GE-KOMFIL

09/01/2021 Panawagan ng Tanggol Wika

Introduksyon: Ang Pagtataguyod ng Wikang  Panatilihin ang pagtuturo ng asignaturang Filipino sa
Pambansa sa Mas Mataas na Antas ng Edukasyon bagong General Education Curriculum (GEC) sa
at Lagpas Pa
kolehiyo;
 Rebisahin ang CHED Memorandum Order 20,
PAGTATANGKANG BURAHIN ANG FILIPINO SA
series of 2013;
MATAAS NA EDUKASYON
 Gamitin ang wikang Filipino sa pagtuturo ng iba’t
ibang asignatura; at
Ang pagtatangkang burahin ang Filipino sa
 Isulong ang makabayang edukasyon.
kolehiyo ay nagbigay-daan sa pagkakatatag ng Alyansa
ng Tagapagtanggol ng Wikang Filipino/ TANGGOL
700,000
WIKA sa isang konsultatibong forum noong Hunyo 21,
na mag-aaral, guro, iskolar at nagmamahal sa
2014.
wikang Filipino mula sa iba’t ibang
Pagtiyak sa Katayuang Akademiko ng Filipino
Unibersidad at sektor ng lipunan ang lumagda
Bilang Asignatura sa Antas ng Tersyarya na iniakda ni
sa petisyon.
Dr. Lakandupil Garcia
Mariing pinanindigan ng ng PSLLF ang dapat
Pananaliksik ni San Juan (2015)
na pananatili ng Filipino sa nasabing antas dahil sa
Sa pananaliksik ni San Juan (2015) sa mga
mga sumusunod;
prospectus sa mga unibersidad sa maraming bansang
SAPAGKAT...
Europeo sa Estados Unidos, at sa Timog-Silangang
Asya at iba pa, bahagi ng General Education
Resolusyon ng PSLLF
Curriculum (GEC) o ng katumbas nito, ang pag-aaral
 Sa kasalukuyang kalakaran sa antas tersyarya ay
ng wikang pambansa bilang disiplina at salamin ng
may anim (6) hanggang siyam (9) na yunit ang
pambansang kaakuhan.
Filipino sa batayang edukasyon;
 Sa antas tersyarya nagaganap at lubhang nagaganap
Noong Abril 15, 2015 sa pangunguna ni Dr.
ang intelektwalisasyon ng Filipino sa pamamagitan
Bienvenido Lumbera at mahigit 100 mga propesor at
ng pananaliksik, malikhaing pagsulat, pagsasalin,
iskolar ay nagsampa sila ng kaso sa Kataas-taasang
pagsasalitang pangmadla at kaalamang pangmidya;
Hukuman o Korte Suprema. Sa nasabing petisyong
 Sa antas na ito ng karunugan higit na dapat
nakatala bilang G.R. No. 217451 ay itinuturing na
mapaghusay ang gamit at pagtuturo ng/sa Filipino
kauna-unahang buong petisyong nakasulat sa Filipino.
dahil na rin sa mga kumukuha ng mga kurso sa
pagtuturo at mga kaugnay na kurso;
Batay sa petisyon ay nilinaw ng Tanggol Wika
 Dahil sa pagpapatupad ng K to 12 Basic Education
ang paglabag na ginawa ng CHED sa mga probisyon sa
Curriculum, mawawala na sa antas ng tersyarya ang
1987 Konstitusyon ng Pilipinas. Noong Abril 21, 2015,
Filipino at halip ay ibababa bilang bahagi ng baitang
isang linggo mula nang maisampa ang kaso sa Korte
11 at 12;
Suprema ay kaagad na naglabas ang korte ng
 Ang panukalang Purposive Communication na
Temporary Restraining Order.
bahagi ng batayang Edukasyon sa tersyarya ay hindi
malinaw kung ituturo sa Ingles o Filipino;
Abril 2018
 Ang panukalang tatlumpu’t anim (36) na yunit ng Ipinalabas ang CMO No. 4 na may paksang
batayang edukasyon mula sa Komisyon sa Lalong Policy on the Offering of Filipino and Panitikan
Mataas na Edukasyon (CHED) ay minimum lamang Subjects in All Higher Education Programs as Part of
kung kaya’t maaari pang dagdagan ng hanggang the New General Education Curriculum.
anim (6) pang yunit. Simula 2018-2019, magpapatuloy maituro ang
mga kursong Filipino at Panitikan sa lahat ng
programa sa Mataas na Edukasyon.

Ang minimum na yunit na kakailanganin na inilahad ng

CMO No. 59 noong 1996 at CMO No. 4, ng 1997 ay
mananatili

Para sa mga larang na kaugnay ng Humanidades,

Agham-Panlipunan at Komunikasyon, may 9 na yunit
sa Filipino at 6 na yunit sa Panitikan.
Sa iba pang larang, 6 na yunit sa Filipino at isang kurso
sa Panitikan.
09/09/2021
Mga Gawing Pangkomunikasyon
ng mga Pilipino
Kahulugan at Kahalagahan ng Komunikasyon
KOMUNIKASYON
 Ang komunikasyon ay isang gawaing pang-araw-araw
na kinakaharap ng bawat isa sa atin.
 Sa katunayan, magmula sa ating pagsilang hanggang
sa ating pananatili sa mundo ay nagaganap ang
pakikipag-komunikasyon.
 Ito ay isang bagay na labis na kailangan ng tao upang
maging ganap ang kanyang buhay sa mundo.
 Samakatuwid, ang komunikasyon ay buhay, buhay na
matatagpuan mo sa iyong kapwa.
 Nagmula sa salitang Latin na communis na
nangangahulugang karaniwan ang komunikasyon.
Tinutumbasan ito sa wikang Filipino na
pakikipagtalastasan. Hinugot ito sa salitang-ugat na
talastas na nangangahulugang alam at mga
panlaping paki-, -pag, -an na nagpapakilala ng
pagkilos. Samakatuwid, ito’y pagkilos o pagbabahagi
ng nalalaman. Ngunit, hindi lamang limitado sa
kognitibong pagbabahagi ang gawaing ito. Kasama
rin ang pandamdaming domeyn ng indibidwal.
Kahulugan mula sa mga Eksperto
Allen 1958
 Ang komunikasyon ay ang kabuuang ginagawa ng tao
kung nais niyang lumikha ng unawaan sa isip ng iba
na kinasasangkutan ng patuloy na pakikipag-usap,
pakikinig, at pag-unawa.
Davis 1967
 Ito ay isang proseso ng pagpapasa at pag-unawa sa
impormasyon mula sa isang tao patungo sa kanyang
kapwa
Newman at Summer 1977
 Ito ay pagpapalitan ng impormasyon, ideya, opinyon
o maging opinyon ng mga kalahok sa proseso.
Birvenu 1987
 Ito ay proseso ng pagpapasa ng nararamdaman,
ugali, kaalaman, paniniwala at ideya sa pagitan ng
mga nabubuhay na nilalang
Keyton 2011
 Ito ay bilang pagkakaunawaan sa pagitan ng mga
kalahok sa prosesong ito.
Gampanin ng Komunikasyon sa Kultura
 Makapaghatid-kaalaman at mailahad ang pananaw
 Makapagbigay-libang
 Makabuo ng pag-unawa sa sarili at pagkakaunawaan
kasama ang kapwa
Iba’t Ibang Dahilan sa Pakikipagkomunikasyon ng isang
tao (Adler et. al (2010)
1. Pangangailangan upang makilala ang sarili.
2. Pangangailangang makisama o makihalubilo.
3. Pangangailangang praktikal.
Sistemang Berbal, Di Berbal at Ekstra-Berbal Sa
Komunikasyong Pilipino
Berbal
 Kapag ito ay ginagamitan ng wika.
 Maaari itong pasalita o pasulat.
 Naisasakatuparan ito sa iba’t ibang kasanayang
pangwika.
o Reseptibo
o Produktibo
Ekstra-Berbal
 Tinatawag din itong paralinguistic/paralanguage o
vocalics.
 Sistemang paggamit ng wika sa komunikasyon kung
ang berbal ay napakikinggan tulad ng mga ponemang
suprasegmental.
 Mauuri ito sa pandamdamin, panlarawan at
panghiwalay.
o Pandamdamin
o Panlarawan (Tono, Intonasyon, Diin, Haba,
Hinto)
o Panghiwalay
‘Di-Berbal
 Ang paghahatid ng mensahe ay walang wika.
 Pagpapalitan ng mensahe o pakikipagtalastasan na
ang daluyan o channel ay hindi lahat lamang ng
sinasalitang tunog kundi kasama ang kilos ng
katawan at ang tinig na iniaangkop sa mensahe.
Panahon
 Paggamit ng oras
 Tagal ng pagsasagawa ng Gawain
 Ikli haba ng pagtatakda ng sitwasyon
 Pagtupad sa itinakdang oras ng pagkikita
 Espasyo o Proksemika Komunikasyon sa Pangkat o Pangkatan
 Tumutukoy sa distansya ng ating kausap na  Interpersonal na Komunikasyon.
nakabatay sa sitwasyon.  Nagkakaroon ng pakikipagtalastasan sa pagitan ng
Sitwasyon Distansya tatlo o higit pang bilang ng mga taong may
Proteksyon sa minamahal 3-6 na pulgada
interaksyon sa isa’t isa.
Usaping kumpidensyal 8-20 pulgada
Transaksyon at panlipunang diskurso 21-36 pulgada/4 ½- 5 talampakan - diskusyong round table
Pampublikong distansya sa pormal na 5½ - 8 talampakan - pagpupulong
diskurso
Pansilid na komunikasyon sa kaklase 18-20 talampakan
at pampublikong pagtitipon- Pampublikong Komunikasyon
Malayong distansya sa pampublikong 21 alampakan at higit pa  Interpersonal na Komunikasyon.
pagtatalumpati
 Ito’y ugnayang isa o higit pa sa maraming tao. Ang isa
o higit pa ay ang naghahatid at ang tumatanggap ay
Pangkalahatang Anyo
ang pangkat ng taong nakikinig.
 Paggamit ng mga bagay na laging hawak
- pagtatalumpati
 Pagpili at paraan ng pananamit batay sa yugto ng - panel discussion
buhay, oryentasyon sa kultura propesyon, at kasarian - pagkukuwento
 Ayos ng tao - porum
- deklamasyon
Kinesika - simposyum
 Pag-aaral ng kilos at galaw ng katawan. May - malakas na pagbasa
kahulugan ang paggalaw ng iba’t ibang bahagi ng
ating katawan. Pangmasa/Pangmadlang Komunikasyon
o Biswal  Interpersonal na Komunikasyon.
o Pampaningin (Pagtingin bilang pagkatawan sa  Marami ang kasangkot. Ang daluyan ng
damdamin) komunikasyon ay mga elektronikong kagamitan.
 Makikita ang antas na ito gamit ang iba’t ibang
Amoy midyum tulad ng telebisyon, radio, cellphone at
 Pagkatawan sa alaala ng lumayo o pumanaw na kompyuter.
minamahal.
 Mekanismo ng komersyalisasyon (sa pagkain bilang 09/16/2021
pang-akit sa mamimili). Mga Gawing Pangkomunikasyon ng mga Pilipino

Paggamit ng Kamay Elemento ng Komunikasyong Pilipino

 Ginagamit ang paghaplos, paghawak o pagsalat sa KASANGKOT
paghahatid ng mensahe.  Gaganap bilang tagapaghatid o enkowder at
 Pagkumpas bilang pagpapaigting ng mensahe at tagatanggap o dekowder ng mensahe.
damdamin sa pagtatalumpati.  Ito ay napakahalagang elemento ng komunikasyon.

Antas ng Pagsasagawa KONTEKSTO

Pansarili Ito ay kondisyong isinasaalang-alang ng mga
 Intrapersonal na Komunikasyon. kasangkot
 Ang tao’y may personal na paraan ng pakikipag-  Lugar. Magkaiba ang paran ng pakikipag-ugnayan sa
ugnayan sa sarili. Siya ang tagapaghatid at simbahan, tanggapan, unibersidad, palengke at iba
tagatanggap ng mensahe. pa.
- pagdarasal  Pangyayari. Kinokontrol ng komyunikeytor ang
- pagpapasya kanyang akto sa mga pagkakataong tulad ng
- pagtitimbang ng mga konsepto sa isip pagtatapos, pagpupulong, pagdiriwang at iba pa.
- mahina/maunawang pagbasa  Panahon. May angkop na pakikipag-ugnayan ang tao
sa iba-ibang oras depende sa hinihingi ng
Dyad pagkakaton.
 Interpersonal na Komunikasyon.  Bilang. Magkaiba ang atake sa isa, dalawahan o
 Ito ay kinasasangkutan ng dalawang tao. May isang maramihang pakikipag-ugnayan.
tagapaghatid at isang tagatanggap ng mensahe.
- pangungumpisal MENSAHE
- panayam para sa trabaho  Ito ang inihahatid (ineenkowd) at tinatanggap
- counseling (dinedekowd) na nasa anyong berbal, ‘di berbal, at
- pagsasarbey/pagsagot sa talatanung an ekstra berbal.

DALUYAN
 Ito ang midyum sa paghahatid at pagtanggap ng
mensahe (kasama ang paningin at pandinig)
SAGABAL
Ang mga ito ay humahadlang sa pagtatagumpay ng
komunikasyon
 Pisyolohikal. Ito ay uri ng sagabal na may kinalaman
sa kondisyon ng pangangatawan o pisyolohiya ng
isang indibidwal.
 Pisikal. Ito ay bunsod ng ingay sa paligid gaya tunog
ng sasakyan, garalgal ng bentilador, sigawan, at mga
kagaya nito.
 Semantiko. Ito ay uri ng sagabal na nakaugat sa wika.
Maaaring magkaiba ng kahulugan ang isang salita na
may parehas na baybay, hindi maayos na estraktura
ng pangungusap, maling pagbabantas, hindi akmang
gamit ng salita, o maling ispeling nito.
 Teknolohikal. Uri ito ng sagabal na nakaugat sa
problemang teknikal. Kabilang sa mga sagabal na ito
ang mahina o walang signal ng internet o network ng
telepono.
 Kultural. Ito ay nakaugat sa magkaibang kultura,
tradisyon, paniniwala at relihiyon.
 Sikolohikal. Sagabal itong nakaugat sa pag-iisip ng
mga kasangkot sa proseso ng komunikasyon tulad ng
biases at prejudices.
TUGON
 Tanda ito ng pagkakaunawa sa mensahe.
 Pahiwatig ito ng pagtanggap o hindi ng mensahe.
 Ito ay reaksyong maaaring may manipestasyon sa
ekspresyon ng mukha o sa sistemang berbal.
EPEKTO
 Tumutukoy ito sa kung paano naapektuhan ang
tagatanggap ng mensahe na maaring emosyonal o
sikolohikal ng mensaheng ipinadala.
 Sa proseso ng komunikasyon, maaring ang tugon ay
mawala, subalit ang epekto ng mensahe sa
tagatanggap nito ay maaaring tumagal ng mahabang
panahon.
GAWING PANGKOMUNIKASYON NG MGA PILIPINO
TSISMISAN
 Ang tsismisan ay isa sa mga gawaing
pangkomunikasyon na bahagi ng kulturang Pilipino.
Sa katunayan sa bawat barangay sa ating bansa. Tila
isa itong gawaing hindi maiwas-iwasan ng mga
Pilipinong tinatawag na tsismoso at tsismosa.
 Batay sa etimilohiya nito, nagmula ang salitang
tsismisan sa salitang ugat na tsismis na nagmula
naman sa salitang Espanyol na chismes na
tumutukoy sa isang kaswal na kumbersasyon tungkol
sa buhay ng ibang tao na ang impormasyon ay
maaaring totoo o madalas ay hindi. Sa ating wika,
tiyak sa Tagalog, ito ay may katumbas na sabi-sabi,
bulong-bulungan, usap-usapan, kuwento-kuwento,
alingasngas at bali-balita.
UMPUKAN
 Isang gawaing pangkomunikasyon na kinabibilangan
ng dalawa o higit pang kalahok kung saan ang bawat
isa ay nagbabahaginan ng impormasyon. Sa umpukan
kalimitang nagaganap ang kumustahan ng mga
Pilipino ukol sa mga buhay-buhay magmula sa usapin
ng kani-kanilang pamilya, trabaho, kaibigan,
kalusugan pangyayari sa barangay o bayan, usaping
pulitika hanggang sa pagpaplano ng mga bagay-
bagay.
 Isa sa kilalang umpukan sa bansa ay ang kultura ng
salamyaan sa Lungsod ng Marikina. Ayon sa pag-
aaral ni Petras (2010), ang salamyaan daw ay isang
silungan kung saan ang mga Marikenyo, partikular na
ang matatanda ay magkakasamang
nagkukwentuhan, nagsasalo-salo at namamahinga.
Ang salamyaan daw ay walang dinding at tanging
mesa na nagsisilbing papag-pahingahan at tarima o
maliit na upuang kahoy ang mayroon na itinuturing
ng mga taga-Marikina bilang sapat at angkop na
estruktura para sa bansang tropikal gaya ng Pilipinas.
PAGBABAHAY-BAHAY
 May layon ang pagbabahay-bahay na gumamit ng
pagpapahayag ng tagapamagitan para sa
pagpapaabot ng mensahe. May tinatawag na pahatid
na nakatuon sa akto ng pagpapadala sa
pamamagitan ng sugo. Mahalagang magkaroon ng
sensibilidad ang isang indibidwal na nagsasagawaa
ng pagbabahay-bahay at bigyang halaga ang
panahon na ibinigay sa kanila ng maybahay.
PULONG-BAYAN
 Isinasagawa ito sa karanasang Pilipino upang ihatid
sa mas maraming miyembro ng komunidad ang isang
proposisyon, programa, adbokasi o planong inihihingi
ng pagsang-ayon ng pulso at iba pang usaping
pampamayanan na kadalasang isinasagawa kapag
may mga programang nais isakatuparan o
problemang nais lutasin ng bayan.
 Sa pulong-bayan ay malayang nagpapalitan ng kuro-
kuro ang mga mamamayan at kinauukaulan ng bayan
ukol sa mga usaping tungkol sa bayan gaya ng
kalagayan ng mga mamamayan, kalikasan, trabaho,
at seguridad, ang kalayaang makapagpahayag ng
saloobin o opinyon.
TALAKAYAN
 Ito ay tumutukoy sa pagpapalitan ng mga kuro-kuro
ng kalahok sa nasabing usapan na binubuo ng tatlo o
higit pa. Kalimitang tinatalakay sa ganitong gawaing
 pangkomunikasyon ang mga problemang layuning
bigyan ng solusyon o patakarang nais ipatupad. Sa
talakayan nahahasa ang kakayahan sa pagsasalita at
pangangatwiran ng mga taong kalahok dito.
 Ang talakayan ay maaaring isagawa sa pormal at ‘di
pormal na pamamaraan. Sa pormal na anyo ng
talakayan, may malinaw na patakarang sinusunod
ang bawat kalahok, samantalang sa ‘di pormal na
anyo nito ay malaya ang bawat isa na magpahayag
ang bawat isa ng kani-kanilang saloobin hinggil sa
isyu, suliranin, o programang nais isakatuparan. Ilan
sa halimbawa ng pormal na atalakayan ang panel
discussion, lecture forum (panayam) at simposyum.
KOMUNIKASYONG PILIPINO
 Ayon kay Maggay (2002), ang pahiwatig ay isang
maselang pamamaraan ng katutubong
pagpapahayag na ‘di tuwiran at may pagkalihis
sapagkat napapaloob sa kulturang matindi ang
pagpapahalaga sa niloloob ng kapwa tao.
 Dagdag pa ni Maggay (2002), ang pahiwatig n
madalas na nag-aanyo at nababalot ng ligoy, isang
paikot-ikot at waring walang katapusan pasakalye
bago mailahad ang pakay ng usapan. Puno ito ng
mabubulaklak na salita, labis na papuri o
pagpapaumanhin, pagpapatumpik-tumpik at pag-
aatubili, masalimuot na pagsasaalang-alang at
pagbanggit ng mga bagay na wari’y walang
kinalaman sa pinapaksa.
PAHAGING
 Isang mensaheng sinadyang sumala o magmintis,
kumbaga ay parang bulang dumaan nang palihis sa
tainga at umalingawngaw sa hangin.
PADAPLIS
 Isang mensaheng lihis dahil ang layunin lamang na
makanti o masanggi ng bahagya ang kinauukulan,
gaya ng isang palaso na sumagi at nag-iwan na
lamang ng kaunting galos.
PARINIG
 Isang malawak na instrumentong berbal para sa
pagpapabatid ng niloloob ng nagsasalita na nakatuon
hindi lamang sa kaharap kundi sino mang nakikinig sa
paligid; maaring isang reklamo o kaya’y pasalingit ng
pagpapaabot ng ano mang ‘di kasiya-siya; maaari rin
itong pahilis na pagpapahayag ng pag-ibig o anumang
ginugustong mangyari ng nagsasalita at hindi masabi
ng harap-harapan sa kinauukulan.
PASARING
 Tumutukoy ito sa mga berbal na ‘di tuwirang
pahayag ng pula, puna, paratang at iba pang
mensaheng nakakasakit na sadyang inuukol sa mga
nakaririnig na kunwari ay labas sa usapan.
PARAMDAM
 Isang mensaheng pinaaabot ng tao o sinasabing
gumagalang espiritu, sa pamamagitan ng
manipestasyon na nahihinuha sa pakiramdam, gaya
ng pagadadabog, pagbagsak ng mga kasangkapan at
iba pa.
PAPANSIN
 Tumutukoy sa mensaheng humihingi ng atensyon,
kadalasang ginagawa kapag pakiwari ng
nagmemensahe ay kulang siya sa pansin. Kadalasang
ginagawa ito sa pamamgitan ng pagtatampo,
pagkabaliboso sa pananamit at kung ano-ano pang
kalabisang ginagawa upang mapukaw ang atensyon
at isip ng iba.
PAANDARAN
 Isang mekanismo ng pagpapahiwatig na karaniwang
nakatuon at umiikot sa isang paksa on tema na hindi
mailahad nang tahsan at paulit-ulit na binabanggit sa
sandaling may pagkakataon.
TULAY O TAGAPAMAGITAN
PAHATID
 Isang mensaheng pinagtutuunan ay ang akto ng
pagpapadala sa pamamagitan ng isang sugo.
PASABI
 Mensaheng pinapasabi sa isang tagapamagitan.
PABILIN
 Isang mensaheng nagsasabi ng atas o ibig ipatupad
sa tumatanggap ng mensahe bilang pagsunod o
pagbibigay-layaw sa nagmemensahe.
PAABOT
 Isang mensaheng ipinapadala roon sa panig na may
kalayuan upang maluwalhating magkaunawaan
09/22/2021
Ekspresyong Lokal sa Komunikayong Pilipino
Layon ng mmga Ekspresyong Lokal
 Binanggit ni Maggay (2002) na ang pagkakaroon ng
mga Pilipino ng isang komunidad na ang lahat ay
nakikihalubilo sa isa’t isa at namumuhay madalas
nang sama-sama ay nagsisilbing pagkakataon upang
ang linyang humahati sa mga pribadong bagay at
impormasyong publiko ay lumabo at minsan ay
tuluyan nang maglaho.
Layunin Halimbawa
Paggamit ng Paki-abot, pakisabi, pagbilin
tagapamagitan
 Pagbubunyag ng Ipagtapat, ihinga, isiwalat,  Makating bibig,matalas ang bibig, bibig ng bayan,
tinatagong kalooban isambulat maduming bibig, itikom ang bibig
Pagpapakita ng pakitang-tao, pabalat-bunga LABI
kagiliwan  Kagat-labi, naglalaway,inginunguso
Pagtatampok ng bidahan, pabida, bida-bida,
sarili pabonggahan DILA
Pagtugon nang talastasan, batuhan, pagtalunan  Nadulas ang dila, maikli ang dila,umatras ang dila
tuwiran
Pagsisiwalat ilantad, ipagwagwagan, isiwalat, NGIPIN
itsismis  Nagtitiim ang bagang at ngipin
Pagtitipon kumustahan, beso-beso, tsikahan
Paghahayag ng ipagbigay-alam, ibalita,ipabatid NGITI
balita  Ngiting aso, ngiting pilit, ngiting abot-tainga
Pagpapahayag sa bugtungan,pagtalunan,balagtasan,
panitikan batutian TAWA
 Bungisngis,hagikgik, hagalpak, halakhak
Pagpapahiwatig sa mga Ekspresyong Lokal
 Pinatunayan din ito ng pahayag nina Fortunato at
Valdez (2003) na marami ang nagsasabi na hindi isang MUKHA
direktang wika ang Filipino, dahil ang mga Pilipino ay  Mukhang maasim, maamong mukha, mukhang
isang lahi na hindi diretsong magsalita, na hindi kontrabida, matigas ang much
prangka.
ULO
Berbal Parinig, pahaging, padaplis,  Pag-iling, pagtungo,taas-noo, paulit-ulit na
paramdam, papansin pagtango, paglagay ng hintuturo sa sentid
‘Di berbal Pananahimik at paggamit ng iba
pang bahagi ng katawan BALIKAT
Kombinasyon Ligoy, tampo, biro, lambing, dabog,  Pagkikibit-balikat, pagdantay sa balikat, pagtapik sa
maktol, paglalangis balikat

Bahagi ng Katawan at Paggalaw nito na may Pahayag
na Kargado ng Pahiwatig
BUHOK
 Maputi na ang buhok, humahaba na ang buhok,
tatlong puyo, kalbo
NOO
 Malapad ang noo, paliparan, taas-noo, kunot ang noo
KILAY
 Tinaasan ng kilay, salubong na kilay
MATA
 Tumirik ang mata, namalikmata, pinandilatan,
kinindatan, pinaningkitan, titigan, irapan, tinging
palihim, tinging pailalim, malayo ang tingin, mababa
ang tingin, mataas ang tingin sa sarili, pikit-mata
TAINGA
 Humahaba ang tainga, maliit ang tainga
ILONG
 Humahabang ilong, pango, pawising ilong
BIBIG
KAMAY
 Paninisi, pagtawag, paglaban, pagpapasya, pagsang-
ayon, pagtanggi, pagpapahinto, paghingi,
pagpapaubaya, paglalahad ng kawalan, paglalahad
ng pagkamayroon, dami at bilang, pagsusumamo,
pag-asam, pamamaalam, paghuhudyat ng simula at
pagtatapos, paghiling, pagharang, pagkapanalo,
pagkuha ng atensyon, pamamaywang, pagkamot sa
ulo, pagkakaunawaan, pagsasama at pakikiisa, pag-
akbay, pagpapalakas ng loob at pagpuri
BAYWANG HANGGANG HITA
 Upong otso, upong de-kuwatro, upong pambahay,
pagkembot
BINTI HANGGANG PAA
 Pagkuyakoy, pagpadyak, pagdabog, pasuray-suray
na lakad, lakad-prusisyon, lakad-pagong, hinahabol
ng kabayo
Ekspresyong Lokal sa mga Pahayagan
 Sa pag-aral ni Sayas na inilahad nina Fortunato at
Valdez (2003), na Ganyan ang Wika sa Pahayagan
Noon: Paano siya Ngayon, ipinaliwanag ang estilo ng
wika sa mga pahayagan noon, ang kalikasan ng
 pagbabagong naganap sa wika noon at ang
prosesong pinagdaanan.
Ibinigay na halimbawa ang mga sumusunod:
Nakita rin na may iba-ibang paraan din ang paggamit
ng maaksyong salita para katawanin ang pagkapanalo
at pagkatalo.
 Sa pagkapanalo: pinaluhod, namayani, hinampas,
nanaig, lumusot, pinadapa, na-sweep, sinunog,
pinanis, umuusok, binasag, dinagit, lilipad,
pinasabog at iba pa.
 Sa pagkatalo: bagsak, taob, tuhog, basag, bugbog,
pinatalsik
09/30/2021
Mga Tiyak na Sitwasyong Pangkomunikasyon at
Iba’t Ibang Komunikasyong Kinasasangkutan ng
Pilipino sa Larang Akademiko Tungo sa Trabaho
(Pasulat)
Sitwasyong Pangkomunikasyo
 Hindi uunlad ang isang lipunan kung walang ugnayan
sa pagitan ng kanyang mamamayan. Marahil,
mananatiling kanya-kanya ang mga tao kung wala
silang kakayahang makipag-ugnayan sa bawat isa.
Kung sadyain ding mag-isa, hindi rin maaabot ang
pinakamatayog na potensyal dahil sinasabi nga sa
kasabihan, No Man is an Island. Hindi pa rin
matagumpay, malamang, kung nag-iisa.
 Ang kakayahang komunikatibo ng tao ay malaking
maitutulong sa pag-abot sa mga hangarin ng mga
kalahok sa komunikasyon na mahalaga sa lipunang
kanilang ginagalawan. Sa lipunan nagaganap ang
ugnayan sa pagitan ng mga tao at ang kahihinatnan
ng ugnayan ay para rin sa lipunan.
Halimbawa ng Sitwasyong Pangkomunikasyon
1. Lektyur, Seminar at Worksyap
 Halos walang pinag-iba ang lektyur at worksyap. Sa
maraming pagkakataon, ang lektyur ay ang panayam
ng isang taong eksperto sa larangang kaniyang
tinatalakay at ibinabahagi ito sa isang partikular na
awdyens. Sa Pilipinas mas inuugnay ito sa
akademikong pagkakataon tulad ng pagsasalita ng
isang propesor para isang klase sa unibersidad.
 Ang seminar sa kabilang banda ay tulad din ng
lektyur, subalit mas nakatuon ito sa mga paksang
pampropesyunal o teknikal. Maraming seminar ang
idinadaos sa labas ng akademya upang bigyang-
kaalaman ang mga propesyunal at mga
manggagawa. Dahil pareho ang paraan ng
pagsasagawa ng lektyur at seminar, maaaring
tingnan na lamang ang pagkakaiba nito sa tunguhin.
Ang lektyur ay mas akademiko ang tunguhin at ang
mga seminar naman ay mas pag-unlad na teknikal at
propesyunal.
 Samantala, worksyap naman ang tawag sa isang
gawaing pagsasanay sa isang tiyak na kasanayan na
isinasagawa matapos ang isang seminar o kaya’y sa
pagitan ng bawat pagtalakay. Kadalasan, kung gayon
tinatawag na seminar-worksyap ang mga ito. Kung
walang kasamang pagsasanay, itinuturing lamang ito
bilang simpleng seminar.
 Ang mga lektyur ay isinasagawa sa mga kolehiyo at
unibersidad upang lalo pang pagyamanin ang
kaalaman ng mga estudyante at propesyunal sa
akademya ukol sa isang paksang karaniwan ay
akademiko rin. Halimbawa, sa mga estudyanteng
kumukuha ng Sikolohiyang Pilipino. Maaari rin tong
daluhan ng sino mang interesado o ng mga guro o
propesor na nagtuturo o may interes sa nasabing
paksa.
 Seminar naman ang maaaring gawin sa pagpapataas
ng kaalaman, halimbawa ng estudyante sa
unibersidad, sa pangangalaga sa unibersidad. Dito,
ang pag-imbita sa kilalang tagapagsalita mula sa mga
non-governmental organization tulad ng Green
Peace Phils. Ay makatutulong. Ang kinatawan ng
organisasyon sa sitwasyong ito ay pwedeng
magbigay ng Seminar sa Kalagayan ng Katubigan sa
Pilipinas.
 Kung magsasagawa ng lektyur, seminar o worksyap,
kailangan lamang isaalang-alang ang mga
sumusunod:
 A. Magplano. Sa pagpaplano, kailangang matukoy
ang layunin at tema ng isasagawang aktibidad.
Mahalaga ring mapagdesisyunan kung saan
gaganapin ang lektyur o seminar, kailan at anong
oras, kung sino ang tagapagsalita at kung sino-sino
ang aanyayahang dadalo.
 B.Magbigay/Magpadala ng paanyaya sa
tagapagsalita. Matapos matukoy ang panauhing
tagapagsalita, padalhan siya ng liham paanyaya
upang malaman kung mapagbibigyan ba ito o hindi.
Ang mga detalyeng napag-usapan sa pagpapaplano
ay mahalaga, sapagkat depende rin dito ang
pagtugon ng tagapagsalita, dapat ding may
alternatibong tagapagsalita upang kung tatanggihan
ang paanyaya ay tiyak na may opsiyon pa upang
maimbitahan para sa programa.
 C. Gumawa ng patalastas. Kung maayos na ang mga
detalye at kumpirmado na ang panauhing
tagapagsalita, ipamahagi na ang impormasyon
upang maimbitahan ang tukoy na dadalo. Maaaring
 lumiham, ngunit kadalasang paraan na ngayon ang
free ad sa social media, partikular sa Facebook.
 D. Ihanda ang mga kagamitan. Kailangang ihanda na
ang mga kakailanganing ekwipment at iba pang
kagamitan upang matiyak na hindi
magkakaproblema sa itinakdang araw ng aktibidad.
2.Forum, Simposyum, Kumperensya at Kongreso
 Ang simposyum ay unang isinagawa ng mga Griyego
bilang isang pilosopikal na huntahan at karaniwang
may paksang pag-ibig at kagandahan. Sa
kasalukuyan, ang mga simposyum ay pagtitipon ng
‘di kalakihang bilang ng awdyens upang makinig at
makipagtalakayan ukol sa mga natatanging paksa
mula sa iba’t ibang tagapagsalita. Ang mga
tagapagsalita sa simposyum ay tumatalakay
kadalasan sa iba’t ibang perspektiba sa isang
pangkalahatang tema.
 Ang forum naman ay lugar kung saan maaaring pag
usapan at talakayin nang masinsinan ang isang paksa
o isyu. Kung gayon, ang ano mang anyo ng talakayan
na naglalayong pag-usapan ang isang napapanahong
isyu o paksa para higit itong maunawaan ng mga
kalahok ay maaaring maituring na forum.
 Kung tutuusin halos walang pinagkaiba ang
kumperensya sa isang simposyum. Ang
kumperensya ay isang pormal na pagtatagpo ng mga
tao upang talakayin ang mga ideya o suliraning
kaugnay ng isang paksa o isyu na kadalasang
tumatagal ng ilang araw. Karaniwang may iisang
tema ngunit may iba’t ibang paksa ang mga
kumperensya sa isang kumperensya.
 Ang katangiang ito ay hindi naman karaniwan sa
isang kongreso. Sa isang kongreso, may isang tiyak
na paksa o usapin kung kay’t nagtitipon ang mga
kalahok dito. Halimbawa, upang maintelektwalisa
ang wikang Filipino, nagdaos ng kongreso ang
Komisyon sa Wikang Filipino upang magkaisa ang
mga lumahok na karaniwan ay akademista sa
pagsusulong ng nasabing layunin.
 Ang simposyum, kumperensya at kongreso ay
mahahabing mga mahahalagang forum upang
makapagdiskurso sa mataas na antas tungkol sa mga
usaping bayan at lipunan. Samakatwid, maaaring
isagawa ang mga komunikasyong ito para sa
susunod na paksa o sitwasyon:
3. Round Table at Small Group Discussion
 Ang mga maliliit na talakayang karaniwang
sinasalihan ng hanggang sampung kalahok at
pinamumunuan ng isa hanggang dalawang
facilitator o discussion leader na maikakategorya
bilang round table o small group discussions. Ang
mga katawagang ito ay nagkakapalitan. Ang isang
round table na small group discussion ay tinatawag
na ngayon sapagkat karaniwang isinasagawa na
nakaayos na pabilog ang mga kalahok. Ginagawa ito
upang mas manyutralisa ang ideya ng kapangyarihan
ng mga kalahok at higit sa lahat maging komportable
at malaya ang pagpapahayag.
Kung magsasagawa ng ganitong gawain, tandan
lamang ang mga sumusunod:
 A. Kailangan na ilahad nang malinaw ng facilitator o
discussion leader sa mga kalahok ang layunin ng
pagtatagpo.
 B. Kailangang ipaliwanag ang panuntunan sa
pakikibahagi o pagpapahayag ng ideya upang
maging maayos ang takbo ng pagtalakay.
 C. Habang may nagtatalakay, mahalagang may
nakatalaga upang magtala sa pinakamahahalagang
impormasyon at mga resolusyong napag-uusapan ng
pangkat.
 D. Bilang pagwawakas, kailangang ihayag muli ng
facilitator ang mahahalagang puntong naitala mula
sa talakayan.
4. Pulong at Asembliya
 Ang pulong ay regular na pagkikita ng mga opisyal
at/o mga kasapi ng isang grupo o organisasyon.
Kadalasan itong regular na ginagawa sa isang regular
na interbal. Nagpupulong ang mga opisyal at/o
kasapi upang mapag-usapan ang ilan sa mga isyung
kinakaharap nila bilang organisasyon, o ‘di naman
kaya’y pag-usapan ang napapanahong plano para sa
pag-unlad at kabutihan ng organisasyon.
 Ang isang asembliya naman ay malakihang pulong
na nilalahukan ng mga miyembro ng isang
organisasyon o stakeholder nito upang talakayin ang
pinakamahahalagang isyu na kinahaharap ng buong
sistema o organisasyon. Karaniwan naman itong
isinasagawa minsan sa anim na buwan o isang taon.
Mahalagang gawin ang mga sumusunod sa (considerate). Inilarawan din ang mga sumusunod na
pagsasagawa ng pulong: pag-uuri na angkop sa komunikasyon sa trabaho
 A. Ihanda ang adyenda ng pulong. Ang mga sumusunod ay inaasahang katangian ng
 B. Ipamahagi ang adyenda bago ang pagpupulong. liham ayon sa Patnubay sa Korespondensiya opisyal
 C. Talakayin nang masinsinan ang bawat aytem sa ng KWF (2015):
adyenda.  Malinaw
 D. Hingin ang opinyon ng mga kalahok ukol sa mga  Wasto
paksang pinag-uusapan.  Buo
 E. Itala ang mga mahahalagang napag-usapan sa  Magalang
pulong  Maikli
 Kumbersasyunal
5. Programa sa Radyo at Telebisyon  Mapagsaalang-alan
 Isa pang epektibong plataporma para sa
pagbabahagi ng mga impormasyon ang programa sa MGA URI NG LIHAM
radyo at telebisyon. Nagiging kasangkapan ang mga  Pagbati
ito upang mas maabot ang nakararaming  Paanyaya
mamamayan upang malaman nila ang  Tagubilin
mahahalagang balita, isyu at mga impormasyong  Kahilingan
maaaring maging daan ng kanilang pagkamulat. Ang  Pagsang-ayon
pagkamulat na ito ay may kaakibat din ng  Pagtanggi
pagpapatalas sa isip na mahalaga upang maging  Pag-uulat
aktibo ang bawat isa sa pakikilahok at pakikisangkot  Pagsubaybay
sa mga isyung kinakaharap ng bayan at lipunan.  Pagbibitiw
 Paghihirang
 Ilan sa mga programang panradyo at telebisyon na  Kahilingan ng Mapapasukan
may malaking ambag sa pagpapataas ng antas ng  Pagtatanong
kamalayan ng mga Pilipino ay ang mga  Panawagan
dokumentaryo, mga balita at mga panlabas na  Patunay
panlibang na kritikal na tumatalakay sa mga isyung  IBA PANG KOMUNIKASYONG PASULAT SA TRABAHO
panlipunan o naglalarawan ng mga panlipunang
realidad.

 Ang mga sumusunod ay halimbawa ng mga

programa sa radyo at telebisyon: i-witness, Bawal
ang Pasaway kay Mareng Winnie, Reporter’s
Notebook, G Diaries, The Correspondents,
Investigative Documentaries, Failon Ngayon, Buhay
OFW, Lingkod Bayan, DZRH Operation Tulong at iba
pa.

Mga Liham
 Sa pasulat na paraan, mailalahad ang liham bilang
kagamitan sa komunikasyon sa trabaho. Ang
gampanin nito ay makalikha ng nagpapatuloy
(sustainable) na ugnayan sa pagitan ng mga
elemento ng isang organisasyon. Maaari itong
pababang daloy/downward (mula sa nakatataas o
awtoridad patungo sa ibaba) o pataas/upward (mula
sa nasa ibaba patungo sa mga awtoridad).

 Inilalahad sa Patnubay sa Korespondensiya Opisyal

ng Komisyon sa Wikang Filipino (2015) ang mga
sumusunod na inaasahang katangian ng mga liham:
malinaw, wasto, buo, magalang, maikli,
kumbersasyunal at mapagsalaang-alang
  Ang bahay na ito ay pagmamay-ari ng mga
Hernandez.
 Si Benedict ang kumuha ng baso kanina.
 Binilisan ng bata ang paglalakad sapagkat siya ay
natatakot.
May at Mayroon
MAY
1. Ginagamit ang “may” kapag sinusundan ng
pangngalan.
2. Kapag sinusundan ng pandiwa.
3. Kapag sinusundan ng pang-uri.
Halimbawa:
10/06/2021  May pera ka ba?
Lektyur Worksyap  Lahat sila ay may regalong matatanggap.
Hugot sa iyong Iskema  May sasabihin ako sa’yo.
 Wastong Gamit ng mga Salita  May pupuntahan ako sa Sabado.
 May mahalagang bagay kang dapat matuklasan.
Nang at Ng  May magandang anak si Mang Jose.
NANG
1. Kung ang sumusunod na salita ay pandiwa (verb). MAYROON
2. Pag-uulit ng pandiwa. 1. Kapag may napasisingit na kataga sa salitang
Halimbawa: sinusundan nito.
 Talon nang talon ang mga bata. Halimbawa:
 Lipad nang lipad ang mga kalapati.  Mayroon pa bang magsasalita ukol sa paksang ito?
 Nasaktan si Gorrio nang iwanan siya ng kanyang  Mayroon po kaming isusumbong sa inyo.
kasintahan.  Si Marvin ay mayroon ding magagandang katangian
 Biglang nagkagulo ang mga tao nang lumabas sa tulad ni Joseph.
pinto si Lovi Poe.
2. Ginagamit na panagot sa tanong.
3. Kung ang sumusunod na salita ay pang-uri Halimbawa:
(adjective).  May bagyo ba? –Mayroon
4. Kung gagamitin sa unahan ng pangungusap.  May takdang-aralin ka ba? –Mayroon po
Halimbawa:  May maaasahan ba akong tulong sa kanya? –
 Ang lumakad nang matulin kung matinik ay malalim. Mayroon naman
 Sumuko nang mahinahon ang mga magnanakaw.
 Nang lumalim ang gabi ay nagsimulang mag-uwian Subukin at Subukan
ang mga bisita. SUBUKIN
 Nang umapaw ang tubig sa ilog ay nagsimulang  Ang “subukin” ay nangangahulugan ng pagsusuri o
lumikas ang mga residente. pagsisiyasat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o
bagay. (To try, to test)
5. Ang “nang” ay ginagamit bilang pinagsamang na at Halimbawa:
na.  Ang batang ito ay susubukin natin sa basketball.
Halimbawa:  Subukin mong kumain ng gulay at prutas upang
 Aalis ka nang hindi nagpapaalam? (Aalis ka na, na sumigla ka.
hindi nagpapaalam?)  Susubukin ng mga mga tagalalawigan ang galing ng
 Gawin mo nang hindi nagrereklamo. (Gawin mo na, mga tagalungsod.
na hindi nagrereklamo.)
 Ang uniporme ay itiniklop nang hindi pa pinaplantsa. SUBUKAN
(Ang uniporme ay itiniklop na, na hindi pa  Ang “subukan” ay nangangahulugan ng pagtingin
pinaplantsa.) upang malaman ang ginagawa ng isang tao. (To spy,
see secretly)
NG Halimbawa:
 Sa ibang mga hindi nabanggit sa itaas na  Subukan mo siya upang malaman mo ang kanyang
pagkakataon ay automatic na “ng” ang dapat sikreto.
gamitin.  Ani Erap noon, “Wag niyo akong subukan!”.
Halimbawa:
 Subukan natin kung ano ang ginagawa ng mga bata  Malakas din ang patahian nila katulad ng patahian
sa kabilang silid. ninyo.
Pahirin at Pahiran Kila at Kin
PAHIRIN KILA AT KINA
 Ang “pahirin” ay nangangahulugan ng pag-alis o  Walang salitang kila. Ang Kina ay maramihan ng kay.
pagpawi sa isang bagay o alisin ang bagay. Halimbawa:
Halimbawa:  Pakidala ang mga laruang ito kina Benny at Maris.
 Pahirin mo ang iyong pawis sa noo.  Makikipag-usap ako kina Vic at Nona.
 Pahirin mo ang iyong uling sa mukha.
Pinto at Pintuan
PAHIRAN PINTO
 Nagagamit ang “pahiran” sa kahulugang paglalagay  Ang “pinto” (door) ay bahagi ng daanan na isinasara
ng bagay at karaniwan ay sa bahagi ng katawan. at ibinubukas. Ginagawa ito upang ilagay sa pintuan.
Halimbawa: Halimbawa:
 Pahiran mo ng vicks ang aking likod.  Isinara niya ang pinto upang hindi makapasok ang
 Pinapahiran ng langis ng dalaga ang kanyang buhok. lamok.
 Bakit mo pinapahiran ng alkohol ang iyong mga
kamay? PINTUAN
 Ang “pintuan” (doorway) ay ang kinalalagyan ng
Operahin at Operahan pinto. Ito rin ang bahaging daraanan kapag bumukas
OPERAHIN na ang pinto.
 Tinutukoy ng “operahin” ang tiyak na bahagi ng Halimbawa:
katawan.
Halimbawa:  Nakaharang sa pintuan ang paso ng halaman kung
 Kailan nakatakdang operahin ang iyong bukol sa kaya't hindi niya maisara ang pinto.
dibdib?
 Ooperahin ang tiyan ni Rey sa sabado. Hagdan at Hagdanan
HAGDAN
OPERAHAN  Ang “hagdan” (stairs) ay mga baitang na inaakyatan
 Tinutukoy nito ang tao at hindi ang bahagi ng at binababaan sa bahay o gusali.
katawan. Halimbawa:
Halimbawa:  Mabilis niyang inakyat ang hagdan upang marating
 Si Vic ay kasalukuyang inooperahan sa pagamutan ang klinika.
ng St. Lukes.
 Ooperahan si Rey sa tiyan sa sabado. HAGDANAN
 Ang “hagdanan” (stairway) ay bahagi ng bahay na
Rin, Raw at Din, Daw kinalalagyan ng hagdan.
RIN at RAW Halimbawa:
 Ang mga katagang “rin” at “raw” ay ginagamit kung  Matitibay ang hagdanan ng kanilang bahay kaya
ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at sa hindi gumuho ang hagdan niyong matapos ang
malapatinig na w at y. lindol.
Halimbawa:
 Tayo ay kasama rin sa mga inanyayahan. Walisin at Walisan
 Ikaw raw ang napipisil ng mga hurado na kakatawan WALISIN
sa ating pamantasan.  Ginagamit ang “walisin” (sweep the dirt) kung
 Sasakay raw siya sa unang bus na daraan. tumutukoy sa bagay na aalisin o lilinisin.
Halimbawa:
DIN at DAW  Walisin ninyo ang mga kalat sa sahig.
 Ang “din” at “daw” ay ginagamit kung ang salitang
sinusundan ay nagtatapos sa katinig maliban sa w at WALISAN
y.  Samantalang ang “walisan” ay tumutukoy naman sa
Halimbawa: lugar (to sweep the place).
 Takot din siyang magsinungaling kagaya mo. Halimbawa:
 Masakit daw ang ulo ni Marlon kaya hindi siya  Walisan ninyo ang sahig.
nakapasok sa klase.
 Kapag at Kung manok samantalang ang "bitiw" ay sa pagkawala o
KAPAG AT KUNG pag-alis sa pagkakahawak.
 Ipinakikilala ng “kung” ang dikatiyakan ng isang Halimbawa:
kalagayan.  Bitiwan mo ang mga braso ko kung hindi ay sisigaw
 Ipinakikilala ng “kapag” ang isang kalagayang tiyak. ako.
Halimbawa:  Nabitiwan ni Aling Nena ang mga pinamalengke
 Umuuwi siya sa probinsiya kapag araw ng Sabado. dahil sa takot.
 Hindi niya masabi kung Sabado o Linggo ang pag-uwi
niya sa probinsiya. Agawin at Agawan
AGAWIN AT AGAWAN
Kung ‘di at Kundi  “Agawin” ang isang bagay sa isang tao/hayop.
KUNG ‘DI AT KUNDI  “Agawan” ng isang bagay ang isang tao/hayop.
 Ang “kung ‘di” ay galing sa salitang “kung hindi” o if  Halimbawa:
not sa Ingles.  Ibig agawin ng bata ang laruan ni Jess.
 Ang “kundi” naman ay except.  Ibig agawan ng laruan ni Boy si Jess.
Halimbawa:
 Aalis na sana kami kung ‘di ka dumating. Suklayin at Suklayan
 Walang sinuman ang pwedeng manood kundi iyong SUKLAYIN AT SUKLAYAN
mga may tiket lamang.  “Suklayin” ang buhok ng sarili o ng iba.
 “Suklayan” ng buhok ang ibang tao.
Habang at Samantalang Halimbawa:
HABANG  Suklayin mo ang buhok ko,Luz.
 Ang isang kalagayang walang tiyak na hangganan,o  Suklayan kita ng buhok, Alana.
“mahaba”.
Halimbawa: Ikit at Ikot
 Kailangang matutong umasa habang nabubuhay. IKIT AT IKOT
 Ginagamit ang “ikit” para maipakita ang kilos na
SAMANTALANG paggilid mula sa labas patungo sa loob.
 Ang isang kalagayang may taning, o “pansamantala”.  Ang “ikot” naman ay mula sa loob patungo sa labas.
Halimbawa: Halimbawa:
 Nakikitira muna kami sa kanyang mga magulang  Nakatatlong ikit muna sila bago nila natunton ang
samantalang wala pa akong trabaho. daan patungo sa loob ng kuweba.
 Nahirapan pala silang makalabas ng tunnel. Umikut-
Kibo at Imik ikot muna sila sa loob nito bago nila nakita ang daan
KIBO AT IMIK palabas.
 Pagkilos ang tinutukoy ng “kibo”.
 Pangungusap ang tinutukoy ng “imik”. 10/13/2021
Halimbawa: LEKTYUR-WORKSYAP
 Wala siyang kakibu-kibo kung matulog. Pagbabagong Morpoponemiko
 Hindi siya nakaimik nang tanungin ko.
MORPOPONEMIKO
Taga- at Tiga- Karamihan sa mga pagbabago sa anyo at
TAGA- AT TIGA- bigkas ng mga salita ay dulot ng pagdaragdag ng
 Walang unlaping tiga-. panlapi o pagsasama ng dalawa o higit pang morpema
 “Taga-” ang dapat gamitin. Gumagamit lamang ng upang bumuo ng salita. Ang naganap na pagbabago ay
gitling (-) kapag sinusundan ito ng pangngalang tinatawag na pagbabagong morpoponemiko.
pantangi.
1. ASIMILASYON
 Halimbawa:
Sakop ng uring ito ang mga pagbabagong
 Taga-Negros ang napangasawa ni Norma.
nagaganap sa /ng/ sa posisyong pinal dahil sa
 Ako ang palaging tagahugas ng pinggan sa gabi.
impluwensya ng ponemang kasunod nito. Tulad ng
naipaliwanag na, isa sa tatlong ponemang
Bitiwan at Bitawan
pailong, /m, n, ng/ ang ginagamit batay sa kung ano
BITIWAN AT BITAWAN
ang punto ng artikulasyon ng kasunod na ponema
 Ang wastong gamit ay “bitiwan” at hindi bitawan.
upang maging magaan at madulas ang pagbigkas sa
Ang salitang-ugat ay bitiw at hindi bitaw. Ang
salita.
salitang "bitaw" ay ginagamit sa pagsasabong ng
 Kapag ang kasunod na tunog ay alinman sa /d, dating anyo ng salitang-ugat. Hindi naasimila ang
l, r, s, t/, ang panlaping pang- ay nagiging pan-. Ito ay tunog ng p, b, s, t.
nagiging pam- naman kapag ang kasunod na tunog ay
alinman sa /b, p/. Halimbawa:
[pang-] + bansa = pambansa (Xpamansa)
Nananatiling pang- kapag ang kasunod na [pang-] + luto = panluto (Xpanuto)
tunog ay mga katinig na /k, m, n, ng/ malapatinig
na /w, y/o patinig (a, e, I, o, u). Nilalagyan ng gitling Iba pang halimbawa:
(-) kapag ang salitang ugat ay nagsisimula sa patinig. pambukas = hindi pamukas
pambabae = hindi pamabae
URI NG ASIMILASYON pampaaralan = hindi pamaaralan
A. Parsyal o 'Di-ganap na Asimilasyon pampaligo = hindi pamaligo
Ito ay yaong karaniwang pagbabagong
nagaganap sa pailong na /ng/ sa posisyong pinal ng
isang morpema dahil sa impluwensya ng kasunod na
tunog. Ang /ng/ ay nagiging /n/ o /m/ o
nananatiling /ng/ dahil sa kasunod na tunog. Bukod
dito ay wala nang ibang pagbabagong nagaganap. PANG PAM PAN
(a, e, i, o, u) (b, p) (d, l, r, s, t)
Ito ay nangyayari sa panlaping Pang na naging (k, g, h, m, n, ng, w, y)
Pam kapag inuunlapi sa mga salitang nagsisimula sa P Pang-altar Pambansa Pandulan
at B at nagiging Pan kapag inuunlapi naman ang mga Pang-ehersisyo Pampanitikan Panlaro
salitang nagsisimula sa D, L, R, S, at T. Pang-isis Pambayan Panrangya
Pangkamay Pamabalarila Pansulat=panulat
Halimbawa: Panghukay Pambaranggay Pansukat=panulat
[pang-] + paaralan = pampaaralan Pangnayon Pambutas Pantali=panali
[pang-] + bayan = pambayan Pangyero Pampalengke Pantapal=panapal
Pang + baon = pangbaon - pambaon
2. PAGPAPALIT NG PONEMA O TITIK
Pang + lunas = panglunas - panlunas May mga ponemang napapalitan o nagbabago
[pang-] + dikdik = pandikdik sa pagbuo ng salita. Nagaganap ang pagpapalitan
[pang-] + taksi = pantaksi ng /r/ at /d/ kapag ang /d/ ay nasa pagitan ng
dalawang patinig.
B. Ganap na Asimilasyon
Bukod sa pagbabagong nagaganap sa Halimbawa:
ponemang /ng/ ayon sa punto artikulasyon ng 1. Ma + dami = madami – marami
kasunod na tunog, nawawala pa rin ang unang 2. Ma + dunong = madunong – marunong
ponema ng nilalapiang salita dahil sa ito ay inaasimila
o napapaloob na sa sinaunang ponema. Ang /e/ ay nagiging /i/
Halimbawa:
Halimbawa: ka + babae + han = kababaehan = kababaihan
[pang-] + palo = pampalo = pamalo
[pang-] + tali = pantali = panali Ang /o/ ay nagiging /u/
Halimbawa:
Iba pang halimbawa: biro + in = biroin – biruin
Ipambili – ipamili gugol + in = gugolin – gugulin
Ipambayad – ipamayad
Ipampasyal – ipamasyal 3. METATESIS
Pampalit – pamalit Kapag ang salitang-ugat ay nagsisimula sa /l/
Pamputol – pamutol o /y/ ay ginitlapian ng [-in], ang /l/ o /y/ ng salitang-
Pampasok – pamasok ugat at ang /n/ ng gitlapi ay nagkakapalit ng posisyon.
Pansaksak – panaksak
Pansulsi – panulsi Halimbawa:
-in + lipad = linipad = nilipad
Subalit hindi nangyayari ang asimilasyong -in + yaya = yinaya = niyaya
ganap sa lahat. May mga salitang nananatili ang
Nagkakapalitan ng posisyon ang mga ponema at kung
minsan ay may nawawala pa.
Halimbawa:
Tanim + an = taniman = tamnan
Lutas + in = lutasin = nilutas
Yari + in = yinari = niyari
4. PAGKAKALTAS NG PONEMA
Sa pagbabagong ito,
ponema sa loob ng salita
KASABIHAN
“Habang maigsi ang kumot, matutong
mamaluktot.” Ang ibig sabihin ay ang pagtitiis ay
bahagi ng buhay. Dapat na ang tao ay matutong
magtiis habang hindi pa dumarating ang tamang
pagkakataon para sa kanya. Sapagkat ang bawat
may nawawalang isa ay may kanya-kanyang oras kung kailan ang
kanilang bituin ay magniningning.

Halimbawa: KAWIKAAN
1. Sunod + in - sunodin - sundin Ang alak ay nagpapababa sa dangal ng
2. Takip + an - takipan - takpan isang tao, kaya isang kamangmangan ang
3. Dala + han - dalahan – dalhan magpakalulong dito.

5. PAGSUSUDLONG O PAGDARAGDAG
Kung bukod sa may hulapi na ang salitang
SAWIKAIN
pinapandiwa, ito ay sinusudlungan o dinaragdagan pa Amoy Pinipig = Mabango
ng isa panghulapi. /an/, /-han/, /-in/, /-hin/, /-an/,
o /anan/. TAYUTAY

Halimbawa: Mga Uri ng Tayutay

Antabay + an = antabayan = antabayanan
Alala + -han > alalahan + -in > alalahanin
6. PAGLILIPAT-DIIN
Pagbabago ng diin sa salita kapag nilalagyan
ng panlapi.
Halimbawa:
Luto + an = lutoan = lutuan
: maaring gamit sa pagluto o ipagluluto ng isang ulam.
10/21/2021
Iba-ibang Komunikasyong Kinasasangkutan
ng Pilipino sa Larang Akademiko tungo sa
Trabaho
“PASALITA”
Kasiningan sa Paglalahad
Nagiging masining ang paglalahad sa
pamamagitan ng may hanggang paggamit ng mga
transisyonal na panalita sa retorika tulad ng mga
salawikain, kasabihan, kawikaan, sawikain at mga
tayutay.
Halimbawa:
SALAWIKAIN
Puno man ng tagumpay ang buhay niya,
hindi pa rin siya masya. Tunay nga, ang hindi
lumingon sa pinanggalingan,’di makararating sa
paroroonan.
1. Pagtutulad (Ingles: Simile)
Ito ay isang paghahambing sa dalawang
magkaibang tao, bagay, pangyayari atbp.
Gumagamit ang pagtutulad ng mga salitang tulad
ng, katulad ng, parang, kawangis ng, animo,
kagaya ng atbp.
Halimbawa:
Ikaw ay kagaya ng ibong lumilipad
Ang kagandahan mo ay tulad ng isang anghel.
2. Pagwawangis (Ingles: Metaphor)
Ito ay katulad ng pagtutulad, maliban sa
hindi ginagamit ang mga salitang tulad ng,
katulad ng, parang, kawangis ng, animo, kagaya
ng atbp.
Halimbawa:
Si Jon ay lumalakad na babae.
Malakas na lalaki si Ken.
3. Pagtatao (Ingles: Personification)
Ito ay pagsasalin ng talino, gawi at
katangian ng tao sa bagay.
Halimbawa:
Ang mga damo ay
Tumatawa ng malakas ang mga puno.

4. Eksaherasyon (Ingles: Hyperbole)
Ito ay lubhang pinalalabis o pinakukulang
ang katunayan at kalagayan ng tao, bagay,
pangyayari atbp.
Halimbawa:
Ang pagmamahal ko sa iyo ay sinlayo ng buwan.
Parang nabiyak ang aking ulo sa kaiisip sa ginawa
mo.
5. Pag-uyam (Ingles: Sarcasm/Irony)
Isang tayutay na kung saan ito ay
pangungutya o pang-aasar ito sa tao o bagay.
Halimbawa:
Ang sipag mo naman, Juan. Makikita ko ang sipag
mo sa marumi mong kwarto.
Sa kagandahan mo, nakikita ko ang mga butas-
butas at mga tagyawat ng mukha mo.
6. Paglipat-wika
Ito ay paggamit ng pang-uri upang
ipaglalarawan ang mga bagay.
Halimbawa:
Ang masayang larawan ni Pedro ay nagpakikita ng
kanyang emosyon ngayon.
Ang ulilang bag na iyan ay galing kay Celia.
7. Paglilipat-saklaw (Ingles: Synecdoche)
Pagbanggit ito sa bahagi ng isang bagay o
ideya bilang katapat ng kabuuan.
Halimbawa:
Tatlong kamay ang tumutulong sa kawawang
ulila.
Si Santiago ay humingi ng kamay ng dalaga.
8. Pagtawag (Ingles: Apostrophe)
Ito ay pagtawag sa mga bagay na parang
kinakausap sila.
Halimbawa:
O Pag-ibig, nasaan ka na?
Galit, layuan mo ako magpakailanman.
9. Tanong Retorikal (Ingles: Rhetorical Question)
Mga tanong ito na hindi nangangailangan
ng sagot.
Halimbawa:
Kailangan ko bang tanggapin na hindi niya ko
mapapansin at mamahalin?
Wala na bang pag-asa na makaahon tayo sa
kahirapan nang dahil sa mga sunud-sunod na mga
problema natin?
10. Pagpapalit- tawag (Ingles: Metonymy)
Ito ay pansamantalang pagpapalit ng mga
pangalan ng bagay na magkaugnay.
Halimbawa:
Igalang dapat ang mga maputing buhok.
Mas magiting ang panulat kaysa espada.
11. Paghihimig (Ingles: Onomatopoeia)
Ito ay pagpahiwatig ng kahulugan sa
pamamagitan ng tunog o himig ng mga salita.
Halimbawa:
Maririnig ko ang tiktok ng orasan.
Maingay ang aw-aw ng aso kong si Iggy.
12. Pag-uulit (Ingles: Alliteration)
Ginagamit nito ang magkatulad na titik o
pantig sa simula ng dalawa o mahigit pang
salitang ginagamit sa isang pangungusap.
Kapangyarihang magbigay-saya o lugod
Halimbawa:
Si Sam ay sumasayaw sa silid-aralan.
Masipag maglaba ang mga magulang mo.
Kapangyarihang magbigay-saya o lugod
Ang mga likhang pahayag ng manunulat at
tagapagsalita ay nagbibigay-kasiyahan.
Makapangyarihan ang wika sa mga larang na ito.
Kaya nitong makapagluha sa tuwa sa sinumang
nalulumbay.
Halimbawa
Pinapangarap kong makasama noon sa pagtanda
ang isang Marian Rivera. Ako ay hamak na
mangingisda. Hindi ako kasingwapo at kasinkisig
ni Dingdong Dantes kaya alam ko sa aking sarili
ang dapat na para sa akin. Hindi man si Marian
ang nabingwit ng aking pag-ibig, nariyan naman si
Neneng. Hindi man siya si Marimar, nakatira
naman siya sa tabing-dagat. Hindi man siya si
Dyesebel, amoy-isda pa rin naman ang aking si
Neneng.

Mapagkunwari o mapagmalabis na paggamit ng

wika
Kaugnay ng unang katangian, sa ilalim ng
mga tayutay, malimit na gawing bahagi ng
pahayag ang pagbibigay-katauhan at
pagmamalabis. Nilalayon nitong tumalon mula sa
reyalidad patungo sa mapaglarong mundo ng
imahinasyon ng awdyens.

Halimbawa
Madalas akong dalawin ng kalungkutan kapag
nag-iisa. (Personipikasyon)
Kaangkupan at katiyakan sa paggamit ng wika sa
pagpapahayag
Epektibo ang retorika kung palaging
kaagapay nito sa pagbuo ng pahayag ang balarila
o grammar. Hindi lang sapat na matalinhaga ang
pahayag, mahalagang nauunawaan ang mga
salitang ginamit.

Halimbawa:
Mayaman ang pamilyang aking nakagisnan.
Mabiyaya sa ulan ang aming palayan.
Masaganang ani ang iaalay sa pista.