bTkk - politikis kvlevis jgufi

BTKK - POLICY RESEARCH GROUP

sagareo politikis kvlevebis seria N6

sagareo politikis programa, marti 2016

geopolitikuri brZola axlo aRmosavleTSi

DAdaviT bataSvili

Ÿ ახლო აღმოსავლეთში მიმდინარე მოვლენები წარმოადგენს თანამედროვე ეპოქის ერთ-ერთ

საკვანძო გეოპოლიტიკურ დაპირისპირებას.

Ÿ აღნიშნულ დაპირისპირებაში მონაწილეობენ ძალები, რომელთა მიზანია ახლო აღმოსავლეთში

არსებული ძალთა ბალანსის თავის სასარგებლოდ შეცვლა და ძალები, რომლებიც ცდილობენ ეს
არ დაუშვან.

Ÿ ახლო აღმოსავლეთში არსებობს შემდეგი გეოპოლიტიკური ბანაკები: ირანი და მისი

მოკავშირეები; თურქეთი, კატარი და მათთან დაკავშირებული „მუსლიმთა საძმო“; ჯიჰადისტური
მოძრაობა; არაბული კოალიცია; დასავლური სახელმწიფოები - აშშ, დიდი ბრიტანეთი,
საფრანგეთი და მათი ზოგი მოკავშირე.

Ÿ ყველა ეს ბანაკი, ისევე როგორც რუსეთი და ქურთული ორგანიზაციები, ჩართულია სირიაში

მიმდინარე ომში.

Ÿ ახლო აღმოსავლეთში მიმდინარე ეს პროცესები გასათვალისწინებელია საქართველოსთვისაც,

რადგან მათ შეიძლება ზეგავლენა მოახდინონ ჩვენი ქვეყნის ეროვნულ უსაფრთხოებაზე.

Sesavali უპირველეს ყოვლისა აშშ, დიდი ბრიტანეთი და

ახლო აღმოსავლეთში მიმდინარეობს ინტენსიური
და რთული გეოპოლიტიკური კონფრონტაცია
სხვადასხვა ძალის მონაწილეობით. მონაწილეთა
მიზნებში შედის ახლო აღმოსავლეთში მაქსიმა-
ლური გავლენისა და ამ რეგიონის ზოგიერთ
ქვეყანაზე პოლიტიკური კონტროლის მოპოვება.
ზოგ შემთხვევაში მიზნებს შორის არსებული
სახელმწიფო საზღვრების შეცვლაც არის. ასეთი
ძალები არიან: ირანი და მისი შიიტი მხარდამჭერები
სხვა ქვეყნებში; თურქეთი და მასთან დაახლოებული
„მუსლიმთა საძმოს“ პოლიტიკური ორგანიზაციები
სხვა ქვეყნებში; ჯიჰადისტური მოძრაობა, რომელიც
წარმოდგენილია „დაეშის“ („ისლამური სახელ-
1
მწიფო“) და „ალ-ქაიდას“ მიერ; არაბული ქვეყნების
კოალიცია; რუსეთი; დასავლეთის ქვეყნები,
1
„დაეში“ არის ე.წ. ისლამური სახელმწიფოს არაბული დასახელების აბრევიატურა, რომელიც, არაბული ენის სპეციფიკიდან გამომდინარე, მას
ნაკლებ ლეგიტიმაციას ანიჭებს. 2015 წელს „დაეში“ როგორც ამ წარმონაქმნის აღსანიშნავი ტერმინი დამკვიდრდა საერთაშორისო ოფიციალურ და
მედიის ენაში.
საფრანგეთი.
პირდაპირ საბრძოლო მოქმედებების სახით
ხსენებული გეოპოლიტიკური ბრძოლა რეგიონის
რამდენიმე ქვეყანაში მიმდინარეობს. თუმცა,
ყველაზე მასშტაბური ომი სირიაშია გაჩაღებული.
სირიის ომი ასევე გამოირჩევა იმით, რომ მასში ამა
თუ იმ ფორმით ჩართულია ყველა ზემოჩამო-
თვლილი მოთამაშე.
აღსანიშნავია, რომ ახლო აღმოსავლეთში და კერძოდ
სირიაში მიმდინარე მოვლენებმა, შესაძლოა,
გავლენა მოახდინოს საქართველოს უსაფრ-
თხოებაზეც.

www.btkk.ge
fb.com/BTKKGroup 1
 marti 2016
iranis strategia axlo aRmosavleTSi არაბულ ქვეყნებშიც. ბაჰრეინში ის ცდილობს მმარ-
ირანის ამბიციას წარმოადგენს რეგიონული თველი სუნიტური რეჟიმის ჩანაცვლებას პრო-
დომინირება ახლო აღმოსავლეთში. ამ მიზნის ირანული შიიტური რეჟიმით. საუდის არაბეთში
მისაღწევად ის იყენებს შიიტურ პოლიტიკურ, ირანი ცდილობს გამოიწყვიოს დესტაბილიზაცია ამ
სამხედრო და სხვა ორგანიზაციებს რეგიონის ქვეყნის აღმოსავლეთში, სადაც კომპაქტურად
სხვადასხვა ქვეყნებში, რათა ეს ქვეყნები თავის ცხოვრობს შიიტური მოსახლეობა. ირანის აგენტურა
3
გავლენის სფეროში ჩართოს ან მათი დესტა- ასევე აქტიურად მოქმედებს ქუვეითსა და არაბთა
ბილიზაცია მოახდინოს. გაერთიანებულ საამიროებში.4

2016 წლის მარტის მდგომარეობით ირანთან აღსანიშნავია, რომ საუდის არაბეთის აღმოსავლეთი
აფილირებული ძალები არიან ხელისუფლებაში არის ამ ქვეყნის სწორედ ის ნაწილი, სადაც დიდ-
ოთხი ქვეყნის დედაქალაქში - ერაყში, სირიაში, წილად კონცენტრირებულია მისი ნავთობის
ლიბანსა და იემენში. ამავე დროს, ოთხიდან საბადოები. ხოლო ბაჰრეინს აქვს სტრატეგიული
ვერცერთ შემთხვევაში პრო-ირანული მთავრობები მდებარეობა საუდის არაბეთის აღმოსავლურ
ვერ აკონტროლებენ მთელ ქვეყანას. ერაყში სანაპიროსთან ახლოს. სამხრეთ ერაყის ნავთობი
ქურთებმა ფაქტობრივად ჩამოაყალიბეს საკუთარი დღესაც არის ირანის გავლენის ქვეშ მყოფი
სახელმწიფო, ხოლო ქვეყნის სუნიტური რეგიონების ბაღდადის ხელისუფლების ხელში, და ამის გარდა
დიდი ნაწილი „დაეშის“ ხელშია. „დაეშს“ რაც ირანი აკონტროლებს საკუთარ ნავთობსაც. თუკი
შეეხება, სავარაუდოდ, ერაყის ცენტრალური (და მისი გავლენის ქვეშ ასევე მოექცევა სპარსეთის
შიიტების მიერ კონტროლირებადი) ხელისუფლება ყურის დანარჩენი ნავთობის მნიშვნელოვანი
შეძლებს ჯიჰადისტების დაპყრობილი ტერი- ნაწილიც, ირანის გავლენა როგორც რეგიონული,
ტორიების დაბრუნებას, მაგრამ ქურთების მიერ ისევე გლობალური მასშტაბით ძალიან მნიშვნე-
საკუთარი რეგიონის კონტროლი აშკარად გრძელ- ლოვნად გაიზრდება.
ვადიან რეალობას წარმოადგენს. სირიაში მიმ-
დინარეობს მძიმე სამოქალაქო ომი და ირანის ირანის მოქმედებები როგორს სპარსეთის ყურეში,
სატელიტი ბაშარ ალ-ასადის რეჟიმი მხოლოდ ისე სირიაში, იემენსა და მთლიანად ახლო აღმო-
ქვეყნის გარკვეულ ნაწილს აკონტროლებს. ლიბანში სავლეთში, საბოლოო ჯამში, მის დიდ რეგიონულ
არსებობენ დასავლეთთან და საუდის არაბეთთან ამბიციებზე მიანიშნებს.
დაკავშირებული პოლიტიკური ძალები, რომლებსაც
TurqeTis strategia axlo aRmosavleTSi
აქვთ დასაყრდენი კომპაქტურად დასახლებულ
სუნიტებსა და ქრისტიანთა ნაწილში. ისინი იმყოფ- 2002 წელს სამართლიანობისა და განვითარების
ებიან მუდმივ პოლიტიკურ ბრძოლაში პრო-ირანულ პარტიის (AKP) ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ,
ძალებთან (მათ შორის, „ჰეზბოლასთან“), რომელთა თურქეთი თანმიმდევრულად და მიზანმიმა-
ხელშია ამჟამად კონტროლი ლიბანის მთავრობაზე. რთულად ცდილობს გაზარდოს საკუთარი გავლენა
იემენს რაც შეეხება, პრო-ირანულმა რეჟიმმა ქვეყნის მეზობელ რეგიონებში, უპირველეს ყოვლისა ახლო
დედაქალაქზე კონტროლი მოიპოვა 2015 წლის აღმოსავლეთში. ამისთვის ის იყენებს პოლიტიკურ
2
იანვარში მომხდარი გადატრიალების შედეგად, კავშირებს, რომლებიც არსებობს AKP-სა და
მაგრამ ქვეყნის დიდ ნაწილს აკონტროლებს საერთა- სუნიტურ ქვეყნებში მოღვაწე პოლიტიკურ მოძრა-
შორისოდ აღიარებული მთავრობა, რომელსაც ობა „მუსლიმთა საძმოს“ შორის. თურქეთის
არაბული ქვეყნების კოალიცია უჭერს მხარს. თანამედროვე სტრატეგიის კონცეპტუალური
საფუძველი თურქეთის ამჟამინდელმა პრემიერ-
5
ირანი ასევე აქტიურად მოქმედებს სპარსეთის ყურის მინისტრმა აჰმეთ დავუთოღლუმ ჩამოაყალიბა.
2
“Yemen Crisis: Houthi rebels shell presidential home”, BBC, 20 January 2015, http://www.bbc.com/news/world-middle-east-30903516 (ნანახია: 15 მარტი 2016)
„Yemen’s Houthis form own government in Sanaa”, Al Jazeera, 6 February 2015, http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2015/02/yemen-houthi-rebels-announce-presidential-
council-150206122736448.html (ნანახია: 15 მარტი 2016)
3
მაგალითად: “Kuwait expels 14 accused of Hezbollah links”, Al Arabiya, 21 March 2016, http://english.alarabiya.net/en/News/2016/03/21/Kuwait-expels-14-accused-of-Hezbollah-
links.html (ნანახია: 22 მარტი 2016)
4
მაგალითად: “7 on trial in UAE for Hezbollah links”, Arab News, 16 March 2016, http://www.arabnews.com/middle-east/news/896026 (ნანახია: 22 მარტი 2016)
5
ა. დავუთოღლუს სტრატეგიული დოქტრინის და თურქეთის ახალი გეოსტრატეგიის ერთერთი მოკლე მიმოხილვა: Joshua W. Walker, “Architect of Power”, The Journal of
International Security Affairs, Spring 2010,
http://www.kokkalisfoundation.gr/uploads/pdf/events/lectures_events/Davutoglu%20Strategic%20Depth%20Journal%20of%20International%20Security%20Affairs_385.pdf (ნანახია:
17 მარტი 2016)

www.btkk.ge
fb.com/BTKKGroup 2

2011 წელს არაბულ ქვეყნებში საპროტესტო
მოძრაობის დაწყების შემდეგ, თურქეთმა სცადა ამ
პოლიტიკური პროცესის გამოყენება საკუთარი
გავლენის გაზრდისთვის. ეგვიპტეში მომხდარი
რევოლუციის შედეგად ამ ქვეყნის ხელისუფლებაში
„მუსლიმთა საძმოს“ მოსვლის შემდეგ, თურქეთმა
მასთან ახლო კავშრები დაამყარა. თუმცა, „მუსლი-
მთა საძმოს“ მმართველობა ეგვიპტეში არაბული
ქვეყნების კოალიციის მიერ მხარდაჭერილ გადატ-
რიალებას შეეწირა, რომელსაც თურქეთის მწვავე
მაგრამ უშედეგო პროტესტი მოჰყვა. თურქეთი და
არაბული კოალიცია ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ
ლიბიაშიც, სადაც ამჯერად უკვე თურქეთმა
დაუჭირა მხარი გადატრიალების შედეგად მოსულ
ძალას, რომელიც ქვეყნის დასავლეთს აკონტრო-
ლებს, ხოლო არაბული კოალიცია ეხმარება ლიბიის
აღმოსავლეთში ბაზირებულ საერთაშორისოდ
აღიარებულ მთავრობას. თურქეთი ასევე ცდილობს
საკუთარი გავლენის დამკვიდრებას ჩრდილოეთ
ერაყში, სადაც მას დამყარებული აქვს მჭიდრო
ურთიერთობა ერაყის ქურთისტანის ხელისუფ-
6
ლებასთან .
2011 წლამდე თურქეთი მუშაობდა რეგიონული
ინტეგრაციის პროექტებზე სირიის, ლიბანისა და
იორდანიის მონაწილეობით.7 თუმცა, 2011 წელს
სირიაში აჯანყების დაწყების შემდეგ თურქეთმა
სცადა ასადის რეჟიმის ჩანაცვლება თურქეთთან
უფრო დაახლოებული ხელისუფლებით. 2016 წლის
მარტის მდგომარეობით ეს მცდელობა წარუმატებ-
ლად რჩება: ასადი კვლავ ინარჩუნებს ხელისუფლ-
ებას, ხოლო თურქეთი მეამბოხეთა შეიარაღებული
დაჯგუფებების მხოლოდ გარკვეულ ნაწილთან არის
დაახლოებული.
თურქეთის ახლო პარტნიორია კატარი. ამ დიდი
ფინანსური რესურსის მქონე მაგრამ პატარა
სახელმწიფომ წლების წინ აირჩია კავშირი
„მუსლიმთა საძმოსთან“, როგორც საკუთარი უსაფ-
რთხოების უზრუნველყოფის მნიშვნელოვანი
ინსტრუმენტი. ამასთან ერთად, კატარი დაუახლო-
ვდა უშუალოდ თურქეთსაც. მაგალითად, ლიბიის
სამოქალაქო ომში კატარი მხარს უჭერდა იმავე
6
თავად თურქეთში და სირიაში არსებული ქურთული სამხედრო-პოლიტიკური ორგანიზაციებისგან განსხვავებით, ერაყის ქურთისტანის
ხელისუფლება თურქეთის ახლო პარტნიორია.
7
„Turkey agrees to plans for Arab ‘free trade zone’”, BBC, 10 June 2010, http://www.bbc.com/news/10290025 (ნანახია: 17 მარტი 2016)
8
Tom Finn, “Turkey to set up Qatar military base to face ‘common enemies’”, Reuters, 16 December 2015, http://www.reuters.com/article/us-qatar-turkey-
military-idUSKBN0TZ17V20151216 (ნანახია: 17 მარტი 2016)
Olivier Decottignies and Soner Cagaptay, “Turkey’s new base in Qatar”, The Washington Institute, 11 January 2016, http://www.washingtoninstitute.org/policy-
analysis/view/turkeys-new-base-in-qatar (ნანახია: 17 მარტი 2016)
www.btkk.ge
fb.com/BTKKGroup
marti 2016
მხარეს, რასაც თურქეთი, იმის მიუხედავად რომ
კატარის მეზობელი საუდის არაბეთი და გაერთ-
იანებული საამიროები მოწინააღმდეგე მხარეს
იყვნენ. ხოლო 2015 წლის დეკემბერში თურქეთმა და
კატარმა განაცხადეს, რომ ამ უკანასკნელის
ტერიტორიაზე მსხვილი თურქული სამხედრო ბაზა
8
განლაგდება. ეს ძვირადღირებული წამოწყება არის
კიდევ ერთი ნიშანი იმისა, რომ თურქეთის ამბიცი-
ური საგარეო პოლიტიკა სისტემურ და თანმიმდევრ-
ულ ხასიათს ატარებს.
jihadisturi moZraoba
ჯიჰადიზმის, როგორც პოლიტიკური მოძრაობის
მიზანია მთელი ისლამური სამყაროს დაპყრობა და
იქ ტოტალიტარული რეჟიმის დამყარება. ისევე
როგორც სხვა მსგავს შემთხვევებში (მაგ. კომუნიზმი,
ფაშიზმი), მოძრაობას აქვს კონკრეტული პოლიტი-
კური იდეოლოგია, რომლის რეალიზებას ის ტოტა-
ლიტარული რეჟიმის დამყარებით ცდილობს,
როდესაც აწესებს კონტროლს რაიმე დასახლებულ
ტერიტორიაზე. ჯიჰადისტური მოძრაობა წარმოდ-
გენილია სხვადასხვა ორგანიზაციით. წინა წლებში
ყველაზე თვალსაჩინო მათ შორის იყო „ალ-ქაიდას“
საერთაშორისო ქსელი, რომელიც მრავალ ქვეყანაში
მოქმედებს. „ალ-ქაიდა“ ამჟამადაც თამაშობს
მნიშვნელოვან როლს, თუმცა 2014 წელს ჯიჰად-
ისტურ მოძრაობაში ლიდერის პოზიცია „დაეშმა“
მოიპოვა. 2014 წლიდან და 2016 წლის მარტის
მდგომარეობით „ალ-ქაიდა“ და „დაეში“ ერთმან-
ეთთან დაპირისპირებულნი არიან, რადგან ჯიჰადი-
ზმის ლიდერის როლს ვერ იყოფენ.
2016 წლის მარტის მდგომარეობით „დაეში“ ჯერ
კიდევ აკონტროლებს მნიშვნელოვან ტერიტორიას
სირიასა და ერაყში, სადაც ის ფუნქციონირებს
როგორც ტოტალიტარული სახელმწიფო, ყველა
შესაბამისი ინსტიტუტით. ამავე დროს, 2015 წლიდან
მოყოლებული ის ვეღარ იპყრობს ახალ ტერიტორ-
იებს და პირიქით, თანდათან უკან იხევს მოწინააღმ-
დეგეებთან ბრძოლებში. მისი სრული განადგურება,
როგორც ტერიტორიული წარმონაქმნისა სირიასა და
ერაყში, სავარაუდოდ მხოლოდ დროის ამბავია.
3
 marti 2016
„დაეში“ ასევე აკონტროლებს რამდენიმე დასახლ- არდაშვებას ცდილობენ.
ებულ პუნქტს ლიბიაში. მის ქსელში შემავალი
ორგანიზაცია აწარმოებს პარტიზანულ ომს ირანის რეგიონულ ამბიციებს ეს სახელმწიფოები
ეგვიპტეს წინააღმდეგ სინას ნახევარკუნძულზე. ძალიან სერიოზულ საფრთხედ განიხილავენ.
„დაეშს“ ასევე ფორმალურად ერთგულება გამო- ბრძოლა ამ არაბულ ქვეყნებსა და ირანს შორის
უცხადა „ბოკო ჰარამმა“, რომელიც აწარმოებს სხვადასხვა მეთოდით მიმდინარეობს სირიაში,
პარტიზანულ ომს ნიგერიის, კამერუნის, ჩადისა და იემენში, ლიბანში, ბაჰრეინსა და საუდის არაბეთის
ნიგერის საზღვრისპირა რეგიონში. მაღრიბის აღმოსავლეთში. ჯიჰადისტური მოძრაობა ასევე
რეგიონში (ჩრდილო-დასავლეთი აფრიკა), წარმოადგენს პოტენციურად მომაკვდინებელ
სომალიში, ავღანეთში, პაკისტანსა და იემენში საფრთხეს ყველა მუსლიმური ქვეყნის მმართველი
„დაეშმა“ ასევე შექმნა ადგილობრივი დაჯგუფებები, რეჟიმისთვის. არაბული კოალიცია (კატარის გარდა)
რომლებიც დაკოპლექტებულია „ალ-ქაიდას“ ასევე უპირისპირდება თურქეთის მიერ მხარდა-
ადგილობრივი ორგანიზაციებიდან წამოსული ჭერილ „მუსლიმთა საძმოს“, თუმცა ამჟამად როგორც
მებრძოლებით. არაბული ქვეყნებისთვის, ასევე თურქეთისთვის
პრიორიტეტულია ირანული ამბიციების შეჩერება.
თავად „ალ-ქაიდას“ რაც შეეხება, მისი საერთა-
შორისო ქსელი კვლავაც აქტიურად მოქმედებს არაბული კოალიციის ლიდერი საუდის არაბეთი
სხვადასხვა მუსლიმური ქვეყნისა და დასავლეთის სარგებლობს პაკისტანის მხარდაჭერით. ამას გარდა,
ინტერესების წინააღმდეგ. „ალ-ქაიდას“ ერთერთი ინტერესთა თანხვედრა სტატუს კვოს დაცვის
ყველაზე მნიშვნელოვანი ფილიალია სირიაში თვალსაზრისით არაბულ ქვეყნებს აქვთ ისრაელ-
მოქმედი „ალ-ნუსრა“. ეს უკანასკნელი აკონტრო- თანაც. შედეგად, მათსა და ისრაელს შორის
ლებს ტერიტორიას სირიის ჩრდილო-დასავლეთში შედარებით არასაჯარო, მაგრამ რეალური თანა-
9
და ებრძვის როგორც ასადის რეჟიმისა და „დაეშის“ მშრომლობაა.
ძალებს, ისე, პერიოდულად, არაჯიჰადისტ სირიელ
მეამბოხეებსაც. dasavleTis saxelmwifoebis miznebi axlo
aRmosavleTSi
მოცემულ ისტორიულ ეტაპზე შეუძლებელია დასავლეთის ქვეყნებიდან ახლო აღმოსავლეთში
ჯიჰადისტური მოძრაობის ბოლომდე მოსპობა, ძირითადად მოქმედებენ აშშ, დიდი ბრიტანეთი და
როგორც პერიოდული ტერაქტების და, ზოგან, საფრანგეთი, გარკვეულწილად ჩართულნი არიან
პარტიზანული ომების ავტორის. თუმცა, ჯიჰადი- ასევე გერმანია და ავსტრალია. მათ ინტერესებშია
სტური მოძრაობა ბევრად უფრო სახიფათო ხდება, რეგიონში არსებული ძალთა ბალანსის დაცვა და
როდესაც ის ამყარებს კონტროლს სუნიტური ადგილობრივი ჰეგემონური სახელმწიფოს გაჩენის
მოსახლეობით მჭიდროდ დასახლებულ ტერიტო- არდაშვება. შესაბამისად, დასავლეთი უპირის-
რიაზე. სწორედ ამის პრევენცია რჩება დასავლეთის პირდება როგორც ირანის ამბიციებს, ისე ჯიჰადის-
ქვეყნების პრიორიტეტად ჯიჰადისტებთან ბრძო- ტების მიზანს, შექმნან ტოტალიტარული იმპერია.
ლაში.
დასავლეთის ქვეყნების გეოპოლიტიკური ინტერ-
arabuli koalicia ესები ახლო აღმოსავლეთში ახლოსაა არაბული
არაბული ქვეყნებისა და მათი მმართველი რეჟიმების ქვეყნების მიზნებთან - ადგილობრივი ჰეგემონის
უმეტესობას საფრთხეს უქმნიან ძალები, რომლებიც აღზევება სახელმწიფოთა ამ ორივე ჯგუფისთვისაა
ახლო აღმოსავლეთში ძალთა ბალანსის შეცვლისკენ მიუღებელი. ეს არის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი,
მიისწრაფიან. საუდის არაბეთი, სხვა არაბული რომლის გამოც დასავლეთი აქტიურად თან-
მონარქიები და ეგვიპტის ამჟამინდელი ხელის- ამშრომლობს არაბულ მონარქიებთან უსაფ-
უფლება რეგიონში არსებული სტატუს კვოს შენარ- რთხოების სფეროში, მათ შიდა პოლიტიკურ
ჩუნებასა და ჰეგემონური სახელმწიფოს გამოჩენის წყობილებებს შორის არსებული უდიდესი სხვაობის
მიუხედავად.
9
მაგალითად:
Barak Ravid, “WikiLeaks Blows Cover Off Israel’s Covert Gulf States Ties”, Haaretz, 29 November 2010, http://www.haaretz.com/israel-news/wikileaks-blows-cover-off-israel-s-covert-
gulf-states-ties-1.327758 (ნანახია: 20 მარტი 2016)
Giorgio Cafiero, Daniel Wagner, “What Does Israel Want With the UAE?”, The National Interest, 5 January 2016, http://nationalinterest.org/feature/what-does-israel-want-the-uae-
14802 (ნანახია: 20 მარტი 2016)

www.btkk.ge
fb.com/BTKKGroup 4

ruseTis miznebi axlo aRmosavleTSi
რუსეთის საგარეო სტრატეგიის მთავარი მიზნები
უკავშირდება პოსტ-საბჭოთა სივრცეს და მასზე ამა
თუ იმ ფორმით კონტროლის აღდგენას. რაც შეეხება
ახლო აღმოსავლეთს, იქ რუსეთის ამჟამინდელი
აქტიურობა უპირველეს ყოვლისა არის დასავლეთის
სახელმწიფოებზე ზემოქმედების საშუალება. მას
შემდეგ, რაც დასავლეთმა გარკვეული წინააღ-
მდეგობა გაუწია უკრაინაში რუსეთის ქმედებებს,
რუსეთმა დაარტყა დასავლეთის „სუსტ წერტილს“
სირიაში.
სირიაში რუსეთის სამხედრო ჩარევამ იხსნა ასადის
რეჟიმი კატასტროფული მდგომარეობიდან,
რომელშიც ის 2015 წლისთვის იმყოფებოდა.
რუსული ჩარევის გამო, მოცემულ ეტაპზე სირიაში
გამოირიცხა კომპრომისული ზავი რეჟიმსა და
ოპოზიციას შორის, რომელსაც მხარს უჭერდა
დასავლეთი. რეჟიმს უბრალოდ აღარ აქვს მოტი-
ვაცია, დათანხმდეს ასეთ ზავს. შესაბამისად, აშშ და
ევროპის ქვეყნები ვერ აღწევენ სირიაში მათთვის
სასურველ შედეგს და იძულებულნი არიან, კვლავ
დაუთმონ თავიანთი ყურადღებისა და რესურსების
დიდი ნაწილი სირიის პრობლემას. ეს ხელს უშლის
დასავლეთის ქვეყნების საგარეო პოლიტიკის
კონცენტრირებას რუსეთის ქმედებებზე მის
სამეზობლოში. ამას გარდა, რთულდება ურთიე-
რთობების მოგვარების პროცესი აშშ-სა და ირანს
შორის. ასევე, სირიაში კონფლიქტის გაჭიანურება
ხელს უწყობს ევროკავშირში მიგრაციის ნაკადის
ზრდას, რომელმაც 2016 მარტის მდგომარეობით
უკვე გამოიწვია ერთ-ერთი ყველაზე სერიოზული
კრიზისი ამ ორგანიზაციის ისტორიაში.
სირიაში სამხედრო ჩარევის შედეგად, რუსეთმა
მოიპოვა გარკვეული კონტროლი იქ მიმდინარე
პროცესებზე. ცხადია, რომ ის აპირებს ამ ფაქტის
გამოყენებას დასავლეთთან ვაჭრობაში, რათა
შეამციროს ამ უკანასკნელის წინააღმდეგობა პოსტ-
საბჭოთა სივრცეში მის ქმედებებზე.
siria - yvela mxaris interesTa gadakveTis
wertili
ახლო აღმოსავლეთში და უფრო ფართოდ ისლამურ
სამყაროში სხვადასხვა ინტენსივობის ომი
რამდენიმე გეოგრაფიულ წერტილში მიმდი-
ნარეობს. მათ შორისაა ერაყი, იემენი, ეგვიპტის სინას
ნახევარკუნძული, ლიბია, ჩრდილოეთ აფრიკის
www.btkk.ge
fb.com/BTKKGroup
marti 2016
რამდენიმე ქვეყანა, სომალი, ავღანეთი და პაკისტანი.
ზოგან, მაგალითად იემენსა და ლიბიაში,
კონფლიქტში ორზე მეტი მხარე მონაწილეობს.
მაგრამ მხოლოდ სირიის ომშია ამა თუ იმ ფორმით
ჩართული აბსოლუტურად ყველა ზემოჩამო-
თვლილი ძალა, რომელიც ახლო აღმოსავლეთში
მიმდინარე პროცესების მონაწილეა.
დასავლეთი, თურქეთი და არაბული ქვეყნები
ცდილობენ ირანთან დაკავშირებული ასადის
რეჟიმის მოშორებას და ამ მიზნით ოპოზიციის
სხვადასხვა შეიარაღებულ დაჯგუფებას უჭერენ
მხარს. ირანი, ბუნებრივია, ყველაფერს აკეთებს,
რათა ეს არ მოხდეს. ასადის რეჟიმის მატერიალური
მხარდაჭერის გარდა, ირანი სირიაში გზავნის
როგორც საკუთარ ელიტურ სამხედრო დანაყოფებს,
ისე ჰეზბოლას ძალებს. 2015 წლის შემოდგომაზე
სირიაში სამხედრო ოპერაცია რუსეთმაც წამოიწყო.
სირიის ომში ასევე მონაწილეობს ორივე ძირითადი
ძალა, რომელიც დღესდღეობით ჯიჰადისტური
მიძრაობას წარმოადგენს - „დაეში“ და „ალ-ქაიდა“
(მისი ფილიალის „ალ-ნუსრას“ სახით). „დაეში“ და
„ალ--ნუსრა“ უპირისპირდებიან როგორც ერ-
თმანეთს, ისე სირიის ომის სხვა მონაწილეებს. ომის
კიდევ ერთ მხარეს წარმოადგენენ სირიელი
ქურთები, რომელთა მიზანია სირიაში ისეთივე
თვითმმართველი ერთეულის შექმნა, როგორიც
ერაყელ ქურთებს გააჩნიათ.
2015 წელს ბაშარ ალ-ასადი ძალიან მძიმე მდგო-
მარეობაში ჩავარდა, რისი წყალობითაც გაჩნდა
რეჟიმსა და ოპოზიციას შორის კომპრომისული
შეთანხმების შანსი. დასავლეთის გეგმის მიხედვით,
ასეთ შეთანხმებას უნდა მოჰყოლოდა სირიის ახალი
მმართველი კოალიციის ერთოლივი ბრძოლა
„დაეშის“ წინააღმდეგ. თუმცა, რუსეთის ჩარევამ ეს
გეგმები ჩაშალა. რუსეთმა გაამაგრა ასადის
პოზიციები, რის გამოც იგი აღარ წავიდა ისეთ
დათმობაზე, რომელიც ხსენებულ კომპრომისულ
შეთანხმებას შესაძლებელს გახდიდა. ამრიგად,
სავარაუდოა, რომ უახლოეს მომავალში სირიაში ომი
ვერ დასრულდება.
SesaZlo safrTxeebi saqarTvelosTvis
ახლო აღმოსავლეთი საქართველოს მეზობლად
მდებარე რეგიონია და შეუძლებელია იქ მიმდინარე
პროცესებს არ ჰქონდეს გავლენა საქართველოს
ეროვნულ უსაფრთხოებაზე.
5

ერთ-ერთი ფაქტორი ამ თვალსაზრისით არის
„დაეში“. ამ ტოტალიტარულ ძალასთან დაკავში-
რებული პირები არიან როგორც საქართველოში, ისე
ჩრდილოეთ კავკასიაში. თუმცა, ქართველ ჯიჰადი-
სტთა რაოდენობა შეზღუდულია და ქართულმა
სადაზვერვო სამსახურებმა, მათი ადეკვატური
მუშაობის შემთხვევაში, წესით უნდა შეძლონ
ჯიჰადისტების გადაადგილებების კონტროლი.
აგრეთვე, შეიძლება ითქვას, რომ, ახლო აღმოსავ-
ლეთის ზოგიერთი ქვეყნისგან განსხვავებით,
საქართველოს არ ემუქრება ტერიტორიული ტიპის
საფრთხე „დაეშისგან“. თურქეთისა და ირანის
ტერიტორია, მათ შორის ქურთებით დასალებული
რეგიონი, ამ თვალსაზრისით არის საიმედო ბარიერი
საქართველოსა და „დაეშს“ შორის. რაც შეეხება
„დაეშის“ მხარდამჭერებს ჩრდილოეთ კავკასიაში,
ისინი სამხედრო თვალსაზრისით საკმაოდ სუსტ
ძალას წარმოადგენენ. დღესდღეობით ერთადერთი
პოტენციური საფრთხე, რომელიც საქართველოს
შეიძლება ემუქრებოდეს ჯიჰადისტური მოძრა-
ობისგან, არის ტერორისტული აქტების განხორცი-
ელების შესაძლებლობა. იმის მიუხედავად, რომ
ჯიჰადისტებისთვის ამ თვალსაზრისით საქართვ-
ელოზე უფრო დიდ პრიორიტეტს წარმოადგენენ
ახლო აღმოსავლეთისა და დასავლეთის ქვეყნები,
აუცილებელია ქართული სადაზვერვო სამსახუ-
რების პერმანენტული მუშაობა ამ საფრთხის
თავიდან ასაცილებლად.
კიდევ ერთი საფრთხე რუსეთს უკავშირდება და ის
გაცილებით უფრო სერიოზულია. სირიაში სამხ-
ედრო ოპერაციის დაწყებით რუსეთი ხისტად
დაუპირისპირდა თურქეთის ინტერესებს. ამ ფაქტის
ერთ-ერთი გამოხატულება გახდა თურქული
ავიაციის მიერ რუსული სამხედრო თვითმფრინავის
ჩამოგდება, რაც ჩრდილოეთ სირიაში რუსეთის მიერ
თურქეთის მიერ მხარდაჭერილი მეამბოხეების
დაბომბვებს მოჰყვა. 2016 წლის მარტის მდგომა-
რეობით სირიაში ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმი
მოქმედებს, მაგრამ იქიდან გამომდინარე, რომ არც
ერთი მხარის ამოცანები არ არის შესრულებული და
მოცემულ ეტაპზე მათ შორის საბოლოო კომპრო-
მისიც რთული მისაღწევია, სირიის ომის ისევ მწვავე
ფაზაში გადასვლა, სრულიად რეალისტურია. ასეთ
შემთხვევაში კვლავ გაჩნდება სირიაში რუსულ-
თურქული დაპირისპირების რისკი.
თუკი ასეთი კონფლიქტი მართლაც მოხდება და
www.btkk.ge
fb.com/BTKKGroup
marti 2016
შემდგომ მწვავე ხასიათს მიიღებს, მოსალოდნელი
იქნება რუსეთის მიერ თურქეთის წინააღმდეგ რაიმე
ფორმის ქმედებების განხორციელება. რუსეთს არ
შეუძლია, პირდაპირ თავს დაესხას თურქეთის
ტერიტორიას - ეს ასეა როგორც თურქეთის ნატო-ს
წევრობის, ისე თურქული შეიარაღებული ძალების
პოტენციალის გამო. შესაბამისად, რუსეთის
ქმედებებს სხვა სახე შეიძლება ჰქონდეს. აგრესიული
ნაბიჯები საქართველოს წინააღმდეგ და მათ
შედეგად როგორც თურქეთსა და აზერბაიჯანს
შორის კომუნიკაციის, ასევე მთლიანად სამხრეთ-
კავკასიური სატრანსპორტო დერეფნის გადაჭრა
ძალიან მძიმე დარტყმა იქნებოდა თურქეთის
ინტერესების წინააღმდეგ. აღსანიშნავია, რომ
საბოლოო ჯამში ამ მიზნების მიღწევა ნებისმიერ
შემთხვევაში თანამედროვე რუსეთის გეოსტრა-
ტეგიის ნაწილია, თუმცა თურქეთთან კონფლიქტმა
შეიძლება უბიძგოს რუსეთს, ამ მიმართულებით
გადამწყვეტ მოქმედებებზე გადავიდეს.
daskvna
პოსტ-საბჭოთა სივრცეში რუსეთის აგრესიულ
პოლიტიკასთან და აზიაში აშშ-ჩინეთის მეტო-
ქეობასთან ერთად, ახლო აღმოსავლეთში მიმდინარე
მრავალმხრივი ბრძოლა არის თანამედროვე ეპოქის
ერთ-ერთი ძირითადი გეოპოლიტიკური პროცესი.
მისი სირთულისა და კონფლიქტური ურთიე-
რთობების გადახლართული სისტემის მიუხედავად,
ეს პროცესი შეიძლება დახასიათდეს, როგორც
ჭიდილი სტატუს კვოს მოწინააღმდეგე და სტატუს
კვოს დამცველ ძალებს შორის. ირანი და ჯიჰადის-
ტური მოძრაობა რეგიონში თავიანთი კონტროლის
გაზრდას ცდილობენ, და ამავე დროს, ერთმანეთთან
არიან დაპირისპირებულნი. მათ წინააღმდეგ კი
გამოდიან არაბული ქვეყნების კოალიცია,
დასავლეთის სახელმწიფოები და ისრაელი. ამას
გარდა, თურქეთი ასევე ცდილობს საკუთარი
გავლენის გაძლიერებას, ხოლო ქურთული
ორგანიზაციები იბრძვიან ქურთული ეროვნული
პროექტისთვის. ყველა ეს ტენდენცია და დაპირის-
პირება ტერიტორიულად კონცენტრირებულია
სირიაში, რაც სირიის ომს სტრუქტურულად რთულ
პროცესად აქცევს და მის დასრულებას უფრო ძნელს
ხდის. საქართველოსთვის ეს ყოველივე საყურადღე-
ბოა, რადგან ახლო აღმოსავლეთის მოვლენებმა,
შესაძლოა, პირდაპირი ან ირიბი ზეგავლენა მოახდ-
ინოს საქართველოს ეროვნულ უსაფრთხოებაზე.
6
 marti 2016

danarTi 1:
axlo aRmosavleTis mosaxleobis religiuri ruka10

10
Michael Izady, Religious Composition of Middle East, 2006, 2011.
რუკის დიდი ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ აქ: Lorenzo Kamel, “The De-homogenization of the Middle East: Religios Cleavages Across Time and Space”,
Gingko Library, 04.03.2015, http://www.gingkolibrary.com/news/the-de-homogenization-of-the-middle-east/ (ნანახია: 29 მარტი 2016)

www.btkk.ge
fb.com/BTKKGroup 7
 marti 2016

danarTi 2:
axlo aRmosavleTis mosaxleobis eTnikuri ruka11

11
Michael Izady, Ethnic Groups of the Middle East (Traditional), 2006-2014
რუკის დიდი ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ აქ: Max Fisher, “40 Maps that Explain the Middle East” (Map 14), Vox, 26 March 2015,
http://www.vox.com/a/maps-explain-the-middle-east#map-14 (ნანახია: 29 მარტი 2016)

www.btkk.ge
fb.com/BTKKGroup 8