PITANJA ZA ZAVRŠNI ISPIT IZ FILOZOFIJE PRAVA 

1. Koja je temeljna ideja Marksovog učenja ? 

Temeljna ideja Marksa da je ekonomska proizvodnja osnova političkoj i intelektualnoj

historiji, historija kao historija klasnih borbi, gdje je oslobođenje proletarijata shvaćeno
kao emancipacija čovječanstva iskazana 1848. godine u Komunističkom manifestu, s
metodološkog aspekta je razrađena u Kapitalu.

2. Šta je diktatura proleterijata ?

Prema Marksu proleterska diktatura nije ništa drugo nego forma neposredne
demokratije i vladavine demokratskim sredstvima. Diktatura proletarijata bila bi, u biti
vladavina radništva, proizvod klasne borbe, proizvođača protiv eksploatatorske klase,
konačno pronađen politički oblik u kojem je moguće izvršiti ekonomsko oslobođenje
rada.

3. Kako se definiše logika i kako se može podijeliti?

Logika se definiše kao nauka o pravilnosti mišljenja, ili nauka o zakonima mišljenja kojima
se razum ravna da bi u svojim radnjama poštivao pravilan poredak. Tu se dakako
pretpostavlja da se razum u svojoj djelatnosti mora držati nekih pravila.
Logiku kao disciplinu dijelimo na dva velika dijela: tradicionalnu i modernu
(ili matematičku) logiku.
Tradicionalna logika, nastala u kasnome srednjem vijeku od aristotelovske i stoičke
logike,obično se dijeli na tri dijela koji istražuju pojam, sud i zaključak. Pretpostavlja se,
naime, da naš um ima tri vrste svojih djelatnosti: poimanje, suđenje i zaključivanje. Osim
toga u logici se istražuju još definicije, raspodjele, dokazivanja i metodologija, ali to sve
više spada u teoriju o naukama.
Budući da su oblici ljudskog spoznavanja poimanje, suđenje i zaključivanje, tradicionalna
logika postavlja podjelu na pojam, sud i zaključak.

 
4. Koja je razlika između morala i zakona? 
Moral je po mnogo čemu sličan zakonu, međutim, za razliku od zakona on nema
političkih niti ekonomskih sankcija, već se oslanja na svijest pojedinca i društva, a kao
sankcije za nemoralno ponašanje mogu se javiti griža savjesti, prekor ili bojkot okoline.

1
5. Koje su dvije osnovne podjele etike? 

6. Čime se bavi etika normi? 

Etika norme se bavi prije svega jasnim razdjeljivanjem normi koje spadaju u vidokrug
etike, od normi koje nemaju nikakve stvarne veze s etičkim. Prvi je takvu podjelu načinio
Kant, jer je držao kako etičke norme zapovijedaju kategorički i apsolutno, bez ukazivanja
na eventualne dobrobiti nekog čina, dok ne-etičke (što ne znači, nemoralne) norme
zapovijedaju hipotetički -dakle, s obzirom na cilj koji se ima dostići. Prijedlog razlikovanja
etičkih i ne-etičkih normi koji ovdje dajemo svakako je na tragu Kantove razlike.

7. Kako Habermas objašnjava vlast zakona u modernim društvima? 

Vlast zakona u modernim društvima Jürgen Habermas objašnjava kao
institucionaliziranu asimetriju distribucije normativne moći. Konflikti
oko faktičkog važenja normi doživljavaju se u društvu kao političke
borbe oko političke moći i njenih resursa, koja vršenje političke vlasti
legitimira kroz norme.

8. Opisati poimanje političke modi i kako se ona legitimira 

9. Kako Habermas shvata političku javnost? 

10. Kada se javio sofizam, ko je najvedi predstavnik sofizma i šta je centar filozofskog 
istraživanja sofizma? 
Sofizam je filozofska škola koja je djelovala u klasično doba starogrčke kulture, u 5. i 4.
stoljeću p.n.e. U središte proučavanja stavljaju čovjeka i antropološke filozofske
probleme. Najpoznatiji predstavnik je Protagora (481. – 411.).

11. Koje su karatkeristike sofističkog relativizma? 

-Poriče apsolutnu istinu, jer će to ovisiti o svakom tumačenju koje proizvede.

- Percepcija istine može se vremenom promijeniti
- Odbacuje postojanje dobra ili zla, jer su ovi koncepti uvjetovani percepcijom svake
osobe ili grupe.
- Ne postoji kultura bolja od druge.
- Ne postoje ideje superiornije od drugih, relativizam prihvaća sve stavove.
- Univerzalni moral ne postoji, jer ovisi o kulturi koja ga ispovijeda.

2
12. Kada se prvi put javlja ideja prava prirode i kako ga sofisti interpretiraju? 
Ideja prirodnog prava pojavljuje se još u antičko doba. Prvi pomen ideje da
pored ljudskog, pozitivnog, postoji i neko drugo, više, prirodno pravo pripisuje
se učenju sofista. Oni pojmu nomos (poredak koji je Zeus uspostavio)
suprotstavljaju physis (antropološko značenje trajno vrednog u promenljivim
ljudskim stvarima).

13. Od čega zavisi status religijskih sloboda u državi?

Status religijskih sloboda u državi usko zavisi od načina na koji se religija
percepira i prakticira u određenom drustvu.

14. U čemu je bit problema filozofskog shvatanja slobode religije? 

Filozofska objaŠnjenja slobode religije pate od istoga problema kao i
konstitutivne teorije. One nisu u tanju da ekstrahuju jednu definiciju
religije koja bi objasnila sa nereligioznog aspekta poseban značaj
religije za dobro njene zaitite.

15. Objasniti „prirodu čovjeka“ u interpretaciji pojma demokratije. 

16. U čemu se sastoji suština dvije tradicije liberalnog mišljenja?

U svojoj knjizi „Dva lica liberalizma“, Džon Grej pravi razliku između
dve tradicije liberalnog mišljenja. Jedna tradicija, koja vuče korijene
od Loka, Smita, Kanta i upola od Mila, projekt je ispunjenja čiji je cilj
razvoj jednog sve savršenijeg društvenog poretka. Druga tradicija, čiji
su korijeni kod Hobsa, projekt je koegzistencije čiji je cilj održanje
društvenog poretka koji će biti sposoban da izmiri uvijek prisutne
ljudske sukobe.
.

 17. Koja je glavna karakteristika federacije? 

Glavna karakteristika federacije jeste njena sposobnost da u
zajedničkom političkom sistemu kombinuje nivoe vlasti, pri čemu
pojedinci i grupe mogu djelovati kao subjekti pokretani vrijednostima i
odlučivati za sebe, i nivoe vlasti na kojima će oni prihvatati da budu
objekti sve daljih odluka i uslova.

18. Koja je bit socijalno liberalnog pristupa pojmu građanskog društva?

3
“Ralf Dahrendorf razvija (socijalno) liberalan pristup teoriji građanskog
društva. Kao osnovna premisa njegove teorije se potvrđuje da je
građanstvo nužna pretpostavka civilnog društva koje se sastoji iz
građanskih prava i sloboda (zaštita vlasništva, jednakost pred zakonom,
dostojanstvo, sekularizam itd.), političkih prava (biračko pravo) i socijalnih
prava (minimalna socijalna sigurnost).

 19. Nabrojati i objasniti neka obilježja civilnog društva. 

-Kao prvo obilježje spominje se pluralitet organizacija i institucija. Za

građansko društvo je karakteristično mnoštvo institucija i organizacija koje
u svim životnim i socijalnim sferama trebaju svim građanima dati
mogućnost individualne realizacije diferenciranih životnih šansi i interesa.
-Kao naredno obilježje Ralf Dahrendorf označava autonomiju organizacija i
institucija. Pri tome je autonomija institucija i ogranizacija - crkve,
porodice, korporacije itd. - pojmljena
kao nezavisnost, najmanje ne direktna zavisnost od jedne instance
političke moći ili države. Pored toga su male i srednje korporacije, kao i
fondacije, asocijacije i udruženja označeni kao akteri građanskog društva.
Dok građansko društvo nastaje s jedne strane kroz takve
autonomne i nezavisne institucije i organizacije, ono je s druge strane isto
izvor autonomije takve društvene organizacije, pošto građansko društvo
uvijek omogućava stvaranje kontekstualnih uslova pod kojima takva
autonomna oblikovanja mogu uopšte nastati.
-Građansko društvo pretpostavlja definisani standard civilnih i civiliziranih
načina ponašanja.
- Izvođenja o pluralitetu, autonomiji i civilitetu su jasno pokazala da
građansko društvo bez navedenih karakteristika uopšte ne može
postojati.-Građansko društvo je sigurno polje socijalnih uloga. U socijalnim
ulogama sadržana očekivanja nisu samo refleks obavezne norme za sve
članove građanskog društva; one su i očekivanja pripadnosti socijalnim
grupama kao interesnim grupama, otuda da djelatni akteri pripadaju
različitim socijalnim grupama, oni su usmjereni na mehanizme rješavanja
konflikata. Struktuiranje socijalnih uloga u djelatna polja nastupa prema
mjerilu iz pozicije vlasti proisteklih uslova. Kroz uvođenje pojma životnih
šansi za označavanje predmetnosti disencije je dopunjen deficit o
sadržajima konflikata u građanskom društvu. Radi se, dakle, unutar
građanskog društva dešavajućih konflikata „o više životnih šansi ili o
odbrani jednog

4
 1. njihovog dostignutog nivoa, t.j. (iz pozicije vladajućeg) o pokušaju
osiguranja u privilegije transformiranih opcija u okviru
preovladjujućih kontekstualnih uslova, odnosno (iz pozicije
ovladanih) o ovaploćenju novih opcija isto na teret troškova
poznatih uslova, kada se lično ne radi o jednom novom kvalitetu
uslova.“

20. Objasniti značenje političke legitimnosti.

Politička legitimnost je - piše Helmut Willke - kontingentna formula moderne politike,
utoliko kada se specifično političko gledište procjenjivanja ili vrednovanja kontingentnih
odluka poveže sa univerzalnom deskripcijom imanentnih dostignuća (rezultata)
institucionalne politike u pojmu legitimnosti; legitimnost predstavlja u medijumu
političke moći važeću formu jedinstva politike, jer su se društvene funkcije
institucionalne politike za to specijalizirale, kolektivno obavezne odluke generirati i
sprovesti.