INS211

KOMPOZİTLER Paket Malzemeler

zekeriyadogan@hotmail.com

Güncelleme 15.12.2019 1
KOMPOZİT MALZEMELER
Genel olarak bir kompozit malzeme (karma malzeme), en az iki bileşene ait
özelliklerin makro birleşimiyle daha iyi özellikteki kombinasyonlarının elde edildiği
malzemelerdir. Bu birleşik etki prensibine göre, iki veya daha fazla malzemenin daha
iyi özellikler sunması amacıyla uygun kombinasyonlarda bir araya getirilmesidir.

Amaç bileşenlerde tek başına mevcut olmayan bazı özelliklerin (hafiflik, dayanım
esneklik, vb.) geliştirilmesi ve bir araya getirilmesidir.

Dönemin başında iki veya daha fazla malzemenin heterojen karışımlarıdır olarak tanımlamıştık.
2
KOMPOZİT MALZEMELER
 Kompozit bir tür karışımdır. Çözelti gibi çözünen ve çözen bileşenlerden
oluşmaz. Heterojendir.

 Bileşenler arasında atom alışverişi bulunmaz.

 Kompozit bileşenleri kimyasal olarak birbirlerini etkilemez.

 Karışım nanometre seviyesindeki partiküller düzeyinde olursa ise bu tip

kompozitlere nano kompozitler denir.

3
BİLEŞENLER
Çoğu kompozit malzeme yalnızca iki fazdan oluşur, matris
adı verilen birinci faz, saçınmış faz olarak adlandırılan
(takviye faz) diğer fazı sarar ve sürekliliğini sağlar.

4
MATRİS VE TAKVİYE FAZI
Takviye fazı malzemesi kompozit malzemenin
mukavemet ve yük taşıma özelliğini, matris fazı ise
malzeme ise plastik deformasyona geçişte
oluşabilecek çatlak ilerlemelerini önleyici rol
oynamakta ve kompozit malzemenin kopmasını
geciktirmektedir.

5
KULLANIM ALANLARI
Uzay teknolojisi, Denizcilik sektörü, Tıp, Robot teknolojisi, Kimya sanayisi, Elektrik-
Elektronik teknolojisi, Müzik aletleri endüstrisi, İnşaat ve yapı sektörü, Otomotiv
Sektörü, Savunma Sanayi ve Havacılık Sektörü, Gıda ve Tarım Sektörü, Spor
malzemeleri imalatı gibi bir çok alanda kullanımları mevcuttur.

Genellikle elektriksel termal kütlesel ve çevresel etkileri anlamında işlev yüklenirler.

6
İNŞAAT ALANINDA KOMPOZİTLER
Dış ve iç cephe kaplamaları, dekoratif uygulamalar, çatı kaplama
levhaları ve çatı detay profilleri, taşıyıcı profiller, yağmur suyu
taşıma sistemleri, muhtelif amaçlı izolasyon işleri, beton
kalıpları, prefabrik binalar, köprüler, su tankları, mazgal olukları,
yeraltı boruları gibi kullanım alanları sayılabilir.

Kompozit malzemeler uzun ömürleri, hafiflikleri, yüksek

kimyasal ve mekanik dayanımları gibi pek çok üstün
özelliklerinden dolayı tercih edilirler.
kerpiç 7
AVANTAJLARI
Özgül mukavemet (mukavemet / yoğunluk oranı)

Özgül rijitlik (rijitlik değeri / yoğunluk oranı)

Hafiflik

Yüksek dielektrik direnç

Korozyon dayanım

Kalıplama kolaylığı ve çeşitlilik, Renk çeşitliliği ve tasarım esnekliği, Montaj kolaylığı

8
SINIFLANDIRMA
Matris malzemenin türüne göre Metal Seramik ve
Polimerik tabanlı kompozitler vardır.

9
METAL MATRİS KOMPOZİTLER
Bu malzemeler ana yapıyı matris metalin oluşturduğu ve
takviye elemanı olarak da genellikle seramik bir takviye fazının
kullanıldığı kompozitlerdir. Seramiklerin yüksek elastik modülü
ile metallerin plastik şekil değiştirme özellikleri birleştirilerek
aşınmaya dayanıklı, kırılma tokluğu ve basma gerilmesi yüksek
malzemeler elde edilmektedir. Bu kompozitler yaygın olarak
otomotiv, havacılık ve savunma sanayinde kullanılmaktadır

10
SERAMİK MATRİS KOMPOZİTLER
Seramik malzemeler çok sert ve kırılgandırlar. Ayrıca yüksek
sıcaklık dayanımlarına ve göreceli düşük yoğunluk özelliklere
sahiptirler. Seramik malzemeler ısıl şok direnci ve tokluğu
düşük malzemelerdir. Seramik matrikse ilave edilen karbon,
seramik ve cam fiberler özellikle yüksek sıcaklık uygulamaları
gibi özel şartlar için geliştirilmektedir.

11
POLİMER MATRİS KOMPOZİTLER
Sürekli fiber takviyeli olarak yaygın olarak kullanılan polimer matriksler
termoset ve termoplastikler olarak iki gruba ayrılır. Bu kompozitlerin
sürekli fiberlerle takviye edilmiş polyester ve epoksi reçine matriksli
olanları en önemlileridir.

12
KOMPOZİT TÜRLERİ
Kompozit Malzemeler

Parçacık Takviyeli Elyaf Takviyeli Lamine

Sürekli Süresiz Sandviç

İri parçacık Saçımınlı Tabakalı
(yönlenmiş) (kısa) paneller

yönlenmiş rastgele

13
PARÇACIK TAKVİYELİ KOMPOZİTLER
İri parçacıklı ve saçınımlı dayanımı arttırılmış
kompozitler parçacık takviyeli kompozitlerin alt iki
grubudur. Bunlar arasındaki ayrım takviye veya
dayanım artırma mekanizmalarına göre yapılır.

14
İRİ PARÇACIK TAKVİYELİ KOMPOZİTLER

İri parçacıklı kompozitler metaller, seramikleri ve

polimerler gibi her üç malzeme türü ile kullanılır.
Sermetler, seramik-metal kompozitlerine örnektir. En
yaygın sermet ise sinterlenmiş karbürdür.

15
BİR KOMPOZİT OLARAK BETON
Beton hem matrisi, hem de takviyesi seramik olan en yaygın iri
parçacıklı kompozittir. Bazen beton ve çimento yanlışlıkla birbiri
yerine kullanıldığından, başta her ikisi arasındaki farkın
belirtilmesinde fayda vardır.

16
BETON
Genel anlamda, beton terimi, bağlayıcı bir katı
ortam sağlayan çimento ile bu ortamın bir
arada tuttuğu agregadan (kum ve değişik
boyutlarda çakıllardan oluşan beton dolgu
karışımı) oluşan kompozit malzemeyi tarif
eder.

17
SAÇINIMLI PARÇACIK TAKVİYELİ KOMPOZİTLER

Çok sert ve kararlı malzemelerin, çok küçük boyuttaki

parçacıklarının metal ve metal alaşımları içinde küçük
miktarlarda homojen bir şekilde saçılmasıdır. Burada
saçınmış faz, metalik veya metal dışı malzeme olabilir, en
yaygın rastlananı ise oksit malzemelerdir. Bu dayanım
artırma mekanizması da çökelme sertleşmesinde olduğu
gibi, tanecikler ve matris içindeki dislokasyonlar arası
etkileşimle ilgilidir.
Al matris içinde SiC partekülleri
18
ELYAF TAKVİYELİ KOMPOZİTLER
Elyaf (lif) takviyeli kompozitlerin tasarım amacı
genellikle düşük ağırlıkla birlikte yüksek dayanım
ve/veya yüksek elastiklik modülüdür.
Bu özellikler, özgül dayanım ve özgül elastiklik
modülü terimleri ile tarif edilir, sırasıyla çekme
dayanımının özgül ağırlığa oranı ve elastiklik
modülünün özgül ağırlığa oranı olarak tanımlanır.

19
ELYAF NEDİR
Elyaf; lif kelimesinin çoğulu olup, gerilebilme ve
kopma mukavemeti ile bükülebilme birbiri üzerine
yapışabilme yeteneği olan ve boyu enine göre çok
uzun olan lif topluluğuna denir.

Bitkisel hayvansal madeni veya sentetik türleri

bulunur.

20
ELYAF FAZI
Çap ve özelliklerine göre elyaf; visker, elyaf ve tel olmak üzere üç gruba ayrılır.
Viskerler, son derece büyük uzunluk-çap oranına sahip ince tek kristal malzemelerdir.
Elyaf olarak sınıflandırılan malzemeler, kristal veya amorf yapıda, küçük çapa sahip ve
genellikle polimer veya seramiktir (örneğin aramid, cam, karbon, bor, alüminyum oksit
ve silisyum karbür). İnce teller göreceli olarak kalın çaplı olup, genellikle çelik,
tungsten ve molibdenden yapılırlar.

21
MATRİS FAZI
Elyaf takviyeli kompozitlerin matris fazı; metal, polimer veya seramik olabilir.
Sünekliğin önemli olduğu uygulamalarda, genellikle metal ve polimerler matris
malzemesi olarak kullanılır. Seramik matrisli kompozitlerde ise ilave edilen takviyenin
kırılma tokluğunu arttırması beklenir.
Polimer matrisli kompozitler (PMK), Cam elyaf takviyeli polimerler (CTB), Karbon elyaf
takviyeli polimerler (KETP), Aramid elyaf takviyeli polimerler gibi türleri vardır

22
TÜRLERİ
Sürekli ve süreksiz elyaf takviyeli konpozitler bulunur. Süreksiz (kısa) elyaf takviyeli
kompozitler yönlenmiş ve rastgele olarak iki çeşittir.

23
TABAKALI YAPISAL KOMPOZİTLER
Matris malzeme, kendisinden daha dayanıklı fiber (çubuk
veya örgü) malzemelerle birleştirilerek bir kompozit tabaka
(lamina) elde edilir. Daha sonra birden fazla tabakanın
birleştirilmesiyle tabakalı kompozit meydana gelir.

24
Tek yönlü bir kevlar epoksi karma malzemesi hacmen %60 kevlar %40 epoksi
içermektedir. Kevlar için yoğunluk 1,48 g/cm3 iken kullanılan epoksi reçinenin
yoğunluğu *1,2 Mg/m3 dür. Kompozitin içeriğindeki kevlar ve epoksinin ağırlık
yüzdelerini ve malzemenin ortalama yoğunluğunu bulunuz.

𝑚 (𝑔) Toplam kütleye göre ağırlıkça yüzdeler

𝜌= 𝑣𝑒 𝑚 = 𝜌 × 𝑉
𝑉 (𝑐𝑚3)
0,888
%𝑘 = = %64,9
1 cm3 kompozit malzeme aldığımızı varsayarsak. 1,368

Kevlar 0,6 cm3 ve epoksi 0,4 cm3 eder. Elde edilen 0,480
%𝑒 = = %35,1
1,368
bu hacim değerleri yoğunluk ile kütleye çevrilirse.
Yeni yoğunluk
𝑚𝑘 = 0,6 × 1,48 = 0,888 𝑔
𝑚 1,368 𝑔
𝜌= = = 1,368 𝑔/𝑐𝑚3
𝑚𝑒 = 0,4 × 1,20 = 0,480 𝑔 𝑉 1 𝑐𝑚3

𝑇𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 𝑘ü𝑡𝑙𝑒 0,888 + 0,480 = 1,368 𝑔

*birim çevrimi sonucu g/cm3 ve Mg/m3 aynı değerleri verir 25

SANDVİÇ YAPISAL KOMPOZİTLER
İki tabaka arasına, farklı bir formdaki bir başka
malzemenin yerleştirilmesi ile elde edilen yapılara
sandviç kompozitler adı verilir. Tabakaların herbirisi
izotropik bir malzeme olabildiği gibi, fiber takviyeli
bir tabaka da olabilirler.

26
ÇEKME GERİLİMİ VE BİRİM ŞEKİL DEĞİŞİMİ DAVRANIŞLARI

Bu tür kompozitlerin davranışı, matris ve elyafın gerilme-birim şekil değişimi davranışı,

fazların hacimsel oranları, gerilme veya yükün uygulandığı yön gibi bazı faktörlere
bağlıdır. Buna ilave olarak, yönlenmiş kompozitler anizotropik davranış
gösterdiğinden, ölçülen özellikler bu yönlenmeye de bağlıdır.

bkz: anizotropi
27
28
EŞ GERİNME KOŞULLARI VE DAYANIM
Bir kompozit malzemeye katman boyunda çekme kuvveti F
uygulandığında malzemenin tamamı aynı oranda şekil
değişimine uğrayacaktır. Her bir bileşenin aynı oranda
gerinime uğraması prensibine dayanarak kompozit
malzemenin esneklik modülü değeri bileşenlerinden
hesaplanabilir.

29
EŞ GERİNME (ε) VE ESNEKLİK MODÜLÜ
Bir kompozit malzemeye katman boyunda çekme kuvveti uygulansın
𝐹 = 𝐹𝑚𝑎𝑡𝑠𝑖𝑠 + 𝐹𝑒𝑙𝑦𝑎𝑓 𝐹
𝜎=
𝜎𝐾𝐴𝐾 = 𝜎𝑚𝐴𝑚 + 𝜎𝑒𝐴𝑒 𝐴
Liflerin ve matrisin uzunlukları eşit olduklarından alan hesapları yerine hacim değerleri kullanılabilir.
𝜎𝐾𝑉𝐾 = 𝜎𝑚𝑉𝑚 + 𝜎𝑒𝑉𝑒
Hacimleri % oran olarak hesaplanırsa toplam kompozitin hacimsel değeri 1 dir.
𝜎𝐾 = 𝜎𝑚𝑉𝑚 + 𝜎𝑒𝑉𝑒
Kompozitin bileşenleri arası yapısal bütünlük sağlandığı sürece bileşenlerin gerinim değerleri de aynıdır.
(𝜀𝐾 = 𝜀𝑚 = 𝜀𝑒)
𝜎𝐾 𝜎𝑚𝑉𝑚 𝜎𝑒𝑉𝑒
= +
𝜀𝐾 𝜀𝑚 𝜀𝑒
Gerilimin (σ) gerinime (ε) oranı *esneklik modülüdür (E).
𝐸𝐾 = 𝐸𝑚𝑉𝑚 + 𝐸𝑒𝑉𝑒

* esneklik modülü, malzemenin kuvvet altında elastik şekil değiştirmesinin ölçüsüdür. 30

Eşgerinme koşullarında (lif boyunda) cam fiberli epoksi kompozit malzeme için
esneklik modülünü ve çekme dayanımını hesaplayın. Cam lifler için esneklik modülü
72000 MPa çekme dayanımı 2400 MPa ; epoksi reçine için esneklik modülü 3100
MPa çekme dayanımı 60 MPa. Yapıda %60 cam lif %40 eposki bulunmaktadır.

Kompozit malzemenin esneklik modülü Kompozit malzemenin çekme dayanımı

𝐸𝐾 = 𝐸𝑒𝑉𝑒 + 𝐸𝑚𝑉𝑚 𝜎𝐾 = 𝜎𝑒𝑉𝑒 + 𝜎𝑚𝑉𝑚
𝐸𝐾 = 72000 × 0,6 + 3100 × 0,4 𝜎𝐾 = 2400 × 0,6 + 60 × 0,4
𝐸𝐾 = 44440 𝑀𝑃𝑎 = 44,44 𝐺𝑃𝑎 𝜎𝐾 = 1464 𝑀𝑃𝑎 = 1,464 𝐺𝑃𝑎

31
KATMANLAR ARASI TAŞINAN YÜK ORANI
Eş gerinme koşullarında katmanların taşıdıkları yükler birbirlerine oranlanabilir.

𝐹
𝜎= 𝑣𝑒 𝐹 = 𝜎 × 𝐴
𝐴
𝐹𝑚 𝜎𝑚𝑉𝑚
=
𝐹𝑒 𝜎𝑒𝑉𝑒
𝜎
𝐸= 𝑣𝑒 𝜎 = 𝐸 × 𝜀 𝑔𝑒𝑟𝑖𝑛𝑖𝑚𝑙𝑒𝑟 𝑘𝑎𝑡𝑚𝑎𝑛𝑙𝑎𝑟 𝑖ç𝑖𝑛 𝑒ş𝑖𝑡 𝑜𝑙𝑑𝑢ğ𝑢𝑛𝑑𝑎𝑛 …
𝜀

𝐹𝑚 (𝐸𝑚 × 𝜀) × 𝐴𝑚 𝐸𝑚𝑉𝑚
= =
𝐹𝑒 (𝐸𝑒 × 𝜀) × 𝐴𝑒 𝐸𝑒𝑉𝑒

32
Eşgerinme koşullarında cam fiberli epoksi kompozit malzeme için bileşenler arası
yük oranlarını hesaplayın. Cam lifler için esneklik modülü 72000 MPa; epoksi reçine
için esneklik modülü 3100 MPa. Yapıda %60 cam lif %40 eposki bulunmaktadır.

𝐹𝑓𝑖𝑏𝑒𝑟 𝐸𝑓𝑉𝑓
=
𝐹𝑒𝑝𝑜𝑘𝑠𝑖 𝐸𝑒𝑉𝑒

𝐹𝑓𝑖𝑏𝑒𝑟 72000 × 0,6 43200

= = = 34,84
𝐹𝑒𝑝𝑜𝑘𝑠𝑖 3100 × 0,4 1240

33
EŞ GERİLME KOŞULLARI VE DAYANIM
Bir kompozit malzemeye katmanlara dik doğrultuda çekme kuvveti F
uygulandığında malzemenin tabakaları aynı çekme kuvvetine tabi
kalacaktır. Her bir bileşenin aynı oranda gerilime uğraması
prensibine dayanarak kompozit malzemenin esneklik modülü
değeri bileşenlerinden hesaplanabilir.

34
EŞ GERİLME (σ) VE ESNEKLİK MODÜLÜ
Bir kompozit malzemeye katmanlara dik doğrultuda (sürekli gerilmede) çekme kuvveti uygulansın
Bu durumda kompozit üzerindeki gerilme katmanlar üzerinde eşit dağılır.
𝜎𝐾 = 𝜎𝑚𝑎𝑡𝑟𝑖𝑠 = 𝜎𝑒𝑙𝑦𝑎𝑓
Malzemenin gerinimi (uzama miktarı) liflerin ve matrisin toplam gerinmesine eşittir.
𝜀𝐾 = 𝜀𝑚 + 𝜀𝑒
Uygulanan gerilim sonrası alanın değişmediğini varsayarsak.
𝜀𝐾 = 𝜀𝑚𝑉𝑚 + 𝜀𝑒𝑉𝑒
𝜎
Hook yasasının geçerli olduğunu var sayarsak gerinim(ε) gerilimin (σ) esneklik modülüne (E) bölümüdür. 𝜀=
𝐸
𝜎 𝜎𝑉𝑚 𝜎𝑉𝑒
= +
𝐸𝐾 𝐸𝑚 𝐸𝑒
Eşitliğin her bir terimin gerilime (σ) bölümü

1 𝑉𝑚 𝑉𝑒 1 𝐸𝑒𝑉𝑚 + 𝐸𝑚𝑉𝑒 𝐸𝑚𝐸𝑒

= + 𝑝𝑎𝑦𝑑𝑎𝑙𝑎𝑟𝚤 𝑏𝑖𝑟𝑙𝑒ş𝑡𝑖𝑟𝑖𝑟𝑠𝑒𝑘 = 𝑠𝑎𝑑𝑒𝑙𝑒ş𝑖𝑟𝑠𝑒 𝐸𝐾 =
𝐸𝐾 𝐸𝑚 𝐸𝑒 𝐸𝐾 𝐸𝑚𝐸𝑒 𝐸𝑒𝑉𝑚 + 𝐸𝑚𝑉𝑒
35
Hacimsel olarak %60 karbonfiber %40 epoksi reçineden oluşan bir karma malzeme
için eşgerilme koşulunda (sürekli liflere dik) esneklik modülünü hesaplayınız. Karbon
fiber için enseklik modülü 72000 MPa ve epoksi reçine için esneklik modülü 3100
MPa dır.

Kompozit malzemenin esneklik modülü

𝐸𝑚𝐸𝑒
𝐸𝐾 =
𝐸𝑒𝑉𝑚 + 𝐸𝑚𝑉𝑒

3100 × 72000
𝐸𝐾 =
3100 × 0,6 + 72000 × 0,4
𝐸𝐾 = 7279 𝑀𝑃𝑎 = 7,279 𝐺𝑃𝑎

36
KARMA KOMPOZİTLER
Aynı kompozit yapıda iki yada daha fazla elyaf çeşidinin bulunması
olasıdır. Bu tip kompozitlere hibrid (karma) kompozitler denir.

Örneğin, kevlar ucuz ve tok bir elyafdır ancak basma mukavemeti

düşüktür. Grafit ise düşük tokluğa sahip, pahalı ancak iyi basma
mukavemeti olan bir elyafdır. Bu iki elyafın kompozit yapısında hibrid
kompozitin tokluğu grafit kompozitden iyi, maliyeti düşük ve basma
mukavemetide kevlar elyaflı kompozitden daha yüksek olmaktadır.

37
DOĞADA KOMPOZİTLER
Ahşap kemik gibi yapılar doğal kompozit yapılardır.

38
BİR KOMPOZİT OLARAK AĞAÇ
Ağaç bir kompozittir - lingin adı verilen çok daha zayıf bir
madde ile bir arada tutunan uzun selüloz liflerinden
oluşur. Selüloz aynı zamanda pamuğun içinde de
bulunur, fakat onu bağlayan lingin maddesi olmadan
pamuk çok daha mukavemetsizdir. İki zayıf madde lignin
ve selüloz birlikte çok daha güçlü bir malzeme
oluştururlar.

39
İLK KOMPOZİTLER
İlk kompozitlere örnek olarak M.Ö
1500 lerde Mısır ve Mezopotamya da
kullanılan kerpiç tuğlalar verilebilir.

40
BİYOMETARYAL VS BİYOKOMPOZİTLER

Bu ikisinin ayrımını iyi yapabilmek

gerekir. Biyomateryaller tıp alanında
kullanılan implant malzemeleri
tanımlarken; Biyokompozitler,
biyobozunabilir polimerler (matris) ve
biyobozunabilir takviye maddelerden
oluşan malzemeler anlamındadır.

41
MESLEKİ FARKINDALIK
Betonun kendisi iri parçacıklı kompozit olduğu
gibi betonerme yapı da takviyesi çelik olan
sürekli elyaf kompozit yapıdır.

42
DELEMİNASYON
Kompoziti oluşturan tabakaların birbirinden
ayrılmasıdır. Daha çok tabakalı komponentlerde
görülür.

43
TERMOPLASTİK MALZEMELER
Termoplastiklere, ısıl yumuşar reçineler de denir.
Termoplastikler ısıtıldıklarında yumuşar,
soğutulduklarında tekrar sertleşirler. Metallerin yaklaşık
5 katı termal genleşme katsayılarına sahiptirler. Özgül
ısıları metallerin 2 katı seramiklerin 4 katıdır. Termal
iletkenlikleri ise metallerden 3 kat düşüktür. Yüksek
süneklik oranına (%1-500) sahiptirler.

Polimerik malzemelerin büyük bir kısmını termoplastik malzemeler oluşturur.

44
TERMOSET MALZEMELER
Isı ile bir kez şekil verildikten sonra tekrar
ısıtıldıklarında bozulan polimer türü
termoset polimerlerdir. Isıtıldıklarında
yumuşamaz ve ergimezler. Yüksek sıcaklıklara
dayanabilen reçinelerdir. 127-316°C sıcaklığa
kadar kullanılan polimit reçinelerdir.
Yalıtkanlıkları çok iyidir.

45
MÜHENDİSLİK ETİĞİ Ekonomi Çevre Toplum

46
 BİLİNESİ KAVRAMLAR
İnsan Düşünsel yetiler olarak diğer türlerden farklılık gösterebilen canlı
sınıfı (gösteremeyenleri tenzih ederim)
Canlı Organize olan ve bu karakteri sayesinde kendi devamını sağlayabilen
varlık
Çevre Canlıların etkileşim içinde bulundukları, fiziki, biyolojik, sosyal,
ekonomik ve kültürel ortam
Para Mal ve hizmetlerin satın alımında kullanılan genel kabul görmüş
varlık
Kişisel çıkar Başkalarının zararı pahasına bencil hedeflerin gerçekleştirilmesinin
amacı.
Vicdan Kişinin kendi ahlaki değerliyle davranışlarını ölçme şeklidir
47
MÜHENDİSLİK NEDİR?
Mühendislik, bilimsel çalışmaların sonuçlarını toplumun somut ihtiyaçlarını karşılamak
üzere teknolojiye ve uygulamaya geçiren çalışmalar bütünüdür.

48
MÜHENDİS KİMDİR NEDİR?
Mühendis, insanın dünyayla olan ilişkisine aracılık eden ve bilimsel bilgiyi teknolojik
pratiklere dönüştüren kişidir.

49
KAPSAMI NEDİR?
Mühendis olarak insan, başkalarıyla veya doğayla kurduğu ya da oluşturduğu bütün
ilişkiler dünyasında, etik eylemlerin ve aynı zamanda buna bağlı olarak etik ilişkilerin
de öznesi ve nesnesidir.

Mühendisin yaratıcılığından insan-insan ve insan-çevre ilişkileri etkilenir. Her

mühendis bir bakıma yerel, kültürel ilişkilerin bir bileşkesidir.

Mühendis, ya gerçekten evrensel nitelikli bilgileri içselleştirecektir, ya da yerel,

kültürel normların etkisiyle geleneksel bilgi kalıplarını kullanmaya devam edecektir.

50
AHLAK NEDİR?
Ahlak, toplumdaki bireyler tarafından hoş
görülen, uygun bulunan veya kabul edilen eylem
kalıplarına ve insanların bu eylem kalıplarına
ilişkin olarak yapmış olduğu iyi-kötü nitelemeleri
bütünüdür.

Yapı olarak ahlak öznelliğe veya özneler-arası

alana ait bir konudur.

51
ETİK NEDİR?
Etik doğru ve yanlış davranış teorisidir. Bu
bağlamda etiğin görece daha genel ve nesnel bir
boyut içerdiği söylenebilir. Ahlak ise bunun
pratiğidir.

Etik kavramı, ahlaki düzlemde içerdiği

anlamlarının yanında aynı zamanda bir toplum
bilincinin ifadesidir.

52
ETİK NEDEN GEREKLİDİR?
İyi ile kötüyü birbirinden ayırt etmeyi öğreterek, ahlaki
yargı verme yeteneği kazandırmak,

Ahlaki yargıları dikkate alarak, ahlaki yetkinlik ve

toplumsal sorumluluk arasındaki temel ilişkinin önemini
ve anlamını kavratmak ve böylece ahlaki yetkinlik
geliştirmek,

Eleştirel-pratik yargılama gücü kazandırmaktır.

Devletler kanunla değil, ahlakla daha iyi yönetilir… SOKRATES 53

MESLEKİ ETİK
İş hayatındaki davranışları yönlendiren, onlara rehberlik eden etik prensipler ve
standartların toplamına mesleki etik denilmektedir. Belirli bir meslek grubunun, meslek
üyelerini belli kurallarla davranmaya zorlayan kişisel eğilimlerini sınırlayan, yetersiz ve
ilkesiz üyeleri meslekten dışlayan, mesleki rekabeti düzenleyen ve hizmet ideallerini
korumayı amaçlayan mesleki ilkelerdir.

54
MESLEKİ ETİK İLKELERİ
 Doğruluk

 Yasallık

 Yeterlilik

 Güvenilirlik

 Mesleğe bağlılık

55
MÜHENDİSLİK ETİĞİ
Dünya Mühendisler Birliğinin 1977 de yapılan toplantısında
mühendislik etiği şöyle tanımlanır “Mühendisler,
mühendislik mesleğinin doğruluğunu, onurunu ve değerini,
insanların rahat yaşaması için bilgi ve becerilerini
kullanarak, dürüst ve yansız olarak halka ve kendi işlerine
sadakatle hizmet ederek, kendi disiplinlerinin mesleki ve
teknik saygınlığını arttırmaya çalışarak yüceltir ve
geliştirirler”.

56
MÜHENDİSLİK ETİĞİ VE DOĞA
Günümüzde meslek bilinci, topluk bilinci ve bunların
etik yansımaları yanında ekolojik hassasiyetler de
önem kazanmaktadır.

İnsan için bilim kavramı yerini evrensel bilime

bırakmaktadır. Keza çevresel faktörler olmadan, diğer
canlılar ve doğa olmadan insan da var olamaz.

Ekolojik üst geçitler

57
TOPLUMA KARŞI SORUMLULUKLAR
Mesleki bilgi, becerileri ve deneyimlerini toplumun
çıkarlarını gözeterek kullanır. Kendilerinden istenen
işin toplum ve çevre açısından tehlike yaratacağı
sonucunu düşünüyorsa bunu ilgili kurum ve
kuruluşlara bildirir. İlgi alanı içerisinde bulunan
teknik konuları, gerekli ayrıntılarıyla açıklar,
imzalar. İşyerlerindeki sağlığı ve güvenliği geliştirir.
Toplumun her kesimine adil ve dürüst davranır.

58
İŞVERENE VE MÜŞTERİYE KARŞI
SORUMLULUKLAR

Mühendis teknik konularda toplumun mutluluğunu riske atmaksızın, mesleki bilgi ve

becerilerini deneyimleriyle harmanlayıp uygun ve düzgün bir iş standardıyla çalışır.

59
DOĞAYA VE ÇEVREYE KARŞI SORUMLULUKLAR
Mühendis doğayı ve çevreyi korumayı yalnızca bir görev olarak görmez, bunun
bilincini topluma yaymaya gayret eder. Küreselleşen bir dünyada, yaşanılası bir çevre
için elindeki kaynakları en temiz biçimde kullanmaya çalışır. Yaptığı ve uyguladığı
projelerin çevreyle uyumlu olmasına dikkat eder.

60
MESLEĞE VE MESLEKTAŞA KARŞI SORUMLULUKLAR

Mesleki faaliyetlerini tüm meslektaşların güvenini kazanacak

şekilde, mesleğin saygınlığına azami özen göstererek
sürdürürler. Tüm meslektaş ve astlarına saygıyla yaklaşırlar,
meslektaşlarıyla haksız rekabet içinde olmazlar, astlarının
gelişimi için özel çaba harcarlar, yardımcı olurlar. Yalnızca yeterli
oldukları alanda mesleki hizmet verip danışmanlık yaparlar.
Mesleğin gelişmesine, meslek örgütleri vasıtasıyla katkıda
bulunurlar. Hak ve ayrıcalıklarını kimseye devretmezler.

61
KENDİLERİNE KARŞI SORUMLULUKLAR
Mühendis kişi mesleki bilgilerini her zaman taze tutar.
Mesleki alanda son gelişmeleri izler, gerektiğinde
kendi meslektaşlarıyla görüş birliği içerisine girerler.
Mesleki faaliyetlerine ilişkin meslektaşlarının dürüst ve
nesnel ilişkilerini dikkate alır ve gerektiğinde kendini
eleştirmekten kaçınmazlar.

62
MÜHENDİSLİKTE 4E KURALI
Mühendislik etiği ve çalışma kuralları denince akla ilk gelen kavram mühendislikte 4E
kuralıdır. Çalışılan üretilen tasarlanın ürünün Ekonomik Ergonomik ve Ekolojik olması
gerekmektedir aynı zamanda çağın gereklilikleri noktasında emniyetli olmasıdır.

 Ekonomik

 Ergonomik

 Ekolojik

 Emniyet

63
YAPIDA EKONOMİK TASARIM
Malzeme bilimi kapsamında mühendis ürün tasarımında üretim maliyetleri açısından
makul olmaya çalışmalıdır.

Maliyet açısından üç önemli faktör vardır.

 parça tasarımı

 kullanılan malzemeler

 kullanılan imalat yöntemleri

64
PARÇA TASARIMI
Parça tasarımı, parçanın kullanım sırasındaki
performansını belirleyen boyut, şekil ve sahip
olduğu yapıdan meydana gelir. Bu noktada en
önemli kavram tasarım ömrüdür.

Ürün yaratılırken piyasada kalması planlanan süre

boyunca rekabet gücünü koruyabilecek şekilde
bütünlüğünü ve işlerliliğini koruması beklenir.

65
MALZEME KALİTESİ
Maliyet söz konusu olunca malzeme seçiminin, istenilen özellik
kombinasyonlarına sahip en ucuz ve aynı zamanda piyasada
bulunanların arasında yapılması gerekir.

Malzemenin fiyatı genellikle birim-ağırlık başına ifade edilir.

Parçanın boyut ve geometrisi dikkate alınarak hacmi belirlenir,
daha sonra malzemenin yoğunluğundan hareketle, parçanın
ağırlığı belirlenir.

66
İMALAT TEKNİKLERİ
Uygun imalat yönteminin seçimi, hem seçilen malzemeye, hem de parça tasarımına
bağlıdır. Seçilen tekniğin maliyete doğrudan etkisi vardır.

67
ERGONOMİK MÜHENDİSLİK
Çevrenin insan ile uyumunu araştıran bilim dalı
ergonomidir. Üretilen değerin, yapının, malzemenin canlı
kullanabilirliği ölçüsünde işlevsel olması gerekmektedir.

Maliyeti veya kalitesi ne olursa olsun ergonomik olmayan

mühendislik ürünü kullanıma uygun değildir.

68
TASARIM VE GÜVENLİK
Mühendis için tasarım ilkeleri içerinde işlevsellik kadar önem arz
eden bir diğer kriter de hem üretim de hem de işletme
basamaklarında güvenliktir.

Üreten teknik personel için de son kullanıcı için de, tasarım ürünü
güvenlik sınırları içinde kalmalıdır.

Bu noktada mühendise çağın ötesinde düşünebilme misyonu

yüklenmektedir.

69
İŞ GÜVENLİĞİ
İşçilerin iş kazalarına uğramalarını önlemek amacı ile
güvenli çalışma ortamını adına alınması gereken
tedbirler dizisine iş güvenliği denir.

İş kazaları, meslek hastalıkları ve dolayısıyla çalışma

ve iş güvenliği, gerek insani ve toplumsal açıdan,
gerekse ekonomik yönden çok önemli bir
problemdir.

70
EKOLOJİ VE GERİ DÖNÜŞÜM
Çevreci bakış açısına göre, ideal malzeme tamamen geri dönüşebilir (kazanılabilir)
veya tamamen biyo çözünebilir özellikte olmalıdır. Bir malzemenin geri dönüşebilir
olması, bu malzemeden üretilen bir parçanın malzeme döngüsünü tamamladıktan
sonra tekrar işlenebilmesi, malzeme döngüsüne yeniden girebilmesi ve başka bir
parça olarak yeniden kullanılabilmesi anlamına gelir ve bu işlem sonsuza kadar tekrar
edebilir.

71
72
 BİYOBOZUNUR METARYALER

Tamamen biyobozunabilirlik, çevre (doğal kimyasallar,

mikroorganizmalar, oksijen, ısı, güneş ışığı, vs.) ile
etkileşime girmesiyle malzemenin bozunması ve hemen
hemen ilk işlenmeye başladığı forma geri dönüşmesi
anlamına gelir.

Mühendislik malzemeleri çeşitli geri dönüşebilirlik ve

biyobozunabilirlik seviyelerinde bulunabilir.

73
 METALLER

Çoğu metal alaşımı (örneğin Fe, Cu) bir şekilde korozyona uğrar ve
biyo bozunabilirdir. Ancak bazı metaller (örneğin Hg, Pb) zehirlidir ve
toprağa gömüldüğünde sağlığı tehdit eder. Ayrıca, çoğu metallerin
alaşımı geri dönüşebilirdir; diğer yandan bütün metal alaşımlarını
geri dönüştürmek de ekonomik açıdan anlamlı olmayabilir. Ayrıca
geri dönüşmüş alaşımların kalitesi de her döngüde azalma
eğilimdedir.

74
 ATIK PİLLER

Atık pillerin çevreye ve insan sağlığına oluşturduğu tehlike, cıva ve kadmiyumun da arasında
bulunduğu, içerdikleri bu ağır ve yarı ağır metallerden kaynaklanır.

75
CAM MALZEME
Halk arasında en yaygın tüketilen seramik malzeme camdır. Cam,
kimyasallardan etkilenmez ve çözünmez, bu nedenle biyobozunur
değildir. Belediye çöplüklerinin önemli bir kısmı cam atığı içerir ve bu
malzemeler yakılarak yok edilemez.

Buna ilave olarak, hammaddesi (kum, soda külü ve kireç taşı) ucuz ve
yaygın olduğundan, camın geri dönüşümü için ekonomik anlamda
herhangi bir itici güç de yoktur.

76
PLASTİK ve KAVUÇUK
Plastik, pek çok tüketici ürününün bir bileşeni olup,
imalat sanayinin çıktı ve nihai ürünlerinin çoğunu
oluşturur. Bununla birlikte, bütün plastikler aynı
değildir ve bu, hepsinin aynı şekilde bertaraf edilip
geri dönüştürülemeyeceği anlamına gelir.

77
Geri dönüşüm
Polimer
kodu
Poli Etilen Tereftalat
① (PET)
Yüksek yoğunlukla Poli Etilen
② (HDPE)
Poli Vinil Klorür veya Vinil
③ (PVC)
Düşük yoğunlukla Poli Etilen
④ (LDPE)
Polipropilen
⑤ (PP)
Polistiren
⑥ (PS)
⑦ Diğer
Kullanım alanı
Plastik içecek şişesi, ağız gargarası şişesi,
fıstık ezmesi ve satala sosu şişesi.
Süt su ve meyve suyu kapağı, sebze
poşetleri, sıvı deterjan şişeleri, gazlı içecek
şişeleri.
Şeffaf gıda poşetleri, şampuan şişesi.
Ekmek torbaları, buzdolabı poşetleri, sebze
poşetleri.
Ketçap şişesi, yoğurt ve margarin kapları,
hap kutuları.
CD jelatini, kahve fincanları, bıçak kaşık ve
çatallar, kafeterya tabakları, et konulan
kaplar, fast-food sandviç kapları.
Biberonlar, Kompakt diskler, Damacanalar
Geri dönüşüm ürünleri
Sıvı sabun şişeleri, bandajlar, kışlık mont dolgusu, sörf
tahtası, boya fırçaları, tenis topu dış kaplaması, gazlı
içecek şişeleri, fotoğraf filmleri, yumurta kartonları,
kayak takımları, halı, bot.
Gazlı içecek şişe kapağı, saksılar, kanalizasyon boruları,
trafik işaretleri, stadyum koltukları, çöp kovaları, trafik
bariyerleri ve konileri, deterjan şişeleri ve oyuncaklar.
Yedöşemeleri, hortum, çamurluk
Çöp kovası içi, sebze poşetleri, çok amaçlı poşetler.
Kanalizosyon iniş basamakları, boya kovaları, buz
kazıyıcılar, fast-foot tabakaları, çim biçme makinası
tekerlekleri, akü parçaları.
Araç plaka taşıyıcıları, kanalizasyon boşaltım şistemleri,
masaüstü aksesuarlar, dosya kaplıkları, saksı ve çöp
kutuları
78
 Çoğunlukla Çoğunlukla Genellikle Genellikle Nadiren Nadiren Nadiren
Dönüştürülür Dönüştürülür Dönüştürülür Dönüştürülür Dönüştürülür Dönüştürülür Dönüştürülür

İçecek şişeleri Süt şişeleri Gıda dışı Sterç filmler Sterç filmler Kağıt ardaklar Biberonlar
İlaç şişeleri Şampuan şişeleri şişeler Sandviç kutuları Sandviç kutuları Plastik çatal- Kompakt
Halatlar Sabun şişeleri Borular Plastik torbalar Plastik torbalar bıçaklar diskler
Kıyafetler Çamaşır Pencereler Sıkılabilir Sıkılabilir Paketleme kö Damacanalar
Halı elyafları suyu şişeleri ürün şişeleri ürün şişeleri püğü
Deterjan şişeleri 79
 KOMPOZİT MALZEMELER

Kompozitlerin geri dönüşümü doğası gereği oldukça zordur.

Bunun başlıca nedeni çok fazlı olmalarıdır. Kompoziti oluşturan iki
veya daha fazla malzeme/faz çok ince boyutta karışmış haldedir.
Bunları ayırma adımı geri dönüşüm işlemini zorlaştırır. Ancak buna
rağmen, polimer matrisli kompozitler için kabul edilebilir ölçekte
başarıyla uygulanabilir bazı yöntemler geliştirilmiştir.

geri dönüşümü maliyetli içi alüminyum

dışı karton süt kutuları
80
 EDU+

İYİ ÇALIŞIN BAŞARILAR DİLERİM

Sınava kadarki zaman zarfında sorularınız için: Tekno Lab B blok (Yapı Malzemeleri Lab) Ofis kat: 3, Lab kat: 0 81