Ο ιταλοελληνικός πόλεμος μέρος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

Οιταλοελληνικός πόλεμος δεν αιφνιδίασε κανέναν. Η επικείμενη έναρξή του έγινε βεβαιότητα όταν,
στις 15 Αυγούστου 1940, ιταλικό υποβρύχιο βύθισε στο λιμάνι της Τήνου το πολεμικό πλοίο «Ελλη»,
ενώ πραγματοποιούνταν και άλλες προκλήσεις από την πλευρά της ιταλικής κυβέρνησης. Εκείνο το
διάστημα τέθηκε σε εφαρμογή περιορισμένη επιστράτευση1, ενώ στις 23 Αυγούστου 1940
επιστρατεύτηκαν οι έφεδροι της 8ης και 9ης Μεραρχίας2.

Τη βεβαιότητα για τον επερχόμενο πόλεμο ανάμεσα στο ιταλικό και το ελληνικό κράτος είχαν εκφράσει
με σειρά τοποθετήσεών τους τόσο η Κομμουνιστική Διεθνής όσο και το ΚΚΕ.

Ο ιταλοελληνικός πόλεμος αποτέλεσε συστατικό μέρος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Σε αυτόν τον
πόλεμο, πέρα από τον ελληνικό και τον ιταλικό στρατό που εμπλέκονταν άμεσα στο πρώτο στάδιο της
διεξαγωγής του, άμεσα επίσης συμμετείχαν η Γερμανία και η Αγγλία, η πρώτη από τις 6 Απρίλη 1941
μαζί με την Ιταλία και η δεύτερη μαζί με την Ελλάδα από το Μάρτη του 1941.

Τα ξημερώματα της 28ης Οκτώβρη 1940, ο Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα επέδωσε στον Ι. Μεταξά το
τελεσίγραφο του Μουσολίνι με το οποίο ζητούσε να επιτρέψει στον ιταλικό στρατό να καταλάβει μέσα
στο ελληνικό έδαφος διάφορες θέσεις στρατηγικής σημασίας. Ο Μεταξάς απέρριψε το τελεσίγραφο.

Στο μεταξύ, η επίθεση της Ιταλίας είχε αρχίσει πριν ακόμα λήξει η τρίωρη προθεσμία που όριζε αυτό.

Τις πρωινές ώρες της ίδιας μέρας, ο Ι. Μεταξάς απηύθυνε διάγγελμα όπου ανέφερε μεταξύ άλλων:

«Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν διά την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την
τιμήν της (...) Απήντησα εις τον Ιταλόν Πρέσβυ ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ' εαυτό και τον τρόπο
με τον οποίον γίνεται τούτο ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος (...)

Ολον το Εθνος ας εγερθεί σύσσωμον. Αγωνισθείτε διά την πατρίδα, τας γυναίκας και τα παιδιά σας και
τας ιεράς μας παραδόσεις.

Νυν υπέρ πάντων ο αγών»3

Βέβαια, παρά το «εθνεγερτήριο» κάλεσμα, στα ηγετικά κλιμάκια της αστικής τάξης ήταν κυρίαρχη η
άποψη ότι η αντίσταση του ελληνικού στρατού όφειλε να είναι σθεναρή, όχι όμως και η πεποίθηση ότι
μπορούσε να είναι και νικηφόρα, εξαιτίας της συντριπτικής υπεροχής του αντιπάλου σε πολεμικά μέσα.
Στο τελευταίο συνέβαλε πολύ και η στάση της Αγγλίας, η οποία δεν παραχωρούσε στην κυβέρνηση
Μεταξά τον εξοπλισμό που εκείνη ζητούσε, κυρίως σε αεροπορικά μέσα. Στο πνεύμα του
πρωθυπουργικού διαγγέλματος κινούνταν και οι άλλοι αστοί πολιτικοί ηγέτες.

Ηαπόφαση της αστικής τάξης να πολεμήσει έγινε με κριτήριο την υπεράσπιση της εσωτερικής της
αγοράς από τον κίνδυνο διαμελισμού της, των διεθνών σχέσεων και συμμαχιών της καθώς και της
εξουσίας της. Με το ίδιο κριτήριο στέκεται η αστική τάξη και σε συνθήκες που εξαναγκάζεται να
αποδεχτεί απώλειες εθνικής κυριαρχίας (στρατιωτική κατοχή, απώλεια εδαφών μετά από πόλεμο),
επιδιώκοντας την ανάκτησή της. Αλλά και όταν παραχωρεί κυριαρχικά δικαιώματα με τη θέλησή της,
μέσω της συμμετοχής σε διεθνείς καπιταλιστικούς οργανισμούς ή μέσω συμφωνιών, πάλι ο στόχος της
είναι να διευρύνει τις διεθνείς συμμαχίες της προκειμένου να θωρακίσει την εξουσία της, να διευρύνει
την οικονομική και πολιτική επιρροή της.

Παραπομπές:

1. Αλέξανδρος Παπάγος, «Ο ελληνικός στρατός και η προς πόλεμον προπαρασκευή του: Από Αυγούστου
1923 μέχρι Οκτωβρίου 1940», εκδ. «Πυρσός», Αθήνα, 1945, σελ. 275 - 289.

2. «Ιωάννης Μεταξάς, Το προσωπικό του ημερολόγιο», τόμ. Δ', εκδ. «Ικαρος», Αθήνα, 1960, σελ. 500.

3. Αλέξανδρος Εδιπίδης (επιμ.), «Μεγάλη Εικονογραφημένη Ιστορία του ελληνοϊταλικού και

ελληνογερμανικού πολέμου 1940 - 1941», εκδ. «Βιβλιοαθηναϊκή», Αθήνα, χ.χ., σελ. 42.