ‪.‬‬
‫‪'GK V4‬ى ا @ا" ‪ D'8 ،W' 6‬ا ‪ P'[G‬ا ‪ P'[8 -48 G‬ا ‪ [4‬ر أو ا _ ا ‪.-KG 6 4‬‬
‫إذا < ذوي ا ‪eR‬ن ‪K ،P'[G 6‬د ا ‪ n‬ا د أ م < ‪ O6‬ا @ا" ا ‪ vGI‬إ<‪. -‬‬
‫أ إذا ‪ l ،P'[G 6 [ P‬أن [م ا‪ G9‬ج أ م ا ‪ _-'G‬وا ا ‪'GK V D'8 G‬ى ا @ا" ‪. W' 6‬‬
‫‪ ,RG8‬ه‪ wf‬ا ‪:F‬‬
‫ ا @ا" ‪'GK V‬ى ا '‪ W‬ر‪. K-‬‬ ‫‪-1‬‬
‫‪ bG‬ا ‪.-KG‬‬ ‫‪-2‬‬
‫‪ bG‬ا ‪YR‬ون ا ‪: 6 5 I‬ك ا '‪ -N‬وا ‪ [4‬رات ‪.‬‬ ‫‪-3‬‬
‫< ‪ O6‬ا @ا" ا ‪.GI‬‬ ‫‪-4‬‬
‫‪ bG‬ا @ا" ا ‪. GI‬‬ ‫‪-5‬‬
‫'‪ l-4 _c‬ر‪ $-‬ا ` ا (' '‪ F-[c‬ا ‪. -4‬‬ ‫‪-6‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‪ F +‬إدارة ا '‪. W‬‬ ‫‪-7‬‬
‫)‪ (1‬ادة ‪$? D" 102‬ن ا‪. *%‬‬
‫['م ‪ ( 6‬م ا ‪ bG 6 G,‬ا ‪ -KG‬و@ ا ‪ K‬ت ‪'6‬ت ا‪ RG%‬ري ‪.‬‬
‫‪ ^ G8‬ا ‪'6‬ة ‪ F‬ر‪ ، (K-‬و{‪GR‬ط ان {@ ا‪ (5) K{ {( GD‬أ{@ ء {‪ V‬ا<{ ‪ P(-{ { 6‬ا {‪'{,8 {, ، $-‬ن‬
‫او‪. -5 (8W‬‬
‫‪ VGK‬ا ‪'40 I‬ن @ ا ‪'-4‬ن ‪ V ' (20) FR‬ا<{ <{ ‪ {8‬ر ا‪ { GDW‬ع و‪ P({ "{#‬ا‪M‬د‪W‬ء ‪'<e{6‬ا (‪ P‬أو‬
‫إر‪ %‬ل ‪ ،6'G, P(8 9:‬و ‪ P(,‬ان ‪'-4GK‬ا ‪ RGK 6‬ر ‪ GI‬رو*‪ l‬و ‪'-4‬ا وآ‪Y :-‬ه‪، *'* < :‬‬
‫‪ fIG8‬ا <اراه ‪ ،-d 6‬و ‪ 48 9‬دل ا‪'5‬ات ‪'5 qD‬ت ا ‪. $-‬‬
‫‪ G4‬ا أي ا در ‪ F‬ا ‪ _-'G‬رأ ‪M K 6 [6 #‬دارة ا @ا" " ان ‪.l6 fe8‬أ{ ‪، @{ 6 7{, K{ 6‬‬
‫إذ ‪6 V0 P‬أي ا ‪ l,‬ا 'ء ا ‪ ,GR‬إ ‪ V‬ا [@ ء ‪.‬‬
‫‪ G%‬ول ه‪f‬ا ا ض ز ت ا @ا" ‪ (G9‬ا [@ ‪ ,-‬وه‪ wf‬ا ‪ 9‬ا ‪ (- v* G‬ا ر<‪) P‬‬
‫‪ ( 154-66‬ا ‪Y‬رخ ‪'D 08‬ان ‪ 1966‬وا ‪'* < F @G‬ن ا‪DM‬اءات ا *‪ ،-‬وا ‪4‬ل وا ‪46 ,‬ة <'ا*‪ -% W - D F-‬‬
‫< *'ن ا‪DM‬اءات ا ‪ , -‬و< ‪ X T‬ه‪ wf‬ا ['ا*‪ ^- D F-‬ا @ا" ‪'*e6‬ا( ‪.‬‬
‫وا [ *'ن م ا ‪ ^6 7,‬ا @ ‪ ,‬ا ‪f‬ي ‪ "d‬ا ‪ F4#‬ا [ارات ا‪M‬دار ا @‪ -‬أن [م أو‪ ,T W‬إ ‪V‬‬
‫ا ا '‪@ W‬ا"‪ ،‬وذ ‪ h8 < h‬د'ا‪ w‬أ م ا ( ت ا [@ ‪ -‬ا ‪ GI‬ل ا ز ت ا‪M‬دار‪ ،‬و‪ F ,8‬أه ‪-‬‬
‫ا ‪ PG‬ا‪M‬داري ا ‪ cS _K‬ر‪ ،w‬إذ أن ا‪ G W‬ء إ ‪ V‬ا‪M‬دارة ‪ "#6‬إ دة ا ‪',8 -‬ن < أ‪5‬ر‪< F l8‬ارات ‪ V‬‬
‫‪R‬و‪ (G-‬آ‪-+‬ا ‪Y‬دي إ ‪ -8 V‬ا اع‪ ،‬ا‪ `G%W‬ء ‪ F‬ا ‪ 'I‬ا [@ ‪ -‬و‪ "8‬ا ‪'I‬م ‪ F‬ا ر‪ 7‬وا‪ 48‬ب‪،‬‬
‫إ‪ 0‬إ ‪ 7-I8 V‬ا ‪"4‬ء ‪ F‬ا ( ت ا [@ ‪ -‬ا ‪.GI‬‬
‫و< ‪9‬د ا [ *'ن ه‪ wf‬ا ( ت ا ‪ GI‬وا ‪ + G‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار و‪ $‬ا و و‪ F-6‬ا ز ت ا ‪. (6 vGI8 G‬‬
‫و ‪ l- hT W‬أن ا (ف ا ‪ F V'G‬ر^ ا 'ى ‪ < F‬ا ‪ 7,‬أ م ا ‪ ,‬ا‪M‬دار‪ ،‬ه' ا ‪ V 4‬إ‪:5‬ح‬
‫ا‪ #‬ء ا ‪ G‬ار‪ (G,8‬ا‪M‬دارة ‪ ،l[9‬أو ا‪ G%W‬دة ‪ 4R8 -68 F p8 * _9 F‬أو ‪. -8‬‬
‫و ‪ # F,‬ا اع ) ا ‪ 7,‬وا‪M‬دارة ( أن ‪[G‬م ‪ "#6‬ا‪ G%W‬ف أ م ‪ $‬ا و إذا ر@‪ X‬د'ا‪ w‬أ م ا ‪ ,‬‬
‫ا‪M‬دار )‪.(1‬‬
‫ﺍﻟﻤﺒﺤﺚ ﺍﻷﻭﻝ ‪:‬ﺍﻟﺨﺼﻮﻣﺔ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻴﺔ ﺃﻣﺎﻡ ﺍﻟﻘﻀﺎﺀ ﺍﻹﺩﺍﺭﻱ ‪:‬‬
‫إن ر^ ا 'ى أ م ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ‪ G4‬ا ‪'#I‬ة او ‪ V‬ا ‪ 9‬ا [@ ‪ vI - -‬ا ز ت ا ‪-‬‬
‫ ‪ ،5‬و< <‪ -‬ا ‪R‬ع ا اي ه‪ wf‬ا ‪ F 6 9‬ا‪DM‬اءات ا [ *'*‪ -‬و ا ‪R‬وط ا @ور ا ‪'8 G‬ه ‪4‬ض <@‪-‬‬
‫ ‪ V‬ا [ ‪ 0‬ا‪M‬داري‪ ،‬و ا ‪q K8 G‬‬
‫)‪ (1‬ا‪ <$‬ادة ‪ D" 130‬ا ‪$‬ن ا‪ DH‬ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫ ‪ l‬و ‪ $* l8‬ا '<‪ X‬ان ‪'0' X‬ع ا ‪:I‬ف ‪' [N‬اد < *'* ا‪DM‬اءات ا *‪ -‬و ا‪DM‬اءات ا ‪. (1)-‬‬
‫و< ا‪GT‬ط < *'ن ا‪DM‬اءات ا *‪ -‬أن ‪',8‬ن ر^ ا 'ى أ م ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ا ‪ ،GI‬ا ‪ [ ^G8 G‬إ* ز‬
‫ا @ ا اع‪ ،‬آ * ا دة ‪ $* F 169‬ا [ *'ن ‪GR8‬ط ا ‪ PG‬ا‪M‬داري ^ ا 'ى أ م ا ‪ ,‬ا‪M‬دار‪.‬‬
‫و‪d V‬ار ذ ‪ * h‬أن < *'ن ا‪DM‬اءات ا ‪ -‬ا‪ O46 "D'G%‬ا ‪ -,R‬ت وا‪DM‬اءات ‪ [8 W -6‬ا 'ى ‪6‬و*( ‪.‬‬
‫ﺍﻝﻤﻁﻠﺏ ﺍﻷﻭل‪ :‬ﺭﻓﻊ ﺍﻝﺩﻋﻭﻯ ﻭﺸﺭﻁ ﻗﺒﻭﻝﻬﺎ ﺃﻤﺎﻡ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ‬
‫ﺇﻥ ﺍﻝﻘﻭﺍﻨﻴﻥ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻜﻠﻬﺎ ﻨﺼﺕ ﻋﻠﻰ ﺇﻤﻜﺎﻨﻴﺔ ﺍﻝﻠﺠﻭﺀ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻐﺭﻓﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ‪ ،‬ﻤﻥ ﻗﺒل ﻁﺭﻓﻲ ﺍﻝﻨﺯﺍﻉ ) ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﻭ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ‬
‫(‪.‬‬
‫ﻭﺒﻤﻭﺠﺏ ﺫﻝﻙ ﻓﺈﻥ ﺍﻝﺩﻋﻭﻯ ﺃﻭ ﺍﻝﻌﺭﻴﻀﺔ ﺍﻝﻤﻘﺩﻤﺔ ﻴﺠﺏ ﺃﻥ ﺘﺤﺘﺭﻡ ﺒﻌﺽ ﺍﻝﺸﺭﻭﻁ ﺍﻝﺘﻲ ﻨﺹ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺍﻝﻤﺸﺭﻉ‪ ،‬ﻤﻥ ﺤﻴﺙ ﺍﻝﺸﻜل‬
‫ﻭﺍﻝﻤﺤﺘﻭﻯ ﻭﺼﻔﺔ ﺍﻝﻤﺩﻋﻲ ﻭﺃﺠل ﺘﻘﺩﻴﻡ ﺍﻝﺩﻋﻭﻯ‪.‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻷﻭﻝ ‪ :‬ﺃﻃﺮﺍﻑ ﺍﻟﺨﺼﻮﻣﺔ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻴﺔ ‪:‬‬
‫ﺇﻥ ﻤﻥ ﺒﺩﻴﻬﻴﺎﺕ ﺍﻝﺘﻘﺎﻀﻲ ﺃﻥ ﺼﺎﺤﺏ ﺍﻝﺩﻋﻭﻯ ﻫﻭ ﺍﻝﺫﻱ ﻴﺘﻘﺩﻡ ﺒﺎﻝﺩﻋﻭﻯ‪ ،‬ﻭﻓﻲ ﺤﺎﻻﺕ ﺍﺴﺘﺜﻨﺎﺌﻴﺔ ﻴﻤﻜﻥ ﺃﻥ ﺘﺭﻓﻊ ﺍﻝﺩﻋﻭﻯ‬
‫) ‪(1‬‬
‫‪ .‬ﻭﺒﺎﻝﺭﺠﻭﻉ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﺨﺼﻭﻤﺔ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻓﺈﻥ‬ ‫ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﻭﻜﻴل ﺍﻝﻤﻌﻨﻲ ﻗﺎﻨﻭﻨﺎ‪ ،‬ﺃﻻ ﻭﻫﻭ ﺍﻝﻤﺤﺎﻤﻲ ﺍﻝﻤﺴﺠل ﻓﻲ ﻨﻘﺎﺒﺔ ﺍﻝﻤﺤﺎﻤﻴﻥ‬
‫ﻁﺭﻓﻲ ﺍﻝﻨﺯﺍﻉ ﻴﺘﻤﺜﻼﻥ ﻓﻲ ‪:‬‬
‫• ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ‪.‬‬
‫• ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‪.‬‬
‫ﻤﺎ ﻨﺠﺩ ﺃﻥ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 459‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ ﺘﻨﺹ ﻋﻠﻰ ﺃﻨﻪ ﻻ ﻴﺠﻭﺯ ﻝﻠﻤﺸﺘﻜﻲ ﺭﻓﻊ ﺩﻋﻭﺍﻩ ﺃﻤﺎﻡ ﺍﻝﻘﻀﺎﺀ‪ ،‬ﻤﺎ ﻝﻡ ﻴﻜﻥ‬
‫ﺤﺎﺌﺯﺍ ﻝﺼﻔﺔ ﻭﺃﻫﻠﻴﺔ ﺍﻝﺘﻘﺎﻀﻲ ﻭﻝﻪ ﻤﺼﻠﺤﺔ ﻓﻲ ﺫﻝﻙ ‪.‬‬
‫‪ –1‬ﺘﺤﺭﻴﻙ ﺍﻝﺩﻋﻭﻯ ﺃﻤﺎﻡ ﺍﻝﻐﺭﻓﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﻝﻠﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﻘﻀﺎﺌﻲ ﻤﻥ ﻗﺒل ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ‪:‬‬
‫ﻝﻘﺩ ﺃﻗﺭ ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻥ ﻝﻠﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺃﻥ ﻴﻠﺘﺠﺄ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻘﻀﺎﺀ ﺍﻹﺩﺍﺭﻱ‪ ،‬ﺒﻌﺩ ﺃﻥ ﻴﻜﻭﻥ ﻗﺩ ﺍﺴﺘﻨﻔﺫ ﺍﻝﻤﺭﺤﻠﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﻭﻴﻜﻭﻥ ﻓﻲ ﺍﻝﺤﺎﻻﺕ‬
‫ﺍﻝﺘﺎﻝﻴﺔ‪:‬‬
‫)‪ (1‬ادة‪$? D" 169‬ن ا‪7N‬اءات ا‪. $‬‬
‫ﺃ‪ -/‬ﻴﻤﻜﻥ ﺃﻥ ﺘﺭﻓﻊ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭﺓ ﻋﻥ ﻤﺩﻴﺭﻱ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻝﻠﻭﻻﻴﺔ‪ ،‬ﻋﻥ ﺍﻻﺤﺘﻴﺎﺠﺎﺕ ﻤﺤل ﺍﻝﻨﺯﺍﻉ‪ ،‬ﻭﺍﻝﺘﻲ ﻻ ﺘﺭﻀﻲ ﺒﺼﻔﺔ‬
‫ﻜﺎﻤﻠﺔ ﺍﻝﻤﻌﻨﻴﻴﻥ ﺒﺎﻷﻤﺭ‪.‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﻭﻜﺫﻝﻙ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﻤﺘﺨﺫﺓ ﺒﺼﻔﺔ ﺘﻠﻘﺎﺌﻴﺔ‪ ،‬ﻓﻴﻤﺎ ﻴﺨﺹ ﻨﻘل ﺍﻝﺤﺼﺹ ﻁﺒﻘﺎ ﻷﺤﻜﺎﻡ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪.345‬‬
‫ب‪ -/‬ا [ارات ا ‪ (`8 G‬ا‪M‬دارة ‪ 46‬رأي ن ا ‪ F4#‬ا ‪ ،‬ا '‪ -W‬وا آ ا ‪f‬آ'رة ا 'اد‪ 301 ،300‬و ‪F 302‬‬
‫)‪(2‬‬
‫< *'ن ا @ا" ا ‪T‬ة ‪.‬‬
‫‪D‬ـ‪ -/‬إذا ‪ G P‬ا ‪ V @ 6 7,‬ا‪ 4TM‬ر ‪[6‬ار ا @ا" '‪ W‬أ‪ D‬أر‪ 46‬أ‪.(T‬‬
‫‪ h8 -2‬ا 'ى أ م ا ` ا‪M‬دار ‪ $‬ا [@ ‪ < F‬ا‪M‬دارة ا ‪: -‬‬
‫ﻴﺴﺘﻁﻴﻊ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻠﺠﻭﺀ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻐﺭﻓﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﺘﻠﻘﺎﺌﻴﺎ‪ ،‬ﺇﺫﺍ ﻜﺎﻥ ﻴﻌﺎﺭﺽ ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ﺍﻝﻤﻭﺠﻬﺔ ﺇﻝﻴﻪ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ‪ ،‬ﻭﻫﺫﺍ ﻤﺎ‬
‫ﺠﺎﺀﺕ ﺒﻪ ﺍﻝﻤﺎﺩﺘﻴﻥ ‪ 03/ 334‬ﻭﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 02/339‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ‪.‬‬
‫و ‪ ^ F,‬ا ة ا ‪R‬وط ا]‪: -8‬‬
‫)‪(3‬‬
‫أ‪ -/‬أن ‪4‬ض ا ‪:I‬ف ‪ V‬ا ` ا‪M‬دار ^ ا ة إ‪:N‬ع ا ‪. ,GR‬‬
‫ب‪ % -/‬ا @ا" '‪ W‬ا ‪ l8 #6 6' 7‬إ ‪ V‬آ‪ 6 G‬ا @‪ ،m‬وإذا ‪' F, P‬ا[ً ‪'< V‬ل ا ‪l*r l G6 "#‬‬
‫) ‪(4‬‬
‫‪ P4‬ا ‪e6 ,GR‬ن ‪ l‬أ‪R l8 :D‬ون ) ‪:Nz ' ( 20‬ع ‪ V‬ا ‪.7‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ‪ :‬ﺷﻜﻠﻬﺎ ﻭﻣﺤﺘﻮﺍﻫﺎ‪:‬‬
‫‪',8 VG9‬ن ا ‪ *'* < '[ @4‬أو‪ "D‬ا ‪R‬ع ا اي ‪T‬وط ‪ -,T‬و أى '‪ " -'0‬أن ‪، (- KG8‬‬
‫و< ا ‪4G‬ض (‪ wf‬ا ‪R‬وط ‪ 8' W‬أن *‪4‬ف ا ‪ @4‬ا ‪ G‬ه ‪'[ "N‬م ‪ wG6‬ا ‪ ،,GR‬أو ك ا 'ى و‪ %‬إ ‪V‬‬
‫آ‪ 6 G‬ا @‪ , 6 m‬ا‪M‬دار ا ‪ GI‬إ<‪ ، - -‬و‪' 6‬ازاة ^ ذ ‪ " @4 h‬أن ‪',8‬ن ‪'[ -'GK‬ا ا ‪ 4‬‬
‫ا 'ص ‪'* < (-‬ن إ‪D‬اءات ا *‪ ،-‬وآ‪'[ h f‬ا ا 'ص ‪ (-‬ا 'اد ‪ 82‬إ ‪'* < F 91 V‬ن ا‪DM‬اءات‬
‫ا ‪.-‬‬
‫ﺍﻝﻤﺘﻀﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‪ ،‬ﻋﻠﻰ ﺍﻝﺸﺭﻭﻁ‬ ‫ﺃ‪ -/‬ﺍﻝﺸﺭﻭﻁ ﺍﻝﺸﻜﻠﻴﺔ ‪:‬ﺘﻨﺹ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ‪ 129‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﻤﺎﻝﻴﺔ ﻝﺴﻨﺔ ‪2002‬‬
‫)‪ (1‬ادة ‪ 337‬ا^ ة ا‪c‬و‪$? D" U‬ن ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة ‪.‬‬
‫ا;)ة ‪.‬ﻴﺠﺏ ﺘﻭﻓﺭﻫﺎ ﻓﻲ ﺍﻝﺸﻜﺎﻴﺔ ﺒﺈﺸﺎﺭﺘﻬﺎ ﺇﻝﻰ ﺘﻁﺒﻴﻕ‬ ‫ﻨﻔﺴﻬﺎا‪H‬ا‪G:‬‬
‫ﺍﻝﺸﺭﻭﻁ ﺍﻝﺘﻲ‬ ‫"‪$? D‬ن‬
‫ا‪c‬و‪U‬ﻫﻲ‬ ‫‪ 337‬ا^ ة‬
‫ﺍﻋﺘﺒﺭﺘﻬﺎ‬ ‫ﺍﻝﺸﻜﻠﻴﺔ ﺍﻝﺘﻲ ﻴﺠﺏ ﺘﻭﻓﺭﻫﺎ ﻓﻲ)‪ (2‬ادة‬
‫ﺍﻝﺩﻋﻭﻯ ﻭ‬
‫)‪ (3‬ادة‪ 334‬ا^ ة ا "‪$? D‬ن ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة ‪.‬‬
‫ادة‪ 339‬ا^ ة ا‪$? D" $‬ن ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة ‪.‬‬ ‫)‪(4‬‬
‫ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻥ ‪.‬‬ ‫ﺃﺤﻜﺎﻡ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 116‬ﻤﻥ ﻨﻔﺱ‬
‫ﻭ ﻴﻤﻜﻥ ﺘﻠﺨﻴﺹ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﺸﺭﻭﻁ ﻓﻴﻤﺎ ﻴﻠﻲ ‪:‬‬
‫‪ 8 " -‬ا 'ى ‪ V‬ورق 'غ‪ N X8 " " :‬ا ‪:#‬ن‪ ،‬ان ‪8‬ر ا 'آ ‪ V‬ورق 'غ و ‪f-8 < K‬‬
‫ا ‪ 4‬ا ‪'I‬ل ‪.(1) (D' 6‬‬
‫و آ ن ‪ F‬ا ‪ X6 +‬ان ا ‪ v‬ا [ *'* إذا ‪f 4 P‬آة ‪ N X8 ،d' -d‬ا ‪:#‬ن *‪ < ^0' l‬ة ‪"D'GK‬‬
‫ا‪G9‬ا( و ' ‪:5r6‬ح ا ‪ 46 e#I‬إاع ا ‪f‬آة او ‪ -d ،V‬أن ‪ q-8‬ا‪ dM‬ل " ان ‪',‬ن < و‪ ^0‬ا [@‪ -‬أ م ا او ‬
‫‪ V‬ذ ‪" .(2)h‬‬ ‫وإ‪ "8G W‬ا ‪:#‬ن‬
‫" و‪ F‬ا ‪ *'* < l- [GK‬و <@ ءا ‪ ،‬أن ا‪ 4G%‬ل ورق 'غ ‪', W‬ن وا‪ D‬إ‪ @ W‬ا‪ GG‬ح ا 'ى‪ ،‬ا [@ ء‬
‫‪46‬م <'ل ا 'ى ‪ "K6 :,T‬م د^ ا ‪f‬آة ا ‪', --[4G‬ن ‪ _-#8 #‬ا [ *'ن )‪" .(3‬‬
‫و ‪ Tz‬رة أن ا ‪ @4‬ا ‪[8 G‬م ‪ < F‬ا ‪8 " @ 6 7,‬ه ‪ V‬ورق 'غ ه‪f‬ا ‪ D‬ءت ‪l6‬‬
‫ا دة‪'* < F 01/83‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ ،-‬و" ان ‪',8‬ن '<‪ ، (9 5 F 4‬أ ‪N F ( [8 9‬ف وآ‪F-4G ،-‬‬
‫‪ V‬ه‪f‬ا ا‪ -‬ا ‪ V 'G‬وآ < *'*‪8 ،-‬ر و‪ V 6'D‬ورق 'غ و ‪ -< < K8‬م ا 'آ‪G 6 -‬ف ا ‪f‬ي ‪l6 v8‬‬
‫ا دة ‪83‬و‪'* < F 75‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ -d ،-‬أ*‪ P[8 F V4 l‬ا ِ'آ ا 'ن وا‪ IT‬ص ا ‪ GK Ff‬ون ‪F‬‬
‫و‪ ،P(G-‬و ‪ P(G5‬ا _ أ م ا ‪ P% 6 0 [G‬ا ‪ @ 6 7,‬و‪8‬ر ا‪ TM‬رة ان ‪ - K8‬ا 'رق ا 'غ " ‪papier Timbré‬‬
‫"‪.‬‬
‫)‪ (1‬ادة‪ 75‬ا^ ة ا "‪$? D‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪ (2‬ا ا ‪ :H‬ا
د ا‪c‬ول ‪ 1992 +%‬ا‪ k‬ر? ‪ 73259‬ا ار !ر‪. 1990/10/21 a‬‬
‫)‪ (3‬ا ا ‪ :H‬ا
د ا‪c‬ول ‪ 1993 +%‬ا‪ k‬ر? ‪ 72087‬ا ار !ر‪.1991/04/07 a‬‬
‫آ *‪ V48 X‬ا ‪ _6 K‬ور< ‪ PG -4‬ا 'ل ‪ F l-‬إدارة ا @ا" ‪ 6 [ 6‬أ ا '<‪ X‬ا ‪ (6 [- 0‬‬
‫ا 'رق ا ‪ 4‬دي ‪ l-‬ا ‪ ^6 #‬ا @ ) ‪ ^6 N‬ا `( ا ‪'* [ ^0 I‬ن ا ‪ ، (1)^6 #‬و < ا‪5‬ر ‪ $‬ا و <ارا ر<‪176922 P‬‬
‫‪ G6‬ر ‪46 l- _#* 2000/06/26‬م <'ل ا ‪ "K6 @4‬م د‪ n‬ا ‪.@4‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫و‪ " 6 [ 6‬ان ‪',8‬ن ا 'ى د إ‪ 9 W‬و‪'D‬د أ@ ء‬ ‫‪ V‬أ‪ %‬س ان د‪ n‬ا ‪ F @4‬ا م ا ‪ 4‬م‪.‬‬
‫ا ‪R‬آ ت ‪ ، - D ,T P[8 P(, -‬و " ان ‪',8‬ن ا 'ى ‪ F 48‬ا @ ا 'ا<‪9 4‬ود ‪ 6‬وا‪9‬ة‪ ،‬و ‪ 9‬‬
‫و‪'D‬د ة ‪ 6‬ت ‪ G4 W‬إ‪ 6 W‬ا ‪f‬آ'رة أو‪ W‬ا 'ى )‪.(3‬‬
‫ب‪ -/‬ا ‪R‬وط ا '‪'G): -'0‬ى ا 'ى(‪ X @8 [ :‬ا دة ‪'* < F 123‬ن ا ‪ 2002 K -‬ا ‪'* < F @G‬ن‬
‫ا‪DM‬اءات ا ‪ ،-‬ا ‪R‬وط ا @ ‪ -‬ا ‪'8 " G‬ه ا 'ى ا [ أ م ا ‪ ,‬ا‪M‬دار و *‪ ^-#GK‬إ‪ D‬ل ه‪wf‬‬
‫ا ‪R‬وط ‪:V -‬‬
‫ض ‪ %' q5‬و ‪ N‬ت ا‪N‬اف‪ F" :‬ا [ر < *'* ا*‪- l‬ان ا @ا" ا ‪ @ 6 7,‬ه' ا م ‪P[G6‬‬ ‫•‬
‫ا ‪ G -‬ا ‪ ،l‬و ‪ Pc F‬ن ا ‪ V 4‬ا [ار ا ‪'4#‬ن ‪ ،$%Y -d l-‬و آ ن ‪ F‬ا ‪ -@< X6 +‬ا ل ان‬
‫ا ‪ V pG F #‬ا ‪ 4K‬ا ‪ ،^- 4D‬ا ‪f‬ي أ‪ l- XK%‬إدارة ا @ا" ‪ KG‬ا @ دون أن [م أي د ‪ cM 4#< -‬ت‬
‫ا ‪. $,4‬‬
‫) ‪(4‬‬
‫ ن <@ ة ا ‪ P(@6 $‬ا 'ى ا ‪ G‬أ< ( ا ‪ 0 F #‬إدارة ا @ا" ‪'[N‬ا ا [ *'ن ‪." -5 [-#8‬‬
‫• إر ق ‪'5‬رة ‪ 4TM 6‬ر ا ‪< F @G‬ار ا ا '‪@ W‬ا" أو ‪6‬أي ن ا ‪.F4#‬‬
‫ذآ ا ( ا [@ ‪ -‬ا ‪ GW 6 ( (4 G‬ص ‪.‬‬ ‫•‬
‫ذآ ا‪ ( ،"[ ،P%‬و‪ F,%‬ا ‪.,GR‬‬ ‫•‬
‫‪ 8 8‬ر إاع ا 'ى ى آ‪ 6 G‬ا @‪ , m‬ا‪M‬دار ‪.‬‬ ‫•‬
‫‪ -6‬ن ا @ ا ‪ G‬زع ‪. (-‬‬ ‫•‬
‫" "‪ #‬او د ‪f‬ص ا‪+‬زت ا‪ ;H‬ص ‪. 32‬‬ ‫)‪( 1‬‬
‫"‪ #‬او ا‪ u‬ا ‪? D . 2000/06/26‬ار ر? ‪? )176922‬ار "‪+‬ر ‪.‬‬ ‫)‪( 2‬‬
‫ا‪+‬زت ا;‪$? *O :‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪ D" :‬أاد =
ا‪! D‬ر!‪ ; - Q‬ا در ‪P‬و= ‪. -‬‬ ‫)‪( 3‬‬
‫ا ا ‪ :H‬ا
د ا{ ‪ 1991‬ا‪ k‬ر? ‪? 64747‬ار !ر‪.1990/02/10 a‬‬ ‫)‪( 4‬‬
‫ذآ ر<‪ P‬دة ا ول ا ‪f‬ي <‪-‬ت ‪ l-‬ا @‪.‬‬ ‫•‬

‫إر ق ا 'ى ‪ n [-c'6‬ا‪ #G<W‬ع أو ا ^ ‪.‬‬ ‫•‬
‫و‪' 6‬ازاة ^ ذآ* ‪ w‬ن ‪ "-K8‬ا ‪- G 46 N KG, @4‬ا ‪:G 6 7GI‬ف إذا آ ن ‪ "9 5‬ا ‪ @4‬ه'‬
‫ا ‪ ،@ 6 7,‬أم إدارة ا @ا" إذ ه ك ‪ F‬ر‪ D‬ل ا [‪ l‬ا [ *'* ‪ F‬ى ‪e6‬ن ا‪M‬دارة ‪ D'8‬و‪ -40‬ا‪ -G‬ز‪6 l‬ون أن‬
‫‪',‬ن ه ك ر م ا ‪ KG‬وي‪ ،‬إذ ‪ -GK8‬ا‪M‬دارة ‪ 9 F‬ا‪G%‬ال او‪ lD‬و‪'%‬اء آ *‪ - X‬أو ‪ (*r ، (- V‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫‪ ^-#GK8‬أي ‪ F 9‬ا‪ 9‬ا 'ى ‪ --`8‬ا '‪ (N $-%eG lD‬أو د ( ‪.‬‬
‫أ ا ‪ l, : @ 6 7,‬ا ‪I‬وج ‪ F‬ا‪ NM‬ر ا ‪f‬ي ر‪ l %‬و‪',T w9‬ا‪ w‬ا [ ‪M‬دارة ا @ا"‪' : ،‬ز‬
‫ ا‪GW‬اض أ م ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ‪ h8 -d -0 v9 V‬ا 'اردة د'ا‪ w‬ا '‪ (D‬إ ‪ V‬ا @ا" ‪،W' 6‬‬
‫و ‪' F,‬ز ‪9 l‬ود ا ‪ O-IG‬ا ‪ $ G‬ا ا أن [م ‪ N‬ت ‪D‬ة ‪ #T‬أن ‪5 ( 4‬ا‪ 9‬ا ‪ @4‬ا ‪G‬‬
‫)‪(2‬‬
‫‪ (6 qGG‬ا 'ى‪.‬‬
‫و‪ h f [-#8‬أآ‪< w‬ار ‪ 5‬در ‪ $ F‬ا و ‪ (3) 2000/02/14‬ا ‪f‬ي ‪46‬م <'ل ا 'ى ‪:GW‬ف 'اه ‬
‫‪' F‬ى ا ‪',R‬ى‪.‬‬
‫أ إدارة ا @ا" ‪ ^-#GKG‬إ‪ c‬رة ‪ R8‬ء ‪ F‬او‪ lD‬ا ة ‪ _# F‬أ*( دو ‪ G9W 6‬ج ‪ -@G[ 6‬ت‬
‫)‪(4‬‬
‫ا @‪ -‬ا [رة ا 'ص ا [ *'*‪ ،-‬د ‪ q F‬ا ‪ I‬ا ‪.-' 4‬‬
‫ج‪T -/‬ط أ‪ D‬ر^ ا 'ى ‪ D [ :‬ءت ا دة ‪ (8[ < 82‬ا ‪'* < F -* +‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ V -‬أ*‪ " " l‬أن ‪8‬ك‬
‫ا 'ى أ م ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ة أر‪ (4) 46‬أ‪ (T‬ا‪G6‬اء ‪' F‬م ا‪:G%‬م ا‪ 4TM‬ر‪ ،‬ا ‪f‬ي ‪ n l : F‬ا @ا"‬
‫ '‪ W‬ا ‪[ 6 @ 6 7,‬ار ا ‪eR6 fIG‬ن ‪',T‬ا‪'% ،w‬اء آ ن ه‪f‬ا ا ‪ < P8 n-G‬أو ‪ 46‬ا‪ F-D‬ا 'ص ‪ (-‬ا د‪F-8‬‬
‫‪ 2/76‬و‪'* < 77‬ن إ‪D‬اءات ‪ ،- D‬و ‪ q-0'G‬أآ‪ " +‬أن *[‪ 7GI 7‬ا ['ا*‪ F-‬ا ‪. -‬‬
‫" "‪ #‬او د ‪f‬ص ا‪+‬زت ا‪ ;H‬ص ‪. 35‬‬ ‫)‪( 1‬‬
‫ادة ‪ 123‬ا^ ة ا "‪$? D‬ن ا ‪ 2002 +%‬ا‪$? DH‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬ ‫)‪( 2‬‬
‫"‪ #‬او ا‪ u‬ا‪c‬و‪ .2000/02/14 U‬ا ار ر? ‪+" ) 190171‬ر (‪.‬‬ ‫)‪( 3‬‬
‫" "‪ #‬او د ‪f‬ص ا‪+‬زت ا‪ ;H‬ص ‪36‬‬ ‫)‪( 4‬‬
‫‪'* < /1‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة ‪ v8 :‬ا دة ‪'* < 1/337‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة ‪: V‬‬
‫ ‪ F,‬أن ‪ ^8‬ا [ارات ا درة ‪ F‬ي ا @ا" '‪ F W‬ا‪ D -G9W‬ت ا اع‪ ،‬وا ‪ 6 V08 W G‬آ ‬
‫ا ‪: 6 F--4‬ل )‪ (4‬أ‪ "- ،(T‬ان ‪8‬ك ا 'ى أ م ا ‪ $‬ا [@ < ة ‪ 4‬أ‪ (T‬ا‪G6‬اء ‪' F‬م ا‪:G%‬م <ار‬
‫ ا @ا" ‪'%‬اء آ ن ه‪f‬ا ا‪:G%W‬م < أو ‪ 46‬ا*‪ (G‬ء ة ار‪ 4 46‬أ‪ ،(T‬و‪',8‬ن أ@ <ارات ن ا ‪ F4#‬ا 'ص‬
‫‪ (-‬ا 'اد ‪ 300 F‬إ ‪ 302 V‬ا ‪ F4#‬أ م ا ` ا‪M‬دار ‪:‬ل أ‪ D‬أ< ‪ w‬أر‪ 46‬أ‪ ،(T‬ا‪G6‬اء ‪ 8 F‬ر ا‪:G%‬م <ار‬
‫ ا @ا" ‪ 46‬أ‪ f‬رأي ا ه‪f‬ا ا ‪eR‬ن‪.‬‬
‫أ ‪ vI -‬ا‪GW‬اض ‪ V‬إ‪D‬اء ا ‪ 46 G‬ت‪ ،‬أو ا‪GW‬اض ‪ V‬ا ‪ -G‬ا [ي ‪ "-‬أن در ‪ N X8‬‬
‫ا ‪:#‬ن ‪GW 6‬اض أ‪ (T D‬ا‪ G‬را ‪ 8 F‬ر ‪ %‬ا‪DM‬اء‪ ،‬و أ‪ (T D‬ا‪ G‬را ‪ 8 F‬ر ‪ n-8‬ا ‪ K‬اول ا ‪f‬ي‬
‫[@ ‪G 6‬ف وإذا ‪ X 8‬إ‪ 9‬ا ‪ "#‬أ م ا ‪ ,‬ا‪M‬دار‪ "- ،‬أن [م أ‪ (T D‬ا‪ G‬را ‪ 8 F‬ر <ار ‬
‫)‪(1‬‬
‫ا @ا" ‪ W' 6‬ا ‪.vGI‬‬
‫وإذا آ ن <ار ا ‪ @G‬ا ‪ O‬ا ‪ ,‬أو ا أو ا @ ‪ 7, _ l*r ،‬ا ‪G4‬ض ا 'ء ا ‪ , V‬‬
‫ا‪M‬دار أ‪ (T D‬ا‪G6‬اء ‪ 8 F‬ر ‪5‬ور <ار ا ‪.‬‬
‫و‪' 6‬ازاة ^ ه‪f‬ا ‪'-‬ز ا‪ G%W‬ف أ م ‪ $‬ا و ‪:‬ل ‪ 8 F (T‬ر ‪5‬ور ‪ P,9‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار‪ ،‬ا [ ‪0‬‬
‫)‪(2‬‬
‫‪ O 6‬ا ‪ ,‬أو ا إ‪ 0‬إ ‪ V‬ا*‪ P[8 F "8G W l‬ه‪ wf‬ا ‪'4#‬ن ‪ 7-<'8‬ا ^‪.‬‬
‫‪'* < /2‬ن ا ‪ P%‬ا [‪ -‬ا @ ‪ :‬ه *‪ $‬ا ‪R‬وط ا 'اردة < *'ن ا @ا" ا ‪T‬ة وا‪ D‬ه' ‪ 4‬أ‪ ،(T‬ا‪ G‬را ‪F‬‬
‫'م ا‪:G%‬م <ار ا ‪ O‬أو ا*[@ ء أ‪ D‬أر‪ 46‬أ‪',% (T‬ت ا‪M‬دارة‪ :9: ^ ،‬أن ‪ -8‬ا `ا ت ا ‪ [4 V[ [GK‬‬
‫إ ‪5 d V‬ور ‪.(3) (* @< P,9‬‬
‫‪'* </3‬ن ا ‪ :-KG‬إن ا '‪ [-c‬ا ‪'4#‬ن ‪ (-‬ه ‪ %‬ا ‪ ،-G‬وا ( ه ‪4‬أ‪ (T‬ا‪G6‬اء ‪ 8 F‬ر ا‪:G%‬م ا ‪ ،K‬و ه‪wf‬‬
‫ا ن ‪ %‬ا ‪ -G‬ا [ار ا‪M‬داري وا ‪ D 9 $- @ 6 7,‬إ ‪',T P[8 V‬ى ا‪G6‬ا‪ -‬إ ‪ V‬‬
‫) ‪(4‬‬
‫ا @ا"‪.‬‬
‫)‪ (1‬ادة ‪$? D" 194‬ن ا ‪ 2002 +%‬ا‪$? DH‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪" (2‬دة ‪$? D" 194‬ن ا ‪ 2002 +%‬ا‪$? DH‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪.:‬‬
‫)‪ (3‬و )‪ (4‬ض ‪L‬ل ا‪+‬زت ا;‪ :‬ا ا^ ‪+‬زت " ا‪H‬ا‪. *7 T G:‬‬
‫و ‪8‬ر ا ‪ 9:‬أ*‪ l‬إذا ‪ X[48‬ا ‪',R‬ى ا [ إ ‪ V‬ا‪M‬دارة ‪ n 6‬إ‪' D‬ق )‪ F-: (10‬د ر ‪10.000.000‬دج‬
‫‪ V F-4G-‬ا @ا" ‪ W' 6‬ا‪6 f‬أي ا‪M‬دارة ا آ ا ‪ +‬ا ا ‪@ 4‬ا" و ‪r G 6‬ن ا‪ D‬د‬
‫‪ F(R6‬و ‪ G 6‬ا ‪ X‬ا ‪',R‬ى ‪ q‬ا‪ 6 lD‬أ‪ ،(T‬و‪ De l-‬ر^ ا ‪ F4#‬أ م ا ` ا‪M‬دار ‪ $ 6‬ه' أر‪(4) 46‬‬
‫أ‪ "K ،(T‬ا‪G6‬اء ‪ 8 F‬ر ا‪:G%‬م ا ‪ @ 6 7,‬ا‪ 4TM‬ر ا ‪ F @G‬إ‪[ 6 ld:6‬ار ^ ا ة ا‪ D‬ا ‪ (6) GK‬أ‪.(T‬‬
‫د‪'0' /‬ع ا ز ا ‪: -‬‬
‫ [ أ< ا ‪R‬ع ا ‪ 46 G‬ا ‪ F-,‬ا ‪G P Ff‬روا ‪ F‬د(‪ P‬ا ‪'6‬ا‪ #%‬ا ‪ 4‬ا [ي ا ‪'I‬ل [ ‪0‬‬
‫ا @ا"‪ ،‬وا ['ة ا ‪ f-G‬ا '‪ 9‬اول ‪N F‬ف ا 'ز ا ‪ ،- 6 7,‬و‪ e @ 6 7, h f 48‬إ ‪ V‬ا [@ ء‬
‫ا‪M‬داري ‪ F‬أ‪ D‬ا 'ل ‪ @< 9 V‬ا ‪ K‬ا ‪: - G‬‬
‫إر‪ D‬ء د^ ا @‪ :‬وا ‪f‬ي ‪ D‬ءت ‪ l6‬ا دة ‪'* < F 114‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ -‬ا ‪ "D' 6 $%Y‬ا دة ‪ F 40‬ا [ *'ن‬ ‫•‬
‫ر<‪ ،21-01 :P‬ا ‪Y‬رخ ‪ 2001/12/22:‬ا ‪'* < F @G‬ن ا ‪ ،2002 K -‬و‪',‬ن ‪ 9‬ر‪ O‬إدارة ا @ا" ‪"N‬‬
‫ا ‪ @ 6 7,‬ا ‪ F @G‬إر‪ D‬ء د^ ا [ر ا ‪ G‬زع ‪ F l-‬ا @ا"‪ ،‬إ ‪ d V‬ا‪ I8‬ذ <ار إداري أو <@ ‪' ،l*eR6‬ز ‪l‬‬
‫ا 'ء إ ‪ V‬ا [@ ء ا ‪ 4GK‬و^ ‪ @46 lN‬إ ‪ V‬ر‪ $-‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ا ‪ GI‬إ<‪ ، - -‬إ‪ N‬ر ا‪ 4G%W‬ل ‪V‬‬
‫ا [ ‪ 0‬أن ‪< fIG‬ار‪ V w‬و‪ lD‬ا ‪ 6 _4G - ،K‬ا @ * ت ا [‪ 9G‬و‪',‬ن ا ‪ F4#‬أ م ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ‪F :,T‬‬
‫أ‪ ,T‬ل و<‪ 7‬ا ‪ ،46 G‬وا ‪ (- _#8 G‬أ‪ D‬ل ا ‪'4#‬ن ا 'ص ‪ (-‬ا دة ‪'* < F 194‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ ،-‬و ه‪f‬ا‬
‫ا ‪ -K‬ق أو‪ X0‬ا [ة ا ‪ F + +‬ه‪ wf‬ا دة ‪ V‬أ*‪ ً l‬إذا ‪ X 8‬إ‪ 9‬ا ‪ "#‬أ م ا ‪ ,‬ا‪M‬دار " أن ‪[8‬م ‪$* N X8‬‬
‫ا ‪ 6'[4‬أ‪ ،(T D‬ا‪ G‬را ‪ 8 F‬ر <ار ا @ا" ‪ W' 6‬ا ‪ ، vGI‬أو ‪ F‬ا*[@ ء ا‪ D‬ا ‪f‬آ'ر ا [ة ‪F 2‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ا دة ‪.ً 193‬‬
‫و< أ< < *'ن ا‪DM‬اءات ا ‪ -‬أ‪ F W ,T‬ا ا ت ا ‪ ( -‬ا‪G W‬ام ‪[ – ^ 6‬ار‪ – w‬و‪'D‬ب ا ^ و‪4‬ف‬
‫) ‪(2‬‬
‫‪GW 6‬اض ‪ V‬ا ‪ -G‬ا [ي‪.‬‬
‫)‪ #" " (1‬او د ‪f‬ص ا‪+‬زت ا‪. ;H‬‬

‫)‪ (2‬ادة ‪$? D" 194‬ن ا ‪ 2002 +%‬ا‪$? DH‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫‪ Pd‬ا ['ة ا ‪ f-G‬ا '‪ 9‬اول ‪N F‬ف ا 'ز ا ‪ ،- 6 7,‬إ‪ W‬أ*‪ @ 6 7, F, l‬ان زع ‬
‫‪ _9 -T‬ا ‪ I‬ا ‪ ،(1) -' 4‬أو ‪Dr6‬اء ا ‪ 46 G‬ت ) ‪ ,T 5‬إ‪D‬اء ا ‪ 46 G‬ت – ‪ "N‬إ ` ء ا `_ ا ‪ ( X<Y‬و ه‪wf‬‬
‫ا ا ‪ @ 6 7,‬ا ‪f‬ي ‪G P‬ر ‪ F‬د‪ l‬ا ‪'6 lG46 G PG8‬ا‪ #%‬أ'ان ا‪M‬دارة ا ‪ ، *'* < F G4‬أو ا @‪F‬‬
‫ا [@ ‪ F--‬وا ‪8 G‬أ ‪T‬ة ‪ % n-8 "D' 6‬إ‪D‬اء ا ‪ 46 G‬ت ‪' 46‬م ‪ F‬ا‪ [G%‬ق ا @‪ ،‬وا ‪f‬ي ‪ _K‬ا‪DM‬اءات‬
‫)‪(2‬‬
‫ا ‪. ^-6 ، 9 X<Y _d F f-G‬‬
‫وه‪ wf‬ا ز ت ‪',8 (G- `6‬ن ‪ 6‬درة ‪ F‬ا ‪ ،@ 6 7,‬أ ا ‪',8 G‬ن ‪ 6‬درة ‪ F‬ا‪M‬دارة‪ RG ،‬ا اع ا *‬
‫وا ‪ + G‬ا ‪ ^-‬ا [ي ا ‪ G‬ري أو إ<ار ‪YK‬و ‪ -‬ا ‪R‬آ ‪ 9‬ا‪ 4G%‬ل ورات ‪. -K- 8‬‬
‫‪ "N‬إ ` ء ا `_ ا ‪ _` : X<Y‬ا ‪: X<Y‬ت ا (‪ -‬ه' إ‪D‬اء ‪f-8‬ي إ ‪ "* D V‬ا ‪ ،‬ا ‪ ^-‬وا ‪f‬ي ‪ l[K‬إ‪ #‬ر‬ ‫•‬
‫‪* l- PG W -9‬ع ‪ -,‬ا ‪ 7,‬ا ( و‪ _9 F l* 9 W‬ا‪ G*W‬ع ا ‪ F X<Y‬ا‪ -8 D‬ا ‪ F‬ا ‪.‬‬
‫آ أن ة ا `_ ‪ G8 W‬وز ‪ 6 -‬أ‪ – (T‬و‪< n-8 PG‬ار ا `_ ‪' < F‬ن ا ‪ 46 G‬ا 'آ < *'* ‪ ،‬و‪ < lD' 6‬أ<ت‬
‫ا دة ‪'* < F 186‬ن ا ‪ 2002 K -‬ا ‪'* < F @G‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ ،-‬ا‪GW‬اض ‪ V‬ا `_ ا ‪ < F X<Y‬ا ‪7,‬‬
‫وذ ‪ h‬ـ ‪ ^6‬ا ‪ -‬ـ ‪[8 @ "D' 6‬م إ ‪ V‬ر‪ $-‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ا ‪ GI‬إ<‪ ، - -‬ا ‪f‬ي آ ه' ‪' 4‬ل ‪W 9 l6‬ت‬
‫) ‪(3‬‬
‫ا‪ 4G%W‬ل ‪.‬‬
‫‪ "N‬ا‪ DG%‬ع ا‪ -T‬ء ا 'زة‪' [ :‬ل ا ‪R‬ع ا ‪: F‬ل ا دة ‪'* < F 93‬ن ا ‪ -‬ا ‪'* < F @G‬ن‬ ‫•‬
‫ا‪DM‬اءات ا ‪ _9 ،@ 6 F-, -‬ا‪ DG%‬ع ا‪ -T‬ء ا 'زة ‪W'[ F‬ت وأ‪ c‬ث‪ ^ ،‬ا @ا" أو ا `ا ت‬
‫وا ‪'%‬م ا 'ا<‪ X8 4‬ا ‪ ،46 G‬و ه‪ wf‬ا ‪ e‬ا ‪ @ 6 7,‬إ ‪ V‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار‪ 46 ،‬أن ‪',‬ن < ا‪ fG%‬ا ‪_#‬‬
‫ا‪M‬داري و‪',‬ن ذ ‪ 46 h‬إ‪5‬ار <ار ‪ < F‬ا @ا" ‪ ، W' 6‬أو م ‪: l`-8‬ل أ‪ (T D‬ا‪G6‬اءا ‪ 8 F‬ر إاع‬
‫ا ‪f‬آة‪ ،‬و‪ F‬ا‪ D‬ه‪f‬ا أ‪ D‬ز < *'ن ا‪DM‬اءات ا ‪ -‬ر^ ا 'ى ‪ 0‬ا [ ‪ ،O6‬أو ا ‪ "%‬ا [ ‪ 6 P‬أ م ا ‪ ,‬‬
‫ا‪M‬دار )‪. (4‬‬
‫)‪Instruction Sur les procédures contentieuse D.G.I Page 35. (1‬‬

‫)‪ (2‬ادة ‪$? D" 185‬ن ا ‪ 2002 +%‬ا‪$? DH‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪:‬‬
‫)‪ (3‬و )‪ (4‬ا‪+‬زت ا;‪$? *O :‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪
= \;LS :‬ا‪! D‬ر!‪ ; – Q‬ا در ‪P‬و= ‪.‬‬
‫وه‪f‬ا ‪ $ l @8‬ا و <ار‪'D 6 4 6 -9 ً w‬ع إ ‪ V‬درا‪ %‬ا ‪ 7‬و ‪ 46 5‬ا‪:NM‬ع ‪ V‬ا دة ‪397‬‬
‫‪'* < F‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة ا ‪ V v8 G‬أ*‪ 9 9 l‬أ'ال ا ‪ @ 6 7,‬آ ه' ا ‪eR‬ن <@‪ -‬ا ل‪_ W ،‬‬
‫ا ‪ ^6 #‬ا ‪ V -‬ا'ال أ م ا [@ ء ‪T‬ة‪ ،‬إ‪ W‬إذا آ *‪ X‬ه‪ wf‬ا 'ى ‪ ^6 [K‬ا ‪ "#‬إ ‪ V‬ا ا '‪ W‬و ‪l-‬‬
‫‪:‬ل ‪ (T‬ا‪G6‬اء ‪' F‬م إاع ا ‪ ،"#‬و دام أن ا ‪DM 6 P[ P 7*eGK‬اء ا ‪'#‬ب ‪ [N l‬دة ‪'* < 397‬ن ‪0‬ا"‬
‫) ‪(1‬‬
‫ ‪T‬ة ‪ F-4G‬ا ‪46 qG‬م <'ل ا 'ى ً ‪.‬‬
‫ا [@ ء ا ‪ 4GK‬ا دة ا ‪ F-6 F : -‬ا'ر ا 'ا‪ - D‬ا ‪'I‬ض ‪ (-‬وه‪f‬ا ‪ F lKG,‬أه ‪ -‬ا دة‬ ‫•‬
‫ا ‪ ،5 6 -‬و‪ - "D'GK l-‬ا ‪ 7<'G‬ه‪ wf‬ا‪ :- ,TM‬ه ا [@ ء ا ‪-8 7-<'G6 vGI 4GK‬‬
‫ا @ ؟‬
‫إن ا دة ‪, 171‬ر ‪'* < F‬ن ا‪DM‬اءات ا *‪ -‬ا [ة ا ‪ V ( + +‬أ*‪' ً l‬ز ‪W 9 ^- D‬ت ا‪ 4G%W‬ل‬
‫ ‪ $-‬ا ‪ $‬ا [@ ‪ ،‬أو ‪ '@4‬ا ‪f‬ي ‪ 6 l6G‬ءا ‪',8 @ V‬ن [' ‪ 9 VG9‬م و‪'D‬د <ار ‪ ،_6 %‬ا‬
‫‪ I8 6 4GK 6‬ذ آ ا‪DM‬اءات ا ‪:‬ز‪ ،‬وذ ‪ +G% 6 h‬ء ‪e6 ( _48‬و‪ lD‬ا اع ا ‪ $ 8 G‬ا م ا ‪ 4‬م أو ا‪ F‬ا ‪ 4‬م‪،‬‬
‫ودون ا ‪ K‬س ‪ 5e6‬ا _ ‪ً .‬‬
‫و‪ F, l-‬ا‪:IG%‬ص أ*‪ l‬وا‪ G%‬دا إ ‪ V‬ا رات ا [ *'*‪ -‬ا ‪ (G @8 G‬ا دة ذا‪ F, W ، (8‬ا 'ء ‪F‬‬
‫‪ _N‬ا [@ ء ا‪< 7-<'G6 4G%W‬ار ‪ -G6 @[ 0‬ا @‪ ،‬ذ ‪ h‬أن ا اع ا @ ‪ lG- ' T $‬أ‪5‬‬
‫ا _‪ ،‬و‪ F‬ا دئ ا [@ ‪ -‬ا ‪ 4‬ا*‪ _48 VG l‬ا اع ‪'0' 6‬ع‪r ،‬ن < ‪ 0‬ا ‪ K‬ا ‪', 4GK‬ن ‪6 ،vGI -d‬‬
‫‪Y‬ول ا‪ GW‬ص إ ‪ 0 < V‬ا '‪'0‬ع‪ ،‬و‪ (D F‬أى و‪ 48‬رات ا‪ G<W‬د‪ -8 7-<'8 F, W ،‬ا @ ‪F‬‬
‫‪ 0 < _N‬ا‪ 4G%W‬ل ن ذ ‪ K h‬س ‪ 6‬م ا ‪ 4‬م وا‪ F‬ا ‪ 4‬م‪ ،‬ا 'ص ‪ l-‬ا دة ‪ 171‬ا [ة ا ‪.+ +‬‬
‫‪'* < F‬ن ا‪DM‬اءات ا *‪' G48 @ ،-‬ردا ه ‪- f`G‬ا*‪ -‬ا و أو ‪-‬ا*‪ -‬ا ت ا ‪ ) -‬ا '‪W‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫‪ ،‬ا ( ‪.‬‬
‫)‪ #" (1‬او ا‪ u‬ا‪c‬و‪ U‬ا ار ر? ‪. 207171‬‬
‫)‪$ (2‬ة ا ‪H‬ة ا
د ‪S. $$? " 53‬ره وزارة ا
ل ا‪ S-) k?" 41 6^S‬و‪ U ]
.‬ادة ‪$? 171‬‬
‫إ‪7‬اءات "‪ . (;LS $‬را!‪d+? o‬ر ‪.‬‬
‫ و ا ‪ q‬ا دة ا ‪ v8 : -‬ا دة ‪'* < F 3/169‬ن ا‪DM‬اءات ا *‪ V -‬أن ['م ا [ ‪ 0‬ا [ر‬ ‫•‬
‫‪ 6‬و ا ‪ q‬ة أ< ه ‪ ( 03 ) c:c‬أ‪r (T‬ذا ‪ P8‬ا ‪ l*r q‬غ <ار ‪ wfIG‬ا ‪ ،$‬و‪ "K9 f‬إ‪D‬اءات‬
‫ا ‪ f-G‬ا 'اردة < *'ن ا‪DM‬اءات ا *‪ -‬أ ‪ 9‬م ا‪ 8W‬ق ‪r‬ن ا [ ‪ 0‬ر @ ‪46‬م ا ‪ ،q‬و‪ PG‬ا ‪ _-[G‬‬
‫ا [@‪ "K9 -‬ه' 'ص ‪ $* l-‬ا [ *'ن ‪.‬‬
‫و‪' 6‬ازاة ^ ا دة ‪8‬ر ‪ 6‬ا‪ TM‬رة إ ‪ _-#8 V‬و ا ‪ q‬ا ز ا @‪ -‬ا ‪4‬و‪ V 0‬ا ` ا‪M‬دار‬
‫‪ $ 6‬ا [@ ‪'[ ،‬ل ا 'ى ‪ :,T‬و رأ أن ‪T‬ط و ا ‪ ` W q‬ا ‪ l6 4‬ل ا ز ت ا @‪،-‬‬
‫ ‪ %‬ب ا ‪:- G‬‬
‫‪ /1‬إن '‪'0‬ع ا ز ا @‪ -‬ه' ‪ lG d -9 F‬ا ( ‪ G48 - n -8 -‬د'* ‪ I‬ا ‪ [N ،-' 4‬‬
‫ا ‪ -G 'K‬ا درة ‪ F‬ا ‪ #K‬ا ‪'* < _N F '% -4RG‬ن ا ‪ -@G[ 6 : ،-‬ت ا ‪'G%‬ر ا د‪ 64 :F-8‬و‬
‫‪ F 13/ 122‬د‪'G%‬ر ‪ 1996‬و‪M F, W G 6‬دارة ا @ا" أن ‪'6 $ 6 q G8‬ن ا ‪ I‬ا ‪. -' 4‬‬
‫وه' ذآت ا ا ‪@ 4‬ا" ‪ l6‬أ'ا*( ‪ (8 -48‬ا ‪DM 6 [4G‬اءات ا‪M‬دار وا [@ ‪ -‬ز ت‬
‫ا @‪ ،-‬ذاه ‪ h f6‬إ ‪ V‬أ*‪ " l‬و دا‪ X‬ا ‪ q 6 _4G8 eK‬ا ‪ I‬ا ‪ W l*r -' 4‬ل ‪ -d ،‬أ*‪^ " l‬‬
‫ذ ‪ V h‬ا ‪ q‬ا @‪ -‬ا‪ G%W 6 G%W‬ء ا [ ‪6 0‬ون ا‪G W‬ام ‪e6‬ي ‪T‬ء )‪. (1‬‬
‫‪ /2‬ﺇﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻭﻜﺫﺍ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‪ ،‬ﺘﻜﻔﻼ ﺒﻤﺨﺘﻠﻑ ﺠﻭﺍﻨﺏ ﺘﻤﻜﻴﻥ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﻤﻥ ﺍﻻﺴﺘﻔﺎﺩﺓ‬
‫ﻤﻥ ﺍﻝﻅﺭﻭﻑ ﺍﻝﻤﻼﺌﻤﺔ‪ ،‬ﺫﺍﺕ ﺍﻝﺼﻠﺔ ﺒﺈﻤﻜﺎﻨﻴﺎﺘﻪ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﻴﺔ ﻝﺘﺴﺩﻴﺩ ﺩﻴﻭﻨﻪ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﻴﺔ‪ ،‬ﻤﺜل ﺍﻝﺘﺄﺠﻴل ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻲ ﻝﻠﺩﻓﻊ ﻭﺍﻝﺤﺼﻭل ﻤﻥ‬
‫ﻗﺎﺒﺽ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻋﻠﻰ ﺠﺩﻭل ﺯﻤﻨﻲ ﻝﺘﺴﺩﻴﺩ ﻭﺍﻝﺘﺨﻔﻴﺽ ‪.‬‬
‫‪ /3‬إن < ‪ 0‬ا @ ا ز ا @‪ G 6 -‬ره ز ‪ F‬ز ت ا [@ ء ا ‪ ، ,‬و‪ -9:6 ^G G G 6‬ت‬
‫وا‪9 4%‬ود ه' 'ص ‪ l-‬ا ‪ ^RG‬ا @ ‪ ` M‬ء ا @ ا و‪6 0‬ون و‪ ،_9 lD‬و ‪ 48‬أ‪ (% %‬‬
‫و‪ w-`8‬وإ‪:9‬ل أ‪ %‬س ‪ ( 6 S‬و‪ 0‬ن ‪'[9‬ق ا ‪'% ،@ 6 7,‬اء ‪'GK V‬ى ز ت ا ' ء أو ز ت ا ‪. -G‬‬
‫)‪ #" " (1‬او د ‪f‬ص ا‪+‬زت ا‪ ;H‬ا‪. 22 6^S‬‬
‫وآ ‪ GG%‬ج‪ * :‬أن إ‪D‬اء و ا ‪ q‬ا 'ص ‪'* < (-‬ن ا‪DM‬اءات ا *‪ _# -‬ا ز ت ا‪M‬دار‬
‫) ‪(1‬‬
‫ا ‪ 4‬و‪ _# W‬ز ت ا @ا" ا ‪T‬ة ‪4‬م ‪D‬واه ‪.‬‬
‫‪ [8‬دم ا 'ى ا ‪ : -‬إن ا ‪ [G‬دم ه' * م < ‪ % V P‬ن ( ‪ ،‬وه‪f‬ا * ‪ l[-#8‬آ‪ h f‬ا دة ا ‪ ،-‬‬ ‫•‬
‫ا @ا" ا ‪T‬ة وا ‪'%‬م ا ‪ c‬د ا‪ D‬ا ‪ G‬ح ‪z‬دارة ‪e6‬ر‪'% 46‬ات [‪ -‬م ‪D -G6‬اول ا @‪ ،‬و‪vI -‬‬
‫ا `ا ت ا ‪ G6 +‬ذات ا ‪ ^6 #‬ا ‪r‬ن أ‪ D‬ا ‪ [G‬دم ا‪ G‬را ‪ F‬ا ‪'-‬م ا‪ F -‬ا ‪ K‬ا ‪ G‬ار‪ X,8‬أ‪ ( c‬ا ‪ I‬ا ‪ ،-4‬آ ‬
‫ د أ‪ D‬ا ‪ [G‬دم ا 'ص ‪ F-GK6 l-‬إذا < ‪ X‬ا‪M‬دارة ‪ 46‬إ‪ (8 c‬أن ا ‪ @ 6 7,‬إ ‪N V‬ق ‪^6 -K- 8‬‬
‫)‪(2‬‬
‫د'ى <@ ‪. w0 -‬‬
‫أ ‪'% K 6‬م ‪ V‬ر<‪ P‬ا ل 'ى ا [ ‪ < F‬ا‪M‬دارة د أ‪ [8 D‬دم د'ى ا‪M‬دارة ‪e6‬ر‪'% 46‬ات‪:‬‬
‫‪ F‬ا‪ $-%e8 D‬ا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ و‪. l-8‬‬ ‫•‬
‫< ^ ا ‪ I‬ت ا ‪'[ 6 [4G‬ا*‪ F-‬وا ‪ -G‬ت ا ‪-K‬ة (‪f‬ا ا ‪ ،P%‬و د ا‪ D‬ا ‪ [G‬دم إ ‪ 6 F-G% V‬د أن ‪z F-G‬دارة‬ ‫•‬
‫)‪(3‬‬
‫أن ا ‪ < @ 6 7,‬م ‪ 4G% 6‬ل ‪N‬ق ‪ -K- 8‬ور‪ w0 X4‬د'ى <@ ‪. -‬‬
‫و'<‪ 7‬ا ‪ [G‬دم ل ا ‪'%‬م ‪ V‬ر<‪ P‬ا ل ا ‪ K‬ا ‪ - G‬وا ‪: + G‬‬
‫ا ‪ #‬ت ا `‪.‬‬ ‫•‬
‫د^ ا ‪ [-KG‬ت ‪ V‬ا ‪ K‬ب‪.‬‬ ‫•‬
‫ا ‪ 0‬ا ‪4‬ة و[ ['ا ا ‪ ,6 5 I‬إدارة ‪ F‬ا‪M‬دارات ا ‪Y‬ه ‪ h f‬وإاع ‪ O-I8 "N‬ا ‪ 6'[4‬ت‪ ،‬و‪ n-8‬ا ‪p G‬‬ ‫•‬
‫ا ‪ (- G‬إ‪ c‬إ‪D‬اء ‪ _-[8‬ا ‪ %‬ا 'ص ‪ (-‬ا دة ‪'* < F 2/ 113‬ن ا ‪'%‬م ‪ V‬ا ل‪ ،‬وإن ‪n-8‬‬
‫‪ %‬ا ‪ 7<' -G‬ا ‪ [G‬دم ا ‪ K‬ري ‪ 0‬ا‪M‬دارة و ‪ l‬ا ‪ [G‬دم ا ‪'* [ ^0 I‬ن ا ‪ 4‬م)‪. (4‬‬
‫و‪' K 6‬ى ا‪ DG%‬ع ا ['ق ‪ [GG‬دم د'ى ا‪G%‬داد ا ‪ n‬ا ['‪ 0‬ل ا ‪'%‬م ‪ V‬ر<‪ P‬ا‪ M‬ل‪-G* ،‬‬
‫‪ e#‬ار‪ ,8‬ب ا‪N‬اف أو ا‪M‬دارة ‪ 6‬ور أ‪'% 04 D‬ات ا‪ G‬را ‪' F‬م ا ^‪ ،‬وه‪f‬ا *‪ l- X‬ا دة ‪'* < F 114‬ن‬
‫ا‪DM‬اءات ا ‪. -‬‬
‫)‪ #" " (1‬او د ‪f‬ص ا‪+‬زت ا‪;H‬‬
‫)‪ (2‬ادة ‪ 106‬ا^ ‪$? D" 1‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪ (3‬ادة ‪$? D"110‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪ (4‬ادة ‪$? D" 112‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫و‪' 6‬ازاة ^ ذ ‪'[ h‬ق ا ‪ [G8 -KG‬دم ‪e6‬ر‪'% ^6‬ات ا 'ص ‪ (-‬ا‪G6‬اء ‪' F‬م ‪ ،[ -K8‬أو و‪ [-c‬أى‬
‫أو ‪ 6 ( ،q8‬آ ‪ -‬ا‪ -< [G%‬ه‪ wf‬ا ['ق )‪.(1‬‬
‫آ ‪ _#‬ا ‪ [G‬دم ا د ‪e6‬ر‪'% (04) 46‬ات ا 'ص ‪ l-‬ا دة ‪'* < F 118‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ V ،-‬ا `ا ت‬
‫ا ‪ -‬ا 'ص ‪'* < (-‬ن ا ‪ -KG‬وي ه‪f‬ا ا ‪ [G‬دم ‪ F‬ا ‪'-‬م ا ‪f‬ي ‪ l- F, G‬ا'ان ‪ F‬إ‪ c‬ت ا ‪ I‬ت‪ ،‬وه‪f‬ا‬
‫ ‪ D‬ءت ‪ l6‬ا دة ‪'* < F 119‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪.-‬‬
‫آ ‪ [G8‬دم د'ى ا‪G%‬داد ا ‪ n‬ا ['‪6 0‬ون ‪ _9‬و‪ e# -G* ،-*'* < -d [#6‬ار‪ l,8‬ا‪N‬اف أو ا‪M‬دارة‬
‫)‪(2‬‬
‫‪ 6‬ور أر‪'% ^6‬ات ا‪ G‬را ‪' F‬م ا ^‪.‬‬
‫و‪'[9 vI -‬ق ا ‪ ^6 #‬د ا‪ D‬ا ‪ [G‬دم ‪e6‬ر‪'% ^6‬ات ‪ F‬أ‪: D‬‬
‫‪ $-%e8‬و‪'[9 -8‬ق ا ‪.^6 #‬‬ ‫•‬
‫< ^ ا ‪ I‬ت ا ‪'[ 6 [4G‬ا*‪ F-‬وا ‪ -G‬ت ا ‪-K‬ة (‪ wf‬ا ['ق‪ ،‬و‪K‬ي أ‪ D‬ا ‪ [G‬دم ا‪G6‬اء ‪' F‬م ا‪ [G%‬ق ا ['ق‬ ‫•‬
‫) ‪(3‬‬
‫‪ F‬ا‪ (K-%e8 D‬و‪. (-8‬‬
‫أ ‪' K 6‬ى ا‪G%‬داد ا @ا" ‪ [G8‬دم د'ى ا‪G%‬داد ا ['ق ا ‪6‬ون ‪ _9‬أو ‪'6‬رة ‪ ،-*'* < -d‬‬
‫ ل ا @ا" ا `‪T -‬ة *‪ # -G‬ار‪ l,8‬ا‪N‬اف أو ا‪M‬دارة ‪ 6‬ور أ‪'% 04 D‬ات ا‪G6‬اء ‪' F‬م ا ^ ‪.‬‬
‫و‪ ^@I8‬ا ‪ 6'[4‬ت ا 'اردة ا [ارات‪ ،‬أو ا‪ ,9‬م ‪ [G 6‬دم ‪ 6‬ور ‪'% 05‬ات آ ‪ 8 V‬ر ا [ار أو ا ‪ P,‬ا در‬
‫‪ ،- (* 6‬و ‪ 6'[4 K 6‬ت ا درة ‪ F‬ا آ‪ P‬ا‪G6‬اء ‪' F‬م اآ‪ KG‬ب ا‪ ,9‬م <'ة ا ‪R‬ء ا [@ ‪ l6‬وه‪f‬ا *‪X‬‬
‫‪ l-‬ا دة ‪'* < F 142‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪.-‬‬
‫)‪ (1‬ادة ‪$? D" 118‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪.:‬‬

‫)‪ (2‬ادة ‪$? D" 126‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪ (3‬ادة ‪$? D" 128‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ ‪ :‬ﺇﺟﺮﺍﺀﺍﺗﻬﺎ ﺃﻣﺎﻡ ﺍﻟﻐﺮﻓﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻳﺔ ﻭﻣﺠﻠﺲ ﺍﻟﺪﻭﻟﺔ ‪:‬‬
‫ ‪ #I8‬ا ` ا‪M‬دار ‪'6‬ا‪ #%‬ا ‪ 7,‬ا ‪f‬ي ‪< [ P‬ار ا @ا" '‪ W‬أو ‪ _G P‬ا د ‪:‬ل ار‪ 46‬أ‪(T‬‬
‫ا ‪ 8 8 G‬ر ا ‪',R‬ى‪ ،‬أو ‪T #I8‬ة ‪N F‬ف ا @ا" '‪'[8 ،W‬م ا ` ا‪M‬دار ‪ $‬ا [@ ‬
‫‪ _-[8 - 46‬ا ‪ @4‬ا [‪ ( ،‬و‪ 8‬ا [@‪. (1) 0 0 < (G6 -‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻻﻭﻝ ‪ :‬ﺍﻟﺘﺤﻘﻴﻖ ﻭﺍﻟﺨﺒﺮﺓ‪:‬‬
‫ﺒﻌﺩ ﺃﻥ ﻴﺘﻡ ﺘﺴﺠﻴل ﻁﻠﺒﺎﺕ ﺍﻝﻤﻜﻠﻔﻴﻥ ﻝﺩﻯ ﻜﺎﺘﺏ ﺍﻝﻀﺒﻁ ﺍﻝﻤﺘﻭﺍﺠﺩ ﻋﻠﻰ ﻤﺴﺘﻭﻯ ﺍﻝﻤﺤﺎﻜﻡ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ‪ ،‬ﺘﻘﻭﻡ ﻫﺫﻩ ﺍﻷﺨﻴﺭﺓ ﺒﻔﺘﺢ‬
‫ﺘﺤﻘﻴﻕ‪ ،‬ﺤﻴﺙ ﻴﺠﻭﺯ ﻝﻠﻘﺎﻀﻲ ﺒﻨﺎﺀﺍ ﻋﻠﻰ ﻁﻠﺏ ﺍﻷﻁﺭﺍﻑ ﺃﻭ ﻁﻠﺏ ﺃﺤﺩﻫﻡ‪ ،‬ﺃﻭ ﻤﻥ ﺘﻠﻘﺎﺀ ﻨﻔﺴﻪ‪ ،‬ﺍﻥ ﻴﺄﻤﺭ ﻗﺒل ﺍﻝﻔﺼل ﻓﻲ ﺍﻝﻤﻭﻀﻭﻉ‬
‫‪ ،‬ﻭﺒﻤﻭﺠﺏ ﺃﻤﺭ ﺸﻔﻭﻱ ﺒﺤﻀﻭﺭ ﺍﺤﺩ ﺍﻷﻁﺭﺍﻑ ﺸﺨﺼﻴﺎ ﺒﺈﺠﺭﺍﺀ ﺘﺤﻘﻴﻕ‪ ،‬ﺃﻭ ﺘﻘﺩﻴﻡ ﻭﺜﻴﻘﺔ ﻭﺒﻤﻭﺠﺏ ﺃﻤﺭ ﻜﺘﺎﺒﻲ ﺒﺈﺠﺭﺍﺀ ﺍﻝﺨﺒﺭﺓ‪ ،‬ﺃﻭ‬
‫ﺘﺤﻘﻴﻕ ﻓﻲ ﺍﻝﻜﺘﺎﺒﺔ ﺃﻭ ﺒﺄﻱ ﺇﺠﺭﺍﺀ ﺁﺨﺭ ﻤﻥ ﺇﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ‪ ،‬ﻜﻤﺎ ﻝﻪ ﺍﻥ ﻴﺄﻤﺭ ﺸﻔﻬﻴﺎ ﺒﺎﻻﻨﺘﻘﺎل ﻝﻠﻤﻌﺎﻴﻨﺔ ﻤﺎ ﻝﻡ ﻴﺭﻯ ﻀﺭﻭﺭﺓ‬
‫ﺇﺼﺩﺍﺭ ﺃﻤﺭ ﻜﺘﺎﺒﻲ )‪.(2‬‬
‫أو‪ : W‬ا‪ GG‬ح ا ‪ PGK8 4 :_-[G‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ا 'ى ‪'[8‬م ‪ ('G6‬إ ‪ V‬ا @ا" ا '‪6M W‬اء ا أي‬
‫‪ (-‬وا ‪f‬ي ‪6 e‬ور‪. (3) (- _-[G 6 w‬‬
‫‪'[ -9‬م ‪ bG‬ا @ا" ‪ l* _-[G 6‬ه' أدرى ‪ $-%eG6‬ا @ و‪ (0‬و ‪ 9 F,‬و‪'D‬د ‪ ,T "-‬أو ‪P[8‬‬
‫‪ D "K9 :‬ءت ‪ l6‬ا دة ‪'* < F 124‬ن‬
‫د'ى ‪ 46‬ا]‪ D‬ل ا [ *'*‪ -‬ن ا ‪W PG W _-[G‬ن ا 'ى ‪ً ,T '[ -d q8‬‬
‫ا‪DM‬اءات ا ‪.-‬‬
‫و ‪'< 9‬ل ا 'ى ‪r‬ن ‪ bG‬ا @ا" ['م ‪Dr6‬اء ا ‪ _-[G‬ا ‪:‬زم‪ Pc ،‬ر ‪ً[8‬ا @ ‪ l‬رأ‪ l‬و‪ l%‬إ ‪V‬‬
‫ا ا '‪@ W‬ا"‪ ،‬وه‪f‬ا ا‪'[ -‬م ‪ _-[G 6‬وإ دة ا ‪ _-<G‬إذا ‪ 0 < "N‬ا @ ذ ‪ Pc h‬ر ‪f‬آة ‪: F @G8‬‬
‫ض ‪T‬وط ‪ $-%e8‬ا @ ا اع‪.‬‬ ‫•‬
‫ا‪ TM‬دة إ ‪ V‬ا 'ص ا ‪ -4RG‬وا ‪ - -G‬ا ‪ G‬أ‪ (D' 6 XK%‬ا @ وا ‪ G‬ه ا اع‪.‬‬ ‫•‬
‫)‪ (1‬ا‪7N‬اءات ا‪N‬دار وا ‪+ :H‬زت ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة ا‪K‬ا‪ . :‬اآر ‪ D%L‬ص ‪94‬‬
‫)‪ (2‬ادة ‪$? D" 43‬ن ا‪7N‬اءات ا‪. $‬‬
‫)‪ (3‬ادة ‪ 84‬ا^ ة ‪$? D" 1‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫ <‪ R‬ا ‪4‬وض ا ‪ < F %‬ا ‪. ,GR‬‬ ‫•‬

‫و‪ %‬ا ا '‪@ W‬ا" ا ‪ l8 #6 6' 7‬إ ‪ V‬آ‪ 6 G‬ا @‪ ،m‬وإذا ‪' F, P‬ا[ ‪'< V‬ل ا ‪l G6 "#‬‬
‫ *‪ P4 ،l‬ا ‪e6 ,GR‬ن ‪ l‬أ‪:N: ً' 30 l8 :D‬ع ‪ V‬ا ‪ ،7‬و ‪ 9: P[G‬ت ‪ ،6'G,‬إن رأى ذ ‪ ، ً% h‬و‪F F4‬‬
‫ر‪ lGd‬ا 'ء إ ‪ V‬ا ‪I‬ة ‪.‬‬
‫ ا*[@ ء ه‪f‬ا ا‪ PK D‬ا ‪ 7‬إ ‪ V‬ا @ا" ‪ ،W' 6‬ا ‪f‬ي رس ا‪ @G<W‬ء ا ‪ 9:‬ت ا [‪ ،‬وإذا ‬
‫)‪.(1‬‬
‫<‪ X‬ا @ا" ‪ wf(6‬ا ‪ %‬و< ^ أو أ‪ %‬ب ‪D‬ة ‪ PG‬إ‪:‬م ا ‪h f6‬‬
‫آ أ*‪ " l‬أن ر ‪ V‬ورق 'غ آ ‪f F (GK‬آات أ م ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ‪N F‬ف ا أو ‪< F‬‬
‫وآ‪.l-‬‬
‫‪ : -* c‬إ‪D‬اءات ا ‪ _-[G‬ا ‪ [ :5 I‬أ< ا ‪R‬ع ا ‪ (3)c:c‬إ‪D‬اءات ‪'[ -9 _-[G‬م < ‪ 0‬ا @ ‪ 6‬‬
‫‪Dr6‬اء ‪ -‬ا ‪ _-[G‬ا ‪ 5 I‬إذا رأى أه ‪ ،h f -‬أو إذا أ ا ‪ ^6 7,‬ا @ ‪ < h f6‬ا‪ I8‬ذ ا [ار ا 'ى‬
‫ا ' أ م ا ‪ ,‬ا‪M‬دار )‪.(2‬‬
‫ﻜﻤﺎ ﺃﻨﻪ ﺫﻫﺒﺕ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 85‬ﻓﻘﺭﺓ ‪ 01‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﺇﻝﻰ ﺘﺤﺩﻴﺩ ﻫﺫﻩ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺘﺨﺫ ﺜﻼﺜﺔ ﺃﺸﻜﺎل‬
‫ﻭﻫﻲ ‪:‬‬
‫ا ‪ _-[G‬ا‪. 0M‬‬ ‫•‬
‫ا‪ 4D‬ا ‪._-[G‬‬ ‫•‬
‫ا ‪I‬ة‪.‬‬ ‫•‬
‫و*ًا ه ‪ -‬ه‪ wf‬ا‪DM‬اءات ‪'%‬ف *['م ‪6‬را‪ VKG VG9 (G%‬ا*‪ RG‬ل ا ` 'ض ا ‪f‬ي ور ‪: ( '9‬‬
‫‪ -‬ا ‪ _-[G‬ا‪ v* [ : 0M‬ا ‪R‬ع ا اي ا دة ‪'* < F 1-85‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ -‬ان إ‪D‬اءات ا ‪ _-[G‬ا ‪5 I‬‬
‫ا '‪-9‬ة ا ‪' G‬ز ا ‪ (6‬ل ا @ا" ا ‪T‬ة وا ‪ V P%‬ر<‪ P‬ا ل‪ ،‬ه ا ‪ _-[G‬ا‪ 0M‬وا‪ 4D‬ا ‪_-[G‬‬
‫وا ‪I‬ة‪.‬‬
‫ادة ‪ 84‬ا^ ة ا‪$? D" $‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬ ‫)‪( 1‬‬
‫"‪+‬زت ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة ‪ *O‬ا‪L@MN‬ت ا;‪ :‬ا‪K‬ا‪L (;LS :‬م ا(اري !"‪. D‬‬ ‫)‪( 2‬‬
‫و‪',‬ن ا ‪ _-[G‬ا‪ 0M‬إ ا‪ ً-‬آ <م ا ‪ @ 6 7,‬و‪D %‬ة < ا ‪ ،P,‬و ‪ 9‬إذا ‪ - X 8‬إ‪D‬اء‬
‫ا ‪ _-[G‬ا‪ ، 0M‬أن ‪fG‬رع ا @ا" ‪ ^ <'6 W' 6‬أو أ‪ %‬ب ‪ @ 6 7, _K P‬إن ‪ " ، (6 P‬ان ‪^@I‬‬
‫ا ‪M 7‬اع ‪.(1) D‬‬
‫‪-‬ا‪ 4D‬ا ‪ :_-[G‬ه‪ wf‬ا إذا رأت ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ‪0‬ورة ا ‪ 6‬ا‪ 4D‬ا ‪ _-[G‬ن ه‪ wf‬ا ‪ V PG8 - 4‬أ‪9‬‬
‫أ'ان ا @ا"‪ h8 -d ،‬ا ‪' < G‬ا ‪ (6‬ا ‪ _-[G‬اول‪ ،‬وذ ‪'@9 h‬ر ا ‪ ,GR‬أو وآ‪ ،l-‬أو ‪ 9‬إذا‬
‫آ *‪ X‬ا 'ى ‪ $- F, ،- @6 _4G8‬ا ‪ $‬ا ‪ 4R‬ا ي ‪'@9‬ر ه‪ wf‬ا ‪ ،- 4‬وآ‪ F, h f‬ا‪ G%‬ء @'‪F‬‬
‫‪ F‬ا ‪ F4#‬ا‪M‬دار ا ‪'GK V R‬ى ا اة‪.‬‬
‫‪ 46‬ا‪ (G*W‬ء ‪ - F‬ا‪ 4D‬ا ‪'[ _-[G‬م ا ‪'4‬ن ا ‪ 6 7,‬ا‪ 4D‬ا ‪ _-[G‬و‪ 9: l @ @ 8‬ا ‪،,GR‬‬
‫وآ‪f‬ا ا‪ @G<W‬ء ‪ 9:‬ت ر‪ $-‬ا ‪ $‬ا ‪ 4R‬ا ي ورأ‪ l‬ا ‪ I‬ص‪.‬‬
‫و['م ا @ا" ا '‪r6 W‬ر‪ %‬ل ‪ 7‬ا اع إ ‪ V‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار [ ‪G< 6‬ا‪ l8 9‬و‪ l8 9:‬ا ‪ l, G‬أن‬
‫‪ R6 (IGK‬ن ا اع )‪. (2‬‬
‫ا ‪I‬ة‪ :‬إن وا‪ D‬ت ا ‪ -I‬ا ‪f‬ي ‪ l-48‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار‪ ،‬ه *‪ $‬وا‪ D‬ت ا ‪I‬اء ا ‪ P(-48 G‬ا آ‪ P‬اى‪ ،‬و‪l-‬‬ ‫•‬
‫أن ‪ f‬ا ( ا ‪K‬ة إ ‪. -IT l-‬‬
‫و‪G‬م ا]‪ D‬ل ا @و‪ l 6‬إ ‪ "* D V‬ا ‪ % V‬ا ‪ G‬ت ا ‪ 5 I‬إذا ‪ _48‬ا ‪ l, 6‬ا س ‪F‬‬
‫أرزاق‪ ،‬و ‪ $-‬ا ` ا‪M‬دار أن @ب ا]‪ D‬ل ا ‪f‬آ'رة ‪ ، *S‬و ‪ l‬أن ض ا‪G9‬ا( وإذا ‪ _48‬ا ‪ R 6‬آ ‪r -‬ن‬
‫‪YK‬و ‪ -‬ا ‪ - -eG‬ت ا ‪I‬ة‪ V ُ8 <،‬ا ‪I ،-I‬ة ا ‪ "#G8 -‬و<‪ G‬أ‪'N‬ل )‪.(3‬‬
‫و ‪ 748 F,‬ا ‪I‬ة ‪ V‬أ*( ‪ -4‬ر ‪ - 4 F‬ا ‪ _-[G‬ا '‪N F (D‬ف ه‪ - @< -‬إ ‪ vIT V‬أو ة أ‪ IT‬ص‬
‫‪ GI‬ر‪ F‬آ ‪ lG#% "K9‬ا ‪eG‬ه‪ ،--‬ر‪ F D %‬ا ‪ [-[G‬ت وا ‪ 9:‬ت ‪'9‬ل ‪9‬ث ‪ ،‬و إ‪ N‬ر ا ( ا ‪9 G‬ده ‬
‫ا [ ‪.0‬‬
‫)‪ (1‬ادة ‪ 85‬ا^ ة ‪$? D" 2‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬

‫)‪ (2‬ادة ‪ 85‬ا^ ة ‪$? D" 3‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪ (3‬ا‪;-‬ة ا ‪6" :H‬د ‪ ].‬ا=‪+l‬ر ‪.‬‬
‫و [ أ‪ V#‬ا ‪R‬ع ا اي (‪ wf‬ا ‪ - 4‬أه ‪'< -‬ى ‪ + 8 (*',‬إ‪D‬اءا ‪ F, lD' 6 -[8‬و‪ '(% ,6‬ا ‪5'G‬‬
‫إ ‪'9 V‬ل ا ا ت ذات ا ‪ ^6 #‬ا ‪ ،‬و‪f(6‬ا ا ‪ F, _#‬ان ‪ e8‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ‪I6‬ة وذ ‪ ، - [8 h‬أو ‪ 6‬ءا ‪"N V‬‬
‫‪ F‬ا ‪ @ 6 7,‬أو ا ا '‪@ W‬ا"‪.‬‬
‫آ ‪8‬ر ا‪ TM‬رة إ ‪ V‬ان ا ‪I‬ة < ‪ 1992‬آ *‪N F --K8 X‬ف أ‪ 9‬أ'ان إدارة ا @ا" ا ‪T‬ة‪ ،‬أ ‪1992 46‬‬
‫و ‪ 6 :‬دة ‪'* < F 57‬ن ا ‪ -6 1992 K -‬أ‪'8 X5‬آ ( ‪ --K8‬ا ‪I‬ة ‪ -I‬ا ‪ F F-4‬ا ( ا [@ ‪،-‬‬
‫و(ف ا ‪ 4G‬إ ‪ V‬ا [@ ء ‪ V‬آ ‪'I6 hT‬ص ا‪:[G%‬ل ا ‪ f-8 -I‬ا ( ا ‪K‬ة إ ‪ F l-‬ا ‪ #K‬ا [@ ‪،-‬وه‪f‬ا ‬
‫أ<‪ $ w‬ا و د‪ w‬ا ‪ I‬ص ا ‪ 6 _4G‬ز ت ا @‪-‬‬
‫و['م ‪ - 46‬ا ‪I‬ة ‪ l-48 -‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار‪ ،‬آ ‪ F,‬ان ['م ‪:c (6‬ث )‪ (03‬اء ا‪ c‬ن ‪ N P(-4‬ا اع‬
‫وا ‪ F-+ G‬ا ‪ ,GR‬وا‪M‬دارة‪ ،‬وا ‪ F V[ +‬ا‪ G‬ص ا ‪ ,‬ا‪M‬دار و‪',‬ن ‪YK‬و‪ - F W‬ا ‪I‬ة )‪. (1‬‬
‫و_ ‪N ,‬ف ان ‪ "#‬رد ‪ -‬ا ‪#‬ف ا]‪ ،‬و‪ -‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار و‪ V 'G‬ا @ا" ا '‪P[8 W‬‬
‫ا د ‪ P% 6‬ا‪M‬دارة ‪.‬‬
‫و'‪ lD‬ا ‪ "#‬ا ‪f‬ي " ان ‪',‬ن ‪ :4‬إ ‪ V‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار أ‪ -* c (08 )D‬أ م آ ‪ ،‬ا‪ G‬رًا ‪ F‬ا ‪'-‬م ا ‪f‬ي‬
‫‪46 :‬‬
‫‪ l- PGK‬ا ‪#‬ف ‪ n-8‬ا‪ P%‬ا ‪ -I‬ا ‪f‬ي ‪ G‬و ‪ 6 l‬د و‪ V‬اآ‪6 +‬ا إ‪D‬اء ا ‪I‬ة‪ ،‬و‪ X‬ه‪f‬ا ا ‪ً D ًG6 "#‬‬
‫ا ‪.(2) PI‬‬ ‫ر^ ا 'ى ‪ V‬ا ‪#‬ف‬
‫آ أ*‪ 9 l‬إذا ر‪ O‬ا ‪ -I‬ا ( ا ‪K‬ة إ ‪ l-‬أو ‪Y P‬د( ‪- F-4 ،‬ا ‪، l W6 S‬و['م ‪ e6‬ل ا ‪I‬ة‬
‫‪ l-48 -‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ‪ -9‬د 'م و‪6 %‬ء ا ‪ - 4‬ت و‪ P4‬ا ا ‪ -‬ا ‪ -4‬وآ‪f‬ا ا ‪ ،,GR‬وإ‪D‬اءات‬
‫ا<‪ V@G‬ا ا ‪I‬اء ا]‪،F‬وذ ‪R (10) < h‬ة أ م ‪ V‬ا< ‪6 F‬ء ا ‪ - 4‬ت )‪.(3‬‬
‫)‪ (1‬ادة ‪ 86‬ا^ ة ا‪$? D" $‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬

‫)‪ (2‬ادة ‪ 86‬ا^ ة اا!
"‪$? D‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪ (3‬ادة ‪ 86‬ا^ ة ا‪%‬د= "‪$? D‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫وه‪f‬ا <@‪ $ l6 V‬ا و " ‪ -9‬ان ا دة ‪'* < F 53‬ن ا‪DM‬اءات ا *‪ V v8 -‬ا*‪ V " l‬ا ‪ -I‬ان‬
‫‪ #I‬ا ‪'I‬م ‪ 6‬م وا ‪ K‬ت ا ‪'[-% G‬م ‪Dr6 (-‬اء أ ل ا ‪I‬ة ‪.‬‬
‫‪ -9‬ان ا ‪R‬ع ا‪ D‬ا ‪ V -I‬ا‪ G%‬ء ‪ N‬ا اع‪ -9 ،‬ان ا ‪ -I‬ا ‪f‬ي ‪ F V(K‬ه‪f‬ا ا‪DM‬اء ا ‪f‬ي ه'‬
‫و‪4 6'D‬ض ‪:# l8‬ن ‪ ،‬و‪ G 6‬و‪6‬ون ا‪ G W‬ت إ ‪ V‬ا 'ع اى")‪.(1‬‬
‫و‪ lD'G‬ا ‪I‬اء ا ‪ c:+‬إ ‪ , V‬ن إ‪D‬اء ا ‪I‬ة و‪'@6‬ر ‪ F +‬ا‪M‬دارة ا ‪ -‬وا ‪ 7,‬أو ‪ ،l+‬وإذا ا<‪V@G‬‬
‫ا ذ ‪'@6 h‬ر ر‪ $-‬ا ‪'GK V F4#‬ى ا اة ‪''[ -9‬ن ‪eG6‬د ا ( ا '‪ < F P(6 N‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار‪.‬‬
‫و['م 'ن إداري ‪ ^ @ G6‬إ‪ 0‬رأ‪ ،l- l‬و['م ا ‪I‬اء ‪ G6‬إ ‪GR [8‬ك‪ ،‬وإ ‪ [8‬ر دة‬
‫) ‪. (2‬‬
‫و'‪ ^0‬ا @ و‪ [8‬ر ا ‪I‬اء ى آ‪ 6 G‬ا @‪ , m‬ا‪M‬دار‪N F, -9 ،‬اف ا ‪ P8 G‬إ‪، *'* < h f6 (d:6‬‬
‫إن ‪: (- ^#8‬ل ة ‪ ' (20) FR‬آ ‪.‬‬
‫و‪ 46‬ا*‪ (G‬ء ‪ -‬ا ‪I‬ة وإاع ا ‪ [G‬ر‪'[ ،‬م آ ‪ -‬آ‪ n F @G 7R‬أ‪ l6 48‬أ ‪ ld8‬وآ‪f‬ا ا ر‪7‬‬
‫ا ‪ G‬أ*[( أ‪ c‬ء ا ( م ا '‪ N‬إ ‪ ،l-‬و" أن ‪',8‬ن ه‪ wf‬ا ‪ K " #‬و‪ K%Y‬وإ‪ < W‬م ر‪ $-‬أو < ‪ 0‬ا ‪، ( ` r6 ,‬‬
‫آ ‪ P(,‬ا‪ G9W‬ج وا‪GW‬اض ‪ V‬ه ‪ l8‬ا ا ‪ 48 6 4‬ب ‪:‬ل ‪ (03) c:c‬أ م ا‪G6‬اء ‪ 8 F‬ر ‪ n-8‬ا [ار ‪F‬‬
‫) ‪(3‬‬
‫‪N‬ف ر‪ $-‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ‪.‬‬
‫و ا‪ -‬إذا رأت ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ان ا ‪I‬ة آ *‪ -% -d X‬أو ‪ -d‬آ ‪ ( ،‬ان ‪Dr6 e8‬اء ة ‪D‬ة ‪-- ,8‬‬
‫) ‪(4‬‬
‫‪ PG8‬و[ ‪R‬وط ا ‪ [6 K‬ا ‪f‬آ ‪.‬‬
‫إ‪ W‬ا*‪8 < l‬ث 'ارض ‪ ^ 8‬أو ‪ - 7<'8‬ا ‪I‬ة أي أ‪ c‬ء ا‪DM‬اءات ا ‪'[8 G‬م ‪ (6‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار‬
‫وا ‪ (- X* G‬ا دة ‪'* < F 87‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪ -‬و‪:+ G8‬‬
‫)‪ #" (1‬او ‪ 2000/10/23‬ا‪ u‬اا!‪? ) Q‬ار "‪+‬ر ( (س ‪. 656‬‬
‫)‪ (2‬ادة ‪ 86‬ا^ ة ا‪$? D"
!%‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪ (3‬ادة ‪ 86‬ا^ ة ا=
"‪$? D‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪ (4‬ادة ‪ 86‬ا^ ة ا
)ة "‪$? D‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪:‬‬
‫ ‪ "%‬ا ‪ ) "#‬ا ‪ G‬زل ‪ F‬ا 'ى ( ‪ :‬وه أن ‪ "K‬ا ‪ ^6 7,‬ا @ ‪ < lN‬ان ‪ l- fIG8‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ا [ار‬
‫) ‪(1‬‬
‫ا ( ‪ ،‬وه‪f‬ا ا ‪ G‬زل " أن ‪',‬ن رًا ‪ V‬ورق دي و'<^ ‪ < F‬ا ‪ l F 7,‬ا 'آ ا [ *'*‪. -‬‬
‫و ‪', ,‬ن ‪ "%‬ا ‪ " ً-T "#‬أن ‪ O4 "-GK‬ا ‪R‬وط ا]‪: -8‬‬
‫" أن ‪5 < h f6 I‬ور ا ‪.P,‬‬ ‫•‬
‫" أن ‪',‬ن ‪G[ -d m-K6‬ن ‪ -[6‬أو ‪T‬ط‪.‬‬ ‫•‬
‫" أن ‪',‬ن آ‪ 6 G‬و @ ‪ -6‬ا ‪ ,GR‬أو ‪ -6‬وآ‪ l-‬و‪ "%‬ا ‪ T "#‬ه‪'[ -d -‬ل‪.‬‬ ‫•‬
‫آ ‪8‬ر ا‪ TM‬رة إ ‪ V‬ان < *'ن ا‪DM‬اءات ا ‪ -‬ا ‪ ،‬وآ‪f‬ا < *'ن ا @ا" ا ‪T‬ة <‪ eK F G,% < l‬‬
‫‪'[%‬ط ا ‪5 9 'I‬ور <ار ‪ V _6 %‬ا ا '‪'0‬ع أ ‪I 6‬ة ز ‪ ، 0‬و‪ "K8‬ا ‬
‫م ‪'[% _# ( F-G% -N wf-8‬ط ا ‪ 'I‬ا 'ص ‪ l-‬ا دة ‪'* < F 220‬ن ا‪DM‬اءات ا *‪V -‬‬
‫ ز ت ا @ا" ا ‪T‬ة ام ‪ _# W‬؟‬
‫و [ ‪ P8‬ا 'اب ‪ V‬ه‪f‬ا ا ‪YK‬ال ‪[ 6‬ار ر<‪ 7429 P‬ا رد ‪ F 1994/03/20‬ا ` ا‪M‬دار ‪ , 6‬ا ‪ -4‬وه'‬
‫أول <ار ‪8‬ر‪ w‬ا ` ا‪M‬دار و‪ _-#8 -‬ا دة ‪'* < F 220‬ن ا‪DM‬اءات ا *‪ ،-‬و‪'[% G 6‬ط ا ‪ 'I‬أ م ا [@ ء‬
‫ا‪M‬داري ‪ lG6‬ز ت ا @ا" ا ‪T‬ة " ‪ -9‬ا*‪ l‬إذا ‪ "K8‬ا م ‪ f-8‬ا ‪ P,‬ا در < ا ‬
‫ا '‪'0‬ع ‪ -N‬ة ‪' ،F-G%‬ز ‪ l-‬أن ‪'[% 4 "#‬ط ا ‪. " 'I‬‬
‫و< ا< ‪ $‬ا و ‪< lG(D F‬ار ‪ ، 9‬إ‪'[% _-#8 -* ,‬ط ا ‪ 'I‬ا‪ G%‬دا إ ‪ V‬ا دة ‪'* < F 220‬ن‬
‫ا‪DM‬اءات ا *‪ -‬ا ز ا @ ‪ % ،‬ا ذ ‪ p(* h‬ا ` ا‪M‬دار ‪ ,‬ا ‪ -4‬و< ‪ D‬ء <ار ‪ $‬ا و ‬
‫‪ :@ " 1999/07/12‬ا اع ا [ ‪ F-6 P‬ا ‪ @ 6 7,‬و ا @ا" '‪ W‬وهان ا ‪ -<R‬أآ ه‪f‬ا ا أ ذاه ‬
‫) ‪(2‬‬
‫إ ‪ V‬ان م ا‪ G%‬ار ا 'ى ة ‪ F-G% F 8‬و[ ‪ ,9‬م ا دة ‪'* < F 220‬ن ا‪DM‬اءات ا *‪Y -‬دي إ ‪ (N'[% V‬‬
‫)‪ (1‬ادة ‪ 87‬ا^ ة ا‪c‬و‪$? D" U‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬

‫)‪ #" (2‬او ا‪ u‬ا‪? ، 1999/07/12 $‬ار ر? ‪+" 165076‬ر‬
‫ا ‪ G‬ا ‪ I‬م ‪:‬‬ ‫•‬

‫وه' ‪ -d S vIT 8‬ا ‪ 7,‬ا ‪', W -9 ,GR‬ن [' ً‪ W‬إ‪ W‬إذا ا‪ Xc‬ا ة ا ‪ 9 (- G G‬ا اع‬
‫)‪(1‬‬
‫ا ‪#‬وح أ م ا ‪ ,‬ا‪M‬دار < ‪5‬ور ا ‪ P,‬ا ( ‪.‬‬
‫ا ‪ #‬ت ا ‪ -‬ا @ دة ‪:‬‬ ‫•‬
‫وه' أن ر ا @ا" ا '‪ً[8 ،W‬ا @ ‪'< l‬ل ا 'ى ‪ ( _T‬أو إ دة ‪8‬ه ‪'[-‬م ‪ (`-8‬‬
‫ ‪ ،,GR‬و[م ‪ w[8‬إ ‪ V‬آ ‪ "8‬ا @‪'GK V m‬ى ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ‪ F @ -9‬ان ه‪ wf‬ا 'ى أ‪6 X5‬ون '‪'0‬ع‪،‬‬
‫و‪ V "D'GK Pc F‬ا ‪ [* K8 ,GR‬ت ا ‪ -KG‬وا ‪.^6 #‬‬
‫و‪ F‬ا ‪ 9:‬ان ا ‪R‬ع ا اي < ‪ F%‬ه‪ wf‬ا ‪'4‬ارض‪ F @ VG9 ،‬ا ‪ -K‬ا ‪ - 4 4-#‬ا ‪ _-[G‬ا @ ف إ ‪V‬‬
‫ذ ‪ ،h‬و‪ q0'8‬ا ؤ أ م ا ( ت ا‪M‬دار وا [@ ‪ -‬و‪ m-K8‬ا‪DM‬اءات ‪ F‬أ‪ 9 D‬ا اع و<‪ -< X‬ودون ‪. -[48‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ‪:‬ﺳﻴﺮﻭﺭﺓ ﺍﻟﻘﺮﺍﺭﺍﺕ ﺍﻹﺩﺍﺭﻳﺔ ﻭﺇﺟﺮﺍﺀﺍﺕ ﺍﻟﻄﻌﻦ ﻓﻴﻬﺎ ﺃﻣﺎﻡ ﻣﺠﻠﺲ ﺍﻟﺪﻭﻟﺔ‬
‫‪ 46‬ان ‪ ^- D ^ G8‬ا ‪ -#4‬ت ا ‪ 6 [4G‬اع أ م ا ` ا‪M‬دار و‪ 46‬ان ‪',8‬ن ‪ -‬ا ‪ _-[G‬وإ‪D‬اءات ا ‪_-[G‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫ا ‪'[ ،X 8 < 5 I‬م [ر ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ‪ 'G6‬رأ‪ l‬إ ‪ V‬ا ‪ 6 -‬ا ‪[8 P[G ، 4‬ه ‪.‬‬
‫و‪ - PG8‬ا او ‪6‬ون ‪'@9‬ر ا‪N‬اف ا ‪ [6 K‬ا ‪f‬آ )‪ ،(3‬وا ‪ F-+ G‬ا ‪ 6 -‬ا ‪ 4‬أو ا‪N‬اف أو ‪ P(-‬أو‬
‫آ ‪ "8‬ا @‪ ،m‬و‪ -% --, 048 46 l-‬ا 'ى وآ‪ --‬ا*‪ [4‬د ا ‪ VG9 K‬ا او ‪ [6‬ا‪ I8‬ذ ا [ار ا ‪ ،"%‬و‪l-‬‬
‫*‪4G‬ض ‪46‬ه إ ‪'G V‬ى ا [ار و‪ Pc F‬آ‪ l`-8 --‬وا]‪ c‬ر ا ‪ (c G‬ا [ار ا‪M‬داري 'ا‪ (D‬ا‪N‬اف ‪.‬‬
‫أو‪ ,T : W‬ا [ار ‪ :‬ا‪ l- XNGT‬ا دة ‪'* < F 144‬ن ا‪DM‬اءات ا *‪ -‬ذآ ‪ * -6‬ت ‪W‬ز *‪: - (I‬‬
‫• " ان ‪ F @G‬ا [ار ‪ # :-8‬ت ا‪N‬اف و‪ GK‬ا [ ‪ l ,9 0‬إ ‪ N V‬ت ا‪N‬اف وا ‪f‬آات ا ‪[4G‬‬
‫‪._-[G 6‬‬
‫)‪ (1‬ادة ‪ 87‬ا^ ة ‪$? D" 1‬ن ا‪7N‬اءات ا‪. $‬‬

‫)‪ (2‬ادة ‪$? D" 170‬ن ا‪7N‬اءات ا‪. $‬‬
‫)‪ (3‬ادة ‪$? D" 142‬ن ا‪7N‬اءات ا‪.$‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫• " ان ‪ F @G‬ا‪ P%‬و [" و( و'‪ FN‬أ‪N‬اف ا اع أو '‪. P(- FN‬‬
‫• " ان ‪' F @G‬ان ا ‪R‬آ و*'( و[ه إذا ‪ _48‬ا ‪R 6‬آ‪.‬‬
‫• ‪:8‬وة ا ‪.[G‬‬
‫• آ " ان ‪ _d F @G‬ا ‪ _-[G‬أو ‪ lG‬ة ‪ -* c‬إذا ‪ P8‬ذ ‪ ^ ،h‬ذآ ا‪ 0 < P%‬ا ‪ ,‬ا‪M‬دار و[ه ‪ -6 ،‬ن‬
‫‪'@9‬ر أو ‪ "-`8‬ا ‪'I‬م ^ ‪ -6‬ن أ@ ء ا ‪ ,‬ا‪M‬دار ا ‪ Ff‬ا‪GT‬آ'ا ا [ار و‪ -6‬ن <‪ -‬ا ‪ O-IG‬إذا و‪D‬ت أو ا ‪O‬‬
‫ا ‪' ,‬ى‪.‬‬
‫)‪(2‬‬
‫• آ ‪ fIG8‬ا ` ا‪M‬دار ‪ $ 6‬ا [@ <اره ‪'%‬ا ًء ‪'[6‬ل ‪ "% O-I8‬أو ‪ O6‬ا ‪."#‬‬
‫ﺜﺎﻨﻴﺎ ‪ :‬ﺘﺒﻠﻴﻎ ﻗﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ‪ :‬ﺘﺒﻠﻎ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺘﺨﺫﻫﺎ ﺍﻝﻐﺭﻓﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﺍﻝﺘﺎﺒﻌﺔ ﻝﻠﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﻘﻀﺎﺌﻲ ﺇﻝﻰ ﺃﻁﺭﺍﻑ‬
‫) ‪(3‬‬
‫ﺍﻝﺩﻋﻭﻯ‪ ،‬ﺤﻴﺙ ﻴﺒﻠﻎ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺒﻭﺍﺴﻁﺔ ﻜﺎﺘﺏ ﺍﻝﻀﺒﻁ ﺍﻝﺘﺎﺒﻊ ﻝﻠﻐﺭﻓﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ‪ ،‬ﺇﻝﻰ ﺠﻤﻴﻊ ﺃﻁﺭﺍﻑ ﺍﻝﺩﻋﻭﻯ‪.‬‬
‫ﻓﺈﺫﺍ ﻜﺎﻥ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﻀﺩ ﻤﺼﻠﺤﺔ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻓﺎﻥ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻭﻻﺌﻲ ﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﺒﻌﺩ ﺍﺴﺘﻼﻤﻪ ﻗﺭﺍﺭ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﻓﺎﻨﻪ‬
‫ﻴﻀﻊ ﺘﺤﺕ ﺘﺼﺭﻑ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺍﻝﺘﺨﻔﻴﻀﺎﺕ ﺍﻝﻤﻌﻠﻥ ﻋﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻭﻴﺒﻠﻎ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺇﺫﺍ ﻜﺎﻥ ﻴﺘﻌﻠﻕ ﺒﻤﺼﻠﺤﺔ ﻤﻥ ﻤﺼﺎﻝﺢ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺎﺒﻌﺕ‬
‫ﺍﻝﻘﻀﻴﺔ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻤﺼﻠﺤﺔ ﺍﻝﻤﺫﻜﻭﺭﺓ ‪.‬‬
‫ﻭﻴﺒﻠﻎ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺇﻝﻰ ﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﺘﻲ ﺩﺨﻠﺕ ﺍﻝﻨﺯﺍﻉ‪ ،‬ﺃﻤﺎ ﺒﺎﻝﻨﺴﺒﺔ ﻝﻠﻤﻜﻠﻑ ﻓﺎﻥ ﺍﻝﻐﺭﻓﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﻴﺒﻠﻎ ﺇﻝﻰ ﻤﻭﻁﻨﻪ‬
‫) ‪(4‬‬
‫ﺍﻝﺤﻘﻴﻘﻲ ﺍﻝﺫﻱ ﺍﺨﺘﺎﺭﻩ‪ ،‬ﻭﺇﺫﺍ ﻜﺎﻥ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺩﻓﻊ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺸﺭﻜﺔ ﻓﻴﺠﺏ ﺍﻥ ﻴﻜﻭﻥ ﺘﺒﻠﻴﻎ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺇﻝﻰ ﻤﻘﺭﻫﺎ ﺍﻝﺭﺌﻴﺴﻲ ‪.‬‬
‫ﺜﺎﻝﺜﺎ ‪ :‬ﺃﺜﺎﺭ ﻗﺭﺍﺭ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ‪:‬‬
‫ﺇﻥ ﺍﻵﺜﺎﺭ ﺍﻝﺘﻲ ﻴﺤﺩﺜﻬﺎ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺍﻝﻤﺘﺨﺫ ﻤﻥ ﻗﺒل ﺍﻝﻐﺭﻓﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﻓﻲ ﻤﻴﺩﺍﻥ ﺍﻝﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻴﺤﻭﺯ ﻝﻘﻭﺓ ﺍﻝﺸﻲﺀ‬
‫ﺍﻝﻤﻘﻀﻲ ﻓﻴﻪ‪ ،‬ﻤﺎ ﻝﻡ ﻴﻁﻌﻥ ﻓﻴﻪ ﺨﻼل ﺍﻝﻤﻭﻋﺩ ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻲ‪ ،‬ﻓﺒﺎﻝﻨﺴﺒﺔ ﻝﻺﺩﺍﺭﺓ ﻓﺎﻥ ﺍﻵﺜﺎﺭ ﺍﻝﺘﻲ ﻴﺤﺩﺜﻬﺎ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺍﻝﻤﺘﺨﺫ ﻋﻨﺩﻤﺎ ﻴﻌﺩل ﻤﺎ‬
‫ﺍﺘﺨﺫﺘﻪ‪ ،‬ﻓﻠﻴﺱ ﻤﻥ ﺤﻘﻬﺎ ﺍﻝﺘﻨﺼل ﻤﻥ ﻨﺘﺎﺌﺠﻪ‪ ،‬ﻭﺒﺈﻤﻜﺎﻥ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺩﻓﻊ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ﺃﻥ ﻴﻘﻭﻡ ﺒﺎﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﺃﻤﺎﻡ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﺇﺫﺍ ﻝﻡ‬
‫ﻴﻘﺘﻨﻊ ﺒﻬﺫﺍ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺍﻝﻤﺘﺨﺫ ﻤﻥ ﻗﺒل ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﻭﻫﺫﺍ ﻁﺒﻘﺎ ﻝﻨﺹ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 171‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ ﺍﻝﺘﻲ‬
‫)‪(1‬ا‪7N‬اءات ا‪N‬دار وا ‪+ :H‬زت ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة ا‪K‬ا‪ :‬اآر ‪ D%L‬ص ‪. 94‬‬
‫)‪ (2‬ا‪7N‬اءات ا‪N‬دار وا ‪+" :H‬زت ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة ا‪K‬ا‪ :‬ص ‪. 103‬‬
‫)‪ (3‬و )‪ (4‬ا‪7N‬اءات ا‪N‬دار وا ‪+" :H‬زت ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة ا‪K‬ا‪ :‬ص ‪. 108‬‬
‫ﺘﻨﺹ ﻋﻠﻰ ﺃﻨﻪ " ﻻ ﻴﻭﻗﻑ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﻭﺴﻴﺭﺍﻥ ﻤﻴﻌﺎﺩﻩ ﻭﻻ ﺍﻝﻤﻌﺎﺭﻀﺔ ﻋﻨﺩ ﺍﻗﺘﻀﺎﺀ ﺘﻨﻔﻴﺫ ﺍﻷﺤﻜﺎﻡ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭﺓ ﻓﻲ ﺍﻝﻤﻭﺍﺩ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ "‪.‬‬
‫ﻭﻻ ﻴﻌﻠﻕ ﺍﻝﻁﻌﻥ ﺃﻤﺎﻡ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﺘﺴﺩﻴﺩ ﺍﻝﻤﺒﻠﻎ ﺍﻝﺭﺌﻴﺴﻲ ﻝﻠﺤﻘﻭﻕ ﺍﻝﻤﺤﺘﺞ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻭﻋﻠﻰ ﻋﻜﺱ ﺫﻝﻙ ﻓﺎﻥ ﺘﺤﺼﻴل‬
‫)‪(1‬‬
‫ﺍﻝﻐﺭﺍﻤﺎﺕ ﺍﻝﻤﺴﺘﺤﻘﺔ ﻴﺒﻘﻰ ﻤﻌﻠﻘﺎ ﺇﻝﻰ ﻏﺎﻴﺔ ﺼﺩﻭﺭ ﺤﻜﻡ ﻗﻀﺎﺌﻲ ﻨﻬﺎﺌﻲ‪.‬‬
‫ﺇﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻁﻌﻥ ﻓﻲ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﺃﻤﺎﻡ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ‪:‬‬ ‫•‬
‫ﻴﺨﺘﺹ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﺒﺎﻝﻔﺼل ﻓﻲ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﺍﻝﻤﺭﻓﻭﻉ ﻀﺩ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻻﺒﺘﺩﺍﺌﻴﺔ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭﺓ ﻋﻥ ﺍﻝﻤﺠﺎﻝﺱ ﺍﻝﻘﻀﺎﺌﻴﺔ ﻓﻲ‬
‫)‪(2‬‬
‫ﺍﻝﻤﺴﺎﺌل ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﻭﻤﻴﻌﺎﺩ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﺸﻬﺭ ﻭﺍﺤﺩ ﺍﺒﺘﺩﺍﺀ ﻤﻥ ﺍﻝﺘﺒﻠﻴﻎ ﻭﻴﺠﻭﺯ ﻤﺩ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﻤﻴﻌﺎﺩ ﻭﺇﻴﻘﺎﻓﻪ ﻭﻓﻘﺎ ﻝﻠﺸﺭﻭﻁ ﺍﻝﻤﻨﺼﻭﺹ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻓﻲ‬
‫ﺍﻝﻤﺎﺩﺘﻴﻥ )‪(105-104‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ‪ ،‬ﻜﻤﺎ ﺍﻥ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 90‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻭﺤﺴﺏ ﻤﺎ ﻨﺼﺕ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﻫﺫﻩ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ﻓﺎﻨﻪ ﻴﺤﻕ ﻝﻠﻤﺸﺘﻜﻲ ﺍﻝﻁﻌﻥ ﻓﻲ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭﺓ ﻋﻥ ﺍﻝﻤﺤﺎﻜﻡ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﺃﻤﺎﻡ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻋﻥ ﻁﺭﻴﻕ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ‪،‬‬
‫ﻀﻤﻥ ﺍﻝﺸﺭﻭﻁ ﺍﻝﻤﻨﺼﻭﺹ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻓﻲ ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻥ ﺭﻗﻡ )‪ (01-98‬ﺍﻝﻤﺅﺭﺥ ﻓﻲ ‪ 30‬ﻤﺎﻱ ‪ 1998‬ﺍﻝﻤﺘﻌﻠﻕ ﺒﺎﺨﺘﺼﺎﺼﺎﺕ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ‬
‫ﻭﺘﻨﻅﻴﻤﻪ ﻭﺴﻴﺭﻩ‪.‬‬
‫ﻭﻴﺠﻭﺯ ﻝﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺒﺎﻝﻭﻻﻴﺔ ﺍﻥ ﻴﺴﺘﺄﻨﻑ ﻀﺩ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺼﺩﺭﻫﺎ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﻓﻲ ﻤﺠﺎل ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ‬
‫ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻭﺍﻝﺭﺴﻭﻡ ﻋﻠﻰ ﺍﺨﺘﻼﻑ ﺃﻨﻭﺍﻋﻬﺎ‪ ،‬ﺍﻝﻤﺅﺴﺴﺔ ﻤﻥ ﻗﺒل ﻤﺼﻠﺤﺔ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ‪،‬ﻭﻴﺴﺭﻱ ﺍﻷﺠل ﺍﻝﻤﻤﻨﻭﺡ ﻝﺭﻓﻊ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﺃﻤﺎﻡ‬
‫) ‪(3‬‬
‫ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﺒﺎﻝﻨﺴﺒﺔ ﻝﻺﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﹰﺍ ﻤﻥ ﺍﻝﻴﻭﻡ ﺍﻝﺫﻱ ﻴﺘﻡ ﻓﻴﻪ ﺍﻝﺘﺒﻠﻴﻎ ﻝﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺒﺎﻝﻭﻻﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﺇﻻ ﺍﻥ ﺍﻝﻁﻌﻥ ﺃﻤﺎﻡ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻤﺸﺭﻭﻉ ﻝﻁﺭﻓﻲ ﺍﻝﻨﺯﺍﻉ ﻭﻫﻤﺎ ﺍﻝﻤﺸﺘﻜﻲ‪ ،‬ﻭﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﻴﺔ‪ ،‬ﺍﻝﺘﻲ ﻴﻤﻜﻨﻬﺎ ﺍﻝﻁﻌﻥ‬
‫)‪(4‬‬
‫ﺒﻭﺍﺴﻁﺔ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻭﻻﺌﻲ‪ ،‬ﺍﻝﺫﻱ ﻝﻡ ﻴﻘﻨﻌﻪ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭ ﻋﻥ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﺇﻻ ﺃﻨﻪ ﻝﻘﺒﻭل ﺍﻝﻁﻌﻥ ﻀﺩ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﻤﺭﻫﻭﻥ ﺒﺸﺭﻭﻁ ﻤﺘﻌﻠﻘﺔ ﺒﺎﻝﻤﺴﺘﺄﻨﻑ‪ ،‬ﻭﺸﻜل ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﻘﺎﺒﻠﺔ ﻝﻼﺴﺘﺌﻨﺎﻑ‪ ،‬ﺇﻝﻰ‬
‫ﺠﺎﻨﺏ ﺇﻴﺩﺍﻉ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﻭﻤﻴﻌﺎﺩ ﺘﻘﺩﻴﻤﻪ ﻭﺍﻝﺘﻨﺎﺯل ﻋﻨﻪ‪.‬‬
‫)‪ (1‬ادة ‪ 82‬ا^ ة اا!

"‪$? D‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪ (2‬ادة ‪$? D" 277‬ن ا‪7N‬اءات ا‪. $‬‬
‫)‪(3‬ادة ‪$? D" 91‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬
‫)‪+" (4‬زت ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة ‪ *5‬ا‪L@MN‬ت ا;‪ :‬ا‪K‬ا‪L \;LS :‬م ا(اري !"‪. D‬‬
‫ﺃﻭﻻ ‪ :‬ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﻘﺎﺒﻠﺔ ﻝﻼﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ‪:‬‬

‫ﻓﻴﺠﺏ ﺍﻥ ﻴﻜﻭﻥ ﻁﻠﺏ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﻀﺩ ﻗﺭﺍﺭ ﺼﺎﺩﺭ ﻋﻥ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ‪ ،‬ﻜﻤﺎ ﺍﻨﻪ ﻻ ﻴﻤﻜﻥ ﺍﻝﻁﻌﻥ ﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﺃﻤﺎﻡ ﻤﺠﻠﺱ‬
‫ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻀﺩ ﻗﺭﺍﺭﺍﺕ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻭﻻﺌﻲ‪ ،‬ﺇﻻ ﺒﻌﺩ ﺭﻓﻌﻬﺎ ﺃﻤﺎﻡ ﻝﺠﺎﻥ ﺍﻝﻁﻌﻥ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﺃﻭ ﺃﻤﺎﻡ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﻭﺍﻥ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﻴﻘﺩﻡ ﻀﺩ ﻤﻨﻁﻭﻕ ﺍﻝﺤﻜﻡ ﻜﻠﻪ‪،‬ﺤﻴﺙ ﺍﻥ ﻓﻬﻡ ﺍﻝﺤﻜﻡ ﻻ ﻴﻜﻭﻥ ﺇﻻ ﺒﺎﻝﺭﺠﻭﻉ ﺇﻝﻰ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﻤﻨﻁﻭﻕ)‪. (1‬‬
‫ﻭﻤﻤﺎ ﻴﻼﺤﻅ ﺍﻥ ﺍﻷﺤﻜﺎﻡ ﺍﻝﻘﻁﻌﻴﺔ ﺘﻘﺒل ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﺩﻭﻥ ﺠﺩﺍل‪ ،‬ﺍﻝﻤﺒﺩﺃ ﻓﻴﻤﺎ ﻴﺘﻌﻠﻕ ﺒﺎﻷﺤﻜﺎﻡ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭﺓ ﻗﺒل ﺍﻝﻔﺼل ﻓﻲ‬
‫ﺍﻝﻤﻭﻀﻭﻉ ﻓﻴﺠﺏ ﺍﻝﺘﻤﻴﻴﺯ ﺒﻴﻥ ﺍﻷﺤﻜﺎﻡ ﺍﻝﺘﺤﻀﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﺘﻲ ﻻ ﺘﺩل ﻋﻠﻰ ﻤﺎ ﺘﺤﻜﻡ ﺒﻪ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﻓﻲ ﺃﺼل ﺍﻝﺩﻋﻭﻯ‪ ،‬ﻜﺎﻝﺤﻜﻡ ﺒﺎﺴﺘﻜﻤﺎل‬
‫ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ‪ ،‬ﺃﻤﺎ ﺍﻷﺤﻜﺎﻡ ﺍﻝﺘﻤﻬﻴﺩﻴﺔ ﻫﻲ ﺍﻷﺤﻜﺎﻡ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺅﺨﺫ ﻤﻨﻬﺎ ﻤﺎ ﻴﺩل ﻋﻠﻰ ﻤﺎ ﺘﺤﻜﻡ ﺒﻪ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﻓﻲ ﺃﺼل ﺍﻝﻤﻭﻀﻭﻉ ﻜﺎﻝﺤﻜﻡ‬
‫ﺒﺘﺤﺩﻴﺩ ﻤﻬﻤﺔ ﺍﻝﺨﺒﺭﺍﺀ )‪.(2‬‬
‫ﻭﻁﺒﻘﺎ ﻝﻨﺹ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 106‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ ﻓﺎﻨﻪ " ﻓﻲ ﺠﻤﻴﻊ ﺍﻝﻤﻭﺍﺩ ﻤﺎ ﻝﻡ ﻴﻨﺹ ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻥ ﻋﻠﻰ ﺨﻼﻑ ﺫﻝﻙ‬
‫ﻴﺠﻭﺯ ﺍﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﻜل ﺤﻜﻡ ﺘﻤﻬﻴﺩﻱ ﻗﺒل ﺍﻝﺤﻜﻡ ﺍﻝﻘﻁﻌﻲ ﻓﻲ ﺍﻝﺩﻋﻭﻯ‪ ،‬ﺃﻤﺎ ﺍﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﺍﻝﺤﻜﻡ ﺍﻝﺘﺤﻀﻴﺭﻱ ﻓﻼ ﻴﺠﻭﺯ ﺭﻓﻌﻪ ﺇﻻ ﻤﻊ ﺍﻝﺤﻜﻡ‬
‫ﺍﻝﻘﻁﻌﻲ ‪. " .‬‬
‫ﺇﻝﻰ ﺠﺎﻨﺏ ﺍﻝﺸﺭﻭﻁ ﺍﻝﺴﺎﺒﻘﺔ ﻴﺸﺘﺭﻁ ﺸﺭﻭﻁﺎ ﺸﻜﻠﻴﺔ ﻭﻫﻲ ﺃﻥ ﻴﺘﻀﻤﻥ ﻁﻠﺏ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﺃﺴﻤﺎﺀ ﺍﻝﺨﺼﻭﻡ ﻭﻤﺤل ﺇﻗﺎﻤﺘﻬﻡ‪،‬‬
‫ﻭﺇﻻ ﻜﺎﻥ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﻁﻠﺏ ﻏﻴﺭ ﻤﺴﺘﻭﻓﻲ ﻝﻠﺸﺭﻭﻁ ﺍﻝﺸﻜﻠﻴﺔ ﻭﺒﺎﻝﺘﺎﻝﻲ ﻴﻜﻭﻥ ﻏﻴﺭ ﻤﻘﺒﻭل‪ ،‬ﺇﻝﻰ ﺠﺎﻨﺏ ﺫﻝﻙ ﺇﺭﻓﺎﻕ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﻁﻠﺏ ﺒﻌﺩﺩ ﻤﻥ‬
‫) ‪(3‬‬
‫ﺍﻝﻨﺴﺦ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺅﻜﺩ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭ ﻋﻥ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﻭﻫﺫﺍ ﺍﻝﻌﺩﺩ ﻴﺠﺏ ﺍﻥ ﻴﻜﻭﻥ ﻤﺴﺎﻭﻴﺎ ﻝﻌﺩﺩ ﺍﻝﺨﺼﻭﻡ‪.‬‬
‫ﻜﻤﺎ ﺃﻨﻪ ﻴﺠﺏ ﺃﻥ ﻴﻘﺩﻡ ﺍﻝﻁﻠﺏ ﻋﻠﻰ ﻭﺭﻕ ﻤﺩﻤﻭﻍ‪ ،‬ﻭﻴﺠﺏ ﺃﻥ ﻴﻜﻭﻥ ﻁﻠﺏ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﻤﺴﺘﻘﻼ‪ ،‬ﺃﻱ ﻝﻜل ﺤﻜﻡ ﻤﻁﻌﻭﻥ ﻓﻴﻪ‬
‫ﻴﺠﺏ ﺍﻥ ﻴﻜﻭﻥ ﻁﻠﺏ‪ ،‬ﻓﻼ ﻴﺠﻭﺯ ﺘﻘﺩﻴﻡ ﻁﻌﻥ ﻭﺍﺤﺩ ﻀﺩ ﻋﺩﺓ ﻗﺭﺍﺭﺍﺕ ﺼﺩﺭﺕ ﻓﻲ ﻁﻠﺒﺎﺕ ﻤﺨﺘﻠﻔﺔ )‪. (4‬‬
‫ﻜﻤﺎ ﻴﺠﺏ ﺍﻥ ﻴﻜﻭﻥ ﻁﻠﺏ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﻤﻭﻗﻌﺎ ﻤﻥ ﻗﺒل ﻤﺤﺎﻤﻲ ﻤﻘﺒﻭل ﻝﺩﻯ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻭﺇﻻ ﻜﺎﻥ ﺍﻝﻁﻠﺏ ﻏﻴﺭ ﻤﻘﺒﻭل ‪.‬‬
‫ﺜﺎﻨﻴﺎ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﻤﺘﻌﻠﻘﺔ ﺒﺎﻝﻤﺴﺘﺄﻨﻑ‪ :‬ﺇﻥ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﻻ ﻴﻤﻜﻥ ﻗﺒﻭﻝﻪ ﺇﻻ ﺇﺫﺍ ﺼﺩﺭ ﻤﻤﻥ ﻜﺎﻥ ﻁﺭﻓﺎ ﻓﻲ ﺍﻝﺨﺼﻭﻤﺔ ﺍﻝﺘﻲ ﺼﺩﺭ ﻓﻴﻬﺎ‬
‫ﻗﺭﺍﺭ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ‪.‬‬
‫ﻭﻻ ﻴﻤﻜﻥ ﻗﺒﻭل ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﺇﻻ ﻤﻤﻥ ﻝﻪ ﺍﻝﺤﻕ ﻓﻲ ﺘﻘﺩﻴﻤﻪ‪ ،‬ﺒﺤﻴﺙ ﻴﻜﻭﻥ ﻤﻥ ﺍﻝﻤﺸﺘﻜﻲ ﺍﻝﺫﻱ ﺭﻓﻊ ﺍﻝﺩﻋﻭﻯ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ‬
‫ﻀﺩ ﻗﺭﺍﺭ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻭﻻﺌﻲ‪.‬‬
‫ﻜﻤﺎ ﻝﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻭﻻﺌﻲ ﺍﻝﺤﻕ ﻓﻲ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﻓﻴﻤﺎ ﻴﺨﺹ ﻗﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﺇﻝﻰ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻭﻫﺫﺍ ﻓﻲ ﺍﻵﺠﺎل‬
‫)‪(5‬‬
‫ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻴﺔ ‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫)‪ (1‬ا آ‪'G‬ر زآ ‪ ، '-6‬ا ‪'4#‬ن ا [@ ‪ -‬ر‪ m6‬ا @ا" ‪ V‬ا ص ‪. 122‬‬
‫)‪(2‬ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﻭﺍﻝﻘﻀﺎﺌﻴﺔ ﻓﻲ ﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻓﻲ ﺍﻝﺠﺯﺍﺌﺭ ﺍﻝﺩﻜﺘﻭﺭ ﺤﺴﻴﻥ ﻓﺭﻴﺠﺔ ﺹ ‪. 112‬‬
‫)‪ (3‬ﻭ )‪ (4‬ﻭ )‪ (5‬ﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻓﻲ ﻅل ﺍﻹﺼﻼﺤﺎﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻓﻲ ﺍﻝﺠﺯﺍﺌﺭ ﻝﺼﺎﺤﺒﻬﺎ ﺤﻤﻭﻡ ﺍﻝﻬﻭﺍﺭﻱ ﺒﻭﻤﺩﻴﻥ‪.‬‬
‫ﺜﺎﻝﺜﺎ‪ :‬ﺇﻴﺩﺍﻉ ﻁﻠﺏ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﻭﻤﻴﻌﺎﺩ ﺘﻘﺩﻴﻤﻪ ﻭﺍﻝﺘﻨﺎﺯل ﻋﻨﻪ‪:‬‬

‫ﻴﺠﺏ ﺃﻥ ﻴﺘﻀﻤﻥ ﻁﻠﺏ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﺃﺴﻤﺎﺀ ﺍﻝﺨﺼﻭﻡ ﻭﻤﺤل ﺇﻗﺎﻤﺘﻬﻡ‪ ،‬ﻭﺇﺫﺍ ﻜﺎﻥ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﻁﻠﺏ ﻏﻴﺭ ﻤﺴﺘﻭﻓﻲ ﻝﻠﺸﺭﻭﻁ ﺍﻝﺸﻜﻠﻴﺔ‬
‫)‪(1‬‬
‫ﻴﻜﻭﻥ ﻏﻴﺭ ﻤﻘﺒﻭل‪.‬‬
‫ﻭﻴﺠﺏ ﺇﻴﺩﺍﻉ ﻋﺭﻴﻀﺔ ﺍﻝﻁﻌﻥ ﺒﻜﺘﺎﺒﺔ ﺍﻝﻀﺒﻁ ﻝﺩﻯ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﺤﻴﺙ ﻴﻘﻭﻡ ﻫﺫﺍ ﺍﻷﺨﻴﺭ ﺒﺘﺴﺠﻴل ﺍﻝﻘﻀﻴﺔ ﺤﺴﺏ ﺘﺎﺭﻴﺦ‬
‫ﺍﻹﻴﺩﺍﻉ ﻭﺍﻝﺭﻗﻡ ﺍﻝﺘﺴﻠﺴﻠﻲ ﻓﻲ ﺴﺠل ﺨﺎﺹ‪،‬ﻋﻠﻰ ﺍﻥ ﻴﻘﺩﻡ ﻝﻠﻤﺸﺘﻜﻲ ﻭﺼل ﺒﺎﺴﺘﻼﻡ ﺍﻝﻌﺭﻴﻀﺔ‪.‬‬
‫ﻭﺘﺘﻡ ﻋﻤﻠﻴﺔ ﺍﻹﻴﺩﺍﻉ ﺒﻌﺭﺽ ﺍﻝﻁﻠﺏ ﻋﻠﻰ ﺭﺌﻴﺱ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻓﻲ ﺨﻼل ‪ 08‬ﺃﻴﺎﻡ ﺍﺒﺘﺩﺍ ‪‬ﺀ ﻤﻥ ﺘﺎﺭﻴﺦ ﺍﻹﻴﺩﺍﻉ‪ ،‬ﺜﻡ ﻴﺤﺎل ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻬﻴﺌﺔ‬
‫ﺍﻝﻤﺨﺘﺼﺔ ﻝﺘﻌﻴﻥ ﻋﻀﻭ ﻤﻘﺭﺭ)‪ ،(2‬ﻭﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﺒﻌﺩ ﻭﺼﻭل ﺍﻝﻁﻠﺏ ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻲ‪ ،‬ﺍﻝﻌﻀﻭ ﺍﻝﻤﻘﺭﺭ ﻴﺄﻤﺭ ﺒﺘﺒﻠﻴﻐﻪ ﺇﻝﻰ ﺃﻁﺭﺍﻑ ﺍﻝﻨﺯﺍﻉ ﻤﻊ‬
‫ﺇﺨﺒﺎﺭﻫﻡ ﺒﺈﻴﺩﺍﻉ ﻤﺫﻜﺭﺓ ﻤﺼﺤﻭﺒﺔ ﺒﻌﺩﺩ ﺍﻝﻨﺴﺦ ﻤﺴﺎﻭﻴﺔ ﻝﻌﺩﺩ ﺍﻝﺨﺼﻭﻡ‪،‬ﻭﻴﺠﺏ ﻋﻠﻰ ﻜل ﻤﻁﻌﻭﻥ ﻀﺩﻩ ﺃﻥ ﻴﻭﺩﻉ ﻤﺫﻜﺭﺓ ﻤﻭﻗﻌﺔ ﻤﻥ‬
‫)‪(3‬‬
‫ﻗﺒل ﻤﺤﺎﻤﻲ ﻤﻘﺒﻭل ﻝﺩﻯ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﺨﻼل ﺃﺠل ﺸﻬﺭﻴﻥ ﻤﻥ ﻴﻭﻤﺎ ﺍﻝﺘﺒﻠﻴﻎ‪.‬‬
‫ﻭﻓﻴﻤﺎ ﻴﺘﻌﻠﻕ ﺒﻤﻴﻌﺎﺩ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﻓﻴﺨﻀﻊ ﺍﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﺍﻷﺤﻜﺎﻡ ﺃﻤﺎﻡ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻝﻤﻭﺍﻋﻴﺩ ﻤﺤﺩﺩﺓ ﻗﺎﻨﻭﻨﺎﹰ‪ ،‬ﻭﺨﺎﺭﺝ ﻫﺫﻩ‬
‫ﺍﻝﺤﺩﻭﺩ ﻴﺴﻘﻁ ﺤﻕ ﺍﻝﻤﺩﻋﻲ ﺤﻴﺙ ﻴﺒﺩﺃ ﺴﺭﻴﺎﻥ ﻤﻴﻌﺎﺩ ﻁﻠﺒﺎﺕ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﺍﺒﺘﺩﺍ ‪‬ﺀ ﻤﻥ ﺘﺎﺭﻴﺦ ﺘﺒﻠﻴﻎ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭ ﻋﻥ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ‬
‫ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﺒﺎﻝﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﻘﻀﺎﺌﻲ ﻭﺫﻝﻙ ﻓﻲ ﺃﺠل ﺃﻗﺼﺎﻩ ﺸﻬﺭ ﻭﺍﺤﺩ‪ ،‬ﻭﻫﺫﺍ ﻤﺎ ﻗﻀﺕ ﺒﻪ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 277‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ‪.‬‬
‫ﻭﻫﻨﺎﻙ ﺤﺎﻝﺔ ﺍﺴﺘﺜﻨﺎﺌﻴﺔ ﺘﺘﻤﺜل ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﻤﺎ ﺇﺫﺍ ﺘﻭﻓﻲ ﺍﻝﻤﺸﺘﻜﻲ ﻗﺒل ﺃﻥ ﻴﺭﻓﻊ ﻁﻠﺒﻪ‪ ،‬ﻓﺈﻥ ﻫﺫﺍ ﺍﻷﺠل ﻴﻤﺩﺩ ﺇﻝﻰ ﺃﻥ ﻴﺘﻡ ﺘﺒﻠﻴﻎ‬
‫ﺍﻝﻭﺭﺜﺔ ﺤﺘﻰ ﻴﺒﺩﺃ ﺴﺭﻴﺎﻥ ﺍﻝﻤﻴﻌﺎﺩ ﻁﺒﻘﺎ ﻝﻠﻤﺎﺩﺓ ‪ 104‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ‪ ،‬ﻭﻜﺫﻝﻙ ﺒﺎﻝﻨﺴﺒﺔ ﻝﻸﺸﺨﺎﺹ ﺍﻝﺫﻴﻥ ﻴﻘﻴﻤﻭﻥ‬
‫ﺨﺎﺭﺝ ﺍﻝﻭﻁﻥ‪ ،‬ﻓﺎﻷﺠل ﻴﻤﺩﺩ ﺇﻝﻰ ﺴﻨﺘﻴﻥ ﻴﻭﻤﺎ )‪ (60‬ﻁﺒﻘﺎ ﻝﻠﻤﺎﺩﺓ ‪ 105‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ‪ ،‬ﻭﻓﻴﻤﺎ ﻴﺨﺹ ﺍﻝﺘﻨﺎﺯل ﻋﻥ‬
‫ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫)‪ (1‬ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 241‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ‪.‬‬
‫)‪ (2‬ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 244‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ‬
‫)‪ (3‬ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 245‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﻓﻴﺤﻕ ﻝﻠﻁﺭﻑ ﺍﻝﺫﻱ ﻴﻘﺩﻡ ﻁﻠﺏ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﺇﻝﻰ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﺍﻥ ﻴﺘﻨﺎﺯل ﻋﻨﻪ ﻭﻴﺸﺘﺭﻁ ﻓﻴﻪ ﺍﻝﺒﺴﺎﻁﺔ ﻭﺍﻝﻭﻀﻭﺡ ‪ ،‬ﻜﻤﺎ ﺍﻨﻪ ﺘﻜﻭﻥ‬
‫ﻫﻨﺎﻙ ﻀﻤﺎﻨﺎﺕ ﻜﺎﻓﻴﺔ ﺃﻤﺎﻡ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﺘﻨﺎﺯل ﻁﺒﻘﺎ ﻝﻠﻤﺎﺩﺓ ‪ 283‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﺇﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻓﻲ ﺍﻝﻌﺭﻴﻀﺔ ‪:‬‬ ‫•‬
‫ﺇﻥ ﺇﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺍﻝﻤﺘﺒﻌﺔ ﻤﻥ ﻗﺒل ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ‪ ،‬ﺘﺘﺸﺎﺒﻪ ﻤﻊ ﺇﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﻭﻫﺫﺍ ﺒﻨﺹ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 283‬ﻤﻥ‬
‫ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‪ ،‬ﻓﺨﻼل ﺜﻤﺎﻨﻴﺔ )‪ (8‬ﺃﻴﺎﻡ ﻤﻥ ﺇﻴﺩﺍﻉ ﻋﺭﻴﻀﺔ ﺍﻝﻁﻌﻥ‪ ،‬ﻴﻘﻭﻡ ﺍﻝﻜﺎﺘﺏ ﺒﻌﺭﻀﻬﺎ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﺭﺌﻴﺱ ﺍﻷﻭل ﻝﻤﺠﻠﺱ‬
‫ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﺍﻝﺫﻱ ﻴﺭﺴﻠﻬﺎ ﺇﻝﻰ ﺭﺌﻴﺱ ﺍﻝﻐﺭﻓﺔ ﺍﻝﻤﺨﺘﺼﺔ ﻝﺘﻌﻴﻥ ﻋﻀﻭ ﻤﻘﺭﺭ ﻹﺠﺭﺍﺀ ﻋﻤﻠﻴﺔ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ‪ ،‬ﻁﺒﻘﺎ ﻝﻠﻤﺎﺩﺓ ‪ 248‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ‬
‫ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﻭﻴﺠﻭﺯ ﻝﻠﻌﻀﻭ ﺍﻝﻤﻘﺭﺭ ﺃﻥ ﻴﻤﻨﺢ ﺍﻝﺨﺼﻭﻡ ﻤﺎ ﻴﻠﺯﻡ ﻤﻥ ﺁﺠﺎل ﻝﺘﻤﻜﻴﻨﻬﻡ ﻤﻥ ﺃﻥ ﻴﺴﺘﻭﻓﻭﺍ ﺃﺴﺎﻨﻴﺩﻫﻡ‪ ،‬ﻭﻋﻠﻴﻪ ﺃﻥ ﻴﺴﺘﺒﻌﺩ ﻤﻥ‬
‫ﺍﻝﻘﻀﻴﺔ ﻜل ﻤﺫﻜﺭﺓ ﺘﻭﺩﻉ ﺒﻌﺩ ﺇﻴﺩﺍﻉ ﻤﺫﻜﺭﺓ ﺍﻝﺭﺩ‪ ،‬ﺘﻘﺩﻡ ﺒﻌﺩ ﺁﺨﺭ ﻤﻴﻌﺎﺩ ﻤﻤﻨﻭﺡ‪.‬‬
‫ﻭﻴﺠﻭﺯ ﻝﻪ ﺃﻥ ﻴﺄﻤﺭ ﺒﺘﻘﺩﻴﻡ ﺃﻱ ﻤﺴﺘﻨﺩ ﻤﻨﺼﻭﺹ ﻋﻨﻪ ﻓﻲ ﻗﻭﺍﻋﺩ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺃﻭ ﻴﺭﻯ ﺃﻫﻤﻴﺘﻪ ﻝﻔﺤﺹ ﺍﻝﻁﻌﻥ ﻁﺒﻘﺎ ﻝﻠﻤﺎﺩﺓ‬
‫‪ 247‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﻭﻴﻘﻭﻡ ﺍﻝﻌﻀﻭ ﺍﻝﻤﻘﺭﺭ ﺒﻔﺤﺹ ﺍﻝﻭﺴﺎﺌل ﺍﻝﺠﺩﻴﺩﺓ ﺍﻝﺘﻲ ﻴﻜﻭﻥ ﻗﺩ ﺘﻘﺩﻡ ﺒﻬﺎ ﻁﺭﻓﻲ ﺍﻝﻨﺯﺍﻉ ﻭﺍﻝﺘﻲ ﺘﺒﺭﺭ ﺍﻝﻤﺫﻜﺭﺍﺕ ﻭﺭﺩﻭﺩ‬
‫ﺍﻝﺩﻓﺎﻉ‪ ،‬ﺜﻡ ﻴﺤﺭﺭ ﺘﻘﺭﻴﺭﹰﺍ ﻴﺴﺭﺩ ﻓﻴﻪ ﺍﻝﻭﻗﺎﺌﻊ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺘﻀﻤﻨﻬﺎ ﺍﻝﺩﻋﻭﻯ‪ ،‬ﻭﻴﺤﻠﻠﻬﺎ ﻭﻴﺒﻨﻲ ﺒﺄﻭﺠﻪ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﻷﻁﺭﺍﻑ ﻤﻊ ﻤﻠﺨﺹ ﻝﻁﻠﺒﺎﺘﻬﻡ‪،‬‬
‫ﻭﻴﺫﻜﺭ ﺇﺫﺍ ﺍﻗﺘﻀﻰ ﺍﻷﻤﺭ ﻤﺎ ﻭﻗﻊ ﻤﻥ ﺇﺸﻜﺎﻻﺕ ﻓﻲ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ‪.‬‬
‫ﻭﻴﺒﻴﻥ ﺍﻝﻨﻘﺎﻁ ﺍﻷﺴﺎﺴﻴﺔ ﺍﻝﺘﻲ ﻴﺠﺏ ﺍﻝﻔﺼل ﻓﻴﻬﺎ‪ ،‬ﺜﻡ ﻴﻭﺩﻉ ﺘﻘﺭﻴﺭﻩ ﺍﻝﻤﻜﺘﻭﺏ ﻭﻴﺼﺩﺭ ﻗﺭﺍﺭﺍ ﻝﻠﻨﻴﺎﺒﺔ ﺍﻝﻌﺎﻤﺔ ﻝﻼﻁﻼﻉ ﻋﻠﻴﻪ‪،‬‬
‫ﺤﻴﺙ ﺘﻘﻭﻡ ﻫﺫﻩ ﺍﻷﺨﻴﺭﺓ ﺒﺈﻴﺩﺍﻉ ﻤﺫﻜﺭﺍﺘﻬﺎ ﺨﻼل ﺸﻬﺭ ﻤﻥ ﺍﺴﺘﻼﻡ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ‪ ،‬ﻁﺒﻘﺎ ﻝﻠﻤﺎﺩﺓ ‪ 248‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ‪.‬‬
‫ﻭﺒﻌﺩ ﺘﻤﺎﻡ ﻜل ﻫﺫﻩ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﻴﻘﻭﻡ ﺍﻝﻌﻀﻭ ﺍﻝﻤﻘﺭﺭ ﺒﺈﻴﺩﺍﻉ ﻤﻠﻑ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻝﺩﻯ ﺭﺌﺎﺴﺔ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻷﺠل ﺍﺘﺨﺎﺫ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ‬
‫ﺍﻝﻤﻨﺎﺴﺏ ﻓﻴﻪ‪.‬‬
‫ﻭﻤﻥ ﺒﻴﻥ ﺁﺜﺎﺭ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﺃﻤﺎﻡ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻀﺩ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭﺓ ﻋﻥ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ‪ .‬ﻫﻭ ﺍﻨﻪ ﻫﺫﻩ ﺍﻷﺨﻴﺭﺓ‬
‫ﻗﺭﺍﺭﺍﺘﻬﺎ ﻏﻴﺭ ﻤﻠﺯﻤﺔ ﺒﺎﻝﻨﺴﺒﺔ ﻝﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻭﻴﺤﻕ ﻝﻬﺎ ﺒﺤﺙ ﺍﻝﻁﻠﺏ ﻭﺍﻝﻔﺼل ﻓﻴﻪ ﻭﻓﻕ ﺍﻷﺴﺒﺎﺏ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺭﺍﻫﺎ ﻤﻨﺎﺴﺒﺔ‪.‬‬
‫ﻜﻤﺎ ﺍﻨﻪ ﻴﺒﻠﻎ ﻗﺭﺍﺭ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻲ ﺍﻝﻭﺯﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﻜﻠﻔﺔ ﺒﺎﻝﻤﺎﻝﻴﺔ ﺒﻭﺍﺴﻁﺔ ﻜﺘﺎﺏ ﺍﻝﻀﺒﻁ ﻭﺍﻝﻭﺯﺍﺭﺓ ﺘﻘﻭﻡ ﺒﺩﻭﺭﻫﺎ ﺒﺘﺒﻠﻴﻐﻪ‬
‫ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻲ ﺇﻝﻰ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻭﻻﺌﻲ‪،‬ﻜﻤﺎ ﻴﺒﻠﻎ ﺇﻝﻰ ﺃﻁﺭﺍﻑ ﺍﻝﻨﺯﺍﻉ ﺍﻝﻤﺘﻤﺜﻠﻴﻥ ﻓﻲ ﻤﺤﺎﻤﻲ ﻜل ﻁﺭﻑ ﻭﻫﺫﺍ ﺒﻭﺍﺴﻁﺔ ﺍﻝﺒﺭﻴﺩ ﺍﻝﻤﺴﺠل‬
‫ﻤﻊ ﺇﺸﻌﺎﺭ ﺒﺎﻻﺴﺘﻼﻡ ‪.‬‬
‫ﻭﺒﺎﻝﻤﻨﺎﺴﺒﺔ ﻝﻡ ﻴﺤﺩﺩ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ ﺍﻝﺠﺯﺍﺌﺭﻱ ﻭﻻ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﺍﻝﻤﺩﺓ ﺍﻝﻤﻌﺩﺓ ﻗﺎﻨﻭﻨﺎ ﻭﺍﻝﺘﻲ ﻴﺠﺏ‬
‫ﻤﻥ ﺨﻼﻝﻬﺎ ﺘﺒﻠﻴﻎ ﺃﻁﺭﺍﻑ ﺍﻝﻨﺯﺍﻉ ﺒﺎﻝﻘﺭﺍﺭ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭ ﻋﻥ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ‪.‬‬
‫ﺭﺍﺒﻌﺎ‪ :‬ﻗﺭﺍﺭ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ‪:‬‬
‫ﺇﻥ ﻗﺭﺍﺭ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻴﺠﺏ ﺃﻥ ﻴﻜﻭﻥ ﻤﺴﺒﺒﺎ‪ ،‬ﻭﻴﻨﺹ ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻤﻭﺍﺩ ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻴﺔ ﺍﻝﺘﻲ ﻁﺒﻘﻬﺎ ﻗﺎﻀﻲ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻭﻴﺠﺏ ﺍﻥ‬
‫ﻴﺘﻀﻤﻥ ‪:‬‬
‫• ﺃﺴﻤﺎﺀ ﻭﺃﻝﻘﺎﺏ ﻭﺼﻔﺎﺕ ﻭﻤﻬﻥ ﻭﻤﻭﻁﻥ ﺍﻝﺨﺼﻭﻡ ﻭﻜﺫﻝﻙ ﺃﺴﻤﺎﺀ ﻭﻋﻨﺎﻭﻴﻥ ﻤﺤﺎﻤﻴﻬﻡ ‪.‬‬
‫• ﺍﻝﻤﺫﻜﺭﺍﺕ ﺍﻝﻤﻘﺩﻤﺔ ﻭﻤﺎ ﺤﻭﺘﻪ ﻤﻥ ﺃﺴﺎﻨﻴﺩ‪.‬‬
‫• ﺃﺴﻤﺎﺀ ﺃﺴﺴﺕ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻝﺘﻲ ﻨﻁﻘﺕ ﺒﺎﻝﺤﻜﻡ ﻤﻊ ﺍﻝﺘﻨﻭﻴﻪ ﻋﻥ ﺍﻝﻌﻀﻭ ﺍﻝﻤﻘﺭﺭ‪.‬‬
‫• ﺍﺴﻡ ﻤﻤﺜل ﺍﻝﻨﻴﺎﺒﺔ ﺍﻝﻌﺎﻤﺔ‪.‬‬
‫• ﺘﻼﻭﺓ ﺍﻝﺘﻘﺭﻴﺭ ﻭﺴﻤﺎﻉ ﺃﻗﻭﺍل ﺍﻝﻨﻴﺎﺒﺔ‪.‬‬
‫• ﺍﻻﺴﺘﻤﺎﻉ ﻝﻤﺭﺍﻓﻌﺔ ﺍﻝﻤﻭﻜﻠﻴﻥ ﺍﻝﺤﺎﻀﺭﻴﻥ ‪.‬‬
‫• ﺇﺜﺒﺎﺕ ﺍﻝﻨﻁﻕ ﺒﺎﻝﺤﻜﻡ ﻓﻲ ﺠﻠﺴﺔ ﻋﻠﻨﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﻭﻝﻘﺩ ﻨﺼﺕ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 265‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ ﺃﻨﻪ ﻴﻭﻗﻊ ﻋﻠﻰ ﺃﺼل ﺍﻝﺤﻜﻡ ﺭﺌﻴﺱ ﺍﻝﻐﺭﻓﺔ ﻭﺍﻝﻌﻀﻭ ﺍﻝﻤﻘﺭﺭ ﻭﻜﺎﺘﺏ‬
‫ﺍﻝﺠﻠﺴﺔ ‪.‬‬
‫ﻭﻓﻴﻤﺎ ﻴﺨﺹ ﺘﺒﻠﻴﻎ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﻓﺒﻌﺩ ﺼﺩﻭﺭﻩ ﻭﺍﻝﻤﺼﺎﺩﻗﺔ ﻋﻠﻴﻪ ﻤﻥ ﻗﺒل ﻫﻴﺌﺔ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﻴﺭﺴل ﺇﺸﻌﺎﺭ ﺒﻘﺭﺍﺭ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﺇﻝﻰ‬
‫ﻭﺯﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﺎﻝﻴﺔ‪ ،‬ﻋﻠﻰ ﺃﻥ ﺘﺒﻠﻐﻪ ﺒﺩﻭﺭﻫﺎ ﺇﻝﻰ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻝﻠﻭﻻﻴﺔ ﺍﻝﻤﻌﻨﻴﺔ ﻋﻠﻰ ﺃﻥ ﻴﻠﺘﺯﻡ ﺒﺘﻨﻔﻴﺫﻩ ﻭﺘﺒﻠﻴﻐﻪ‪ ،‬ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ‬
‫ﺒﻭﺍﺴﻁﺔ ﺍﻝﺒﺭﻴﺩ ﻤﻊ ﺇﺸﻌﺎﺭ ﺒﺎﻻﺴﺘﻼﻡ‪.‬‬
‫ﻭﻴﺠﺏ ﺃﻥ ﺘﺒﻠﻎ ﻫﺫﻩ ﺍﻷﺤﻜﺎﻡ ﺒﻨﺼﻬﺎ ﺍﻝﻜﺎﻤل‪ ،‬ﺇﻝﻰ ﺍﻝﺠﻬﺔ ﺍﻝﺘﻲ ﺃﺼﺩﺭﺕ ﺍﻝﺤﻜﻡ ﺒﻭﺍﺴﻁﺔ ﺍﻝﻨﺎﺌﺏ ﺍﻝﻌﺎﻡ ﻝﺩﻯ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ‪.‬‬
‫ﻭﻋﻠﻰ ﻗﻠﻡ ﺍﻝﻜﺘﺎﺏ ﺍﻥ ﻴﺅﺸﺭ ﻋﻠﻰ ﻫﺎﻤﺵ ﺍﻝﻨﺴﺨﺔ ﺍﻝﺭﺴﻤﻴﺔ ﻝﻬﺫﺍ ﺍﻝﺤﻜﻡ ﺒﻤﻨﻁﻭﻕ ﺍﻝﺤﻜﻡ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭ ﻋﻥ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻭﻫﺫﺍ‬
‫ﻭﺍﻝﻤﻼﺤﻅ ﺃﻥ ﺍﻝﻤﺸﺭﻉ ﺍﻝﺠﺯﺍﺌﺭﻱ‪ ،‬ﻝﻡ ﻴﺤﺩﺩ ﺍﻝﻤﻬﻠﺔ ﺍﻝﺘﻲ ﻴﺠﺏ ﺍﻥ‬ ‫ﻤﺎ ﺍﻗﺘﻀﺘﻪ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 272‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﺘﺒﻠﻎ ﻓﻴﻬﺎ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﺼﺎﺩﺭﺓ ﻋﻥ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔﻓﻴﻤﺎ ﻴﺘﻌﻠﻕ ﺒﻘﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﺠﺒﺎﻴﺔ ﻭﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻭﺍﻝﺭﺴﻭﻡ ﺍﻝﻤﻤﺎﺜﻠﺔ ﻭﻜﺫﺍ‬
‫ﻗﺎﻨﻭﻥ‬
‫ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ‪ ،‬ﺭﺒﻤﺎ ﻓﻌل ﺫﻝﻙ ﻋﻥ ﻗﺼﺩ ﻷﻥ ﺍﻝﻤﺭﺤﻠﺔ ﺍﻝﺘﻨﺎﺯﻋﻴﺔ ﻗﺩ ﺍﻨﺘﻬﺕ‪ ،‬ﻭﺍﻝﻘﺭﺍﺭ ﺃﺼﺒﺢ ﺤﻜﻤﹰﺎ ﻗﻁﻌﻴﹰﺎ ﻴﺭﺘﺏ ﺃﺜﺭﹰﺍ ﻗﺎﻨﻭﻨﻴﹰﺎ‬
‫ﻫﺎﻤﹰﺎ ﻭ ﺘﻤﺘﻌﻪ ﺒﺤﺠﻴﺔ ﺍﻝﺸﻲﺀ ﺍﻝﻤﻘﻀﻲ ﻓﻴﻪ‪.‬‬
‫ﺍﻝﻁﻌﻥ ﻀﺩ ﻗﺭﺍﺭ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ‪:‬‬ ‫•‬
‫ﺇﻥ ﻗﺭﺍﺭ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻗﻁﻌﻲ ﻻ ﻴﺠﻭﺯ ﺍﻝﻁﻌﻥ ﻓﻴﻪ‪ ،‬ﻷﻨﻪ ﺤﺎﺌﺯ ﻝﻘﻭﺓ ﺍﻝﺸﻲﺀ ﺍﻝﻤﻘﻀﻲ ﻓﻴﻪ ﺇﻻ ﺃﻥ ﻫﻨﺎﻙ ﺤﺎﻻﺕ ﺍﺴﺘﺜﻨﺎﺌﻴﺔ‬
‫ﻨﺹ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ ﻁﺒﻘﹰﺎ ﻝﻠﻤﺎﺩﺘﻴﻥ ‪ 295 ، 294‬ﻨﺠﻤﻠﻬﺎ ﻓﻴﻤﺎ ﻴﻠﻲ ‪:‬‬
‫ﺍﻝﻁﻌﻥ ﺒﺎﻝﺘﺼﺤﻴﺢ ‪ :‬ﺘﺘﺠﺴﺩ ﻓﻲ ﻜﻭﻥ ﻗﺭﺍﺭ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻗﺩ ﺘﻀﻤﻥ ﺨﻁﺎ ﻤﺎﺩﻱ‪ ،‬ﺍﺭﺘﻜﺏ ﺃﺜﻨﺎﺀ ﺇﺼﺩﺍﺭ ﺍﻝﺤﻜﻡ ﻋﻨﺩﻫﺎ ﻴﻤﻜﻥ‬ ‫‪-‬‬
‫ﻝﻠﻁﺭﻑ ﺍﻝﻤﻌﻨﻲ ﺃﻥ ﻴﺘﻘﺩﻡ ﺒﻁﻠﺏ ﺍﻝﻁﻌﻥ ﺒﺎﻝﺘﺼﺤﻴﺢ ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻲ ﺃﻤﺎﻡ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﻁﺒﻘﺎ ﻝﻠﻤﺎﺩﺓ ‪ 294‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﺍﻝﻁﻌﻥ ﺒﺎﻝﻌﺩﻭل ‪ :‬ﻴﻤﻜﻥ ﻝﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ ﺃﻥ ﻴﻘﺩﻡ ﻁﻠﺏ ﺒﺎﻝﻌﺩﻭل ﻋﻥ ﻗﺭﺍﺭﻩ ﻭﻫﺫﺍ ﺇﺫﺍ ﺍﻜﺘﺸﻑ ﺨﻁﺄ ﻗﺩ ﻭﻗﻊ ﻤﻨﻪ‪ ،‬ﻭﺇﺫﺍ ﺭﺃﻯ‬ ‫‪-‬‬
‫ﺃﻨﻪ ﻗﺩ ﺭﻓﺽ ﻝﻭﺠﻭﺩ ﻁﻠﺏ ﺨﺎﻁﺊ ﻗﺩﻡ ﻷﻭل ﻤﺭﺓ ﺃﻤﺎﻤﻬﺎ ﻭﺇﺫﺍ ﻜﺎﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻝﻨﺯﺍﻉ ﻗﺩ ﺘﻤﺕ ﻤﻌﺎﻗﺒﺘﻪ ﻋﻥ ﻁﺭﻴﻕ ﻁﻠﺏ ﻗﺩﻤﻪ ﺍﻝﻁﺭﻑ‬
‫ﺍﻵﺨﺭ‪ ،‬ﻭﻜﺎﻥ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﻁﻠﺏ ﻗﺎﻁﻊ ﻭﺼﺤﻴﺢ ﻁﺒﻘﺎ ﻝﻠﻤﺎﺩﺓ ‪ 295‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﻭﻤﻴﻌﺎﺩ ﺘﻘﺩﻴﻡ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﻁﻌﻭﻥ ﻫﻭ ﺸﻬﺭﺍﻥ )‪ (02‬ﺤﻴﺙ ﻴﺒﺩﺃ ﺴﺭﻴﺎﻥ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﻤﻴﻌﺎﺩ ﺍﺒﺘﺩﺍﺀ ﻤﻥ ﺘﺎﺭﻴﺦ ﺼﺩﻭﺭ ﺍﻝﺤﻜﻡ ﺍﻝﻤﺸﻭﺏ‬
‫ﺒﺎﻝﺨﻁﺄ‪ ،‬ﺃﻭ ﻤﻥ ﺘﺎﺭﻴﺦ ﺜﺒﻭﺕ ﺍﻝﺘﺯﻭﻴﺭ ﺒﺼﻔﺔ ﻗﺎﻁﻌﺔ ‪ ،‬ﺇﻤﺎ ﻤﻥ ﺘﺎﺭﻴﺦ ﺍﻝﺤﺼﻭل ﻋﻠﻰ ﺍﻝﻤﺴﺘﻨﺩﺍﺕ ﺍﻝﺘﻲ ﺤﺎل ﺨﺼﻡ ﺍﻝﻤﺤﻜﻭﻡ ﻋﻠﻴﻪ ـ‬
‫ﺒﻐﻴﺭ ﺤﻕ ـ ﺩﻭﻥ ﺘﻘﺩﻴﻤﻬﺎ ﻁﺒﻘﺎ ﻝﻠﻤﺎﺩﺓ ‪ 295‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻤﺩﻨﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﺍﻟﻤﺒﺤﺚ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ ‪ :‬ﺍﻟﺠﺮﺍﺋﻢ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻴﺔ ﺍﻟﻤﻄﺮﻭﺣﺔ ﺃﻣﺎﻡ ﺍﻟﻘﻀﺎﺀ ﺍﻟﺠﺰﺍﺋﻲ ‪:‬‬

‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻷﻭﻝ ‪ :‬ﺟﺮﻳﻤﺘﻲ ﺍﻟﻐﺶ ﻭﺍﻟﺘﻬﺮﺏ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ‪:‬‬
‫‪ ,R8‬ا @ ‪ V‬ا ‪ l4 ، (6 7,‬إ ‪ V‬و ا ‪ ( vIG‬إ ‪ ( [6‬إ ‪ S vIT V‬أو ا ‪ ( vIG‬‬
‫‪'6‬رة ‪ -D‬أو آ‪ ،-‬وذ ‪4 h‬ة أ‪ %‬ب ‪#G%‬ق إ ‪. [9 W (-‬‬
‫وا ‪ F vIG‬د^ ا @ < ‪',‬ن ‪' K vI8‬ح‪ 7 I W ،‬ا [ *'ن و‪" V K‬ا ‪(G‬ب ا @ " أو ‪-d vI8‬‬
‫‪' K‬ح *‪ I -G‬أ‪ ,9‬م ا ‪ ^RG‬ا و‪ "V K‬ا `‪ b‬ا "‪.‬‬
‫[ ‪(G 6‬ب ا ا ‪" F vIG‬ء ا @ آ‪ -‬أو ‪ -D‬دون ‪ I‬أو ا*‪ (G‬ك ا [ *'ن ‪ ،‬و ‪ F,‬ا ‪(G‬ب ‪',‬ن ‪< h f6‬‬
‫ا‪ G%‬د ‪ F‬ا ‪`+‬ات ا '‪'D‬دة ‪'% F Pd 6 l-‬ء *‪.lG-‬‬
‫أ ا `‪ b‬ا ‪ h8 l6 [-‬ا ‪'K‬آ‪ -‬ت وا ر‪ %‬ت ا ‪(6 PG8 G‬ف ا ‪ G‬و‪ "8‬أداء ا @ ‪ ،‬وه‪f‬ا رج إ‪ N‬ر‬
‫ا [ *'ن أي ا ر‪ %‬ت ‪ -d‬ا ‪R‬و)‪. (1‬‬
‫ﻭﻗﺩ ﻴﺘﺼﻑ ﺍﻝﺘﻬﺭﺏ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻲ ﺒﺎﻝﻐﺵ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻲ ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﺍﺴﺘﺨﺩﺍﻡ ﻁﺭﻕ ﺍﺤﺘﻴﺎﻝﻴﺔ ﻭﺘﺩﻝﻴﺴﻴﺔ ﻤﻥ ﺠﺎﻨﺏ ﺍﻝﻤﻜﻠﻑ ﺒﺎﻝﻀﺭﻴﺒﺔ‬
‫ﺒﻘﺼﺩ ﺍﻝﺘﺨﻠﺹ ﻤﻥ ﻋﺏﺀ ﺍﻝﻀﺭﻴﺒﺔ ‪.‬‬
‫‪8‬ر ا‪ TM‬رة إ ‪ V‬أن ‪'D‬ه ا ‪ F-6 <G‬ا ‪(G‬ب ا وا `‪ F , b‬أن ا ‪(G‬ب ‪',‬ن ‪r6‬رادة ا ‪@ 6 7,‬‬
‫‪ 7-I8 '* (G‬ا ‪"4‬ء ا @‪ 4G% 6 ،‬ل ‪N‬ق ‪R‬و‪.‬‬
‫و‪ G 6‬ن ا ‪(G‬ب ا ‪ l- 'G‬ا ‪ 4‬ا ‪'4‬ي وه' ‪'%‬ء ا ‪ -‬دون ا ‪ 4‬ا دي ا ‪ + G‬ا ‪#‬ق ا‪،- -G9W‬‬
‫أ ا `‪ b‬ا ‪ l*r‬إ ‪ $* V‬ا ‪ -G‬و ‪ 4G% 6 F,‬ل ا ‪ $- G‬وا‪ -G9W‬ل‪ ،‬و‪ l- 'G G 6‬ا ‪ 4‬ا دي وا ‪4‬‬
‫ا ‪'4‬ي و ‪ F-4G W h f‬ا ‪ F-6 mI‬ا ‪(G‬ب وا `‪ b‬ا ‪W ،‬ن ا `‪ b‬ا ‪W 9 F 5 9 4‬ت ا ‪(G‬ب ا وه‬
‫‪ 9‬ا ‪(G‬ب ‪ -d‬ا ‪R‬وع وذ ‪I6 h‬ق ا ['ا*‪.F-‬‬
‫إ‪ W‬ا*( ‪ [G‬ن ‪ -9 F‬ا‪ %‬ب وا وا^ ا ‪ G‬أدت ‪W‬ر‪ ، (6 ,8‬وآ‪ h f‬ا]‪ c‬ر ا ‪ ( 8‬و‪',8 G 6‬ن ‪N‬ق < ^‬
‫ا ‪9' F-G‬ة وه‪f‬ا ‪#G%‬ق إ ‪ -G 6 l-‬ا‪: 8‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻷﻭﻝ ‪ :‬ﺃﺳﺒﺎﺏ ﺍﻟﻐﺶ ﻭ ﺍﻟﺘﻬﺮﺏ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ﻭﺁﺛﺎﺭﻫﻤﺎ ‪:‬‬
‫أ و‪ : W‬أ ‪ %‬ب ا `‪ b‬و ا ‪(G‬ب ا ‪:‬‬

‫ ‪9 F,‬ه أر‪ 46‬أ‪ %‬ب ر‪ -K-‬وه‪:‬‬
‫• ا ‪ [G‬ت ا‪ G<W‬د ا ‪ ،4K‬وار‪ 8‬ع *‪ K‬ا ‪ PI@G‬ا ‪ K8 G‬إ ‪ 9 V‬آ‪ 4<'8 -‬ت ا‪'%‬اق وا ‪ K%Y‬ت ا‪ G<W‬د‪.‬‬
‫• ‪ 740‬ا ا< ا ‪ -‬أو م ا*‪. ( G‬‬
‫• *[‪ v‬ا ‪'GK V -NeG‬ى ا ‪ q‬ا ‪ ` 46 -‬درة ا ‪ ,‬ءات ‪ ،‬ا ‪ ( G‬ة ‪ 4 'N‬ا ‪F-,‬‬
‫‪. @ 6‬‬
‫• ا‪ K9M‬س ‪46‬م ا ‪ K‬واة ا ‪ -‬ى ا ‪ 46 @ 6 7,‬ا‪:GW‬ل ا م ا ‪.‬‬
‫ــــــــــــــــــــ‬
‫)‪ (1‬س ز ‪ ،‬ا<‪ G‬د ت ا وا @ا" ‪ 2003 4N‬ص ‪. 170‬‬
‫‪ cS : -* c‬ر ا `‪ b‬و ا ‪(G‬ب ا ‪:‬‬

‫ `‪ b‬و ا ‪(G‬ب ا ‪ cS‬ر ‪(8‬د آ‪ -‬ن ا و ‪ ،‬إذ ‪ V -% $,4‬ا ا ‪ -‬وا‪ G<W‬د وا‪: - GDW‬د ‪،‬و‬
‫'ت ‪ V‬ا و ‪D‬ءا ه ‪ -9 F‬ا @ا" ‪G4 K "K- ،‬ة ‪ I‬ا ‪ ، (1)-' 4‬آ ‪Y‬دي إ ‪ V‬ا‪:M‬ل ‪ 6‬أ‬
‫ا ‪4‬ا ‪'8‬ز^ ا ء ا ‪ ، 4‬وإ < ا ‪[G‬م ا‪ G<W‬دي ‪ - G6‬ا ('د ا ‪(8 G‬ف إ ‪ V‬ر^ ا‪ 48 h f ، -D G*M‬ا و ‬
‫‪ V‬ر‪ 6‬ه‪ wf‬ا هة ‪.‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ ‪ :‬ﺃﺭﻛﺎﻥ ﺟﺮﻳﻤﺘﻲ ﺍﻟﻐﺶ ﻭ ﺍﻟﺘﻬﺮﺏ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ‪:‬‬
‫ ‪ G‬ا `‪ b‬و ا ‪(G‬ب ا *‪ $‬ارآ ن ‪4G* h f‬ض را‪ %‬أرآ ن ‪ D‬ا `‪ b‬ا ‪. [ 4 6‬‬
‫ `‪ b‬ا رة ‪ F‬ا‪ 4G%‬ل ا ‪#‬ق ا‪ v G - -G9W‬أو و ا ‪' F v G‬ع أو ‪D‬ء ‪ F‬و ء ا @‬
‫أو ‪ [N -8 F‬دة ‪'* < F 303‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة و‪ vIGK* l‬أ*‪GR l‬ط [‪ -‬م ا رآ‪ : F-‬ا آ‪ F‬ا دي‬
‫وا آ‪ F‬ا ‪'4‬ي ‪.‬‬
‫أو‪ :W‬ا آ‪ F‬ا دي‪',G :‬ن ‪ 5 c:c F‬وه‪:‬‬
‫ا‪ 4G%‬ل ‪N‬ق ا‪- -G9‬‬ ‫•‬
‫ا ‪ F v G‬ا @‬ ‫•‬
‫ا ‪ <:4‬ا ‪ F-6 -K‬ا‪ 4G%‬ل ا ‪#‬ق ا‪ - -G9W‬وا ‪S F v G‬داء ا @ ‪.‬‬ ‫•‬
‫‪ / 1‬ا ‪#‬ق ا‪: - -G9W‬‬
‫‪ D‬ءت أ‪ "- %‬ا‪ -G9W‬ل ا ‪ 4G‬ت ا ‪f‬آ'رة <'ا*‪ F-‬ا @ا" ‪ -% V‬ا ‪ +‬ل‪ [ ،‬أوردت ا ['ا*‪ F-‬ا ‪-‬‬
‫ت أ ل ‪ <N 48‬ا‪ - -G9‬آ ‪ "K9‬ا [ *'ن ا ‪. ( P‬‬
‫و‪'* < _G 6‬ن ا @ا" ‪ -d‬ا ‪T‬ة و< *'ن ا @ا" ا ‪T‬ة وا ‪'%‬م ا ‪ c‬و< *'ن ا ‪ V P%‬ر<‪P‬‬
‫ا ل ‪ V‬ا‪ G‬ر ا ل ا]‪ <N (* -6 8‬ا‪: - -G9‬‬
‫ا‪ dM‬ل ا ‪ -K8 F‬أو ا ‪ 6 K9 -KG6‬ت ‪ -5 -d‬أو ‪'5‬ر ا ‪ K‬ا ‪ '-‬و ‪ %‬ا د‬ ‫•‬
‫ا 'ص ‪ (-‬ا د‪ 09 F-8‬و ‪ F 10‬ا [ *'ن ا ‪ G‬ري أو ا '‪ _ c‬ا ‪ _4G8 ( 8 G‬ا‪ #‬ء ‪'K 6‬ات‬
‫ا ‪ -‬ا ‪ G‬أ<‪. (8 6 K9 X‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ -1‬أ‪: .‬ح ‪ ،‬ا `‪ b‬ا و‪ V w-ce8‬دور ا ا ‪ - G‬ا‪ G<W‬د‪ ،‬ا ‪ 1997 4#‬ص‪69 :‬‬
‫• إ ء أو و إ ء ‪ n‬أو ‪ G‬ت ‪ (- _#8‬ا @ا" أو ا ‪'%‬م ا و‪.0‬‬
‫• ‪ P[8‬و‪ _ c‬ورة أو ‪ # -8 -5 -d‬ت ‪ 8‬إ ‪ V‬ا 'ل ‪ ،‬إ ‪ 7-I8 V‬ا @ا" أو ا ‪'%‬م ‪ ،‬أو‬
‫‪ (@-I8‬أو ا‪ M‬ء ( أو ا‪ ، ( DG%‬وإ ‪ V‬ا‪ G%W‬دة ‪ F‬ا ا ا ‪ -‬ا [رة ‪ O46 q‬ا ت ‪ F‬ا ‪F-,‬‬
‫‪. @ 6‬‬
‫• ا‪ dM‬ل أو ا ‪ < F -[G‬ا ‪ F qG‬ر<‪ P‬ا ل‪.‬‬
‫• ا‪ 4G%‬ل 'ا‪ -8‬أو ا‪ TM‬رة إ ‪ - 46 _4G8 W p G* V‬ت ‪.-4‬‬
‫• ا‪ 4G%‬ل ا ‪'#‬ا‪ ^6‬ا أو ‪'N‬ا‪ ^6‬ورة أو ‪ _%‬ا‪ F ( 4G%‬أ‪ D‬د^ ا @ا" وآ‪ ^-6 h f‬أو و ‪ ^-6‬ا ‪'#‬ا‪^6‬‬
‫ا ‪f‬آ'رة أو ا ‪ G‬ت ا ‪ h8 8 G‬ا ‪'#‬ا‪.^6‬‬
‫• ا [‪ -‬م ‪ -KG6 < F‬ر‪' X8 K%Y ( G8 7‬ان ‪ < ،q-5 -d‬إ ء ار‪ 6‬ح أو ا‪M‬ادات‬
‫ا ‪ P% 6 @ 40 I‬ا ‪ (K* K%Y‬أو ا `‪.-‬‬
‫‪ F‬آ ‪ vIGK* _%‬أن ا ['د ‪# 6‬ق ا‪ - -G9W‬ه' ا‪:M‬ل ‪'6‬ا‪ "D‬ا ق ا ‪f‬ي ‪ l0‬ا [ *'ن ‪ V‬ا ‪G‬م‬
‫ا @ ا‪<M‬ارات واوراق ا ‪ ([ G‬إ ‪ V‬ا‪M‬دارة ا @‪.-‬‬
‫‪ / 2‬ا ‪ F v G‬ا @ ‪:‬‬
‫وذ ‪ h‬إ ا ‪ F v G‬ا ‪ ,‬أو ا ‪ F O4‬و ء ا @ أو ‪ (G-8 F‬أو ‪ F‬أداء ا @ آ( أو ‪. (@46‬‬
‫‪GR W‬ط ا [ *'ن [‪ -‬م ا ا @‪ -‬أن ‪Y8‬دي إ ‪ -4 -G* V‬وه ا ‪ F v G‬ا @ ‪ ،‬و ‪,8‬‬
‫ [‪ [N ( -‬دة ‪'* < F 30‬ن ا ‪ 6'[4‬ت ‪.‬‬
‫‪ /3‬ا ‪ <:4‬ا ‪ F-6 -K‬ا ‪ F v G‬ا @ و ا ‪#‬ق ا‪: - -G9W‬‬
‫ [‪ -‬م ا " أن ‪ PG‬ا ‪ F v G‬ا @ ‪ 6‬ء ‪ V‬ا ‪#‬ق ا‪ - -G9W‬ا ‪ G‬ا‪ ( 4G%‬ا * ‪ ،‬و‪ G 6‬إذا ‪vI8‬‬
‫ا 'ل ‪ F‬ا @ *‪ e#I -G‬ار‪ lG,8‬ا‪M‬دارة ا @‪ -‬ض ا @ أو ‪ [8‬ا‪ M‬ء ‪r ،‬ن ا ‪48‬م ‪.‬‬
‫ ‪ e# 9 F,‬ا‪M‬دارة آ‪4‬م ا‪:NM‬ع ‪ V‬ا '‪ _ c‬ا ورة ا ‪ G‬أ‪ (- V‬ا * ‪ O46‬ا ‪ n‬ا ‪K8 G‬ي ‪ (-‬‬
‫)‪(1‬‬
‫ا @‪r ،‬ن ا ‪ <:4‬ا ‪'G -K‬ا‪D‬ة ه‪ wf‬ا ‬
‫)‪ (1‬د‪ .‬أ‪ ،4-[%'6 FK9‬ا `‪ b‬ا @‪ - @< ،‬ا ‪4‬د اول ‪ 1998 %‬ص‪22 :‬‬
‫‪ : -* c‬ا آ‪ F‬ا ‪'4‬ي‪:‬‬

‫‪ G48‬ا ا @‪ F -‬ا ا‪ P‬ا ‪ D < '8 "#GG ، 4‬م ‪ P + G‬ا * ‪F :4 ",8 l*e6‬‬
‫أ‪ 4‬ل ا‪ -G9W‬ل‪ l*eT F ،‬أن ‪Y‬دي إ ‪ V‬ا ‪ F vIG‬ا @ آ( أو ‪ ، (@46‬و*‪ $‬ا ‪ hK‬ا‪ X(8‬إ ‪ , l-‬ا ‪ -K‬‬
‫‪ ( ,9‬ا درة ‪ G6‬ر ‪ 2001/03/14‬ا ‪f‬ي أدان ا ‪W P(G‬ر‪ D l6 ,8‬ا `‪ b‬ا وذ ‪ K8 F l GW h‬د'*‪ l‬ا ‪-‬‬
‫‪ D 8 lG6‬ر‪ Pd‬إ‪ 4T‬ر‪46 w‬ة إ*‪f‬ارات و‪ (-8‬ت ‪N F‬ف إدارة ا @ا"‪ ،‬وه‪f‬ا ‪ '8 -‬ا آ‪ F‬ا ‪'4‬ي ى ا *‬
‫و‪'%‬ء *‪. lG-‬‬
‫و‪ 0M 6‬إ ‪ V‬ا [ ا ‪ 4‬م " ‪ < '8‬ص‪ + G ،‬ا‪ w 8‬إرادة ا * إ ‪ V‬ا ‪ F vIG‬ا @ آ( أو‬
‫‪. (@46‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻟﺚ ‪ :‬ﺇﺟﺮﺍﺀﺍﺕ ﻣﻜﺎﻓﺤﺔ ﺍﻟﻐﺶ ﻭﺍﻟﺘﻬﺮﺏ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ﻭ ﺍﻟﺠﺰﺍﺀ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ‪:‬‬
‫أو‪ : W‬إ‪D‬اءات ‪ ,‬ا `‪ b‬وا ‪(G‬ب ا ‪:‬‬
‫‪/1‬ا‪DM‬اءات ا‪M‬دار ‪:‬‬
‫‪ fIG8‬إدارة ا @ا" ة إ‪D‬اءات ‪ F 7R,‬و ا `‪ b‬ا ا ‪N F ",88 < G‬ف ا ‪. @ 6 F-,‬‬
‫إذ ‪ bG V 'G‬إدارة ا @ا" ا [‪ -‬م ‪ [-[G 6‬ت ا ‪ G‬ت و‪ "#‬ا ‪ -0'G‬ت وا ‪G‬ات آ‪ ، -6 G‬آ ‪ l,‬أن‬
‫‪ "#‬ا‪:NM‬ع ‪ V‬ا '‪ _ c‬ا ‪ -%‬ا ‪ (2) (6 [4G‬و ه‪f‬ا ا ل ‪'* < q‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة ا _ 'ان إدارة‬
‫ا @ا" ا‪:NM‬ع ‪ ^- D V‬ا '‪ _ c‬وا ‪ '4‬ت ا ‪'6 G‬زة إدارات ا و ‪ wf( $- ،‬ا‪-‬ة ا ^ ‪ K 6‬ا ( أ م‬
‫أ'ان إدارة ا @ا" ‪ ،‬وآ ر‪ P[G O‬ا '‪ _ c‬ا ‪'6 G‬ز‪ _-#8 l- "8G ، P(8‬أ‪ ,9‬م ا دة ‪'* < F 314‬ن ا @ا"‬
‫ا ‪T‬ة وا ‪'%‬م ا ‪ c‬ا ‪8 G‬ض ‪D P(-‬اءات ‪.‬‬
‫_ ‪T P[8 @ 6 7,‬و‪ 9‬ت ‪ -(T‬أو آ‪ ، -6 G‬آ ‪ bG F,‬أن ‪ q‬ه‪ wf‬ا ‪ G‬ت ‪ 46 ،‬إ‪:‬م‬
‫ا ‪ 7,‬وإ‪ l #‬ة د ‪ ،‬و ‪ 5‬إذا <م ا ‪ % 6 4‬د<‪ -9 F [-‬ا ‪ ,R‬وآ‪ G6 -‬ا ‪ -G‬ا ح ‪. (6‬‬
‫ى ا ‪ F 7R, _-[G‬ا `‪ b‬ا ‪ v6 ،‬ا ‪ 8‬وا '‪ _ c‬ا ‪ ، -6 K‬و‪ PG‬ذ ‪ F-46 h‬ا ‪ ,‬ن ‪ ،‬و‪8‬ر ا‪ TM‬رة إ ‪ V‬أ*‪l‬‬
‫ ‪ 0‬ا ‪ 9 4‬ا ا< ا ‪ D‬دورا ه ‪'4 #4 -6 ،‬ن ا @ا" ا ؤ ا د< [‪ [-‬ر<‪ P‬ا ل ‪.‬‬
‫)‪ (1‬ا دة ‪'* < F ، 187‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة ‪CID‬‬
‫و ‪ 9‬آ‪ 7R‬ا ‪ V _-[G‬و‪'D‬د ‪N F ",8 D bd‬ف ‪'[8 ،@ 6 7,‬م إدارة ا @ا" ‪ < l-KG6‬‬
‫ا ‪ - D F-6(G‬ا '‪'D‬دة ‪'GK V‬ى ا ا '‪@ -W‬ا" وا ‪ %8 G‬إ ‪ V‬ا ا آ @ا" ‪G‬ون ‬
‫‪ %‬ص‪.‬‬
‫إ‪ 0‬إ ‪ V‬ذ ‪' h‬ل ا ‪R‬ع 'ان ا @ا" ‪ -9:5‬إ‪ c‬ت ا ا‪ P‬ا @‪ @ G6 ،-‬إ‪ c‬ت ا ‪ I‬ا @‪-‬‬
‫و< *‪'* < v‬ن ا @ا" ‪ -d‬ا ‪T‬ة ‪ V‬إ‪D‬اءات ‪ "D'GK -,T‬ا‪G9‬ا( ‪ 8‬ا ‪ :+ ،0‬ذآ ‪ 8‬ر ‪8‬‬
‫ا @‪'* ،‬ع ا ‪ I‬وا‪ P%‬و‪ 5‬ا ‪'4‬ن أو ا'ان ا ‪9 Ff‬روا ا @ و‪ %‬ا‪ [N l GG‬دة ‪'* < F 505‬ن‬
‫ا @ا" ‪ -d‬ا ‪T‬ة ‪.‬‬
‫و‪ 48‬ه‪ wf‬ا ‪0‬ا رة ‪N F‬ف '*‪ 9 F-‬أ م ا [@ ء إ ‪ V‬أن ‪G 6 (- F4#‬و‪.‬‬
‫و@‪ F :‬ذ ‪' ،h‬ان ا @ا" ‪ b-G8 #%‬ا زل‪ ،‬و ه‪f‬ا ‪ PG W‬إ‪ 6 W‬ء ‪ V‬أ ‪ % 7' F‬م [م ‪ 0‬‬
‫‪ K‬إ ‪ V‬ا @ا" '‪ W‬ا ‪ vGI‬وذ ‪ 46 h‬ا 'ل ‪ F v-8 V‬ا ‪ #K‬ا [@ ‪ ،-‬و ‪'@6‬ر ‪ m6 0‬ا ‪NR‬‬
‫ا [@ ‪ [N -‬د‪'* < F 501 ، 499 F-8‬ن ا @ا" ‪ -d‬ا ‪T‬ة ‪،‬زد ‪ V‬ذ ‪ #% P( h‬ا‪ I8‬ذ ‪8‬ا‪ ،-8 -6‬آ‬
‫ا‪ -T‬ء ا `‪ b‬وا '‪ %‬ا ‪ 4GK‬ا `‪' [N h f6 @ 8 ^ b‬اد ‪ 511‬إ ‪ $* F517 V‬ا [ *'ن‪.‬‬
‫و ‪ X‬ا‪ w G*W‬ه' أن < *'ن ا @ا" ‪ -d‬ا ‪T‬ة و ا ‪ -9:5 9 ^6 #‬إ‪ c‬ت ا `‪ b‬وا ‪(G‬ب ا أ'ان‬
‫إدارة ا @ا" ا '‪ F-0‬و ا ‪ [N F-‬دة ‪ l 504‬وا دة ‪'* < F 21‬ن ا ‪ ، ^6 #‬أ ا دة ‪'* < F 112‬ن ا ‪P%‬‬
‫‪ V‬ر<‪ P‬ا ل [ ' ‪ h8 X‬ا ‪ @ -9:‬ط ا ‪ NR‬ا [@ ‪ ، -‬وأ'ان ا رك وأ'ان إدارة ا @ا" ا ‪(..... GI‬‬
‫أ <'ا*‪ F-‬ا @ا" ا ‪T‬ة و ا ‪ -KG‬وا ‪'%‬م ا ‪ R8 P c‬إ ‪ V‬ا‪ IT‬ص ا ‪Y‬ه‪ cM F-‬ت ه‪ wf‬ا ‪# ،‬ح‬
‫أم ‪ W‬؟‬ ‫ا ‪ KG‬ؤل ‪'9‬ل إذا آ ن @ ط ا ‪ NR‬ا [@ ‪ -‬ه‪ wf‬ا ‪-9:‬‬
‫ر‪ Pd‬ا‪:G‬ف ا]راء ‪'9‬ل ه‪ wf‬ا [‪ ،#‬إ‪ W‬أ*‪ l‬ا‪ [G%‬ا أي ا ا‪ qD‬أ*‪ m6 @ F, l‬ا ‪ NR‬ا [@ ‪ -‬إ‪ c‬ت ه‪wf‬‬
‫ا ‪ #T‬أن ‪ %8‬ا ‪ 0‬إ ‪ V‬إدارة ا @ا" )‪.(1‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ -1‬أ‪4D .‬ي ا ‪ ،P,‬ا `‪ b‬ا @ ‪ ،‬ا ‪ V[G‬ا ('ي [@ ة ا ‪ 6 -‬وا ‪ ،_-[G‬وهان‪ ،‬ا ‪ 1997/96 %‬ص‪:‬‬
‫‪20‬‬
‫‪/2‬ا‪DM‬اءات ا [@ ‪: -‬‬

‫*‪4G‬ض أو‪ W‬را‪ h8 %‬ا 'ى ا ‪ ^<' Pc -' 4‬إدارة ا @ا" ا 'ى وأ‪-‬ا درا‪ %‬ا 'ى أ م ا (‬
‫ا [@ ‪ -‬ا ‪. GI‬‬
‫أ– ‪ h8‬ا 'ى ا ‪:-' 4‬‬
‫‪(8‬ف ا 'ى ا ‪ -' 4‬إ ‪ _-#8 V‬ا ‪ 6'[4‬ت ا ا‪ ، -‬وه ا ‪ $‬وا `ا ‪ ،‬أ ا 'ى ا ‪ F V4K- -‬وراءه إ ‪V‬‬
‫‪ -8‬ا ['ق ا ‪ ،-‬وه ا @ ا و‪ ،0‬ا `ا ا ‪) -‬ا ‪ (-eG‬وا درة ‪r ،‬ذا آ *‪ X‬ا ‪ 6 -‬ا ‪[GK8 4‬‬
‫‪' 6‬ى ا ‪ -' 4‬و‪T 8‬ه ‪ ,9 [N‬م < *'ن ا‪DM‬اءات ا ا‪ ، -‬ا‪ P‬ا ‪9'6 - G8 -‬ة ا '‪ F-‬ا ‪-' 4‬‬
‫وا ‪ -9 F -‬ا ‪ ، hG‬إذ ' ‪ X‬ا ['ا*‪ F-‬ا @‪M (,8 -9:5 -‬دارة ا @ا" ‪.‬‬
‫‪ V‬أن ‪ PG8‬ا ‪r6 46 G‬اع ‪',T‬ى ‪ F‬ا ا '‪@ W‬ا" ‪ :+‬ر‪ "G, $-‬ا ز ت ‪6 ،‬ون إ*‪f‬ار ‪_6 %‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫و‪GR‬ط أن ‪[8‬م ا ‪',R‬ى ‪ 6'G,‬و '<‪N F 4‬ف ا‪ IT‬ص ا ‪' Ff‬ل‬ ‫ ‪ 'KG V4‬و‪ lG-40‬ا‪ w 8‬ا ‪ P-G‬ا ‬
‫ (‪ P‬ا [ *'ن ذ ‪ ، h‬و ‪ 9‬ر^ ا 'ى أ م ا [@ ء < ‪5‬ور ا ‪',R‬ى ‪ F‬ا ( ا ‪ ( 'I‬ذ ‪', ، h‬ن ا‪DM‬اء ‪،:N 6‬‬
‫*‪ F l‬ا م ا ‪ 4‬م ‪r ،‬ذا آ *‪ X‬ا 'ى أ م < ‪ 0‬ا ‪ l- "D'GK _-[G‬إ‪5‬ار أ ‪ G* 6‬ء و‪ lD‬ا 'ى ‪:#‬ن إ‪D‬اءات‬
‫)‪(2‬‬
‫ا ‪ [8 F 46 G‬ء *‪.lK‬‬
‫و ‪ "D' 6‬ا ‪ -4G‬ا 'زار ا ‪GR‬آ ‪ F-6‬وزار‪ 8‬ا ‪4‬ل و ا ‪ -‬ا درة ‪:‬ل ‪ ، 1999 %‬ا '‪ (D‬إ ‪ V‬ا 'اب‬
‫ا ‪' 4‬ن ى ا ‪ $‬ا [@ ‪ (D F -‬وإ ‪ V‬ا راء ا '‪ (D F F--W‬أى ‪ ،‬وا ‪(8 G‬ف إ ‪ 7-<'8 "N V‬أو ‪-De8‬‬
‫ا 'ى ا ‪ -' 4‬إ‪ N‬ر ر‪ 6‬ا `‪ b‬ا ‪ ،‬وا ‪ X @8 G‬إ‪ "% -* ,‬ا ‪',R‬ى ‪ 9‬إذا و<^ ا ‪@ 6 7,‬‬
‫ا ‪ m-K[G 6 KG (48 V l ',R‬أ م < ‪ O6‬ا @ا" ا ‪ [N ، vGI‬ز* ‪8‬ده إدارة ا @ا" ‪ ،‬و ‪GR‬ط ‬
‫آ ‪ q‬ز* ا‪ < [G%M‬ت د^ ‪< n _K‬ر‪R w‬ون ا ) ‪ ،( % 20‬أ ‪ < 6‬ا ‪ lG-8 PGG F‬و[ ‪ -4G‬‬
‫ا ‪ K‬ا ‪f‬آ ‪.‬‬
‫و‪8‬ر ا‪ TM‬رة إ ‪ V‬أن ة ‪ [8‬دم ا 'ى ا ‪ -' 4‬ه ‪:c‬ث ‪'%‬ات أ ا 'ى ا ‪ -‬ه أر‪'% ^6‬ات ‪' [N‬اد ‪3/305‬‬
‫‪'* < F‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة ‪ ،‬وا دة ‪'* < F 2/564‬ن‬
‫ـــــــــــــــــــــــــ‬
‫)‪ (1‬ا دة ‪'* < 305‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة‪ ،‬ا دة‪'* < ،534‬ن ا @ا" ‪ -d‬ا ‪T‬ة ا دة ‪'* < 119‬ن ا ‪ V P%‬ر<‪P‬‬
‫ا ل‪ ،‬ا دة ‪'* < 34‬ن ا ‪ ،^6 #‬ا دة ‪'* < 119‬ن ا ‪.-KG‬‬
‫)‪(2‬د‪ .‬أ‪ ،4-[%'6 FK9‬ا `‪ b‬ا @‪ - @< ،‬ا ‪4‬د ا‪ 4TM‬ر ‪ 1998 %‬ص‪27 :‬‬
‫ا @ا" ا `‪T -‬ة وا دة ‪'* < 153‬ن ا ‪ V P%‬ر<‪ P‬ا ل وا دة ‪'* < F 27‬ن ا ‪ ^6 #‬إ‪ W‬أ*( ‪G‬ان ‪6 -9 F‬ء‬
‫‪ %‬ن ا ‪ [G‬دم وأ‪ %‬ب ا*[‪. l #‬‬
‫ب – '<^ إدارة ا @ا" ا 'ى ‪:‬‬
‫ﺒﻤﺎ ﺃﻥ ﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺼﻼﺤﻴﺔ ﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻭﺘﺤﺭﻴﻙ ﺍﻝﺩﻋﻭﻯ‪ ،‬ﻓﻬل ﺘﻌﺩ ﻁﺭﻑ ﻤﺩﻨﻲ ﺃﻤﺭ ﻁﺭﻑ ﻤﻨﻅﻡ ﻝﻠﻨﻴﺎﺒﺔ ؟‬
‫ [ *‪ X‬ا دة ‪'* < F 307‬ن ا @ا" ا ‪R‬ة ‪ V‬أ*‪M ،l‬دارة ا @ا" ا _ ا ‪ $-%eG‬آ‪#‬ف * ‪qG 9‬‬
‫‪ 6 ، @< _-[8‬ء ‪',T V‬ى ( ‪.‬‬
‫ج – درا‪ %‬ا 'ى أ م ا ( ا [@ ‪ -‬ا ‪: GI‬‬
‫ا [ ة ا ‪ 4‬ا‪ GW‬ص ا ‪ ،‬أن د ‪ 6‬ا ‪ ،‬أو إ< أ‪ 9‬ا ‪ F- (G‬أو ‪T‬آ (‪ P‬أو ‬
‫ا [‪ ، P(- O‬إ‪ W‬ا*‪'[ [N l‬ا*‪ F-‬ا ‪ [ ، -‬ا‪ V+G%‬ا ا‪ P‬ا ‪ F -‬ه‪ wf‬ا [ ة ‪ ،‬و' ‪ #% X‬ا‪ -GW‬ر ‪M‬دارة‬
‫ا @ا" ‪',- .‬ن ‪ ,‬ا ‪ ^[ G‬داة ا‪ , (5 G‬ن ض ا `ا ‪،‬أ و ‪ ,‬ن ا ‪ ،‬أو [ ا ‪..(1) K%Y‬‬
‫و" أن ‪'G‬ي ا ‪ 7‬ا ‪#‬وح أ م ا ‪4‬ا ‪ @ V‬ر ‪N F‬ف 'ن ‪ 86 7‬ا<" ‪ V‬ا< ‪ 0M 6 ،‬إ ‪V‬‬
‫‪f8 GI [8‬آ ‪ l-‬ارآ ن ا د وا ‪ '4‬ا ‪ 6 [4G‬ا ‪ ، -‬وا ‪8 G‬ل ‪ V‬و‪'D‬د ‪N‬ق ا‪ V، - -G9‬ان‬
‫‪M‬دارة ا @ا" ا _ ا‪:NM‬ع ‪ V‬آ ا ‪ '4‬ت ‪ ،‬و‪ 46 G‬ا ‪ [N 7‬دة ‪'* < F 87‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪. -‬‬
‫‪ : -* c‬ا اء‪:‬‬
‫‪ / 1‬ا‪ IT‬ص ا ‪'40 I‬ن اء ‪:‬‬
‫أ(– ا ‪ :‬ه' أول ‪ eK ^@I F‬ا ا‪'% -‬اء آ ن ‪ -4-N IT‬أو ‪ ، '4‬آ *‪ V X‬ذ ‪ h‬ا دة ‪F 9/303‬‬
‫< *'ن ا @ا" ا ‪T‬ة‪.‬‬
‫ب( – ا ‪ lG :hR‬ا دة ‪'* < F 2/303‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة وا دة ‪'* < F 2/305‬ن ا ‪ ^6 #‬وا دة ‪'* < 1/120‬ن‬
‫ا ‪ V -KG‬ا*‪ P,9 "l‬ا ‪ hR‬آ ‪ < F‬م‬
‫‪6‬ـ‪ / :‬ا ‪ 8: -*'* < -d 6 G‬ر ا [‪ P-‬ا [' أو ‪ P K< -8‬ا ‪ I‬رج‪.‬‬
‫‪ (, P K< O< /‬ا `‪ %e6 -‬ء ه‪WY‬ء ا ‪. F-,‬‬
‫ــــــــــــــــــــ‬
‫)‪ (1‬ا دة ‪ 305‬ا [ة ‪'* < 2‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة‪ ،‬ا دة ‪'* < 534‬ن ا @ا" ‪T -d‬ة‪ ،‬ا دة ‪ 34‬ا [ة ‪'* < ،2‬ن‬
‫ا ‪ ،^6 #‬ا دة ‪ 119‬ا [ة ‪'* < 2‬ن ا ‪.-KG‬‬
‫‪ - /2‬ا ‪ 6'[4‬ت ا ا‪:-‬‬

‫أ( – ا ‪ 6'[4‬ت ا‪ + G8 :-5‬ا ‪ $‬وا `ا‪ V ،‬أن ‪',8‬ن ة ا ‪ % F $‬إ ‪'% 5 V‬ات و<‪ -‬ا `ا ا ا‪-‬‬
‫‪ 5000 F‬د ج إ ‪ 20.000 V‬د ج ‪ [N‬د‪'* < F 117 F-8‬ن ا ‪ V P%‬ر<‪ P‬ا ل وا دة ‪'* < F 1/119‬ن ا ‪-KG‬‬
‫وا ‪.^6 #‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫[ *‪ 6'[ $* _-#8 V X‬ا ‪ $‬و‪d‬ا ‪D‬ا‪ -[6 -‬‬ ‫أ ا دة ‪'* < F 1/303‬ن ا @ا" ا ‪T‬ة‬
‫‪ 50.000‬د ج إ ‪ 100.000 V‬د ج ‪' W‬ق ا ‪ n‬ا ‪ 100.000 l v G‬د ج ‪ ^ ،‬ا‪ TM‬رة إ ‪ V‬أ*‪ 7 @G8 l‬ة ا ‪$‬‬
‫و<‪ -‬ا `ا آ ‪ -< X @8‬ا ‪ n‬ا ‪ ، l v G‬أ < *'ن ا @ا" ‪ -d‬ا ‪T‬ة [ *‪ v‬ا دة ‪V(2) l 532‬‬
‫أن ‪ 6'[ _#8‬ا ‪ % F $‬إ ‪'% $ V‬ات و‪` 6‬ا ‪ 50.000 F‬دج إ ‪ 200.000 V‬دج و‪ _#8 W‬ه‪ wf‬ا ‪ 6'[4‬‬
‫‪ 9‬ا‪ M‬ء ‪ ،‬إ‪ W‬إذا آ ن ه‪f‬ا ا‪ G -‬وز ‪R‬ة )‪ (1/10‬ا ‪ n‬ا ‪ @ ^0 I‬أو ‪ 10.000 n‬د ج‪.‬‬
‫و< أ‪ X4 D‬ا 'ص ا @‪ V -‬أن ‪ 7 @8‬ا ‪ 6'[4‬ت ‪ 9‬ا ‪'4‬د إ ‪ V‬ا ‪ 8 ^ ،‬ة ا ‪'4‬د ‪'% $ I6‬ات‬
‫وآ‪f‬ا ‪ q‬ا ‪ P(G‬ا _ ا‪ G%‬دة ‪ F‬ا وف ا ‪ [N I‬دة ‪'* < F 53‬ن ا ‪ 6'[4‬ت‪.‬‬
‫ب(‪ -‬ا ‪ 6'[4‬ت ا ‪: -4G‬‬
‫ﺘﺘﻤﺜل ﻓﻲ ﻨﺸﺭ ﺍﻝﺤﻜﻡ ﻓﻲ ﺍﻝﺠﺭﺍﺌﺩ ﻭﺘﻌﻠﻴﻘﻪ ﻓﻲ ﺍﻷﻤﺎﻜﻥ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺤﺩﺩﻫﺎ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺒﻤﻭﺠﺏ ﺃﻤﺭ ﺼﺎﺩﺭ ﻋﻥ ﺍﻝﻘﺎﻀﻲ ﻁﺒﻘﺎ‬
‫ﻝﻠﻤﺎﺩﺓ ‪ 6/303‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻭﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 505‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ﻏﻴﺭ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻭﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 6/120‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ‬
‫ﺍﻝﺘﺴﺠﻴل‪ .‬ﻭﻫﻭ ﺇﺠﺭﺍﺀ ﺇﻝﺯﺍﻤﻲ ﻓﻲ ﺤﺎﻝﺔ ﺍﻝﻌﻭﺩ ﺒﺎﻹﻀﺎﻓﺔ ﺇﻝﻰ ﺍﻝﻤﻨﻊ ﻤﻥ ﻤﺯﺍﻭﻝﺔ ﺍﻝﻤﻬﻨﺔ ‪.‬‬
‫‪ – 3‬ا ‪ 6'[4‬ت ا ‪: -‬‬
‫ﺘﺨﺘﻠﻑ ﺍﻝﻌﻘﻭﺒﺎﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻤﻥ ﻨﺹ ﻵﺨﺭ ﻤﻀﻤﻭﻨﺎ ﻭﻤﻘﺩﺍﺭﺍ ‪ ،‬ﻓﻤﺜﻼ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 114‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﺭﺴﻡ ﻋﻠﻰ ﺭﻗﻡ ﺍﻹﻋﻤﺎل‬
‫ﺘﻨﺹ ﻋﻠﻰ ﺘﻁﺒﻴﻕ ﻏﺭﺍﻤﺔ ﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻴﺘﺭﺍﻭﺡ ﻤﺒﻠﻐﻬﺎ ﺒﻴﻥ ‪ 500‬ﺩ ﺝ ﺇﻝﻰ ‪ 25000‬ﺩ ﺝ ‪ ،‬ﻭﻜﺫﻝﻙ ﺍﻝﻤﺎﺩﺓ ‪ 523‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ‬
‫ﻏﻴﺭ ﺍﻝﻤﺒﺎﺸﺭﺓ ﻨﺼﺕ ﻋﻠﻰ ﻏﺭﺍﻤﺔ ﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‬
‫ــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ 11 -‬ا ‪Y‬رخ ‪ 2003/12/24‬ا ‪'* [ F @G‬ن ا ‪ 2003 K -‬ا ‪ 4‬دة ‪303‬‬ ‫)‪ (1‬ا دة ‪'* < 28‬ن ر<‪02 P‬‬
‫ ‪T‬ة‪ ،‬ا ة ا ‪ - %‬ا ‪4‬د ‪ 2002 % 86‬ص‪9 :‬‬ ‫ا [ة او ‪'* [ V‬ن ا @ا" ا ‬
‫‪ 11 -‬ا ‪Y‬رخ ‪ 2003/12/24‬ا ‪'* [ F @G‬ن ا ‪ 2003 K -‬ا ‪ 4‬دة ‪303‬‬ ‫)‪ (2‬ا دة ‪'* < 28‬ن ر<‪02 P‬‬
‫ ‪T‬ة‪ ،‬ا ة ا ‪ - %‬ا ‪4‬د ‪ 2002 % 86‬ص‪9 :‬‬ ‫ا [ة او ‪'* [ V‬ن ا @ا" ا ‬
‫ﺘﺘﺭﺍﻭﺡ ﻤﺎ ﺒﻴﻥ ‪ 5000‬ﺩ ﺝ ﺇﻝﻰ ‪ 25000‬ﺩ ﺝ‪ ،‬ﻭﻫﻨﺎﻙ ﻨﺼﻭﺹ ﺃﺨﺭﻯ ﺤﺩﺩﺘﻬﺎ ﺒﺄﻥ ﺘﺴﺎﻭﻱ ﻀﻌﻑ‬
‫ﺍﻝﺤﻘﻭﻕ ﺍﻝﻤﺘﻤﻠﺹ ﻤﻨﻬﺎ ﻋﻠﻰ ﺃﻻ ﺘﻘل ﻋﻥ ‪ 50.000‬ﺩ ﺝ ‪،‬ﻭ ﺘﺠﺩﺭ ﺍﻹﺸﺎﺭﺓ ﺇﻝﻰ ﺃﻥ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﻐﺭﺍﻤﺎﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﻻ ﻴﺠﻭﺯ ﺍﻝﺤﻜﻡ ﺒﻬﺎ ﺇﻻ‬
‫ﺒﻨﺎﺀ ﻋﻠﻰ ﻁﻠﺏ ﺇﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻀﺭﺍﺌﺏ ‪ ،‬ﻭﻜﺫﻝﻙ ﻴﻤﻨﻊ ﺍﻷﺸﺨﺎﺹ ﺍﻝﺫﻴﻥ ﺘﻤﺕ ﺇﺩﺍﻨﺘﻬﻡ ﺒﺼﻔﺔ ﻨﻬﺎﺌﻴﺔ ﻤﻥ ﻤﻤﺎﺭﺴﺔ ﺍﻝﻨﺸﺎﻁ ﺍﻝﺘﺠﺎﺭﻱ ‪ ،‬ﻁﺒﻘﺎ‬
‫ﻝﻠﻤﺎﺩﺓ ‪ 29‬ﻤﻥ ﻗﺎﻨﻭﻥ ﺍﻝﻤﺎﻝﻴﺔ ﻝﺴﻨﺔ ‪. 2004‬‬
‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ‪ :‬ﺟﻨﺤﺔ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺿﺮﺍﺋﺐ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﺤﻘﺔ ﺃﻭ ﺍﻹﻋﻔﺎﺀ ﻣﻨﻬﺎ‪:‬‬
‫[ ‪ wf(6‬ا ا‪:M‬ل ‪G 6‬ام ا اه ا 'ا‪ V "D‬آ '‪ 7‬أو ‪0 -G6 7, ،-' #% "9 5‬ا"‬
‫ ‪T‬ة أو ‪T -d‬ة أو @^ ‪D‬او ( آ *‪ X‬ا دة ‪'* < F 122‬ن ا ‪ 6'[4‬ت ‪ V‬ان " ‪ _#8‬ا ‪ 6'[4‬ت ا 'ص ‪ (-‬‬
‫ ا دة ‪'* < F 121‬ن ا ‪ 6'[4‬ت ‪0 -G6 e -' #% "9 5 V‬ا" ‪T‬ة أو ‪T -d‬ة ‪ h8 -d‬ا ‪G‬‬
‫‪9‬ده ا [ *'ن ‪،‬و آ‪ h f‬آ '‪D ^@ 7‬او ( أو ['م ‪، (-G6‬و‪ _#8‬ذات ا ‪ 6'[4‬ت ‪ V‬أ‪ 5‬ب ا ‪ #K‬ا ‪ -' 4‬أو‬
‫ا '‪ F-‬ا ‪' Ff‬ن ‪ V‬أ ‪'5‬رة آ *‪ X‬وي ‪ "%‬آ ن و ‪ F q8 -`6‬ا [ *'ن إ ءات ‪ F‬ا ‪ 7- ,G‬أو ا @ا" أو‬
‫ا ‪'%‬م ا ‪ ، -' 4‬أو ‪ G‬وزون ‪T F‬ء ( أو ‪' K‬ن ‪ G‬ت ‪ K%Y‬ت ا و * ‪ ،‬و‪ "< 4‬ا ‪ G 6 -GK‬ر‪ ,T w‬‬
‫"‪.‬‬
‫وآ‪ h f‬ا *" ا‪M‬داري ‪ ",8 4 ،‬ه‪ wf‬ا‪ 4‬ل ‪ F P-KD ( e#I ,8‬ا ر‪ D‬ا ‪'% [N ، + +‬م ر<‪P‬‬
‫‪ 302-82‬ا ‪Y‬رخ ‪ 1982/09/11‬ا ‪ --,6 _4G‬ت ‪ _-#8‬ا‪ ,9‬م ا ‪ -4RG‬ا ‪ <:46 5 I‬ت ا ‪ 4‬ا د ‪ ،‬وآ ه‪f‬ا ل‬
‫‪ V‬أن ا * ‪4G‬ض ‪e8 46 G‬د‪ -‬و‪D‬ا‪ $* -‬ا '<‪ ، X‬و‪'+6‬ت ا ‪ 4‬ا ‪N F ",8‬ف ا * و‪ '8‬أرآ ن‬
‫ا ‪ 6'[4 ^@I ،‬ت ‪e8‬د‪ -‬و‪D‬ا‪ (0'% -‬آ‪: 8W‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻷﻭﻝ‪ :‬ﺃﺭﻛﺎﻥ ﺍﻟﺠﺮﻳﻤﺔ‪:‬‬
‫أو‪ 5 :W‬ا * ‪:‬‬

‫‪GR‬ط ا ‪R‬ع ه‪ wf‬ا أن ‪',‬ن ا ‪ ،-' #% "9 5‬أي " أن ‪ #K6 ^G G‬إ‪5‬ار ا [ار ل‬
‫ا ‪ -‬ا ‪ -' 4‬و ‪.‬‬
‫وآ‪ h f‬ا '‪ F-‬ا ‪D ^0'6 F-,‬اول ا @ا" أو ‪ ، (-G6‬وه‪f‬ا ‪ F-G :‬ا ‪f‬آ'ر‪ [6 % F-8‬ا `‪ b‬وا ‪(G‬ب‬
‫ا ا ‪ G‬ن ‪',‬ن ‪ (,8‬ا ‪ vIR‬ا ‪. @ 6 7,‬‬
‫ﺜﺎﻨﻴﺎ‪ :‬ﺍﻝﺭﻜﻥ ﺍﻝﻤﺎﺩﻱ‪:‬‬
‫‪8‬ر ا‪ TM‬رة إ ‪ V‬أن ه‪ wf‬ا ‪'5 fe8‬ر‪ F-8‬و ه ‪:‬‬
‫‪/1‬ا 'رة او ‪ -8 :V‬ه' ‪ _GK -d‬و ‪:‬‬
‫‪ + G‬ا آ‪ F‬ا دي ه‪ wf‬ا 'رة إ‪5‬ار ‪ "9 5‬ا ‪ #K‬ا ‪ -' 4‬أا إ ‪ V‬ؤو‪T 0 -G6 l-%‬ة أو‬
‫‪T -d‬ة ‪' -d‬ص ‪ ، *'* < (-‬وا ‪', G‬ن أ‪ %‬س ‪ (0‬ا [ *'ن ا ‪ F GK‬ا ‪'G%‬ر ‪ v [N‬ا دة ‪[ 115‬ة‬
‫‪ ، l 14‬آ ‪ *S l9T _%‬وا ‪ 'I‬أ‪ #K % %‬ا ‪ -4RG‬ا ‪8 G‬ر <'ا*‪ - D F-‬و ‪ -‬آ ‪. %‬‬
‫*‪ $‬ا ‪ V _# P,‬ا '‪ 7‬ا ‪f‬ي ‪D 4‬اول ‪ -G‬ا @ا"‪ ،‬وآ‪f‬ا ا '‪ 7‬ا ‪f‬ي ['م ‪.-G 6‬‬
‫‪/2‬ا 'رة ا ‪ :-* +‬ا‪ M‬ء ‪ F‬أداء ه' ‪ _GK‬و ‪:‬‬
‫ا آ‪ F‬ا دي (‪ wf‬ا 'رة ‪ KG‬ا‪ 4‬ل ا]‪:-8‬‬
‫‪ q‬إ ء ‪ F‬أداء آ ا @ا" أو ا ‪'%‬م أو ا `ا ت ‪6‬ون و‪ _9 lD‬أو ا ‪ G‬زل ‪D F‬ء ( ‪.‬‬ ‫‬
‫‪ G * P-K8‬ت ‪ K%Y (G8‬ت ا و ‪ ،‬و‪ _4G‬ا ه ‪ G6‬أ'ال ا و و ا ['د ‪ K%Y 6‬ت ا و ‬ ‫‬
‫ا ‪ K%Y‬ت ا ‪'* [ ^@I8 G‬ن ا ‪ 4‬م‪ ،‬أي ا (‪ -‬ت ا ‪ -' 4‬ذات ا ‪ ^6 #‬ا‪ G<W‬دي وا ‪ G‬ري‪.‬‬
‫‪ : + c‬ا آ‪ F‬ا ‪'4‬ي‪:‬‬
‫‪ "#G8‬ه‪ wf‬ا ‪< '8‬ا ‪ P + G ، - D‬ا '‪ V4% l*e6 7‬إ ‪0 -8 V‬ا" ‪ [GK -d‬و ‪،‬‬
‫أو ‪ G l*e6‬زل ‪ F‬ل ‪ _GK‬و ‪ ،‬و‪'[8 W‬م ا إذا ‪8‬ف ا ‪ (D F‬إ ‪'* < P( e#‬ن ا ‪ :+ -‬أو‬
‫) ‪(1‬‬
‫أ‪ %‬ء ‪ 8‬و ء ا @ ‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫)‪ (1‬دآ‪'G‬ر أ‪،4-[%'6 FK9‬ا '‪ -D‬ا [ *'ن ا ا ‪ I‬ص‪،‬ا ء ا ‪ 2004 % 4N * +‬ص ‪. 61‬‬
‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ ‪ :‬ﺍﻟﻤﺘﺎﺑﻌﺔ ﺍﻟﺘﺄﺩﻳﺒﻴﺔ ﻭﺍﻟﺠﺰﺍﺋﻴﺔ ﻭﺍﻟﺠﺰﺍﺀ ﻋﻠﻴﻬﺎ‪:‬‬
‫أو‪ : W‬ا‪DM‬اءات ا ‪eG‬د‪: -‬‬

‫‪ F "8G‬آ ‪ l,8 ( e#‬ا '‪ m-K8 ، 7‬ا ‪ 6'[4‬ت ا ‪eG‬د‪ -‬ا 'ص ‪ (-‬أ‪ ,9‬م ا 'اد ‪61 F‬ا ‪76 V‬‬
‫‪ F‬ا ‪'%‬م ر<‪ 302-82 P‬ا ‪Y‬رخ ‪ ، 1982/09/11‬وذ ‪ 46 h‬إ‪ 8‬ع ا‪DM‬اءات ا 'ص ‪ (-‬ا [ *'ن ا‪% %‬‬
‫ا 'ذ‪ 4 D‬ل ا ‪ K%Y‬ت وا‪M‬دارات ا ‪'% -' 4‬م ر<‪، 54-85 P‬و ذ ‪ 46 h‬إ‪ 8‬ع ا‪DM‬اءات ا ‪: - G‬‬
‫‪ /1‬ا ‪ _-[G‬او ‪:‬‬
‫ ['م ا '‪ 6 7‬ر‪ ,8‬ب ‪e8 e#‬د ‪'[8 ، l- "< 4‬م ا‪M‬دارة ‪Dr6‬اء ‪ < _-[8‬ا ‪eG‬آ ‪ 5 F‬ا '< ^ و ‪8‬‬
‫در‪ D‬ت ا ‪YK‬و ‪ ، -‬ه‪ wf‬ا " ا‪ G%W‬ع ‪ V‬ا ‪'G‬ا إ ‪ V‬ا'ان ا ‪N F F--4‬ف '‪ F-‬أ‪ V‬ر‪ P( 8‬‬
‫ا‪M‬دارة ‪.‬‬
‫‪/2‬ا‪:NW‬ع ‪ V‬ا ‪: 7‬‬
‫إذا ‪ 46 Xc‬ا ‪ ، _-[G‬أن ا '‪ < 7‬ار‪e8 e# ",8‬د ‪ PG ،‬ا ‪R‬وع ا‪ I8‬ذ إ‪D‬اءات ‪ ، w0‬و_ '‪ 7‬ا ل‬
‫‪ V‬ا ‪eG‬د" ا‪:NW‬ع ‪ l V‬ا ‪eG‬د 'ر ا ‪R‬وع إ‪D‬اءات ا [@‪ -‬ا ‪eG‬د‪ [N -‬دة ‪ F 129‬ا [ *'ن‬
‫ا‪ % %‬ا 'ذ‪ D‬ا ‪f‬آ'ر أ‪ ،w:‬إذ " أن ‪ F @G‬ا ‪ 7‬آ ا‪DM‬اءات ا ‪fIG‬ة‪[ VG9 ،‬م أ م ا ‪eG‬د"‪ ،‬أو أ م‬
‫ ا ‪ -0'8 F4#‬ت آ‪ -6 G‬أو ‪ 'T‬أو إ‪ 9‬ر ‪'(T‬د ‪ ،‬آ ‪ l,‬ا‪ 6 * 4G%W‬ا^ ‪ GI‬ر‪ w‬ع ‪. l‬‬
‫‪ : -* c‬ا‪DM‬اءات ا ا‪: -‬‬
‫آ '‪ "N 7‬أو ‪ P4 n 9‬أ*( ‪ [GK -d‬اداء ‪ ،‬أو ‪ q‬إ ءات ‪ F‬ا ['ق أو ا @ا" أو ا ‪'%‬م ‪،‬‬
‫وه‪f‬ا ‪' :‬ص ا [ *'*‪ -‬أو ا ‪ - -G‬أو ا ‪ ،‬أو ا [‪ -‬م ‪Dr6‬اء ‪ @-I8‬ت ا @ا" ا ‪T‬ة أو ‪ -d‬ا ‪T‬ة <‬
‫ا 'ل ‪K8 V‬ات ‪',T P[8 "D' 6 lG46 G PG ، [GK -d‬ى ‪N F‬ف إدارة ا @ا" أ م وآ‪ -‬ا ('ر ‪0‬‬
‫‪ ",8‬ا وا ‪f‬ي ‪ _-[8 qG6 e‬ا‪G6‬ا ‪.‬‬
‫‪ Pd‬م ‪'c‬ت ا ‪ e#I‬ا ا ‬ ‫و‪8‬ر ا‪ TM‬رة إ ‪ V‬أن ا*[@ ء ا 'ى ا ‪ W -' 4‬أ‪ V ( c‬ا ‪ 46 G‬ا ‪eG‬د‪-‬‬
‫‪ _9‬ا '‪ 7‬إ‪ W‬أن ا ‪ e#I‬ا ( [‪. P < V‬‬
‫‪ : + c‬ا اء‪:‬‬
‫‪ V _#8‬ا * ['‪ 6‬ت ‪e8‬د‪ -‬و['‪ 6‬ت ‪D‬ا‪ -‬وا ‪#G% G‬ق إ ‪ V‬ذآه ‪:‬‬
‫‪ /1‬ا ‪ 6'[4‬ت ا ‪eG‬د‪: -‬‬
‫‪ 4‬ا '‪ 7‬ا ‪ wf( ",8‬ا‪ 4‬ل ‪ ",8‬ا ‪ F P-KD ( e#I‬ا ر‪ D‬ا ‪ 6'[4 ^@I + +‬ت ‪[ 5‬رة ‬
‫ا ‪'%‬م ا ‪f-G‬ي ر<‪ 54-93 P‬ا ‪Y‬رخ ‪- 16‬ي ‪ ،1993‬ا ‪ G‬وردت ا 'اد ‪ 11‬إ ‪ ، (1)l 15 V‬إذ ‪4G‬ض ‪7-<'G‬‬
‫ ة ‪G8‬اوح ‪' 15 F‬م إ ‪ 06 G% V‬أ‪ ، (T‬ا [ ا‪ DM‬ري‪،‬ا ‪ G‬ا ‪ ،8‬ا أو ا ‪. qKG‬‬
‫‪ /2‬ا ‪ 6'[4‬ت ا ا‪:-‬‬
‫‪'G6‬ا أرآ ن ا ا ‪ K‬ا ‪f‬آ ‪ _-#8 F-4G‬ا اء ا [ر < *'* ‪ [N‬د‪ 121 F-8‬و ‪'* < F 122‬ن‬
‫ا ‪ 6'[4‬ت‪ ،‬أي ا ‪ F-G% F $‬إ ‪'%10 V‬ات و‪d‬ا ‪ 500 F‬إ ‪ 10.000 V‬دج ‪.‬‬
‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻟﺜﺎﻟﺚ‪ :‬ﺗﻨﻔﻴﺬ ﺍﻷﺣﻜﺎﻡ ﺍﻟﺠﺰﺍﺋﻴﺔ ﺍﻟﻤﺘﻌﻠﻘﺔ ﺑﺎﻟﺠﺮﺍﺋﻢ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻴﺔ ‪:‬‬
‫‪ 46‬درا‪ %‬ا ‪ 7‬أ م ا [@ ء ا ا ‪ ،‬ر ا ‪ P,‬ا ‪ 5‬ا [@‪S r ،-‬ن ‪',‬ن <‪ -4#‬أو ‪ -( 8‬أو ‪F -@8‬‬
‫‪ -9‬آ'*‪'0' 5 l‬ع ا 'ى أو إ‪D‬ا‪ -‬وآ‪',8 h f‬ن ه‪ wf‬ا‪ ,9M‬م ‪'@9‬ر و‪ D‬ه‪ -‬أو ‪'@9‬ر ‪ -d‬و‪ D‬ه‪ -‬أو‬
‫‪. -6 -d‬‬
‫ ‪ P,‬ا [‪ 4#‬ه' ا ‪ P,‬ا ‪f‬ي ا 'ى ا ‪M 6 -' 4‬دا* و‪ m-K8‬ا ‪ 6'[4‬أو ا‪ M‬ء ( ‪ ،‬و ا 'ى ا *‪-‬‬
‫‪[ X 6‬ار ا ‪r ، O'4G‬ذا آ ن ه‪f‬ا ا ‪'@9 P,‬ري ‪',‬ن < ‪ G%: 6‬ف أ م ا ` ا ا‪ $ 6 -‬ا [@ ‪ [N‬‬
‫ دة ‪'* < F 416‬ن ا‪DM‬اءات ا ا‪ -‬وذ ‪ 10 ( h‬أ م ‪ 8 F‬ر ا ‪ P, 6 _#‬و‪ -N‬ه‪ wf‬ا ة وآ‪f‬ا ‪:‬ل ‪ %‬ن‬
‫إ‪D‬اءات ا ا‪ G%W‬ف إ ‪5 F-9 V‬ور <ار ا ‪ $‬ا '‪'0‬ع ‪ fIG W‬أي إ‪D‬اء ‪ F‬إ‪D‬اءات ‪ f-8‬ا ‪ P,‬ا ‪7*eGK‬‬
‫‪.‬‬
‫أ إذا آ ن ا ‪', l*r 6 -d P,‬ن < ‪ 4 6‬ر‪ < F 0‬ا ‪#‬ف ا ‪f‬ي ‪5‬ر ‪'% P, 6 l`-8 46 ، l6 -d‬اء آ ن ‪ (G‬أو‬
‫‪ ، -* N‬وذ ‪: h‬ل ‪R‬ة أ م ‪ 8 F‬ر ا ‪ lN' n-G‬أو ‪ 9' l[-4G6‬ا‪ *:M‬ت ‪ [ 6‬ا ا ‪lN' D' G‬‬
‫ إ<‪ ، ( -‬أو ‪ 9'6‬إ‪ *:‬ت ا ‪ _N ,‬دة ‪'* < F 412‬ن ا‪DM‬اءات ا ا‪. -‬‬
‫)‪ (1‬د* ا‪?@f‬ت ا(‪ ^O +‬ا ا
" ‪H‬ا‪ 2001 += G:‬ص ‪. 46‬‬
‫و ‪ -K8 9‬ا ‪ 4‬ر‪ fIG8 W 0‬إ‪D‬اءات ‪ f-8‬ا ‪ P,‬أ ‪ -K8 9‬ا ‪ 0 O[ 6 F4#‬ا ‪ P,‬أ م ا ‪ ,‬‬
‫ا ‪ [N -4‬دة ‪'* < F 498‬ن ا‪DM‬اءات ا ا‪: -‬ل ‪ -* c‬أ م ‪ 8 F‬ر ‪5‬ور ا ‪ P,‬أو ا [ار‪ ،‬أو ‪' F‬م إ‪D‬اء‬
‫ا ‪ n-G‬إذا ‪5‬ر ‪ ، -6 -d‬و‪ -N‬ه‪ wf‬ا ة و‪:‬ل ‪ %‬ن إ‪D‬اءات ا ا ‪ f-8 F, W ، F4#‬أي ‪D P,9‬ا د ا ‪_R‬‬
‫ا * ا ‪f‬ي ‪ f‬دون ا*‪ G‬ر ا ‪.l-‬‬
‫أ ‪ f-G K 6‬ا ‪ P,‬ا ا ا ‪ 5‬ا ا ‪ l[T -‬ا ا ‪ PG ،‬و[ ‪DM‬اءات ‪ f-8‬ا‪ ,9‬م ا ا‪-‬‬
‫‪ ، 6‬وه‪f‬ا إذا آ ن ا ‪ ، (* P,‬أ ا ‪ _R‬ا * (‪f‬ا ا ‪Dr6 f P,‬اءات ‪ < F 5‬إدارة ا @ا" آ'ن ا‪M‬دارة‬
‫‪ -G 6 ^G G8‬زات ا ‪ ، f-G‬و ( '<^ ص ا [@‪N ( -‬ف * و‪ -9:5 ^G G8‬ت وا‪ ، 4%‬إذ ‪[8‬م ‪ N‬ت و‪8‬د‬
‫‪ n‬ا `ا ا ‪ -‬و<‪ -‬ا @ ا و‪ V 0‬ا ‪r P(G‬ذا ر‪ O‬ا ‪',‬م ‪ l-‬ا ‪'@I‬ع ‪D ^6 G f-G‬ا‪ ، -‬إ‪ 0‬‬
‫إ ‪ V‬ذ ‪r h‬ن ‪M‬دارة ا @ا" ‪ -8 -9:5‬ا @ا" دون ا 'ء إ ‪ V‬ا [@ ء وه‪f‬ا ‪ F -[G 6 q K‬ا [@ ا ‪-‬‬
‫ا ‪#‬و‪ 9‬أ م ا [@ ء ‪ ،‬و‪ -% V‬ا ‪ +‬ل *‪f‬آ د ا [@ ا ‪ -‬ا ‪ b` 6 [4G‬ا ا ‪#‬و‪'GK V 9‬ى‬
‫ا آ‪ P‬ا ‪ @< $ 46 G‬ء ا ‪ -K‬ا ول ا ‪ "K9 G‬آ ‪. %‬‬
‫ﻋﺩﺩ ﺍﻝﻘﻀﺎﻴــﺎ‬ ‫ﺍﻝﺴﻨــﻭﺍﺕ‬
‫‪8‬‬ ‫‪2000‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪2001‬‬
‫‪180‬‬ ‫‪2002‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪2003‬‬
‫" ا‪+‬زت‬
‫" ا‪ 6‬ت ا;‪ :‬ا‪+‬زت‬
‫ﺍﻝﻬﻴﻜل ﺍﻝﺘﻨﻅﻴﻤﻲ ﻝﻠﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻌﺎﻤﺔ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ‪ :‬ﺍﻝﻤﺴﺘﻭﻯ ﺍﻝﻤﺭﻜﺯﻱ‬

‫" ا>=‪%‬ت ا‪;l‬ى‬
‫" ا‪@N‬م ا وا‪<+‬‬
‫ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻌﺎﻤﺔ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ﺒﻭﺯﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﺎﻝﻴﺔ‬

‫" ا=‪ *:‬وا‪D"-%‬‬
‫" ا
ت ا;‪ :‬وا‪<+‬‬
‫" ا‪ Q‬ا;‪:‬‬
‫ا^ ا
" ‪ oS‬ا;‪:‬‬
‫ﺘﻠﻤﺴﺎﻥ‪،‬ﺴﻴﺩﻱ ﻝﻌﺒﺎﺱ‪،‬ﻭﻫﺭﺍﻥ ﺸﺭﻕ‪،‬ﻋﻴﻥ‬ ‫ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻭﻻﺌﻴﺔ‬
‫ﺘﻴﻤﻭﺸﻨﺕ‪ ،‬ﺴﻌﻴﺩﺓ‪ ،‬ﻤﻌﺴﻜﺭ‪ ،‬ﻭﻫﺭﺍﻥ ﻏﺭﺒﻴﺔ‬ ‫ﺒﻭﻫﺭﺍﻥ‬
‫ﺍﻷﻏﻭﺍﻁ‪ ،‬ﻭﺭﻗﻠﺔ‪ ،‬ﺍﻝﻭﺍﺩﻱ‪ ،‬ﺘﻤﻨﺭﺍﺴﺕ‪،‬‬ ‫ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻭﻻﺌﻴﺔ‬

‫ﺍﻝﻴﺯﻱ‪ ،‬ﻏﺭﺩﺍﻴﺔ‬ ‫ﺒﻭﺭﻗﻠﺔ‬
‫ﺒﺎﺘﻨﺔ‪،‬ﺠﻴﺠل‪،‬ﺨﻨﺸﻠﺔ‪ ،‬ﺒﺴﻜﺭﺓ‪ ،‬ﻗﺴﻨﻁﻴﻨﺔ‪،‬‬ ‫ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻭﻻﺌﻴﺔ‬

‫ﻤﻴﻠﺔ‬ ‫ﺒﻘﺴﻨﻁﻴﻨﺔ‬
‫ﺃﻡ ﺍﻝﺒﻭﺍﻗﻲ‪ ،‬ﻗﺎﻝﻤﺔ‪ ،‬ﺘﺒﺴﺔ‪ ،‬ﺴﻭﻕ‬ ‫ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻭﻻﺌﻴﺔ‬

‫ﺍﻫﺭﺍﺱ‪،‬ﻋﻨﺎﺒﺔ‪،‬ﺍﻝﻁﺎﺭﻑ‬ ‫ﺒﻌﻨﺎﺒﺔ‬
‫ﺒﺠﺎﻴﺔ‪ ،‬ﺴﻁﻴﻑ‪،‬ﺍﻝﺒﻭﻴﺭﺓ‪ ،‬ﺒﺭﺝ ﺒﻭﻋﺭﻴﺭﻴﺞ‪،‬‬ ‫ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻭﻻﺌﻴﺔ‬

‫ﺍﻝﻤﺴﻴﻠﺔ‬ ‫ﺒﺴﻁﻴﻑ‬

‫ﺍﻝﺠﺯﺍﺌﺭ ﺍﻝﻭﺴﻁﻰ‪،‬ﺒﺌﺭ ﻤﺭﺍﺩ ﺭﺍﻴﺱ‪،‬‬ ‫ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻭﻻﺌﻴﺔ‬
‫ﺍﻝﺸﺭﺍﻗﺔ‪،‬ﺴﻴﺩﻱ ﻤﺤﻤﺩ‪،‬ﺍﻝﺤﺭﺍﺵ‪ ،‬ﺍﻝﺭﻭﻴﺒﺔ‬ ‫ﺍﻝﺠﺯﺍﺌﺭ ﺍﻝﻜﺒﺭﻯ‬
‫ﺍﻝﺒﻠﻴﺩﺓ‪ ،‬ﺍﻝﻤﺩﻴﺔ‪ ،‬ﺘﻴﺒﺎﺯﺓ‪ ،‬ﺍﻝﺠﻠﻔﺔ‪ ،‬ﺘﻴﺯﻱ‬ ‫ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻭﻻﺌﻴﺔ‬

‫ﻭﺯﻭ‪ ،‬ﺒﻭﻤﺭﺩﺍﺱ‬ ‫ﺍﻝﺒﻠﻴﺩﺓ‬
‫ﺃﺩﺭﺍﺭ‪ ،‬ﺍﻝﺒﻴﺽ‪ ،‬ﺍﻝﻨﻌﺎﻤﺔ‪،‬‬ ‫ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻭﻻﺌﻴﺔ‬

‫ﺒﺸﺎﺭ‪ ،‬ﺘﻨﺩﻭﻑ‬ ‫ﺒﺸﺎﺭ‬
‫ﺍﻝﺸﻠﻑ‪ ،‬ﻤﺴﺘﻐﺎﻨﻡ‪ ،‬ﻋﻴﻥ ﺍﻝﺩﻓﻠﻰ‪ ،‬ﺘﻴﺎﺭﺕ‪،‬‬ ‫ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻭﻻﺌﻴﺔ‬

‫ﺘﺴﻤﺴﻴﻠﺕ‪ ،‬ﻏﻠﻴﺯﺍﻥ‬ ‫ﺍﻝﺸﻠﻑ‬
‫ا ر‪ - :‬ا ا '‪@ -W‬ا" ا ‪.-K‬‬

‫‪D -‬ة ر‪ - %‬د ‪1998 % 79‬‬
‫‪6 46 G "G,‬ا‪ p‬ا وا ‪ [-[G‬ت‬
‫ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻔﺭﻋﻴﺔ‬
‫‪ [8 - 8 "G,‬ر ا ‪ [-[G‬ت ا ‪-‬‬
‫ﻝﻠﺭﻗﺎﺒﺔ‬
‫‪ "G,‬ا< ا ز ت‬
‫ﺍﻝﻬﻴﻜل ﺘﻨﻅﻴﻤﻲ ﻝﻠﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﺠﻬﻭﻴﺔ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ‬

‫‪ "G,‬ا‪ - 9M‬ت‬
‫‪ "G,‬ا< ا*‪ #R‬وا ‪v-:G‬‬ ‫ﻝﻠﻌﻤﻠﻴﺎﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‬
‫‪ "G,‬ا ‪ m-RG‬وا ‪ P-G‬وا ‪ <:4‬ت‬
‫‪ "G,‬ا< ا‪ 4G%‬ل ا '‪ %‬‬

‫‪ "G,‬ا ‪ P-G‬وا‪:M‬م‬ ‫ﻝﻠﺘﻨﻅﻴﻡ ﻭﺍﻝﻭﺴﺎﺌل‬
‫‪ "G,‬ا ‪F-IGK‬‬
‫‪ "G,‬ا ‪ F',G‬ا‪ % %‬وا ‪'G‬ا‪5‬‬ ‫ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻭﻻﺌﻴﺔ‬

‫ﺒﺸﺎﺭ‬
‫‪ "G,‬ا ‪ P‬ا ‪-‬ا‪-D'd‬‬
‫ا ر‪ - :‬ا ا '‪@ -W‬ا" ا ‪.-K‬‬

‫‪D -‬ة ر‪ - %‬د ‪1998 % 79‬‬
‫‪ "G,‬ا '‪ %‬وا‪:M‬م ا] ‬ ‫<@ ت‬
‫ا ‬
‫ا @ا"‬
‫ا ‪-‬‬
‫‪ - "G,‬ا ‪-‬ا*‪-‬‬
‫‪ "G,‬ا ‪ F-IGK‬وا ‪F',G‬‬
‫‪ "G,‬ا ا‪ 4D‬ت ا ‪-‬‬
‫ا ‪6 < -‬‬

‫ا ‬
‫‪ "G,‬ا ‪ -< #‬ت و[ ر* ا ‪ '4‬ت‬
‫ﻫﻴﻜل ﺘﻨﻅﻴﻤﻲ ﻝﻠﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻭﻻﺌﻴﺔ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ﻝﻭﻻﻴﺔ ﺍﻝﻤﺴﻴﻠﺔ‬

‫‪ "G,‬ا ‪ F‬ا ‪ '4‬ت‬
‫ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻭﻻﺌﻴﺔ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ ﺒﺎﻝﻤﺴﻴﻠﺔ‬

‫‪ "G,‬ا ‪ n-G‬وا ‪O-IG 6‬‬
‫ا ‬
‫ا ‪-‬‬
‫‪ "G,‬ا ز ت ا [@ ‪ -‬و ن‬
‫‪ "G,‬ا ‪ ,R‬وى‬
‫‪ "G,‬ا ‪-G‬‬

‫ا ا ‪-‬‬
‫ ‪-G‬‬
‫‪ "G,‬ا< ا ‪ --KG‬ا ‬
‫‪ "G,‬ا< ا ‪-G‬‬
‫‪ "G,‬ا ‪ P-G‬وا ‪ m-RG‬وا ‪ <:4‬ت‬

‫ا ‬
‫ا ‪-‬‬
‫‪ "G,‬ا‪ - 9M‬ت‬

‫<@ ت‬
‫ا @ا"‬
‫‪ "G,‬ا اول‬
‫‪ @[ K 6 : 9:‬ت ا ‪ --KG‬ت وا ‪ -RGK‬ت‪T 6 ('8 P8 [ ،‬ة إ ‪ V‬ا ‪I‬‬
‫ا ‪'GK V -' 4‬ى ا ا ‪ % 4‬ا‪G6‬اء ‪5 F‬ور ا ‪'%‬م ا ‪f-G‬ي ‪2003/04‬‬
‫‪ -‬ا ا‪H :T‬ا‪ G:‬ا‪.%‬‬
‫‪7 -‬ة ر= د ‪1998 += 79‬‬
‫‪ -‬ا=م ا‪0^+‬ي ‪2003/04‬‬
‫ا @ا" وا ‪'%‬م ا ‪ ( ^@I G‬ا ‪ vIR‬ا ‪'4‬ي‬
‫‪T‬آ ‪D‬ا‬ ‫ﺸﺭﻜﺔ‬

‫‪T‬آ أ'ال‬ ‫ﺠﺯﺍﺌﺭﻴﺔ‬
‫ﺸﺭﻜﺔ ﺃﻤﻭﺍل‬
‫ﺍﻝﺸﺭﻜﺔ ﻻ ﺘﻤﻠﻙ ﻤﻨﺸﺄﺓ‬ ‫ﺍﻝﺸﺭﻜﺔ ﻻ ﺘﻤﻠﻙ ﻤﻨﺸﺄﺓ ﺩﺍﺌﻤﺔ‬ ‫ﺭﺴﻡ ﺍﻝﻨﺸﺎﻁ‬

‫ﺩﺍﺌﻤﺔ ﻭﻤﻬﻨﻴﺔ ﺒﺎﻝﺠﺯﺍﺌﺭ‬ ‫ﻭﻤﻬﻨﻴﺔ ﺒﺎﻝﺠﺯﺍﺌﺭ‬ ‫ﺍﻻﺠﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺸﺨﺹ‬
‫ﺍﻝﺭﺴﻡ‬ ‫ﺍﻝﺭﺴﻡ‬ ‫ﻁﺒﻴﻌﻲ ﺃﻭ‬ ‫ﺸﺭﻜﺔ‬ ‫ﺍﻝﺭﺴﻡ ﺍﻝﻌﻘﺎﺭﻱ‬
‫ﺍﻝﻌﻘﺎﺭﻱ‬ ‫ﺍﻝﻌﻘﺎﺭﻱ‬ ‫ﺸﺭﻜﺔ‬ ‫ﺃﻤﻭﺍل‬
‫ﺃﺸﺨﺎﺹ‬
‫ض‪.‬أ‪.‬ض‪.‬ت‬ ‫دج‬
‫ر‪.‬ن‪.‬م‬ ‫س‬
‫ا‪ U ;H‬ا‪*f‬‬ ‫ا‪ U ;H‬أر!ح‬ ‫ﺍﻝﺭﺴﻡ ﻋﻠﻰ‬
‫ا‪7N‬‬ ‫اآت‬
‫ﺍﻝﻘﻴﻤﺔ ﺍﻝﻤﻀﺎﻓﺔ‬
‫‪t.v.a‬‬ ‫ر‪.‬ن‪.‬م‬
‫ر‪.‬ع‬ ‫‪t.v.a‬‬ ‫ا ^ ا ا‬ ‫ا ^ ا ا‬

‫ﺍﻝﺩﻓﻊ ﺍﻝﺠﺯﺍﻓﻲ‬
‫د^ ‪D‬ا‬ ‫ض‪.‬أ‪.‬ش‬
‫ا @ا" وا ‪'%‬م ا ‪ ( ^@I G‬ا ‪ vIR‬ا ‪4-#‬‬
‫ا ‪V P%‬‬ ‫ا @ ‪V‬‬ ‫ا ^ ا ا‬ ‫ا ‪ P%‬ا ‪ [4‬ري‬ ‫ا @‬

‫ا ‪ R‬ط ا (‬ ‫ا [‪ -‬‬ ‫‪ V‬ا ‬
‫'ا‪ O‬ا [‪ -‬ا ‪ F 8‬ا ‪ G‬زل ‪'46‬ض ‪ F‬ا ‪ [4‬رات ا ‪ -‬أو ‪ -d‬ا ‪-‬‬
‫ا وا‪ ،"8‬ا‪'D‬ر وا ‪ q‬وا 'ع ا ‪ 4‬‬
‫ا‪ -De8 -‬ا ‪ -,‬ت ا ‪ -‬و‪.- -d‬‬
‫"ا‪ *f‬ا‪"c‬ال ا‪ +‬‬
‫أر!ح ا‪%‬ات ا^@‪L‬‬
‫أر!ح ا‪ d$c‬ار‬
‫أر!ح ا(‪ D‬ا‪ +S‬وار ا‪6‬‬
‫ا ر‪ - :‬ا ا '‪@ -W‬ا" ا ‪.-K‬‬

‫‪D -‬ة ر‪ - %‬د ‪1998 % 79‬‬
‫ [ ‪ 9‬و ‪: F‬ل ‪ +6‬ه‪f‬ا ‪ ،‬ا ‪{#G‬ق إ {‪ V‬أه{‪ P‬ا [{ ط ا ‪ { {6 @{ 6 {[4G‬وإ‪{D‬اءات ‪ 'K{8‬ا ز{ ت‬
‫ا ‪ F, G‬ان ‪ F-6 eR8‬ا ‪ (D F @ 6 7,‬وا‪M‬دارة ا ‪ (D F -‬أ{ى ‪'{% ،‬ء ‪ h{8‬ا ‪ {'6 _{4G8 {G‬ء ا {@ أو‬
‫ا ‪{D F{ R8 G‬اء ‪ (-{8‬وا ‪'GK{ V{ (G'K{8 PG{ {G‬ى ا‪M‬دارة آ ‪ {9‬أو ‪ ، {-‬أو {‪'GK{ V‬ى { ن ا ‪ F{4#‬أو {‪V‬‬
‫{{‪'GK‬ى ‪ {{(D‬ت ا [{{@ ء ا‪M‬داري ‪ ،‬أو ‪ h{{8‬ا ز{{ ت ا ‪ {{-G* R{{8 {{G‬ا `{{‪ b‬أو ا ({{ب ا {{@ وا ‪ {{(6 vG{{I {{G‬ا [ ‪{{0‬‬
‫ا اي ‪ ،‬وآ‪ f-8 --‬ا‪ ,9‬م ا درة ‪ ، (*eR6‬وا ‪ ( @* G‬ا ‪R‬ع ة *'ص < *'*‪ {(-6 F -‬ا‪{DM‬اءات ا ‪{-‬‬
‫ا ‪f‬ي ‪.46 G, P‬‬
‫( ان ا‪ 9:5M‬ت وا ‪:4G‬ت ا 'اردة ل ا ‪' :4 X[[9 ،‬ا إ ‪ l-‬ا ‪R‬ع ؟‬
‫*‪ 'D‬ان *‪',‬ن < و[ و ' ‪[ 6‬ر ا [‪ 4 -‬ه‪f‬ا ا '‪'0‬ع ‪ 5‬وان ا ز ت ا ‪{D ,R{8 -‬ء ه{ م {‪F‬‬
‫ا ز ت ا ‪#8 G‬ح ‪ V‬ا [@ ء ا‪M‬داري وا ‪ F',8 "#G8 G‬و‪ F, 8‬ا [ ‪ 0‬ا‪M‬داري ‪ F‬ا { دة ا ‪ ، {-‬و { ‪ W‬ا ‪v{IG‬‬
‫ ه‪f‬ا ا ل‪.‬‬
‫‪'46 P8‬ن ا و ‪w 9‬‬

‫ن إدارة ا {{@ا" ه{{ ا {{ر اوّل ‪ {{46‬ا ‪{{G‬ول {{ ‪ {{' 8‬ا ‪{{I‬‬
‫{{ ‪ {{ l{{ '< F{{,‬ا‪ {{-‬ه{{' أ ّ*{{‪ F{{ Pd {{6 l‬أ ّ‬
‫ا ‪ -' 4‬إ ّ‪ W‬أ*ّ( ‪ -9: 6 ^G G8 W‬ت وا‪ -GW‬زات ا ‪ - ,‬ا ‪ _-[8 F (, 8 G‬ا (ف ا ‪ ( 'ّD‬وا ‪ { ،{+ G‬د{^ {‬
‫ا ‪ - G‬و‪ ^-R8‬ا‪ +G%W‬رات‪.‬‬
‫ {'‪'GK{ V{ 9‬ى ا{_ ا [{@ ء أن إدارة ا {@ا" ‪ GK{8 W‬إذا ر‪ X{4‬ا {‪',R‬ى {‪{N F‬ف إدارة ا { رك أو‬
‫ ا ‪ K‬وا‪ 4%‬ر ‪ ...‬إ ‪ F‬ا ‪ q‬ا ‪',8 G‬ن ا [@ ا ' ‪ { 6 ${ 8 P(N F‬إدارة ا {@ا" ر‪ P{d‬أن‬
‫ا دة ‪'* < F 87‬ن ا‪DM‬اءات ا ‪5 v8 -‬ا‪ F-, 8 V 9‬إدارة ا @ا" ‪ F‬ا‪:NM‬ع ‪ O{46 V‬ا { ت ‪ {( -{% W‬‬
‫ا ‪ [4G‬أو ا ‪8 G‬ل ‪ V‬و‪'D‬د ‪ D bd‬أو أ ورة آ *‪ bd -G* X‬أو ‪ F v 8‬د^ ‪0‬‬
‫آ‪ -9 * F h f‬أى ‪r‬ذا آ *‪ X‬ا 'ى ' ‪N F‬ف إدارة ا @ا" و‪'@9 F X-`8‬ر ‪ KD‬ت ا آ { ‪m[K{8‬‬
‫ا 'ى ا ‪ { $, V -‬ه{' ‪'{ 4‬ل ‪ { l{6‬ا ‪ ^R{G‬ا آ{ أ{‪{[8 F‬م ا ‪ {6 -‬ا ‪ { 4‬ا ‪ {#‬ت ({ { ‪F{ {(-`8‬‬
‫ا @'ر‪.‬‬
‫ن ا '‪ %‬ا [‪ G D , 9G‬ا `{‪ b‬وا ‪{(G‬ب ا {@ ‪،{4D * {-d‬و ه{ إ ّ‪ W‬و‪ "{G {%‬ا {ا‪P‬‬
‫آ‪ّ r h f‬‬
‫و ‪ $-‬ا [@ ء ‪ :+ ، (-‬ا 'زارة ا ‪ V v8 G‬إاد < ‪ ,8‬ا `‪ b‬وا ‪(G‬ب ا @ ‪N F‬ف { ا {@ا" ‪{,‬‬
‫و‪ W‬وإر‪ ( %‬إ ‪ V‬ا ا آ ‪'6‬زارة ا ‪ F -‬أ‪ D‬أن ‪ % K8‬ص و‪ 8‬ه ك‪` {6 {8 W ،‬ض آ { أ*({ ‬
‫‪5 < @8‬ور ‪D P,9‬ا *( ‪ F‬ا ‪ 6 4‬ر‪ wf( l6 ,8‬ا ا‪ ،P‬و‪f{(6‬ا [{ {ر ‪ 6 P{,9 l*eR{6‬اءة‪،‬و‪f{(6‬ا { ن ه{‪wf‬‬
‫ا [ ه ا‪ W‬إ‪D‬اء ‪ l- "8G W m[ ,T‬أ ‪ 46 G‬ت أو إ‪D‬اءات و ه ا‪. X<' 4-@ W‬‬
‫ﻭﻝﻬﺫﺍ ﻴﻤﻜﻥ ﺍﻗﺘﺭﺍﺤﻪ ‪:‬‬
‫‪ /1‬إ*‪ R‬ء ‪ IG - @< (D‬ل ا ز ت ا @‪ -‬وذ ‪ F',G6 h‬و‪ @{< -Ne8‬ة ‪ { {IG‬ه{‪f‬ا ا { ل‬
‫‪ ^ -T G‬ا ‪ *4‬وا آ ا ‪'#G‬ر ا ‪ G8 G‬زه ا ا ‪: F‬ل ا*@ ( @ ا ‪ {G {- 4‬رة و‪ @{*: (-4{%‬م‬
‫ ‪ 8:‬د اور‪ ،6‬و < ‪'R* l 'G‬ء *ا{ ت ‪ F-{6‬ا {‪R‬آ ت ا‪ +G{%W‬ر ا‪ {-D‬ا ‪[ {D' {< {G‬ه{ ا { ‪ {6‬ا‬
‫و‪ F-6‬ا ‪R‬آ ت اى‪ ،‬وا ‪',8 < G‬ن ‪D‬ا أو أ‪ -D‬و ‪ F G 6‬او ‪V‬‬
‫ض ‪ +‬ه‪ wf‬ا ا ت ‪ @< ( , ،,-( - @< (D V‬ة ‪ F-IG‬ه‪f‬ا ا ل آ ه' ا ل ا ول ا ‪. [G‬‬
‫‪ 6 / 2‬ان ا ‪ ^RG‬ا ه' ‪ F‬ا ‪ 4RG‬ت ا ‪[4‬ة ‪ V{ "4‬ا [ ‪ {0‬ا {‪ F{ l{* ،l{- P,G‬ا ‪v-{I8 {-‬‬
‫دورات ‪ @[ -',8‬ة ا ‪` 6 F--4‬ف ا‪M‬دار ‪ P( 5‬ا ‪G Ff‬أ‪'%‬ن ن ا ‪ F4#‬ا '‪.-W‬‬
‫‪ /3‬ا ‪ v* _-#8 V 4‬ا { دة ‪'* {< F{ 87‬ن ا‪{DM‬اءات ا ‪ {-‬وذ {‪:{ F{ h‬ل ا‪ G{%‬ء إدارة ا {@ا" ‪:{N:‬ع‬
‫‪ V‬ا ت ا ‪ (-48 G‬وان م ا ‪ (8 N P[8‬و‪ (K-%e8‬آ‪#‬ف *‪ ،‬وه‪f‬ا ‪ PG{ W V{G9‬ا ‪ ، ( { 6 "{:G‬آ{‪{4D h f‬‬
‫ ‪ +‬ا ‪ 6 -‬ه' ا ‪f‬ي [م ا ‪ #‬ت ( ‪ 9‬ل ‪ (I8‬وذ ‪ h‬ا [@ ا ' ‪ (N F‬آ ه' ‪'{ 4‬ل ‪ { l{6‬ا ‪^R{G‬‬
‫ا آ‪ ،‬ذ ‪ h‬ان ا @ا" ‪ % K9‬و‪f(6‬ا ‪ F‬ا‪D‬ر ‪ F (-, 8‬ا‪ -G‬زات ‪ K8‬ه ‪ -8 V‬أ{'ال ا و {‬
‫‪ ,R6‬أ‪.FK9‬‬
‫‪ q /4‬إدارة ا @ا" ‪ -9:5‬ت أو ‪ -% W ^%‬إ‪ N‬ر ا ‪ 'KG‬ا ‪ -‬و‪ (4D‬أ{ م ا [{@ ء ‪'{,G‬ن أآ‪{ {+‬ا<‪،-‬‬
‫وا ‪ -9:5 F ^-%'G‬ا @ا" ه‪f‬ا ا ل ‪ G 6‬ر‪ { '@ w‬ا { ا '‪ {-W‬و{‪ @{[6 P{ V‬ا ‪@{ 6 F-{,‬‬
‫ ‪ 5‬وا*‪( l‬ت إ ‪Y l-‬ا ( ا‪TM‬اف وا‪:NW‬ع ‪ - V‬ت ا ‪ _-[G‬أو ا ا< وه‪f‬ا ‪ l* T F‬ان ‪ V{ K‬ا ‪{-[G‬‬
‫‪ F‬د ا [@ ا ‪#‬و‪ V{ 9‬ا [{@ ء و‪'{( {8‬د وه{ر ا '<{‪ ،X‬ه{‪f‬ا {‪ ،{(D F‬و{‪ {(D F‬أ{ى إ‪ {#‬ء إدارة ا {@ا"‬
‫‪ -9:5‬أو‪ vI - ^%‬ر‪ %‬ا ‪ 46 G‬وا ‪ f-G‬ا {ي ‪ ^{- 6‬ا {‪ K‬وا ‪{#‬ق ا ‪ (*e{T F{ {G‬ان ‪Y{8‬دي ‪ {(6‬إ {‪ V‬ا‪ -G{%‬ء‬
‫أ'ا ( ‪ ^- D‬ا‪'9‬ال ‪.‬‬
‫‪ /5‬إ دة ا ا* ا ‪ [#‬ض ا @ و‪ v 6‬ا م ا ا ‪:{ F‬ل ‪ {6 l@{'48‬م ‪"{#G {S‬‬
‫ا< و‪ %‬وا‪ (%‬إ‪D‬اءات وه‪f‬ا ‪-'8‬ا ('د وا '<‪ :+ X‬رو‪' -%‬ض ه‪f‬ا ا م ‪ 6‬م أ ‪'% 0 _#8 -9‬‬
‫وا‪9‬ة {‪ V‬ر<{‪ P‬ا { ل <{ره ‪ %15‬وه{ ‪ L’impot s’intitique‬و‪'{48‬ض ‪ ^{- D‬ا {@ا" ‪ ،‬وآ{‪f‬ا ا ‪m-K{8 V{ { 4‬‬
‫إ‪D‬اءات ا ‪ qG‬وا ^ وإ‪D‬اءات ‪ 9‬ا ز ت ا ‪ ، ( 8‬وذ ‪ 'N (*', h‬و‪[4‬ة ر‪ D‬ا ( ‪ K{ {< ،‬‬
‫ا ‪ V @ 6 7,‬ا ‪[G‬ب ‪ F‬إدارة ا @ا" و‪ l 4‬و ‪ F l-‬وا‪ D‬ت‪.‬‬
‫‪ /6‬واه‪T P‬ء ه' ا ‪ F 4‬ا‪ D‬ا [@ ء ‪ G D V‬ا `‪ b‬وا ‪(G‬ب ا {@ وا‪ F{ ( {G%‬ا {‪f‬ور ‪ ،‬وذ {‪F{ h‬‬
‫‪:‬ل ‪'{(D -9'8‬د ‪ ^{- D‬ا‪M‬دارات ا ‪ {( -{% W ،{-4‬ا ‪ {( {G‬ا ‪r{6 {<:4‬دارة ا {@ا" آ { ا {‪ K‬وا‪ 4{%‬ر‪ ،‬إدارة‬
‫ا رك و ا ‪ G‬رة ‪ . ..‬ا وه‪f‬ا ‪: F‬ل إ د ‪GR 9‬ك و‪{N F{ #K‬ف ‪ ^{- D‬ا {'زارات ا ‪ ،{-4‬و‪ { 6‬ان‬
‫ا م ا [{'م {‪{ V‬أ ا ‪ ، q{G‬وان ا‪:{M‬ل ‪G W 6‬ا{ ت ا ‪ -{G‬ه{ {^ ه{‪ wf‬ا {ا‪ F{ l{* P‬ا‪{D‬ر ا‪ { G‬د‬
‫‪( p *6‬ف ‪ l : F‬إ ‪ '#8 V‬و‪ %‬ا< ا ‪ G‬ت وأ‪(D‬ة ا ‪G‬ي وا ‪ ، 46 G‬و‪ -IK8 V G4‬ا 'ارد ا {‪R‬‬
‫ا ‪Y‬ه وذوي ا ‪ ,‬ءات ا ‪ F - 4‬ا‪' _-[8 D‬ا إ ‪ l-‬ا ‪R‬ع ‪:{ F‬ل ا‪ 9:{5M‬ت ا ‪{ G4 {G‬ه ‪ { {5‬ا ‪R{4‬‬
‫ا‪-‬ة ‪.‬‬
‫ﺍﻝﻤﻘﺩﻤﺔ‪01.......................................................................................‬‬
‫ﺍﻝﺨﻁﺔ‪03..................................................................................... ..‬‬
‫ﺍﻝﻔﺼل ﺍﻷﻭل ‪ :‬ﻤﺩﺨل ﻋﺎﻡ ﻝﻠﺠﺒﺎﻴﺔ ﻓﻲ ﺍﻝﻨﻅﺎﻡ ﺍﻝﺠﺯﺍﺌﺭﻱ‪............................................‬‬

‫ا اول ‪ :‬ا م ا ا اي‪06................................................................................‬‬
‫ا ‪ "#‬اول ‪'( :‬م وأ‪ $%‬ا م ا ‪06 .........................................................................‬‬
‫ا ع اول ‪'( :‬م ا م ا ‪06 ........................................................................................‬‬
‫ﺍﻝﻤﻔﻬـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــﻭﻡ‬
‫ﺍﻝﻀﻴﻕ‪......................................................................................................................‬‬
‫‪06‬‬
‫ﺍﻝﻤﻔﻬـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــﻭﻡ‬
‫ﺍﻝﻭﺍﺴﻊ‪......................................................................................................................‬‬
‫‪06‬‬
‫ا ع ا ‪: * +‬أ‪ $%‬ا م ا ‪06 ..........................................................................................‬‬
‫ا‪ $%‬ا [ *'*‪ -‬م ا ا اي‪06 ...............................................................................‬‬
‫‪ -[8‬ت ا ‪ ^RG‬ا ‪07 .........................................................................................................‬‬
‫<'ا*‪ F-‬ا ‪07 .........................................................................................................................-‬‬
‫ا‪ $%‬ا ‪ - -G‬م ا ا اي‪09 ..............................................................................‬‬
‫ ا ' ء‪10 ......................................................................................................................‬‬
‫ ا ‪10 ..................................................................................................................-G‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪ : * +‬أهاف وه‪ ,-‬ا م ا ‪10 ........................................................................‬‬
‫ا ع اول ‪ :‬أهاف ا م ا ‪10 .......................................................................................‬‬
‫ا أداة ‪ l-D'G‬ا‪ G<W‬دي و ا ‪10 .................................................................................‬‬
‫ا أداة ‪'G‬ازن ا‪11 ............................................................................................... GDW‬‬
‫ا ع ا ‪ : * +‬ه‪ ,-‬ا م ا ‪11 ........................................................................................‬‬
‫ا ا ‪ *', : * +‬ت ا وآ‪14 ...................................................................... (0 --‬‬
‫ا ‪ "#‬اول‪ *', :‬ت ا ‪14 .............................................................................................‬‬
‫ا ع اول ‪ :‬ا ‪ 5 4‬ا ‪ 4‬وا ق ‪14 ................................................................. (-6‬‬
‫ا @‪14 ................................................................................................................................‬‬
‫ا ‪15 ....................................................................................................................................P%‬‬
‫‪ lT‬ا ‪16 ............................................................................................................................‬‬
‫ا‪ 8‬وى‪16 .................................................................................................................................‬‬
‫ا ع ا ‪ 7-8 " * +‬ا @‪17 .............................................................................................‬‬
‫ا ‪ 7-G‬ا ‪ 4‬م @ا"‪17 ........................................................................................................‬‬
‫ا @ا" ا ‪T‬ة وا `‪T -‬ة‪17 ..........................................................................................‬‬
‫ا @ ا ‪ 4‬وا ‪18 .......................................................................................................5 I‬‬
‫ا @ ا ‪ -K‬وا @ ا ‪18 .................................................................................... G‬‬
‫ا @ ا '‪ -‬وا ‪19 ....................................................................................................-- ,G‬‬
‫ا ‪ 7-G‬ا @ا"‪19 .......................................................................................................‬‬
‫ا @ ‪ V‬ا ‪20 ..............................................................................................................‬‬
‫ار‪ 6‬ح ا ‪ -‬أو ا ‪ G‬ر وا ‪20 ..................................................................................-‬‬
‫ار‪ 6‬ح ‪ -d‬ا ‪ G‬ر‪21 ............................................................................................................‬‬
‫ا‪ -‬ا‪W:`G%W‬ت ا را‪21 ................................................................................................-‬‬
‫'ا‪ O‬ا [‪ -‬ا ‪ F 8‬ا ‪ G‬زل ‪ F‬ا ‪ [4‬رات ا ‪ -‬و‪ -d‬ا ‪N F -‬ف ا ‪'I‬اص ‪22 ........‬‬
‫ا ا‪ -‬ا ‪ -De8 F 8‬ا‪:‬ك ا ‪ -‬و‪22 ...........................................................- -d‬‬
‫ا‪ -‬و ات ا [‪ P-‬ا [' ‪22 ................................................................................................‬‬
‫ا ‪ 8‬ت ‪،‬ا‪'D‬ر ‪ ،‬ا ‪ q‬وا 'ع ا ‪23 ............................................................................ 4‬‬
‫ا @ ‪ V‬راس ل‪24 .........................................................................................................‬‬
‫ا @ ‪ V‬ا‪ *M‬ق‪24 .............................................................................................................‬‬
‫ا ع ا ‪ : +‬ا < و‪ 46‬إ‪ 9:5‬ت ‪25 ..................................................................1992‬‬
‫ا < ا‪ 9:5M‬ت ‪25 ..............................................................................................1992‬‬
‫ا ا ‪T‬ة‪25 .....................................................................................................................‬‬
‫ا ا `‪T -‬ة‪26 ..............................................................................................................‬‬
‫ا ‪ V‬رأس ا ل‪26 .........................................................................................................‬‬
‫ا ‪ 46‬إ‪ 9:5‬ت ‪26 ................................................................................................ 1992‬‬
‫ا ا ‪T‬ة‪26 .....................................................................................................................‬‬
‫ا ‪ -d‬ا ‪T‬ة‪28 .............................................................................................................‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪ : * +‬أ‪ %‬س ض ا @ وآ‪28 .......................................................... (-8 --‬‬
‫ا ع اول‪ :‬أ* ط ض ا @ وآ‪ --‬إ‪D‬اء ا ا< ا ‪30 ........................................-‬‬
‫أ* ط ض ا @‪30 ............................................................................................................‬‬
‫ا م ا ا‪30 ......................................................................................................................‬‬
‫ا م ا [‪33 .......................................................................................................................[-‬‬
‫ﺍﻝﺘﺼﺭﻴﺢ‬ ‫ﻨﻅﺎﻡ‬
‫ﺍﻝﻤﺭﺍﻗﺏ‪35 ..........................................................................................................‬‬
‫* م ا‪ #G<W‬ع ‪ F‬ا ر‪35 .....................................................................................................‬‬
‫‪ _9‬ا‪M‬دارة ا ‪ -‬ا< ا @‪36 .................................................................................‬‬
‫ﻓﻲ‬ ‫ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ‬
‫ﺍﻝﻤﺤﺎﺴﺒﺔ‪37 .............................................................................................................‬‬
‫ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺍﻝﻤﻌﻤﻕ ﻓﻲ ﻤﺠﻤل ﺍﻝﻭﻀﻌﻴﺔ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﺍﻝﻌﺎﻤﺔ‪39 ..................................................................‬‬
‫ﻨﺘﺎﺌﺞ‬
‫ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ‪......................................................................................................................‬‬
‫‪40 ...‬‬
‫ﺍﻝﺘﻘﺩﻴﺭ ﺍﻝﺤﻀﻭﺭﻱ ﺃﻭ ﺍﻝﻤﺘﻌﺎﺭﺽ‪............................................................................................‬‬
‫‪40‬‬
‫ﺍﻝﺘﻘﺩﻴﺭ‬
‫ﺍﻝﺘﻠﻘﺎﺌﻲ‪......................................................................................................................‬‬
‫‪41 .‬‬
‫ﺍﻝﻔﺭﻉ ﺍﻝﺜﺎﻨﻲ ‪ :‬ﻤﻤﺎﺭﺴﺔ ﺍﻝﻤﺘﺎﺒﻌﺔ ﻭﻜﻴﻔﻴﺔ ﺘﺼﻔﻴﺔ ﺍﻝﺩﻴﻥ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻲ‪43 ....................................................‬‬
‫ﻁﺭﻕ‬
‫ﺍﻝﺘﺤﺼﻴل‪.....................................................................................................................‬‬
‫‪43 .‬‬
‫ﻀﻤﺎﻨﺎﺕ‬
‫ﺍﻝﺘﺤﺼﻴل‪44 .................................................................................................................‬‬
‫ا `_‪45 ....................................................................................................................................‬‬
‫ا ‪46 ......................................................................................................................................^-‬‬
‫ا ‪46 ...................................................................................................................................‬‬
‫ﺍﻝﻔﺼل ﺍﻝﺜﺎﻨﻲ ‪ :‬ﺍﻝﻤﺭﺤﻠﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﻓﻲ ﺘﺴﻭﻴﺔ ﺍﻝﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‪.................................‬‬
‫ا اول ‪ :‬ز ت ا ' ء و ز ت ا ‪48 ............................................................-G‬‬

‫ا ‪ "#‬اول ‪ :‬ا ‪ G‬س ا ‪49 .................................................................................................'4‬‬
‫ا ع اول ‪ :‬ا ‪ G‬س ا ‪N F '4‬ف ا ‪49 .........................................................@ 6 7,‬‬
‫ا ع ا ‪ N: * +‬ت < ‪ O6‬ا @ا" ا ‪52 ........................................................................GI‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪ : * +‬ز ت أ‪ %‬س ا @ ‪54 ...............................................................................‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪ : +‬ز ت ا ‪56 .......................................................................................-G‬‬
‫ا ا ‪ : * +‬إ‪D‬اءات ا ‪ PG‬ا‪M‬داري ز ت ا ' ء وا ‪57 ...............................-G‬‬
‫ا ‪ "#‬اول ‪:‬إ‪D‬اءات ا ‪ PG‬ا‪M‬داري‪59 .................................................................................‬‬
‫ا ع اول ‪'G :‬ى ا ‪',R‬ى‪59 ..............................................................................................‬‬
‫ا ع ا ‪T : * +‬و‪ (N‬و‪60 ............................................................................................. ( DS‬‬
‫ا ‪R‬وط ا 'ا‪'8 "D‬اه ا ‪',R‬ى‪60 .....................................................................................‬‬
‫ا ‪ * -‬ت ا ‪61 ....................................................................................................................... 4‬‬
‫ا ‪ * -‬ت ا ‪63 ....................................................................................................................5 I‬‬
‫ا]‪ D‬ل‪65 ..................................................................................................................................‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪ : * +‬درا‪ %‬ا ‪',R‬ى ‪'GK V‬ى ا‪M‬دارة ا ‪67 ..................................................-‬‬
‫ا ع اول ‪ :‬ا ‪ X‬ا ‪',R‬ى ‪N F‬ف ا ا '‪@ W‬ا"‪67 .....................................‬‬
‫ ز ت ا ' ء‪67.....................................................................................................................‬‬
‫ ز ت ا ‪71 ................................................................................................................-G‬‬
‫ا‪GW‬اض ‪ % V‬إ‪D‬اء ا ‪72 ..................................................................................... 46 G‬‬
‫‪ "N‬ا‪ DG%‬ع ا‪ -T‬ء ا 'زة‪72 ...........................................................................................‬‬
‫ﺍﻝﻔﺭﻉ ﺍﻝﺜﺎﻨﻲ ‪ :‬ﺍﻝﺒﺕ ﻓﻲ ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ﻤﻥ ﻁﺭﻑ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻝﻤﺭﻜﺯﻴﺔ ﻝﻠﻀﺭﺍﺌﺏ‪73 .................................‬‬
‫ﺩﺭﺍﺴﺔ ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ﺫﺍﺕ ﺍﻝﺼﻠﺔ ﺒﺎﻝﺘﺩﻗﻴﻕ ‪......................................................................................‬‬
‫‪73‬‬
‫ﺩﺭﺍﺴﺔ ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ﺍﻝﻤﻨﺼﺒﺔ ﻋﻠﻰ ﻤﺒﺎﻝﻎ ﺘﻔﻭﻕ ) ‪ 10.000.000‬ﺩ ﺝ ( ‪74 ...........................................‬‬
‫ﺍﻝﻔﺭﻉ ﺍﻝﺜﺎﻝﺙ ‪ :‬ﺩﺭﺍﺴﺔ ﺍﻝﺸﻜﻭﻯ ﻋﻠﻰ ﻤﺴﺘﻭﻯ ﻤﺩﻴﺭ ﺍﻝﻤﺅﺴﺴﺎﺕ ﺍﻝﻜﺒﺭﻯ‪75 .....................................‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪ : +‬ا ‪ Y‬إ ‪ V‬ن ا ‪77 ..................................................................................F4#‬‬
‫ا ع اول‪ P-8 :‬وا‪ G‬ص ن ا ‪@ F4#‬ا" ا ‪T‬ة و ا ‪78 ............................... P%‬‬
‫ ا ‪ F4#‬ا ‪@ 6 5 I‬ا" ا ‪T‬ة وا ‪'GK V P%‬ى ا اة‪79 ......................................‬‬
‫ ا ‪ F4#‬ا '‪ -W‬ا ‪@ 6 5 I‬ا" ا ‪T‬ة وا ‪80 ........................................................P%‬‬
‫ ا ‪ F4#‬ا آ ا ‪@ 6 5 I‬ا" ا ‪T‬ة وا ‪82 ....................................................P%‬‬
‫ا ع ا ‪ : * +‬ا‪DM‬اءات ا [ *'*‪ F4# -‬أ م ن ا ‪@ F4#‬ا" ا ‪T‬ة وا ‪83 ............P%‬‬
‫‪T‬وط <'ل ا ‪'4#‬ن‪83 .......................... ...................................................................................‬‬
‫‪ -%‬أ ل ن ا ‪ F4#‬ا‪M‬دار‪84 ........ ...................................................................................‬‬
‫ا ع ا ‪ : +‬ا]راء ا درة ‪ F‬ن ا ‪ F4#‬ا‪M‬دار و‪85 ............... .......................... (G4-N‬‬
‫ا ع ا ا‪ : ^6‬ا ‪ _-'G‬ا ‪'[6 5 I‬ق ا ‪85 .................. ...........................................-KG‬‬
‫ا ا ‪ : +‬ا ‪ 9‬ا [@ ‪ 'K8 -‬ا ز ت ا ‪..................................-‬‬
‫ا اول ‪:‬ا ‪ 'I‬ا ‪ -‬أ م ا [@ ء ا‪M‬داري‪88 ............... ...........................................‬‬

‫ا ‪ "#‬اول ‪ :‬ر^ ا 'ى و‪T‬ط <' ( أ م ا ‪ ,‬ا‪M‬دار‪89 ............. .............................‬‬
‫ﺍﻝﻔﺭﻉ ﺍﻷﻭل ‪ :‬ﺃﻁﺭﺍﻑ ﺍﻝﺨﺼﻭﻤﺔ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ‪89 ............. ..................................................................‬‬
‫‪ h8‬ا 'ى أ م ا ` ا‪M‬دار ‪ $‬ا [@ ‪ < F‬ا ‪89 ......................@ 6 7,‬‬
‫‪ h8‬ا 'ى أ م ا ` ا‪M‬دار ‪ $‬ا [@ ‪ < F‬ا‪M‬دارة ا ‪90 .........................-‬‬
‫ا ع ا ‪ (,T : * +‬و‪'G‬اه ‪90 ..................... ........................................................................‬‬
‫ا ‪R‬وط ا ‪91 ....................... ............................. ...............................................................-,R‬‬
‫ا ‪R‬وط ا '‪92 .............................. ............. ................................................................-'0‬‬
‫‪T‬ط أ‪ D‬ر^ ا 'ى‪93 ..................... ...................................................................................‬‬
‫'‪'0‬ع ا ز ا ‪95 ................. ...................................................................................-‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪ : * +‬إ‪D‬اءا‪ (8‬أ م ا ` ا‪M‬دار و‪ $‬ا و ‪101 ..... ............................. ..........‬‬
‫ﺍﻝﻔﺭﻉ ﺍﻻﻭل ‪ :‬ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻭﺍﻝﺨﺒﺭﺓ‪........ ...................................................................................‬‬
‫‪101‬‬
‫ا‪ GG‬ح ا ‪101 ................................ ................................................................................... _-[G‬‬
‫إ‪D‬اءات ا ‪ _-[G‬ا ‪102 .............. ................................................................................... 5 I‬‬
‫ا ع ا ‪-%:* +‬ورة ا [ارات ا‪M‬دار وإ‪D‬اءات ا ‪ (- F4#‬أ م ‪ $‬ا و ‪107 .... .............‬‬
‫‪ ,T‬ا [ار‪107 ................................... ...................................................................................‬‬
‫ﺘﺒﻠﻴﻎ ﻗﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ‪........ ...................................................................................‬‬
‫‪108‬‬
‫ﺃﺜﺎﺭ ﻗﺭﺍﺭ ﺍﻝﻤﺤﻜﻤﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ‪.............. ...................................................................................‬‬
‫‪108‬‬
‫ﺇﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﻁﻌﻥ ﻓﻲ ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻹﺩﺍﺭﻴﺔ ﺃﻤﺎﻡ ﻤﺠﻠﺱ ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ‪109 ........ .............................................‬‬
‫ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﻘﺎﺒﻠﺔ ﻝﻼﺴﺘﺌﻨﺎﻑ‪........ ..........................................................................................‬‬
‫‪110‬‬
‫ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﻤﺘﻌﻠﻘﺔ ﺒﺎﻝﻤﺴﺘﺌﻨﺎﻑ‪........ ......................................................................................‬‬
‫‪110‬‬
‫ﺇﻴﺩﺍﻉ ﻁﻠﺏ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﻭﻤﻴﻌﺎﺩ ﺘﻘﺩﻴﻤﻪ ﻭﺍﻝﺘﻨﺎﺯل ﻋﻨﻪ‪111 ........ .......................................................‬‬
‫ﺇﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﻓﻲ ﺍﻝﻌﺭﻴﻀﺔ‪........ ...................................................................................‬‬
‫‪112‬‬
‫ﺍﻝﺩﻭﻝﺔ‪...................................................................................‬‬ ‫ﻤﺠﻠﺱ‬ ‫ﻗﺭﺍﺭ‬
‫‪113 ..........................‬‬
‫ا ا ‪ : * +‬ا ا‪ P‬ا ‪ -‬ا ‪#‬و‪ 9‬أ م ا [@ ء ا ا‪114 ........................................‬‬
‫ا ‪ "#‬اول ‪ G D :‬ا `‪ b‬وا ‪(G‬ب ا ‪114 ..................................................................‬‬
‫ا ع اول ‪ :‬أ‪ %‬ب ا `‪ b‬و ا ‪(G‬ب ا و‪ cS‬ره ‪115 .....................................................‬‬
‫أ ‪ %‬ب ا `‪ b‬و ا ‪(G‬ب ا ‪115 .........................................................................................‬‬
‫‪ cS‬ر ا `‪ b‬و ا ‪(G‬ب ا ‪116 ..............................................................................................‬‬
‫ا ع ا ‪ : * +‬أرآ ن ‪ G D‬ا `‪ b‬و ا ‪(G‬ب ا ‪116 ......................................................‬‬
‫ا آ‪ F‬ا دي‪116 ......................................................................................................................‬‬
‫ا آ‪ F‬ا ‪'4‬ي‪118 ....................................................................................................................‬‬
‫ا ع ا ‪ : +‬إ‪D‬اءات ‪ ,‬ا `‪ b‬وا ‪(G‬ب ا و ا اء‪118 ........................................‬‬
‫إ‪D‬اءات ‪ ,‬ا `‪ b‬وا ‪(G‬ب ا ‪118 .............................................................................‬‬
‫ا‪DM‬اءات ا‪M‬دار ‪119 ............................................................................................................‬‬
‫ا‪DM‬اءات ا [@ ‪120 ............................................................................................................-‬‬
‫ا اء‪121 ................................................................................................................................‬‬
‫ا‪ IT‬ص ا ‪'40 I‬ن اء‪121 ..............................................................................................‬‬
‫ا ‪ 6'[4‬ت ا ا‪122 ................................................................................................................-‬‬
‫ا ‪ 6'[4‬ت ا ‪122 .................................................................................................................-‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪0 -8 GD :* +‬ا" ‪ [GK -d‬أو ا‪ M‬ء ( ‪123 ...................................‬‬
‫ا ع اول ‪ :‬ارآ ن ا ‪123 ..............................................................................................‬‬
‫‪ 5‬ا *‪123 ........................................................................................................................‬‬
‫ا آ‪ F‬ا دي‪124 ......................................................................................................................‬‬
‫ا آ‪ F‬ا ‪'4‬ي‪124 ....................................................................................................................‬‬
‫ا ع ا ‪ : * +‬ا ‪ 46 G‬ا ‪eG‬د‪ -‬وا ا‪ -‬وا اء ‪125 ....................................................... (-‬‬
‫ا‪DM‬اءات ا ‪eG‬د‪125 ..............................................................................................................-‬‬
‫ا‪DM‬اءات ا ا‪125 .............................................................................................................-‬‬
‫ا اء‪126 ................................................................................................................................‬‬
‫ا ‪ 6'[4‬ت ا ‪eG‬د‪126 .................................................................................................................-‬‬
‫ا ‪ 6'[4‬ت ا ا‪126 ................................................................................................................-‬‬
‫ا ‪ "#‬ا ‪ f-8 : +‬ا‪ ,9‬م ا ا‪ -‬ا ‪ 6 [4G‬ا‪ P‬ا ‪126 .......................................... -‬‬
‫ا‪G<W‬ا‪ 9‬ت‪128 ..................................................................................‬‬
‫ا ‪131 .................................................................................... 8 I‬‬
‫ا ‪..........................................................................................._9:‬‬
‫ا (س‪...........................................................................................‬‬
‫ا ا‪...........................................................................................^D‬‬
‫ﺃﻭﻻ ( ﺒﺎﻝﻠﻐﺔ ﺍﻝﻌﺭﺒﻴﺔ‬
‫‪ 1‬ا 'ص ا ‪'G%‬ر وا ‪. -4RG‬‬

‫ د‪'G%‬ر ‪1996 '* 28‬‬
‫ < *'ن ا ‪ -‬ر<‪ 36/90 P‬ا ‪Y‬رخ ‪'* < F @G : 1990/12/31‬ن ا ‪ -‬م ‪1991‬‬
‫ < *'ن ا ‪ -‬ر<‪25/91 P‬ا ‪Y‬رخ ‪'* < F @G 1991/12/18‬ن ا ‪ -‬م ‪. 1991‬‬
‫ < *'ن ‪21/01‬ا ‪Y‬رخ ‪'* < F @G 2001/12/22‬ن ا ‪ -‬م ‪ 2002‬ا ‪4‬د ‪79‬‬
‫ < *'ن ر<‪ 22/03 P‬ا ‪Y‬رخ ‪'* < F @G 2003/12/28‬ن ا ‪ 4 -‬م ‪ 2004‬ا ‪4‬د ‪. 83‬‬
‫ < *'ن ر<‪ 11/02 P‬ا ‪Y‬رخ ‪'* < F @G 2002/12/24‬ن ا ‪ -‬م ‪ 2003‬ا ‪4‬د ‪.86‬‬
‫ < *'ن ا‪DM‬اءات ا ‪. -‬‬
‫ < *'ن ا @ا" ا ‪T‬ة ‪.‬‬
‫ < *'ن ا‪DM‬اءات ا *‪. -‬‬
‫ ا [ار ا 'زاري ا ‪Y‬رخ ‪ 18‬ر‪ ^-6‬اول ‪ 1419‬ا 'ا_ ل ‪ 1998 '-*' 12‬ا د ‪ G:‬ص ا‪ -<M‬ر ت‬
‫ا (' وا ت ا '‪@ -W‬ا" و‪ ( -8‬و‪D . (G-9:5‬ة ر‪ - %‬د ‪ 4 79‬م ‪. 1998‬‬
‫ ا ‪ '#‬ت ا ‪ '#‬ا درة ‪ F‬ر‪ %‬ا ‪ ^RG‬ا ‪ F ،‬ا ا ‪@ 4‬ا" ‪ ،‬ووزارة ا ‪-‬‬
‫وا ‪ 7GI 6 [4G‬ا @ا" وا ‪'%‬م ‪.‬‬
‫ ا ‪ -‬ا ‪ @ 6 7, [-#G‬وا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ ‪ 4‬م ‪2004‬‬
‫‪ 2‬ا ‪:‬ت ا [@ ‪ -‬وا ‪: %‬‬
‫ ‪ $‬ا و ‪ ،‬د ص ‪ ،‬ا ز ت ا @‪ 4 -‬م ‪2003‬‬
‫ ا ا [@ ‪ 4 -‬م ‪ 1992‬ا ‪4‬د ا ا‪^6‬‬
‫ *‪R‬ة ا [@ ء د ‪'6 : 53‬ث ودرا‪ %‬ت ا اع ا ــ <‪ #‬ر را‪q6‬‬
‫ ا ز ت ا ‪ -‬ا ‪'9 V[G‬ل ا ‪GK‬ات < *'ن ا ‪6 2002 * D 9/8 ' 2002 -‬ل ‪'-%‬س ‪. 6‬‬
‫ ض ‪'9‬ل ا ز ت ا ‪ -‬م ‪ 5 2001‬در ‪ F‬ا ا ‪ -‬ز ت ا @ا" '‪.-D W‬‬
‫ ز ت ا @ا" ا ‪T‬ة ا‪ 9:5M‬ت ا ‪ -‬ا ا ــ ‪' 9‬م ه'اري ‪f F'6‬آة ‪I8‬ج‬
‫ا ر‪ %‬ا '‪@ -N‬ا" ‪ 4‬م ‪2003‬‬
‫ ‪ <:‬ا ‪ K%Y‬ت ‪ 6‬م ا ‪ :‬ا ‪ -4‬وا ‪ ،‬ا ‪ #‬ه ‪R9‬وف ‪9 ،‬ة ‪ ، X6 c‬أ‪:9‬م دة ‪f ،‬آة ‪I8‬ج ‪-‬‬
‫‪ (T‬دة ‪' PK< ، $* K-‬م ‪ 8‬ر ‪ ،‬ع ‪ -‬د‪2003 4‬‬
‫ ا‪ 9:5M‬ت ا ‪ -‬وأ‪c‬ه ‪ V‬ا ‪ - G‬ا‪ G<W‬د ‪ :‬ــ ‪ - 6'6‬ا ‪ 9‬ن ‪ 9 ، % < ،‬دوش ‪ 4%‬د ‪،‬‬
‫‪ F6‬ز م ‪f. -%S‬آة ‪I8‬ج ‪ (T -‬دة ا ‪ $* K-‬ا ‪'4‬م ا ‪ G‬ر ‪'D - vI8 ،‬ان ‪. 2003‬‬
‫ ا `‪ b‬ا و‪ V w-ce8‬دور ا ا ‪ - G‬ا‪ G<W‬د ع ‪ m-#I8‬ر‪ (T - %‬دة ‪ -GKD‬ا ‪'4‬م‬
‫ا‪ G<W‬د ع ‪ q m-#I8‬م ‪. 1997 1996‬‬
‫‪ 3‬ا ‪ "G,‬ا [(‪:-‬‬
‫ ا<‪ G‬د ت ا وا @ا" ‪ :‬س زي ‪ ،‬دار ه' ‪ #‬وا ‪'G‬ز^ ‪2003 4N‬‬
‫ ا‪DM‬اءات ا‪M‬دار وا [@ ‪ -‬ز ت ا @ا" ا ‪T‬ة ا ا ل ‪'R F-K9‬رات د‪"9‬‬
‫ ا ‪ lT ،‬ا ‪ ،‬ا رك‪ ،‬أ‪:‬ك ا و ‪ :‬ا ' ء وا ‪ 4G‬ل‪ ،VK- F6 -4% :‬ا ‪ ،01 4#‬رس ‪.2003‬‬
‫‪ ` 6 ( -* c‬ا *‪-K‬‬
‫‪ALI BISSAD; COURS DE DROIT FISCAL ; école supérieure de banque avril 2003‬‬

المنازعات الجبائية

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

المنازعات الجبائية

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ﺗﺤﺖ ﺇﺷﺮﺍﻑ‪:‬‬ ‫ﻣﻦ ﺇﻋﺪﺍﺩ ﺍﻟﻄﺎﻟﺒﺎﺕ ﺍﻟﻘﺎﺿﻴﺎﺕ‪:‬‬

‫ﺍﻝﻨﺎﺌﺏ ﺍﻝﻌﺎﻡ ﺍﻝﻤﺴﺎﻋﺩ‬ ‫• ﺒﻭﺩﻫﺭﻱ ﻓﻠﺔ ﻋﺒﻠﺔ‬ ‫• ﺒﻭﻗﺒﺭﻴﻥ ﻓـﺎﻓـﺎ‬

‫ا  ا ‪ * +‬إ‪D‬اءات ا ‪ PG‬ا‪M‬داري   ز ت ا ' ء وا ‪. -G‬‬

‫وا  ز ا  ‪'+8 -‬ر و[ ‪ %‬ب *‪f‬آ ( ‪:‬‬

‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻷﻭﻝ ‪ :‬ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺍﻟﻨﻈﺎﻡ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ‪ '( l :‬ن‬

‫أو‪ :W‬ﺍﻝﻤﻔﻬﻭﻡ ﺍﻝﻀﻴﻕ‪:‬‬

‫أو‪ : W‬ا‪ $%‬ا [ *'*‪  -‬م ا   ا اي‪:‬‬

‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻷﻭﻝ ‪ :‬ﺃﻫﺪﺍﻑ ﺍﻟﻨﻈﺎﻡ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ‪:‬‬

‫‪: -* c‬ا  أداة ‪'G‬ازن ا‪:  GDW‬‬

‫‪/3‬ا   ا ‪   -‬ز ت ‪.‬‬

‫)‪ #^$ (1‬ا‪ Q7‬ا‪ ]!%‬ص ‪16‬‬

‫‪ lT / + c‬ا  ‪:‬‬

‫• ا @  ا  ‪T‬ة ا و‪T V 0‬آ ت ا'ال ‪.‬‬

‫‪ -1‬ا @  ‪ V‬ا  ‪:‬‬

‫*‪ K‬ا ‪% O-IG‬‬ ‫ة ا‪ G9W‬ظ ‪ h 6‬ا ‪ G‬زل ‪l‬‬

‫‪%100‬‬ ‫أآ‪ % 15 F +‬‬

‫‪ /w‬ا ا‪ -‬ا  ‪ -De8 F 8‬ا‪:‬ك ا ‪ -‬و‪: - -d‬‬

‫)‪$ (1‬ة ا ‪H‬ة ا

‫‪ / 2‬ا  ‪ -d‬ا  ‪T‬ة و‪',G8‬ن ‪: F‬‬

‫أ‪/‬ا @  ‪ V‬ا  ا‪(I R G)  DM‬‬

‫‪ /2‬ا  ‪ -d‬ا  ‪T‬ة‪:‬‬

‫أو‪ ( W‬أ* ط ض ا @  ‪:‬‬

‫• ﺭﻗﻡ ﺍﻷﻋﻤﺎل ﻭﻜﺫﺍ ﺍﻝﺭﺒﺢ ﺍﻝﺼﺎﻓﻲ ﺍﻝﺫﻱ ﻴﻤﻜﻨﻬﻡ ﺘﺤﻘﻴﻘﻪ ‪.‬‬

‫ﺇﺫﺍ ﻗﺒﻠﺕ ﺍﻹﺩﺍﺭﺓ ﺍﻻﻗﺘﺭﺍﺡ‬

‫و " أن ‪T 'G8‬وط وه‪:‬‬

‫ﺃ‪ /‬ﻨﻅﺎﻡ ﺍﻝﺘﺼﺭﻴﺢ ﺍﻝﻤﺭﺍﻗﺏ‪:‬‬

‫)‪– :H? " (1‬ا

‫‪ -2 -‬ﺍﻝﺘﺤﻘﻴﻕ ﺍﻝﻤﻌﻤﻕ ﻓﻲ ﻤﺠﻤل ﺍﻝﻭﻀﻌﻴﺔ ﺍﻝﺠﺒﺎﺌﻴﺔ ﺍﻝﻌﺎﻤﺔ ‪V A S F E :‬‬

‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ ‪ :‬ﻣﻤﺎﺭﺳﺔ ﺍﻟﻤﺘﺎﺑﻌﺔ ﻭﻛﻴﻔﻴﺔ ﺗﺼﻔﻴﺔ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ‪:‬‬

‫ﺃﻭﻻ‪ :‬ﻁﺭﻕ ﺍﻝﺘﺤﺼﻴل ‪:‬‬

‫)‪ " (1‬ا‪+‬زت ا‪ ;H‬د ‪f‬ص ‪. 2003‬‬

‫‪ PK[8‬ا  ز ت ا  ‪ -‬إ ‪  V‬ز ت ا ' ء و ز ت ا ‪. -G‬‬

‫)‪ (1‬و )‪ (2‬ا ار ر? ‪ 16‬ا>رخ  ‪"26‬ي ‪. 1991‬‬

‫)‪ (2)،(1‬ادة ‪$? D" 71‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬

‫‪ n  8 /3‬أو ‪ V‬ا< إ‪6‬از أ‪ $%‬ا ‪ O-IG‬ا ‪: l6  #‬‬

‫‪  PK[8‬ز ت ا ‪ -G‬إ ‪ F F-5 V‬ا  ز ت ‪:‬‬

‫)‪ (1‬ادة ‪$? D" 146‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬

‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻷﻭﻝ ‪:‬ﺇﺟﺮﺍﺀﺍﺕ ﺍﻟﺘﻈﻠﻢ ﺍﻹﺩﺍﺭﻱ ‪:‬‬

‫ﺃﻭﻻ‪ :‬ﻓﻴﻤﺎ ﻴﺨﺹ ﻤﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺍﻝﻭﻋﺎﺀ ‪:‬‬

‫• ﺇﺫﺍ ﻝﻡ ﻴﺒﻠﻎ ﺍﻝﻤﺸﺘﻜﻲ ﺒﺎﻹﺨﻀﺎﻉ‪ ،‬ﺍﻝﺫﻱ ﻭﻗﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻲ ﺍﻵﺠﺎل ﺍﻝﻘﺎﻨﻭﻨﻴﺔ‪.‬‬

‫)‪ (1‬را‪ ; Q7‬ا

‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻟﺜﺎﻟﺚ ‪ :‬ﺍﻟﺒﺖ ﻓﻲ ﺍﻟﺸﻜﻮﻯ ﻣﻦ ﻃﺮﻑ ﻣﺪﻳﺮ ﺍﻟﻤﺆﺳﺴﺎﺕ ﺍﻟﻜﺒﺮﻯ ‪:‬‬

‫)‪ (1‬ا د‪(.‬ادة‪$? D" 160‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪:‬‬

‫)‪ (1‬ادة ‪ D" 6‬ا ‪$‬ن ر? ‪>"22 – 03‬رخ  ذي ا

‫‪  : + c‬ا ‪ F4#‬ا آ ا ‪@ 6 5 I‬ا" ا  ‪T‬ة وا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @  ‬

‫)‪ (1‬ااد ‪$? D" ،301،302، 300‬ن ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة ‪.‬‬

‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻷﻭﻝ ‪ :‬ﺃﻃﺮﺍﻑ ﺍﻟﺨﺼﻮﻣﺔ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻴﺔ ‪:‬‬

‫)‪ (1‬ادة‪$? D" 169‬ن ا‪7N‬اءات ا ‪. $‬‬

‫ذآ ر<‪  P‬دة ا ول ا ‪f‬ي <‪-‬ت ‪ l-‬ا @  ‪.‬‬ ‫•‬

‫)‪ #" " (1‬ا و د ‪f‬ص ا‪+‬زت ا‪. ;H‬‬

‫)‪Instruction Sur les procédures contentieuse D.G.I Page 35. (1‬‬

‫)‪ (1‬ادة ‪$? D" 118‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪.:‬‬

‫ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ ‪ :‬ﺇﺟﺮﺍﺀﺍﺗﻬﺎ ﺃﻣﺎﻡ ﺍﻟﻐﺮﻓﺔ ﺍﻹﺩﺍﺭﻳﺔ ﻭﻣﺠﻠﺲ ﺍﻟﺪﻭﻟﺔ ‪:‬‬

‫ <‪ R‬ا ‪4‬وض ا ‪ < F %‬ا ‪. ,GR‬‬ ‫•‬

‫)‪ (1‬ادة ‪ 85‬ا^ ة ‪$? D" 2‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬

‫)‪ (1‬ادة ‪ 86‬ا^ ة ا‪$? D" $‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬

‫)‪ (1‬ادة ‪ 87‬ا^ ة ا‪c‬و‪$? D" U‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬

‫ا ‪  G‬ا ‪ I‬م ‪:‬‬ ‫•‬

‫)‪ (1‬ادة ‪ 87‬ا^ ة ‪$? D" 1‬ن ا‪7N‬اءات ا ‪. $‬‬

‫)‪ (1‬ادة ‪ 82‬ا^ ة اا!

‫ﺃﻭﻻ ‪ :‬ﺍﻝﻘﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﻝﻘﺎﺒﻠﺔ ﻝﻼﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ‪:‬‬

‫ﺜﺎﻝﺜﺎ‪ :‬ﺇﻴﺩﺍﻉ ﻁﻠﺏ ﺍﻻﺴﺘﺌﻨﺎﻑ ﻭﻤﻴﻌﺎﺩ ﺘﻘﺩﻴﻤﻪ ﻭﺍﻝﺘﻨﺎﺯل ﻋﻨﻪ‪:‬‬

‫ﺍﻟﻤﺒﺤﺚ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ ‪ :‬ﺍﻟﺠﺮﺍﺋﻢ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻴﺔ ﺍﻟﻤﻄﺮﻭﺣﺔ ﺃﻣﺎﻡ ﺍﻟﻘﻀﺎﺀ ﺍﻟﺠﺰﺍﺋﻲ ‪:‬‬

‫أ و‪ : W‬أ ‪ %‬ب ا `‪ b‬و ا ‪(G‬ب ا   ‪:‬‬

‫ا ا ‪ * +‬إ‪D‬اءات ا ‪ PG‬ا‪M‬داري ز ت ا ' ء وا ‪. -G‬‬

‫وا ز ا ‪'+8 -‬ر و[ ‪ %‬ب *‪f‬آ ( ‪:‬‬

‫ﺍﻟﻔﺮﻉ ﺍﻷﻭﻝ ‪ :‬ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺍﻟﻨﻈﺎﻡ ﺍﻟﺠﺒﺎﺋﻲ ‪ '( l :‬ن‬

‫أو‪ : W‬ا‪ $%‬ا [ '‪ -‬م ا ا اي‪:‬‬

‫‪: -* c‬ا أداة ‪'G‬ازن ا‪: GDW‬‬

‫‪/3‬ا ا ‪ -‬ز ت ‪.‬‬

‫)‪ #^$ (1‬ا‪ Q7‬ا‪ ]!%‬ص ‪16‬‬

‫‪ lT / + c‬ا ‪:‬‬

‫• ا @ ا ‪T‬ة ا و‪T V 0‬آ ت ا'ال ‪.‬‬

‫‪ -1‬ا @ ‪ V‬ا ‪:‬‬

‫*‪ K‬ا ‪% O-IG‬‬ ‫ة ا‪ G9W‬ظ ‪ h 6‬ا ‪ G‬زل ‪l‬‬

‫‪%100‬‬ ‫أآ‪% 15 F +‬‬

‫‪ /w‬ا ا‪ -‬ا ‪ -De8 F 8‬ا‪:‬ك ا ‪ -‬و‪: - -d‬‬

‫)‪$ (1‬ة ا ‪H‬ة ا

‫‪ / 2‬ا ‪ -d‬ا ‪T‬ة و‪',G8‬ن ‪: F‬‬

‫أ‪/‬ا @ ‪ V‬ا ا‪(I R G) DM‬‬

‫‪ /2‬ا ‪ -d‬ا ‪T‬ة‪:‬‬

‫أو‪ ( W‬أ* ط ض ا @‪:‬‬

‫و" أن ‪T 'G8‬وط وه‪:‬‬

‫)‪– :H? " (1‬ا

‫)‪ " (1‬ا‪+‬زت ا‪ ;H‬د ‪f‬ص ‪. 2003‬‬

‫‪ PK[8‬ا ز ت ا ‪ -‬إ ‪ V‬ز ت ا ' ء و ز ت ا ‪. -G‬‬

‫)‪ (1‬و )‪ (2‬ا ار ر? ‪ 16‬ا>رخ ‪"26‬ي ‪. 1991‬‬

‫)‪ (2)،(1‬ادة ‪$? D" 71‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬

‫‪ n 8 /3‬أو ‪ V‬ا< إ‪6‬از أ‪ $%‬ا ‪ O-IG‬ا ‪: l6 #‬‬

‫‪ PK[8‬ز ت ا ‪ -G‬إ ‪ F F-5 V‬ا ز ت ‪:‬‬

‫)‪ (1‬ادة ‪$? D" 146‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬

‫)‪ (1‬را‪ ; Q7‬ا

‫)‪ (1‬ا د‪(.‬ادة‪$? D" 160‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪:‬‬

‫)‪ (1‬ادة ‪ D" 6‬ا ‪$‬ن ر? ‪>"22 – 03‬رخ ذي ا

‫‪ : + c‬ا ‪ F4#‬ا آ ا ‪@ 6 5 I‬ا" ا ‪T‬ة وا ‪ V P%‬ا [‪ -‬ا @ ‬

‫)‪ (1‬ااد ‪$? D" ،301،302، 300‬ن ا‪H‬ا‪ G:‬ا;)ة ‪.‬‬

‫)‪ (1‬ادة‪$? D" 169‬ن ا‪7N‬اءات ا‪. $‬‬

‫ذآ ر<‪ P‬دة ا ول ا ‪f‬ي <‪-‬ت ‪ l-‬ا @‪.‬‬ ‫•‬

‫)‪ #" " (1‬او د ‪f‬ص ا‪+‬زت ا‪. ;H‬‬

‫)‪ (1‬ادة ‪$? D" 118‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪.:‬‬

‫ <‪ R‬ا ‪4‬وض ا ‪ < F %‬ا ‪. ,GR‬‬ ‫•‬

‫)‪ (1‬ادة ‪ 85‬ا^ ة ‪$? D" 2‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬

‫)‪ (1‬ادة ‪ 86‬ا^ ة ا‪$? D" $‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬

‫)‪ (1‬ادة ‪ 87‬ا^ ة ا‪c‬و‪$? D" U‬ن ا‪7N‬اءات ا;‪. :‬‬

‫ا ‪ G‬ا ‪ I‬م ‪:‬‬ ‫•‬

‫)‪ (1‬ادة ‪ 87‬ا^ ة ‪$? D" 1‬ن ا‪7N‬اءات ا‪. $‬‬

‫)‪ (1‬ادة ‪ 82‬ا^ ة اا!

‫أ و‪ : W‬أ ‪ %‬ب ا `‪ b‬و ا ‪(G‬ب ا ‪:‬‬

‫‪ cS : -* c‬ر ا `‪ b‬و ا ‪(G‬ب ا ‪:‬‬

‫‪ : -* c‬ا آ‪ F‬ا ‪'4‬ي‪:‬‬

‫‪/2‬ا‪DM‬اءات ا [@ ‪: -‬‬

‫‪ - /2‬ا ‪ 6'[4‬ت ا ا‪:-‬‬

‫أو‪ 5 :W‬ا * ‪:‬‬

‫أو‪ : W‬ا‪DM‬اءات ا ‪eG‬د‪: -‬‬

‫" ا‪ 6‬ت ا;‪ :‬ا‪+‬زت‬

‫" ا‪@N‬م ا وا‪<+‬‬

‫" ا‪ Q‬ا;‪:‬‬

‫ا ر‪ - :‬ا ا '‪@ -W‬ا" ا ‪.-K‬‬

‫‪ "G,‬ا ‪ m-RG‬وا ‪ P-G‬وا ‪ <:4‬ت‬

‫‪ "G,‬ا< ا‪ 4G%‬ل ا '‪ %‬‬

‫‪ "G,‬ا ‪F-IGK‬‬

‫‪ "G,‬ا ‪ F',G‬ا‪ % %‬وا ‪'G‬ا‪5‬‬ ‫ﺍﻝﻤﺩﻴﺭﻴﺔ ﺍﻝﻭﻻﺌﻴﺔ‬

‫ا ر‪ - :‬ا ا '‪@ -W‬ا" ا ‪.-K‬‬

‫‪ "G,‬ا ‪ F-IGK‬وا ‪F',G‬‬

‫‪ "G,‬ا ا‪ 4D‬ت ا ‪-‬‬

‫ا ‪6 < -‬‬

‫‪ "G,‬ا ز ت ا [@ ‪ -‬و ن‬

‫‪ "G,‬ا ‪ ,R‬وى‬

‫‪ "G,‬ا ‪-G‬‬

‫‪ "G,‬ا< ا ‪ --KG‬ا ‬

‫‪ "G,‬ا< ا ‪-G‬‬

‫‪ "G,‬ا ‪ P-G‬وا ‪ m-RG‬وا ‪ <:4‬ت‬

‫‪ "G,‬ا‪ - 9M‬ت‬

‫‪T‬آ ‪D‬ا‬ ‫ﺸﺭﻜﺔ‬

‫ر‪.‬ع‬ ‫‪t.v.a‬‬ ‫ا ^ ا ا‬ ‫ا ^ ا ا‬

‫ا ‪V P%‬‬ ‫ا @ ‪V‬‬ ‫ا ^ ا ا‬ ‫ا ‪ P%‬ا ‪ [4‬ري‬ ‫ا @‬

‫ا وا‪ ،"8‬ا‪'D‬ر وا ‪ q‬وا 'ع ا ‪ 4‬‬

‫ا‪ -De8 -‬ا ‪ -,‬ت ا ‪ -‬و‪.- -d‬‬

‫"ا‪ *f‬ا‪"c‬ال ا‪ +‬‬

‫أر!ح ا‪%‬ات ا^@‪L‬‬

‫أر!ح ا‪ d$c‬ار‬

‫أر!ح ا(‪ D‬ا‪ +S‬وار ا‪6‬‬

‫ا ر‪ - :‬ا ا '‪@ -W‬ا" ا ‪.-K‬‬

‫‪'46 P8‬ن ا و ‪w 9‬‬