Γιατί θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ο πόνος

Εισαγωγή
Ο πόνος μπορεί να σας επηρεάσει  με πολλούς τρόπους. Μπορεί να σας εμποδίσει από τις
δραστηριότητές σας,  από το να κοιμάστε καλά, να χαίρεστε την οικογένεια και τους φίλους 
σας, μπορεί ακόμα να σας δημιουργήσει προβλήματα στο φαγητό. Ο πόνος  μπορεί επίσης να
σας προκαλέσει φόβο ή και κατάθλιψη.
Όταν πονάτε ή αισθάνεστε δυσάρεστα μπορεί να ανησυχήσετε την οικογένεια και τους φίλους
σας.
Οι  περισσότεροι πόνοι που οφείλονται στον καρκίνο μπορούν να  αντιμετωπιστούν με
θεραπεία. Όταν ο πόνος είναι πιο ήπιος θα αισθάνεστε  προφανώς περισσότερο δραστήριοι
και θα έχετε μεγαλύτερο ενδιαφέρον να  κάνετε πράγματα τα οποία σας ευχαριστούν.
Εάν πάσχετε από  καρκίνο και αισθάνεστε πόνο πρέπει να το πείτε αμέσως στο γιατρό ή στο 
νοσοκόμο σας. Το να ζητήσετε έγκαιρα βοήθεια για την καταπολέμηση του  πόνου μπορεί να
καταστήσει τη θεραπεία για τον πόνο περισσότερο  αποτελεσματική.
Τι προκαλεί τον καρκινικό πόνο;
Υπάρχουν  πολλές αιτίες οι οποίες προκαλούν πόνο στους πάσχοντες από καρκίνο. Ο  πόνος
στην περίπτωση καρκινικής νόσου προκαλείται  από την πίεση που ασκεί κάποιος όγκος στα
οστά, τα νεύρα ή στα όργανα  του σώματος. Επίσης και η ίδια η θεραπεία μπορεί να
προκαλέσει πόνο.
Μπορεί επίσης να εμφανίσετε πόνο ο οποίος δεν σχετίζεται με τη νόσο ή  τη θεραπεία της.
Όπως και άλλοι άνθρωποι  μπορεί να υποφέρετε από κεφαλαλγίες ή/και μυϊκούς πόνους.
Επειδή μπορεί  ήδη να λαμβάνετε φάρμακα για την αντιμετώπιση του καρκίνου ή του πόνου, 
συμβουλευτείτε το γιατρό ή το νοσοκόμο σας για το τι θα πρέπει να  πάρετε για την
καταπολέμηση του καθημερινού πόνου.
Απευθυνθείτε σε ειδικές Μονάδες Ανακουφιστικής Φροντίδας για το πως           πρέπει να
αντιμετωπιστεί ο  καρκινικός πόνος.
Και άλλες καταστάσεις -όπως η αρθρίτιδα, η οστεοπόρωση, η διαβητική               
αγγειοπάθεια, νευρολογικές παθήσεις και η μεθερπητική  νευραλγία- μπορούν να
προκαλέσουν πόνο. Και πάλι απευθυνθείτε στη Μονάδα μας για να βοηθηθείτε.
Θεραπεία για την αντιμετώπιση του καρκινικού πόνου
Ο  πόνος που οφείλεται στον καρκίνο αντιμετωπίζεται συνήθως με  φαρμακευτική αγωγή.
Ωστόσο παράλληλα με τη φαρμακευτική αγωγή μπορεί ο  ασθενής να υποβληθεί: σε
παρηγορητική χειρουργική επέμβαση, σε  ακτινοθεραπεία , σε Χημειοθεραπεία, τα οποία
μπορεί να προσφέρουν  ανακούφιση στα συμπτώματα.
Επιλέγοντας το σωστό φάρμακο
Οι  θεραπείες για την καταπολέμηση του πόνου λειτουργούν διαφορετικά από  άνθρωπο σε
άνθρωπο. Ακόμα κι όταν ένας γιατρός χρησιμοποιεί τα σωστά  φάρμακα και τις σωστές
θεραπείες με τον σωστό τρόπο, μπορεί να μην  επιτευχθεί η επιθυμητή ανακούφιση του
πόνου. Κατά τη διάρκεια της  θεραπείας σας για την καταπολέμηση του πόνου ενημερώστε το
γιατρό σας  για το πώς αισθάνεστε και για το αν σας βοηθά η θεραπεία. Οι  πληροφορίες που
τους δίνετε θα τους βοηθήσουν να σας βοηθήσουν να  επιτευχθεί η καλύτερη θεραπεία.
Οι γιατροί θα εργαστούν  προκειμένου να βρουν την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και τις
θεραπείες  για την καταπολέμηση του πόνου. Εσείς μπορείτε να βοηθήσετε προς αυτή  την
κατεύθυνση συζητώντας μαζί τους για:
 
 Τα αναλγητικά που έχετε λάβει στο παρελθόν και πόσο αποτελεσματικά ήταν στην περίπτωσή
σας.

 Για  τα φάρμακα και τις άλλες θεραπείες (συμπεριλαμβανομένων και των  υγιεινών τροφών,
βιταμινών και άλλων «μη ιατρικών» θεραπειών) που  λαμβάνετε. Ο γιατρός πρέπει να γνωρίζει
και για τις άλλες θεραπείες που  δοκιμάζετε, καθώς και τα άλλα φάρμακα που λαμβάνετε.
Αυτό είναι  σημαντικό γιατί κάποιες θεραπείες και φάρμακα δεν έχουν  αποτελεσματικότητα
όταν συγχορηγούνται. Οι γιατροί μπορούν να βρουν φάρμακα τα οποία μπορούν να
λαμβάνονται ταυτόχρονα

 Για τυχόν αλλεργίες που έχετε συμπεριλαμβανομένων και αλλεργιών σε φάρμακα.

Για  τους φόβους και τις ανησυχίες σας σχετικά με τη φαρμακευτική αγωγή ή τη  θεραπεία
μιλήστε στο γιατρό σας . Μπορούν να απαντήσουν στα ερωτήματά  σας και να σας
βοηθήσουν να κατανοήσετε τη θεραπεία σας για την  καταπολέμηση του πόνου.
Είδη αναλγητικών
Πολλά φάρμακα  χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση του πόνου που οφείλεται στον 
καρκίνο και ο γιατρός σας μπορεί να σας χορηγήσει ένα ή και περισσότερα  από αυτά. Ο
κατωτέρω κατάλογος περιγράφει τα ποικίλα είδη φαρμάκων τα  οποία μπορεί να λαμβάνετε
καθώς και το σε ποια μορφή πόνου επιδρούν.  Ρωτήστε το γιατρό ή το νοσηλευτή σας να σας
πουν περισσότερα για το  φάρμακο το οποίο λαμβάνετε.
Για ήπιο έως μέτριο πόνο
Μη οπιοειδή: Ακεταμινοφαίνη  και μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (NSAID) όπως η
ασπιρίνη και η  ιβουπροφαίνη. Πολλά από αυτά μπορείτε να τα προμηθευτείτε χωρίς συνταγή 
ιατρού. Κάποια άλλα χορηγούνται μόνο με συνταγή ιατρού.
Για μέτριο έως έντονο πόνο
Οπιοειδή: Μορφίνη,  υδρομορφόνη, οξυκοδόνη και κωδεΐνη. Για τα φάρμακα αυτά χρειάζεται 
συνταγή ιατρού. Τα μη οπιοειδή μπορούν να χρησιμοποιηθούν και παράλληλα  με οπιοειδή για
την αντιμετώπιση του μέτριου έως και έντονου πόνου.
Για πόνο με αίσθηση μυρμηκίασης και καψίματος
Αντικαταθληπτικά: Αμιτριπτυλίνη,  ιμιπραμίνη, δοξεπίνη, τραζοδόνη. Για αυτά τα φάρμακα
χρειάζεται συνταγή  ιατρού. Η λήψη κάποιου αντικαταθλιπτικού δεν σημαίνει ότι πάσχετε από 
κατάθλιψη ή κάποια ψυχασθένεια.
Αντισπασμωδικά: Καρβαμαζεπίνη  και φαινυτοΐνη. Για αυτά τα φάρμακα χρειάζεται συνταγή
ιατρού. Η λήψη  κάποιου αντισπασμωδικού δεν σημαίνει ότι θα παρουσιάσετε σπασμούς. 
Bλάβες στο ήπαρ προκαλούνται όταν καταναλώνονται μεγάλες ποσότητες και  μεγάλα χρονικά
διαστήματα
Για τον πόνο που προκαλείται από οίδημα
Στεροειδή: Πρεδνιζόνη, δεξαμεθαζόνη. Για αυτά τα φάρμακα χρειάζεται συνταγή ιατρού.
Σχετικά με τις παρενέργειες
Όλα τα  φάρμακα μπορεί να έχουν κάποιες παρενέργειες αλλά δεν παρουσιάζονται σε  όλους
τους ασθενείς. Σε ορισμένους ανθρώπους παρουσιάζονται άλλες  παρενέργειες απ' ότι σε
άλλους. Οι περισσότερες παρενέργειες  παρουσιάζονται στις πρώτες λίγες ώρες από την
 έναρξη της θεραπείας και  εξαλείφονται σταδιακά. Ορισμένες από τις πιο συνηθισμένες
παρενέργειες  των αναλγητικών είναι οι εξής:
 

 Δυσκοιλιότητα (ανικανότητα  προς εντερική κινητικότητα). Ο καλύτερος τρόπος για την

πρόληψη της  δυσκοιλιότητας είναι η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας νερού, χυμών και 
άλλων υγρών, καθώς και πολλών φρούτων και λαχανικών. Ο γιατρός ή ο  νοσοκόμος μπορεί
να σας χορηγήσει κάποιο μαλακτικό των κοπράνων ή άλλα  καθαρτικά.

 Ναυτία και έμετος .  Όταν συμβαίνει αυτό συνήθως διαρκεί μόνο μία με δύο μέρες μετά
την  έναρξη της φαρμακευτικής αγωγής. Ενημερώστε το γιατρό ή το νοσοκόμο για  τυχόν
ναυτίες ή εμέτους. Μπορούν να σας χορηγήσουν κάποιο φάρμακο για  να εξαλειφθούν οι
παρενέργειες αυτές.

 Υπνηλία .  Ορισμένοι άνθρωποι οι οποίοι λαμβάνουν οπιοειδή αισθάνονται νωθρότητα ή 

υπνηλία όταν λαμβάνουν τη φαρμακευτική αγωγή για πρώτη φορά. Αυτό  συνήθως δε διαρκεί
πολύ. Εάν όμως αυτό σας δημιουργεί πρόβλημα, μιλήστε  γι' αυτό με τον γιατρό ή το
νοσοκόμο σας.

 Καταστολή της αναπνοής .  Αυτό συμβαίνει ορισμένες φορές όταν είναι αυξημένη η δόση
του φαρμάκου.  Ο γιατρός ή ο νοσοκόμος μπορεί να σας πει τι να προσέξετε και πότε να 
αναφέρετε την καταστολή της αναπνοής.

Πιο  σοβαρές παρενέργειες από τη λήψη αναλγητικών είναι σπάνιες. Όπως και  στην
περίπτωση των πιο συνηθισμένων παρενεργειών, συνήθως  παρουσιάζονται στις πρώτες λίγες
ώρες μετά την έναρξη της θεραπείας.   Εάν παρουσιαστεί κάποια από αυτές τις παρενέργειες
θα πρέπει να  ειδοποιήσετε αμέσως τον γιατρό ή το νοσοκόμο σας.
Πώς λαμβάνονται τα αναλγητικά
Τα  περισσότερα αναλγητικά λαμβάνονται από του στόματος. Τα φάρμακα που  λαμβάνονται
από του στόματος λαμβάνονται εύκολα και συνήθως κοστίζουν  και λιγότερο από τους άλλους
τύπους φαρμάκων. Τα περισσότερα φάρμακα  που λαμβάνονται από του στόματος είναι σε
μορφή δισκίων αλλά μερικές  φορές και σε μορφή σιροπιού το οποίο καταπίνεται. Εάν σας
είναι δύσκολο  να καταπιείτε και δεν μπορείτε να λάβετε δισκίο ή το υγρό για κάποιον  άλλο
λόγο, τότε υπάρχουν κι άλλοι τρόποι να λάβετε τα φάρμακα αυτά.  Αυτοί περιλαμβάνουν:
1. Πρωκτικά υπόθετα (φάρμακο το οποίο διαλύεται στο ορθό έντερο και απορροφάται από
το σώμα).
2. Αυτοκόλλητες ταινίες οι οποίες περιέχουν φάρμακο και τοποθετούνται πάνω στο
δέρμα (διαδερμικά)
3. Ενέσιμη μορφή. Υπάρχουν πολλά είδη ένεσης για την καταπολέμηση του πόνου. Στις
περισσότερες ενέσεις χρησιμοποιείται ένας        καθετήρας     ή μια βελόνα για την
τοποθέτηση του φαρμάκου κατευθείαν μέσα στο σώμα. Αυτές περιλαμβάνουν:
 

 Υποδόρια έγχυση - το φάρμακο τοποθετείται απλώς κάτω από το δέρμα με τη χρήση μίας
μικρής βελόνας.
  

 Ενδοφλέβια έγχυση - το φάρμακο τοποθετείται απευθείας μέσα στη φλέβα μέσω ενός
καθετήρα ο οποίος μένει μέσα στη φλέβα.

 Επισκληρίδιος έγχυση ή έγχυση εντός ενός ελύτρου - το φάρμακο τοποθετείται άμεσα

μέσα στη μέση με τη βοήθεια        ενός καθετήρα.

 Υποδερμική και ενδομυϊκή έγχυση - πρόκειται για ενέσεις οι οποίες τοποθετούνται πιο

βαθιά στο δέρμα ή  στον μυ κάνοντας χρήση βελόνας. Αυτές οι ενέσεις δεν συνιστώνται στην 
περίπτωση μακροχρόνιας θεραπείας για την καταπολέμηση πόνου που  οφείλεται στον
καρκίνο. Η συνεχής χορήγηση ενέσεων στο δέρμα και τους  μύες μπορεί να είναι οδυνηρή.
Επιπλέον οι ενέσεις χρειάζονται  περισσότερο χρόνο για να ενεργήσουν και θα πρέπει να
περιμένετε.

Πότε να πάρετε το αναλγητικό

Προκειμένου να δράσει καλύτερα το αναλγητικό:
 

 Λαμβάνετε  το φάρμακό σας σύμφωνα με το πρόγραμμα (την ώρα που πρέπει). Το να 
λαμβάνετε το φάρμακο κανονικά και σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού  σας, θα σας
βοηθήσει να ελέγξετε τον πόνο. Μην αμελείτε τις δόσεις του  φαρμάκου και μην περιμένετε
να χειροτερέψει ο πόνος για να πάρετε το  φάρμακο.

 Ρωτείστε το γιατρό ή τον νοσοκόμο σας για  το πώς και πότε να πάρετε κάποιο επιπλέον
φάρμακο. Εάν κάποιες  δραστηριότητες εντείνουν τον πόνο (για παράδειγμα η βάδιση), θα
πρέπει  ίσως να λάβετε μεγαλύτερη δόση αναλγητικών πριν από αυτές τις  δραστηριότητες. Ο
στόχος είναι να ΠΡΟΛΑΒΟΥΜΕ τον πόνο. Από τη στιγμή  που θα νιώσετε πόνο είναι πιο
δύσκολο να τον αντιμετωπίσετε.

Η  αντιμετώπιση του πόνου είναι σημαντική και υπάρχουν πολλά φάρμακα και  θεραπείες τα
οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για το σκοπό αυτό. Εάν  ένα φάρμακο ή μια θεραπεία δεν
είναι αποτελεσματικά, υπάρχουν πάντα  κάποια άλλα που μπορεί να δοκιμάσει κανείς.
Επιπλέον, εάν το πρόγραμμα  ή ο τρόπος με τον οποίο λαμβάνετε το φάρμακο δεν είναι
αποτελεσματικός  μπορούν να γίνουν αλλαγές. Μιλήστε στο γιατρό ή τον νοσοκόμο σας,
καθώς σε συνεργασία με εσάς θα βρουν το αναλγητικό το οποίο θα σας βοηθήσει
περισσότερο.
Μπορεί  να είναι χρήσιμο να κρατάτε σημειώσεις για το πώς δρα το φάρμακο. Με το  να
κάνετε μια καταγραφή και να την δείξετε στον γιατρό ή τον νοσοκόμο,  θα συμβάλλει στο να
γίνει η θεραπεία πιο αποτελεσματική.
¶λλες θεραπείες
Ο γιατρός ή ο νοσοκόμος  μπορεί να σας συστήσουν να δοκιμάσετε άλλες θεραπείες
παράλληλα με τη  φαρμακευτική αγωγή που σας χορηγείται, προκειμένου να ανακουφιστείτε 
περισσότερο από τον πόνο. Οι ασκήσεις χαλάρωσης συμβάλλουν στη μείωση  του πόνου.
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι τα κρύα ή ζεστά επιθέματα, το  μασάζ και η ξεκούραση
βοηθούν στην ανακούφιση του πόνου. Η μουσική ή η  τηλεόραση μπορεί να αποσπάσουν την
 προσοχή σας από τον πόνο. Τα μέλη  της οικογένειάς σας μπορεί να θέλουν να βοηθήσουν
στην εφαρμογή αυτών  των θεραπειών. Αυτές οι θεραπείες θα συμβάλλουν στην
αποτελεσματικότητα  των φαρμάκων και θα σας ανακουφίσουν από άλλα συμπτώματα αλλά
δεν θα  πρέπει να χρησιμοποιούνται αντί της φαρμακευτικής αγωγής.
Θεραπείες για τον πόνο χωρίς φάρμακα
Εδώ  παραθέτουμε κάποια παραδείγματα θεραπειών τα οποία συμβάλλουν στην  ανακούφιση
του πόνου. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τις θεραπείες αυτές  παράλληλα με την κανονική
φαρμακευτική αγωγή:
 

 Βιοανάδραση

 Αναπνοές και χαλάρωση

 Θετική σκέψη

 Μασάζ, άσκηση πίεσης, δονήσεις

 Διαδερμική ηλεκτρική νευρική διέγερση ( TENS )

 Απόσπαση της προσοχής

 Ζεστά ή κρύα επιθέματα

 Ανάπαυση

Ρωτήστε τον γιατρό ή το νοσοκόμο σας σχετικά με τις θεραπείες αυτές. Αυτοί θα σας δώσουν
περισσότερες πληροφορίες. Επίσης, η υποστηρικτική φροντίδα της Μονάδας   μας μπορεί να
σας βοηθήσει.
Όταν η φαρμακευτική αγωγή δεν αρκεί
Ορισμένοι  ασθενείς έχουν πόνους οι οποίοι δεν αντιμετωπίζονται με τη φαρμακευτική 
αγωγή. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν άλλες  θεραπείες για να
μειωθεί ο πόνος:
 

 Ακτινοθεραπεία . Αυτή η θεραπεία μειώνει τον πόνο συρρικνώνοντας τον όγκο. Για
ορισμένους ανθρώπους αρκεί μια και μόνο δόση ακτινοβολίας.
  

 Αποκλεισμός νεύρου . Το αναλγητικό εγχέεται απευθείας γύρω από κάποιο νεύρο στη
σπονδυλική στήλη για να εξαλειφθεί ο πόνος.

 Νευροχειρουργική . Στη θεραπεία αυτή κόβονται τα νεύρα του πόνου (συνήθως στη
σπονδυλική στήλη) προκειμένου να εξαλειφθεί ο πόνος.

 Χειρουργική επέμβαση .  Όταν ένας όγκος ασκεί πίεση στα νεύρα ή σε άλλα σημεία του
σώματος, η  χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση μέρους ή ολόκληρου του όγκου  μπορεί
να ανακουφίσει από τον πόνο.

Το πρώτο βήμα
Το  κλειδί για την επίτευξη της καλύτερης δυνατής αντιμετώπισης του πόνου  είναι η
συζήτηση με προσωπικό της Μονάδας σχετικά με τον πόνο που  αισθάνεστε. Απαντώντας στις
παρακάτω ερωτήσεις μπορεί να σας βοηθήσουν  να περιγράψετε τον πόνο που αισθάνεστε.
Εάν θέλετε γράψτε τις  απαντήσεις σας στο κενό που ακολουθεί μετά από κάθε ερώτηση.
Πού εντοπίζεται ο πόνος; Μπορεί να πονάτε σε περισσότερα από ένα σημεία. Μην
ξεχάσετε να καταγράψετε όλες τις περιοχές που πονάνε.
Με τι μοιάζει ο πόνος; Είναι  συνεχόμενος ; Είναι σπασμός; Έχει την αίσθηση του
καψίματος; Έχει την  αίσθηση μυρμηκίασης; Μπορεί να θέλετε να χρησιμοποιήσετε άλλες
λέξεις  για να τον περιγράψετε.
Πόσο έντονος είναι ο πόνος; Μπορείτε  να χρησιμοποιήσετε και μια αριθμητική κλίμακα και
να βαθμολογήσετε τον  πόνο από το 0 έως το 10: το 0 σημαίνει απουσία πόνου και το 10
σημαίνει  τον εντονότερο πόνο. Εάν θέλετε μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την κλίμακα 
έντασης του πόνου της σελίδας 19 για να βαθμολογήσετε τον πόνο.  Μπορείτε επίσης να
περιγράψετε τον πόνο χρησιμοποιώντας λέξεις όπως  μηδενικός, ήπιος, μέτριος, έντονος ή ο
εντονότερος δυνατός πόνος.
Τι είναι αυτό που βελτιώνει ή επιδεινώνει τον πόνο; Μπορεί  ήδη να έχετε βρει τρόπους
για τη ''βελτίωση'' του πόνου. Για παράδειγμα  η χρήση ζεστού ή κρύου ή η λήψη
συγκεκριμένων φαρμάκων. Μπορεί επίσης  να έχετε ανακαλύψει ότι το να κάθεστε ή να είστε
ξαπλωμένοι σε  συγκεκριμένες στάσεις ή ακόμα ορισμένες δραστηριότητες επηρεάζουν τον 
πόνο.
Εάν λαμβάνετε ήδη θεραπεία για την αντιμετώπιση του πόνου, πόσο
αποτελεσματική είναι η θεραπεία αυτή; Μπορεί  να θέλετε να περιγράψετε το πόσο
αποτελεσματική είναι η θεραπεία  λέγοντας κατά πόσο έχετε ανακουφιστεί από τον πόνο:
εντελώς, σχεδόν  εντελώς, καθόλου, κτλ.
Έχει μεταβληθεί ο πόνος; Μπορεί  στο πέρασμα του χρόνου να έχετε παρατηρήσει
αλλαγές στον πόνο. Μπορεί  να βελτιώνεται, να επιδεινώνεται ή να μεταβάλλεται. Για
παράδειγμα  μπορεί ο αρχικά μονότονος συνεχόμενος πόνος να έχει μετατραπεί σε 
μυρμηκίαση. Είναι σημαντικό να αναφέρετε τις όποιες μεταβολές του  πόνου. Οι μεταβολές
του πόνου δε σημαίνουν πάντα ότι ο καρκίνος  υποτροπίασε ή επεκτάθηκε. Περιγράψτε πώς
ήταν ο πόνος πριν και πώς  είναι τώρα.
Αφού συζητήσει μαζί σας για τον πόνο που  αισθάνεστε, το προσωπικό της Μονάδας μπορεί
να θέλει να σας εξετάσει ή  να ζητήσει τη διεξαγωγή ακτινογραφιών ή άλλων εξετάσεων.
Αυτές οι  εξετάσεις θα το βοηθήσουν να εντοπίσει την αιτία του πόνου.
 
 Έχοντας ένα σχέδιο
Με  το προσωπικό της Μονάδας συντάσσεται ένα σχέδιο ελέγχου του πόνου που  να
ανταποκρίνεται στις ανάγκες σας. Σε ένα σχέδιο ελέγχου του πόνου,  εσείς και το προσωπικό
της Μονάδας προγραμματίζετε τις ενέργειες που θα  κάνετε για να ελέγξετε τον πόνο. Αυτό
θα περιλαμβάνει το πότε πρέπει να  λαμβάνετε το φάρμακό σας, το πώς και το πότε θα πρέπει
να λαμβάνετε  επιπλέον φάρμακα και ό,τι άλλο μπορείτε να κάνετε για να ανακουφιστείτε  ή
να προλάβετε τον πόνο. Ο γιατρός σας μπορεί επίσης να κάνει μια λίστα  των φαρμάκων και
των άλλων θεραπειών που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε  για την αντιμετώπιση οποιωνδήποτε
παρενεργειών ή άλλων άλγεων και  πόνων, όπως για παράδειγμα πονοκεφάλων.
 
Κάνοντας το σχέδιο περισσότερο αποτελεσματικό
Για  ορισμένους ανθρώπους το πρώτο σχέδιο ελέγχου του πόνου δεν είναι  ιδιαίτερα
αποτελεσματικό. Σε συνεργασία με τον γιατρό σας μπορείτε  όποτε θελήσετε να κάνετε
κάποιες αλλαγές. Εδώ παρατίθενται κάποια  ερωτήματα τα οποία μπορείτε να θέσετε στον
εαυτό σας σχετικά με το  σχέδιο:
 

 Είναι δύσκολο να τηρήσετε το σχέδιο;

 Υπάρχει κάποιο μέρος του σχεδίου που είναι δυσνόητο;

 Είστε ευχαριστημένοι με τον έλεγχο του πόνου;

 Δυσκολεύεστε να βρείτε το φάρμακο;

 Δυσκολεύεστε να λάβετε το φάρμακο;

 Παρουσιάζονται παρενέργειες από τη λήψη του φαρμάκου;

 Προκαλεί προβλήματα σε εσάς ή την οικογένειά σας το φάρμακο ή η θεραπεία;

 Είναι αποτελεσματικές οι θεραπείες χωρίς φάρμακα στην περίπτωσή σας;

 Γράψτε τυχόν άλλες ερωτήσεις σας για τον γιατρό σας από κάτω