2.

1 Φάσεις- Ιστορία-

Στην ίδια θέση με τον Παρθενώνα υπήρξαν, προγενέστερα, και άλλοι ναοί σε διάφορες
ιστορικές περιόδους. Τον 7ο αι. π. Χ., την γεωμετρική περίοδο, χτίστηκε ένα ξύλινος ναός με
λίθινη βάση και πήλινες μνημειακές διακοσμήσεις θριγκού και στέγης, ενώ παρατηρήθηκε
και ένας πρώιμος αρχαϊκός περίπτερος ναός(6ου αι.), πώρινος, με πώρινα εναέτια γλυπτά.
Ακόμη το 566 π. Χ. έγινε αναδιαμόρφωση του τότε ναού και μερική ανανέωση των γλυπτών
κατά την περίοδο της Παναθηναϊκής εορτής.

Ακολούθησαν οικοδομικές φάσεις του ΠροΠαρθενώνος, όπως ονομάστηκαν, και

χωρίστηκαν σε δύο ιστορικές περιόδους. Κατά την δεκαετία 495-480 π. Χ. χτίζεται ο πρώτος
τεράστιος ναός- περίπου 11 μέτρων ύψος με διαστάσεις 50x75- εξάστυλος, δωρικού
ρυθμού, ο οποίος δεν ολοκληρώθηκε πότε. Αρχικά ονομαζόταν «εκατόμπεδος νεώς»,
καθώς είχε μήκος 100 αττικών ποδών και αναφερόταν κυρίως στο κεντρικό τμήμα του
ναού, όπου βρισκόταν το λατρευτικό άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου. Ύστερα, μετά τη νέα
μελέτη του Dörpfeld* ονομάστηκε Παρθενών Ι.

Μετά την μάχη του Μαραθώνα, το έργο συνεχίστηκε αλλά με μάρμαρο(Παρθενών II) και
οι διαστάσεις του περιορίστηκαν. Είναι άγνωστο σε ποιο κατασκευαστικό σημείο έφτασε
όταν διακόπηκε από την περσική καταστροφή το 480. Το 447 π. Χ. αρχίζει να
κατασκευάζεται ο Περίκλειος Παρθενώνας (Παρθενών III), εγκαινιάστηκε σε εννέα μόλις
χρόνια, το 438 π. Χ., αλλά συνεχίστηκαν οι εργασίες στο γλυπτό διάκοσμο μέχρι και το 432.

2.2. Τυπολογική ανάλυση

Ο Παρθενώνας είναι οκτάστυλος, περίπτερος ναός με εξάστυλο αμφιπρόστυλο σηκό και

έχει γενικές διαστάσεις στο ύψος του στυλοβάτη 30,86 x 69,51 μ. Ο σηκός ήταν χωρισμένος
σε δύο άνισα μέρη. Ακολουθεί το σύνηθες αριθμό των κιόνων ενός περίπτερου ναού τις
κλασσικής περιόδου, δηλ. τη σχέση 2α+1 οπού α είναι ο αριθμός των κιόνων στην
πρόσοψη. Επόμενος, έχει 8 x 17 κίονες. Ο σηκός είχε διώροφη δωρική στοά σε σχήμα «π»
και στέγαζε το λατρευτικό χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς Αθηνάς ύψους 10,10 μ.* Στα
δυτικά βρισκόταν ο οπισθόδομος, οποίος λειτουργούσε ως θησαυροφυλάκιο και
περιλάμβανε τέσσερεις ιωνικούς κίονες οι οποίοι στήριζαν τη στέγη. Το ύψος του ναού
έφτανε τα 13,72 μ.

Ανάλογα με την τοποθέτηση των κιόνων του πτερού στο στυλοβάτη και του ανοίγματος
του μετακιονίου σε κάτω βάσεις γινόταν ένας επιπλέον χαρακτηρισμός των ναών που μας
τον μας τον αναφέρει ο Βιτρούβιος **. Για τους πυκνόστυλους ίσχυε: Το μετακιόνιο 1,5
φορές η κάτω βάση ή λιγότερο. Από ναό του Παρθενώνα, όμως, φαίνεται πως δεν το
ακολουθούσαν πάντα, διότι ενώ μπορεί να χαρακτηριστεί πυκνόστυλος, ο λόγος είναι
2,357: 1,91= 1,23.

2.3 Υλικά και περιγραφή του ναού

Για την κατασκευή του ναού χρησιμοποιήθηκαν σε ορισμένα σημεία υλικά από τους
προηγούμενους ναούς που είχαν χτιστεί στη θέση αυτή. Βέβαια χρειάστηκαν ξανά
επεξεργασία πριν τοποθετηθούν. Ολόκληρο το μνημείο ήταν από πεντελικό μάρμαρο-
εκτός από τη στέγη που ήταν ξύλινη- από ξύλα κυπαρισσιού. Ακόμα και τα κεραμίδια της
στέγης ήταν από μάρμαρο. Στη θέση των υποθεμελιώσεων είχε χρησιμοποιηθεί πειραϊκός
ακτίτης.

Το κρηπίδωμα με τις βαθμίδες (δύο και η τρίτη ο στυλοβάτης, ο οποιος χωριζόταν σε 16

ίσα μέρη) αποτελεί την βάση στήριξης των σαράντα έξι εξωτερικών κιόνων συνολικά, αλλά
και των τοίχων. Οι σπόνδυλοι των κιόνων του Παρθενώνα είχαν ίσα ύψη και οι ραβδώσεις
του καθένα ήταν είκοσι- όσες ήταν συνήθως στους δωρικούς ναούς. Κάθε κίονας είχε
έντεκα σπονδύλους με μέση διάμετρο 1,91μ. Η άνοδος γινόταν από τα σκαλοπάτια στο
κέντρο τις κρηπίδας και από τις δύο στενές πλευρές.

Τα μονολιθικά κιονόκρανα έχουν απλούς δακτυλίους και άβακα. Η κλίση των ιμάντων
είναι παράλληλη με τη κλίση του εχίνου και ο αριθμός του είναι τέσσερεις.* Η αναλογία
των κιόνων είναι Η= 5,48 Δ. Ακόμη, το επιστύλιο του Παρθενώνος το αποτελούν τρία
στοιχεία κατά πλάτος** και είχαν προστεθεί σε αυτό εκ των υστέρων χάλκινες ασπίδες και
επιγραφές.

Στις δοκούς του περιστυλίου στηρίζεται η ζωοφόρος και η δικλινής στέγη με τα δύο
αετώματα, διακοσμημένα με γλυπτές παραστάσεις. Η ζωοφόρος που αποτελείται από
τρίγλυφους και μετόπες στις όψεις σχηματίζεται από μαρμάρινα κομμάτια τελείως
ανεξάρτητα. Το ύψος ολόκληρης της ζωφόρου είναι ίσο με το ύψος του επιστυλίου και
επίσης παρατηρείται ότι οι γενικές αναλογίες των μετοπών πλησιάζουν το τετράγωνο και
έχον γλυπτές αναπαραστάσεις.