Ο ΦΙΛΟΠΑΤΡΙΣ

ΑΝΤΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ

Εισαγωγικά

«Ο Φιλόπατρις» είναι η πρώτη ωδή της πρώτης συλλογής του Κάλβου «Λύρα», που εκδόθηκε στη
Γενεύη το 1824. Η ωδή αυτή καθώς και η ωδή «Εις θάνατον» είναι τα μόνα ποιήματα του Κάλβου
που δεν αναφέρονται στην Επανάσταση του 1821. Η ωδή «Ο φιλόπατρις» είναι αφιερωμένη στην
ιδιαίτερη πατρίδα του ποιητή, τη Ζάκυνθο, της οποίας αποτελεί έναν εξαίσιο ύμνο.Είναι ένα ποίημα
γεμάτο αυτοβιογραφικά στοιχεία για τον ποιητή. Η γλώσσα είναι ιδιότυπη, δημοτική ανάμεικτη με
αρχαΐζουσα, και το ύφος πυκνό, υψηλό και σοβαρό. Οι συχνές αναφορές σε στοιχεία της αρχαίας
ελληνικής μυθολογίας φανερώνουν την επίδραση που δέχτηκε ο ποιητής από την τεχνοτροπία του
κλασικισμού.

ΔΟΜΗ

 1Η ΕΝΌΤΗΤΑ: (στροφές α’-ε’) Η τιμή προς τη γενέτειρά του τη Ζάκυνθο.

 2Η ΕΝΟΤΗΤΑ: (στροφές στ’-ια’) Η περιπλάνηση του ποιητή στην Ιταλία, στην Αγγλία και το
Παρίσι.
 3Η ΕΝΟΤΗΤΑ: (στροφές ιβ’-κβ’) Ο ύμνος προς τη Ζάκυνθο.
 4Η ΕΝΟΤΗΤΑ: (στροφές κγ’) Η ευχή του ποιητή να πεθάνει στην πατρίδα του.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

Ο ποιητής ξεκινά την Ωδή με μια προσφώνηση προς την ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Ζάκυνθο,
την οποία αποκαλεί «φιλτάτη πατρίς» και «θαυμασία νήσος». Ο ποιητής προσφέρει έναν ύμνο στην
πατρίδα του ως ανταπόδοση στο ποιητικό χάρισμα που του έδωσε η πατρίδα. Δεν θέλει να φανεί
αχάριστος απέναντί της, γιατί θεωρεί ότι η αχαριστία είναι κακό πράγμα και τιμωρείται από τους
θεούς. Ο ποιητής δηλώνει ότι, παρόλο που αναγκάστηκε να ξενιτευτεί μακριά της για πολλά χρόνια,
ποτέ δεν ξέχασε την πατρίδα του. Πάντα είχε μπροστά στα μάτια του το όραμα της Ζακύνθου.

Η πρώτη χώρα στην οποία τον έστειλε η ξενιτιά ήταν η Ιταλία. Την περιγράφει ως
ευτυχισμένη χώρα, που έχει ωραίο κλίμα και μεγάλη ανάπτυξη τεχνών (ποίηση). Επόμενος σταθμός
του ήταν η Αγγλία. Αρχικά, περιγράφει το άγριο τοπίο της, μετά αναφέρει τη δύναμη, τη δόξα και
τον πλούτο της και τέλος, το φιλελεύθερο καθεστώς της. Τρίτος σταθμός του ποιητή ήταν το Παρίσι,
το κέντρο των γραμμάτων και των τεχνών.

Παρά τους σπουδαίους τόπους που γνώρισε ο ποιητής, η Ζάκυνθος είναι η μόνη που
κυριεύει την ψυχή του. Εξυμνεί τις άφθονες φυσικές ομορφιές της. Επίσης, αναφέρεται στο
ρομαντισμό της νύχτας, όταν η ατμόσφαιρα γεμίζει με ερωτική διάθεση και με τα τραγούδια των
κατοίκων. Τα κορίτσια της Ζακύνθου είναι τα πιο όμορφα, ενώ η όμορφη μυρωδιά των κίτρων
ξεχύνεται ως το πέλαγος.

Ακόμη, το νησί είναι γεμάτο αμπέλια, ο ουρανός είναι καθαρός, ενώ η αδιάκοπη παρουσία
του ήλιου και του φωτός συντελεί έτσι ώστε να πλουτίζει η γη με καρπούς και άφθονη βλάστηση.

Για όλα αυτά, ο ποιητής υμνεί τη Ζάκυνθο, τη θεωρεί ευτυχισμένη. Περισσότερο ,όμως, τη
θεωρεί ευτυχισμένη επειδή η Ζάκυνθος δεν γνώρισε ποτέ τον βάναυσο τουρκικό ζυγό.

Η τελευταία στροφή αποτελεί και ξεχωριστή ενότητα, είναι μια ευχή του ποιητή. Ο ποιητής
εύχεται ολόψυχα να μην πεθάνει και να μην ταφεί στην ξενιτιά αλλά στην αγαπημένη του πατρίδα.
Διότι ο θάνατος μπορεί να γλυκάνει μόνο όταν ο άνθρωπος πεθάνει και ταφεί στην πατρίδα του.
 Ο ΦΙΛΟΠΑΤΡΙΣ
ΑΝΤΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ

ΙΔΕΕΣ

1) Η μεγάλη αγάπη που νιώθει ο άνθρωπος για την ιδιαίτερή του πατρίδα (φιλοπατρία),
καθώς και η νοσταλγία και ο πόνος του όταν βρίσκεται μακριά της, στην ξενιτιά.
2) Η ομορφιά μιας χώρας συμπληρώνεται από την απουσία ξένου τυραννικού ζυγού.
3) Πραγματικά ευτυχισμένος θεωρείται ο άνθρωπος που ζει αλλά και πεθαίνει στην πατρίδα
του.

Ερωτήσεις:

1. Ο ποιητής θέλει να υμνήσει τις ομορφιές της Ζακύνθου. Πώς το πετυχαίνει;

Ο ποιητής θέλοντας να υμνήσει τις ομορφιές της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Ζακύνθου,
χρησιμοποιεί δύο τρόπους. Στην αρχή την επαινεί άμεσα, εξυμνώντας τις άφθονες φυσικές
ομορφιές και τις χάρες της: τα δάση, τα βουνά, τα δέντρα, τις πηγές, τη θάλασσα, τους
γλυκούς ανέμους, το εύκρατο κλίμα της, το φως, τις μυρωδιές της. Επίσης, εξυμνεί την
ομορφιά των Ζακυνθινών κοριτσιών, καθώς και τους ανθρώπους που αγαπούν τη μουσική
και το τραγούδι. Ωστόσο, το πιο σημαντικό πράγμα είναι ότι δεν γνώρισε ποτέ την τουρκική
κατοχή (γι’ αυτό και την θεωρεί ευτυχισμένη).
Ο ποιητής υμνεί την πατρίδα του και έμμεσα, συγκρίνοντάς την με άλλες χώρες όταν ήταν
στην ξενιτιά. Πρώτα περιγράφει τις ομορφιές και τα χαρίσματα των άλλων χωρών, που τα
θεωρεί σημαντικά, καταλήγοντας όμως στη διαπίστωση ότι οι ομορφιές της Ζακύνθου είναι
περισσότερες και ανώτερες.

2. Στο ποίημα είναι έντονο το συναίσθημα της φιλοπατρίας. Να παρακολουθήσετε πώς

κλιμακώνεται και σε ποιο σημείο φτάνει στην κορύφωσή του.
- Από τον τίτλο της ωδής προβάλλεται το συναίσθημα της φιλοπατρίας.
- Αρχικά, εκφράζεται η ευγνωμοσύνη του ποιητή για τη γενέθλια γη και η ανταπόδοση
του για τα αγαθά που του πρόσφερε.
- Έπειτα τονίζει ότι η πατρίδα είναι συνεχώς στη μνήμη του ποιητή-στα όνειρά του-στα
μάτια του.
- Συγκρίνοντας τη Ζάκυνθο με τις άλλες σημαντικές χώρες, τη θεωρεί ανώτερη.
- Ο θάνατος γλυκαίνει στην πατρίδα.

3. Πού βλέπουμε την εικονοπλαστική δύναμη του ποιητή;

- Χρησιμοποιεί έντονες εικόνες και ποικίλες, κινητοποιώντας όλες τις ανθρώπινες
αισθήσεις.
- Εικόνες οπτικές (στροφή δ’ -> εικόνα μέρας) (στρ.ε’ -> η νύχτα) (στρ.ζ’ -> οι Μούσες που
χορεύουν)
- Εικόνες ακουστικές: στρ.β’ στ.7-10, στρ.στ’ στίχοι 29-30, στρ.ιγ’ στ.63-65
- Εικόνες της αφής: στρ.ιε’ στ.71-72, 73-74, στρ. ιζ’ στ.81-82,
- Εικόνες όσφρησης στρ. ιη’
4. Ποιες εικόνες συγκρατεί ο ποιητής από την πατρίδα του;
- Τα δάση, τα βουνά, τα δέντρα και οι πηγές της Ζακύνθου
- Η θάλασσα του Ιονίου πελάγους, που περιβρέχει το νησί
- Οι άνεμοι
- Οι βάρκες και τα πλοιάρια που ήταν γεμάτα Ζακυνθινούς
 Ο ΦΙΛΟΠΑΤΡΙΣ
ΑΝΤΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ

- Τα όμορφα κορίτσια της Ζακύνθου

- Το κλίμα
- Τα αμπέλια και η καθαρότητα του αέρα

5. Τι πιστεύει ο ποιητής Κάλβος ότι δίνει στον άνθρωπο την πραγματική ευτυχία;
Δεν είναι τίποτα άλλο από την ίδια την πατρίδα του. Το ύψιστο αγαθό για τον ποιητή
φαίνεται να είναι η πατρίδα, το να ζει κανείς και να πεθαίνει στην πατρίδα του. Καμιά χώρα
δεν μπορεί να σου προσφέρει την ευτυχία, όσο όμορφη κι αν είναι, παρά μόνο η πατρίδα
σου. Γι’ αυτό και θεωρείται ευτυχισμένος ο άνθρωπος που πεθαίνει και θάπτεται στην
πατρίδα του, σε αντίθεση με αυτόν που πεθαίνει στην ξενιτιά.
6. Να εντοπίσετε τρία βιογραφικά στοιχεία που μπορούν να βγουν από την ωδή.
- Ο ποιητής γεννήθηκε στη Ζάκυνθο. Εκεί πέρασε τα πρώτα παιδικά του χρόνια.
- Αναγκάστηκε να ξενιτευτεί και να ζήσει στην ξενιτιά πάνω από είκοσι χρόνια. [Ιταλία,
Αγγλία, Παρίσι]
- Όταν γράφει το ποίημα βρίσκεται μακριά από την πατρίδα του.