Nastanak Medžele

a) Faktori koji su doprinijeli jaĉanju ideje o potrebi kodifikacijje graĊanskog prava u drugoj
polovini 19. v. -
b) aa)Prvo, projekat modernizacije (Tanzimat), zapoĉet 1839. – princip jednakosti svih podanika
ab) Drugo, u okviru tanzim. reformi osnovani su graĊ. sudovi (mehakim-i nizamiye), nadleţni
da presuĊuju graĊ. stvari svih podanika, a šerijatski...
c) ac) Treće, evropski saveznici traţili su od Osm. drţave da donese zakonik po uzoru na
tadašnje evr. kodifik. (odluĉila se za kodif. šerijatskih propisa)
d) b) Carskom naredbom od 1867. g. formiran je sedmoĉlani odbor za izradu kodifikacije (prva
knjiga podnesena na usvajanje 1869., a posljednja 1876.)
e) c) Prve knjige su podnesene na odobrenje 11.4.1869. a posljed. 17.9.1876. (kodif. dobila ime
Medželle-i hkami adlijje - Zbornik pravednih propisa)

Glavne karakteristike Medžele (Karakter)

a) Medţella predstavlja prvu sluţbenu kodifikaciju šerijatskog prava u historiji.

b) Prodor ideje kodifikacije u muslimanski svijet bio je rezultat uticaja talasa kodifikacija u Evropi
modernog doba.
c) Medţela predstavlja kodifikaciju tradicionall fikha i nastala je bez uticaja pokreta za obnovu
samostalnog tumaĉenja šerijata i nekih evropskih škola
d) U pogledu forme, Medžella je slijedila evropske kodifikacije, ali je zadržala odreĎene specifičnosti

Recepcija Medžele
a) Poslije donošenja, primjenjivana na cijeloj teritoriji Osman. drţave, u Turskoj do proglašenja
Republike, a u nekim zemlj. i nakon Drugog sv. rata
-Medžella je nastavila da važi u Palestini, Transjordaniji, Siriji, Libanu i Iraku sve do donošenja
nacionalnih graĎanskih zakonika nakon Drugog svjetskog rata u ovim zemljama.
- U Izraelu je važila sve do 1972. kao "zemaljsko pravo", naslijeđeno iz vremena iranskog mandata i
osmanske uprave nad Palestinom. - Takođe je važila i na Kipru, a uvažavali su je sudovi u sultanatu
Džohor (Malezija), Indiji i Pakistanu.
- Prevedena na farsi jezik, primjenjivana je i dalje se primjenjuje u Afganistanu.
b) Primjena Medžele u BiH (za vrijeme Austrije kao zemaljsko pravo, šerijatski sudovi do 1946.)
- U Bosni i Hercegovini je važila u vrijeme austro-ugarske uprave kao „zemaljsko pravo“.
- Međutim, nemogućnost sudskih službenika da se služe izvornim tekstom Medželle i njenim
komentarima, te težnja za evropeizacijom prava u Bosni i Hercegovini doveli su do potiskivanja
Medželle i recepcije austrijskog Opšteg građanskog zakonika. - O takvom stanju govorila je poslovica
da u Bosni i Hercegovini kotarski sudovi sude po zdravom ljudskom razumu, okružni sudovi po
austrijskom Opštem granskom zakoniku, a vrhovni sud po Medželli.
- Šerijatski sudovi u Bosni i Hercegovini primjenjivali su Medžellu sve do njihovog ukidanja 1946.
c) Uticaj na kodifikaciju graĊanskog prava u pojedinim bliskoistoĉnim zemljama, Egipat – sliĉnost sa
Opštim imovinskim zakonikom za Crnu Goru
- Medžella je uticala na kodifikacije graĎanskog prava u bliskoistočnim zemljama, posebno na
kodifikatorski rad egipatskog pravnika Abdurrezaka Senhurija.
- Profesor Mehmed Begović ukazao je na sličnosti Medželle i Opšteg imovinskog zakonika za
Knjaževinu Crnu Goru iz 1888., kako u pogledu nekih instituta tako i u pogledu uključivanja pravnih
pravila u zakonik.
Izvori Opšteg imovinskog zakonika za Crnu Goru
a) Zakoni izdavani u Crnoj Gori prije nastanka ove kodifikacije, sudska praksa i običaji istraženi su
posebnom anketom
- Običaje je Bogišić ustanovio naučnom metodom ankete u koju su uključeni poznavaoci crnogorske
tradicije (upitnik) - Upitnik za opisivanje pravnih običaja kojim se Bogišić koristio objavljen je i uticao
je na slična istraživanja u Rusiji, Austriji i Rumuniji.
b) Poglavlja (sadržaj) Bogišićevog upitnika za istraţivanje pravnih obiĉaja
- Poglavlja: Državno pravo, Uža familija, Šira familija (zadruga), Rodstvo izvan kuće, Dioba familije i
zadruge, Nasljedstvo, Stvari, Obveze, Finansije, GraĎansko pravo, Zaštita sirota, Crkveni odnošaji,
Razredi i slojevi naroda, Odnošaji seljaka i gospodara zemlje, Čete-hajduci-uskoci, Kazneno pravo,
Krvna i uopće osveta i mirenje, Postupak u sudu, Postupak izvan suda, Međunarodno pravo i Opaske
o Danilovom zakoniku.
- Kao što se vidi, upitnik je bio namijenjen potencijalnoj kodifikaciji cjelokupnog prava, ali je Bogišić
praktično kodifikovao samo imovinsko pravo.

Glavne karakteristike Opšteg imovinskog zakonika za Crnu Goru (Karakter)

a) Remek-djelo zakonodavstva na slavenskom jugu, jedan od najcjenjenijih zakonika u okviru
uporednog prava
b) Posebnu vrijednost Zakonika predstavlja njegov jezik i stil: Bogišić je smatrao da zakoni treba da
budu napisani "prosto, jezgrovito i jasno".
- Zato su formulacije zakonika sažete, a jezik narodni.
- U pogledu izraza, Bogišić je koristio riječi koje su živjele u narodu.
- Ako su neke riječi u različitim krajevima imale različito značenje, onda ih je izbjegavao.
- Tuđice je koristio ako su bile uobičajene kod naroda.
- Nekada je i sam kovao nove riječi, kao što su: dodija, imaonik, dužitelj, dugovinski odnos,
svojevlasnost imovinska, uzajamni ugovor.
c) Ostale karakteristike proizlaze iz dva glavna cilja Zakonika: da je u skladu sa društv. odnosima C.
Gore i da se njeno pravo uzdigne na evropski nivo)
ca) (1) Prvi cilj: da Zakon bude u skladu sa društvenim odnosima i naĉinom ţivota u tadašnjoj Crnoj
Gori
cb (2) Drugi cilj: da u oblasti imovinskih odnosa uzdigne crnogorsko pravo na nivo evropskog prava
- Prva pretpostavka za to je sljedeća: OIZ sadržavao sve osnovne institute i pravila graĎanskog prava,
suženog na imovinskopravne odnose, te
- Druga pretpostavka za to je sljedeća: što je OIZ sadržavao i odredbe meĎunarodnog privatnog
prava, koje su trebale da omoguće Crnoj Gori pravni saobraćaj sa Evropom.

.Recepcija Opšteg imovinskog zakonika za Crnu Goru

- OIZ je bio zakonik jedne male države na Balkanu pa zato i nije doživio recepciju izvan granica Crne
Gore, ali je privukao pažnju pravne nauke.
- Za prvih deset godina svoga postojanja OIZ je preveden na pet jezika: francuski, njemački, italijanski,
španski i ruski.
- Neki autori, kao što je Karl Dikel, opisali su ga kao "najoriginalnije kodifikatorsko djelo".
Izvori Egipatskog građanskog zakonika
- Ranije egipatsko zakonodavstvo i sudska praksa (propisima, porijeklom iz šerijatskog prava ili
muslimanskog svjetovnog zakonodavstva - kanuna ili prakse egipatskih sudova),
- Evropske kodifikacije građanskog prava, prvenstveno Francuski građanski zakonik (kriterij za
prihvatanje pojedinih propisa iz ovih kodifikacija bio je saglasnost tih rješenja sa "principima Šerijata";
na taj način prihvaćeni su: objektivna teorija o nastanku obligacija, teorija zloupotrebe prava, propisi
o prenosu duga i sl).
- Šerijatsko pravo (pojedini principi ili propisi šerijatskog prava unijeti su u cjelini ili djelimično u
zakonik. Na primjer, o pravnoj sposobnosti, zaključenju ugovora, dugoročnom zakupu zemljišta i si.)

Recepcija Egipatskog građanskog zakonika

a) Zbog svog karaktera, Egipatski graĊ. zakonik bio je pogodan za recepciju u drugim arap. zemljama
koje su se odluĉile za put modernizacije
- Sa neznatnim izmjenama, prihvaćen je u Siriji 1949. (uticao je na pravne reforme u protektoratu
Zapadni Aden, proglašene 1949.
- Godine 1953. recipiran je u tadašnjoj Kraljevini Libiji, s izmjenama u pogledu popunjavanja pravnih
praznina (oslanjanje na malikijsko tumačenje šerijatskog prava).
b) Specifiĉnosti primjene u Sudanu koji je bio pod uticajem Common law – napuštanje kodifikacije
Egipatskog grđanskog zakonika
- U Sudanu je 1970. kratkotrajno uveden građanski zakonik izrađen po uzoru na egipatski,
- Međutim, slabljenje političkih veza između dvije zemlje, kao i okolnost da se egipatski zakonik,
nastao u duhu evropskog kontinentalnog prava, nije mogao djelotvorno primjenjivati u Sudanu, koji
je bio pod uticajem tradicije Common law, doveli su 1973. do napuštanja ove kodifikaciije.
c) Iskustvo sa izradom Egipat. zakonika, Abdurrezak Senhuri je koristio u svom kasnijem
kodifikatorskom radu u arapskim zemljama Bliskog istoka.
- On je na poziv iračke vlade izradio Irački građanski zakonik, koji je usvojen 1951., te tako zamijenio
Medžellu.
- Za razliku od Egipatskog graĎanskog zakonika, irački zakonik se više oslanjao na šerijatsko pravo.
- Egipatski zakonik korišten je kao uzor za zakonike Jordana (1952., izmijenjen 1976., Somalije
(1973.), Kuvajta (1980.), i drugih arapskih zemalja.

Budučnost kodifikacija
1. Kodifikacija je poseban historijski fenomen koji ima dugu historiju (od kasnog 17. i 18. v.), posebno
prisutan u Evropi
a) Kritika kodifikacije kao pravno-tehniĉke metode te pesimizam u pogledu budućnosti kodifikacije
kao fenomena (greške, nesaglasnosti, tumačenje)
- Uočene su, naime, greške u pojedinim kodeksima, unutrašnje nesaglasnosti, problem tumačenja
odredaba zakonika, prilagoĎavanje apstraktnih odredaba konkretnoj stvarnosti i sl.
- Razvoj ekonomskog i društvenog života zahtijevao je nova rješenja koja se nisu mogla naći u
kodeksima donijetim decenijama, pa i stotinama godina u prošlosti.
b) Dekodifikacija – ili napuštanje ideje da se cijeli aspekti društvenih odnosa mogu obuhvatiti
pojedinaĉnim kodeksima.
ba) Kompleksnost društvenog ţivota dovela je u pitanje i samu ideju da se cijeli aspekti društvenih
odnosa mogu obuhvatiti pojedinaĉnim kodeksima.
 - U nauci se čak javio i termin "dekodifikacija", koji je uveo Natalino Irti, da označi tendenciju
napuštanja kodeksa koja bi mogla prevladati u savremeno doba.
- Detaljno sagledavanje argumentacije, ponuĎene da osnaži ideju "dekodifikacije" pokazalo je, kao
što je to uradio Reinhard Zimmermann, da kodifikacija, ipak, nije istrošena pravna tehnika.