1

Tea Gjeçi

Lenda:Biologji

Klasa:X-8

04/11/2020

PERMBLEDHJE KONCEPTESH

Tema:”Klasifikimi shkencor i gjallesave.”

Klasifikimi shkencor i gjallesave njeh sistemin binomial te formalizuar nga Karl Lineu.

Karl Lineu ishte një botanist, mjek, dhe zoolog suedez, i cili jetoi ne shekullin e XVIII dhe

formalizoi sistemin bashkëkohor të emërtimit të organizmave, të njohur si nomeklatura

binomiale.

Gjate krijimit te sistemit binomial Karl Lineu u mbeshtet ne tre hapa.

Hapat:

● Vendosi emertimin ne latinisht te gjalleses duke u bazuar ne gjini dhe lloj.

HOMOSAPIENS.

ROSA KANINA

● Percaktoi njesite e klasifikimit.

MBRETERIA

TIPI

KLASA

RENDI

FAMILJA

GJINIA

LLOJI
 2

● Dha perkufizimin e llojit.

Lloji eshte nje grup gjallesash qe kane tiapret e brendshme dhe te jashtme te ngjashme qe

kryqezohen rastesisht ne menyre natyrore dhe qe bejne pasardhes pjellore.

Pasardhesit jopjellore qe lindin nga kryqezimi i gjallesave te llojeve te ndryshme quhen shterp.

Mbreteria e monereve.(Prokariote)

Bakteret Algat blu te blerta

Heterotrofe Autotrofe
Ndahen ne:
● Parazite qe gjithashtu ndahen ne
patogjen(te demshme qe shkakton
semundje) dhe jopatogjen(te
pademshme)
● Sakrofite (jetojne ne organizma te
vdekur)

1. Fimbria

2. Nukleoidi

3. Pilus
 3

4. Kapsula

5. Muri qelizor

6. Membrana qelizore

7. Ribozomet

8. Flagjeli

9. Plasmidi

Mbreteria e protisteve.(Eukariot me berthame te diferencuar)

Protozoare Algat

Shtazore Bimore

Heterotrofe Autotrofe

Parameci(ecen me cilje{qime te holla}) ● Alga te blerta

Ameba(pseudopode{kembe te rreme}) ● Alga te kuqe

Euglena(flagjel{kamxhik}dhe mund te jete ● Alga te murrme

autotrofe)

Viruset

● Permasa shume te vogla [ 10-9 m]

● Forma parazite

Virusi tek bimet Virusi tek bakteret Virusi tek kafshet

Fitofag Bakterofag Zoofag

Permban ARN Permban ARN Permban ADN

perjashtim :
● HIV
● COVID-19
 4

Permbajne ARN.

Kerpudhat.( Eukariote )

● Heterotrofe

Parazite Sakrofite

Jane te demshme Jetojne ne organizma te vdekur

1. Myku i bukes

2. Maja

3. Kerpudha me kapele

Bimet.( Eukariote )

● Autotrofe

● Sipas ndertimit ndahen ne:te uleta dhe te larta.

Te uleta Te larta
 5

● Pa inde ● Shumohen me spore:Fieret

Indi eshte nje grup qelizash te specializuara ● Shumohen me fare:fareveshur dhe

per nje funksion te caktuar. farezhveshur

Shembull:Myshqet(shumohen me spore) ● Shumohen me inde

Nuk kane kercell,gjethe dhe rrenje. Kane kercell,gjethe dhe rrenje.

● FIERET

-kane fronde ( gjethe qe ne pjesen e poshtme kane sporange ku prodhohen

sporet)

-kane kercell rizoma(nje sistem kercejsh)

-kane rrenje

● FARAT

Fareveshur:

● 3 pjese → × embrioni

× mbuloja

× endosperma → lende rezerve

● Tipi argjosperme→ me lule

● Ndahet ne 2 klasa : × Monokotiledone → me 1 thelb {gruri,misri,orizi}

× Dikotiledone → me 2 thelbinj {fasulja}

Farezhveshur:

● 2 pjese → × embrioni
 6

× mbuloja

● Tipi gjinosperme

● Ne te bejne pjese: × Pisha

× Bredhi

× Selvia

Kafshet

● 1 qelizore koloniale { edhe pse ne koloni qelizat veprojne te pavarura}

● Shume qelizore:

Me 2 shtresa Me 3 shtresa

● Sfungjeret ● Tipi i krimbave te shtypur

● Knidaret Tenja-forme shiriti-shumohet ne zorret e
njeriut nga konsumimi i mishit te pagatuar
mire
● Tipi i krimbave te rrumbullaket
Askaridi-formeparaziti-shumohet ne zorret
e femijeve 3-5 vjeç
● Tipi i krimbave unazore
Krimbi i shiut-forme jo parazite-forme e
lire{ merr fryme lekure te lagur}
Tipi i krimbave unazore- 2 sekse
Tipi i krimbave - te shtypur & te
rrumbullaket -uniseksual
● Tipi i Molusqeve ( me guacke)
- Midhja
- Kermilli i vreshtave
- Oktapodi
Frymemarrje me branshit
Levizin duke rreshqitur
● Tipi Antropoda (
kembenyjtuarit)
- Gaforre (Krustacea)
- Araknida
- Insekta
Insekta:
3 pjese:
 7

1. Koke
2. Gjoks : 3 cifte gjymtyresh+ 2 cifte
krahe
3. Bark
Shumohen me veze
Zhvillim me metamorfoze{ fazat e
zhvillimit te nje kafshe}
Frymemarrje me trake
800.000 lloje
Tipi me i madh i shtazoreve
Merr pjese ne pjalmimin e bimeve
Krustacea
2 pjese:
1. Koke + Gjoks
2. Bark
5 cifte gjymtyresh→ 1 cift masha + 4 cifte
ecese
Kane dermoskelet
Araknida - 3 grupe
1. Merimanga
4 cifte kembesh
2 pjese:
1. Koke + Gjoks
2. Bark
2. Akrepat
1 cift masha + 3 cifte gjymtyresh + bisht
(ne bisht ka nje gjender helmi)
3. Riqlat
- Pleshtat
- Morrat
Ushqehen me lengje bimesh dhe gjak
kafshesh.
● Tipi i lekuregjemboreve
- Invertebrore {Jorruazore}
1.Iriqi nuk kane kembe
2.Zambaku nuk ecin
3.Yjet → nuk notojne
4.Kastraveci zvarriten ne fund te
5.Ofiuri detit.
- Vertebrore { rruazore}
Kane shtylle kurrizore.
Simetri 2-anesore
2 cifte gjymtyresh
Kane te diferencuar barkun nga shpina.
1.Ne bark kryhet procesi i frymemarrjes
 8

dhe qarkullimi i gjakut.

2.Ne shpine ndodhet sistemi nervor.

Meduza,Hidra,Koralet,Aktine Anemona

Klasa e peshqve

- Kockore ( primitive)

1.Peshkaqeni

2.Raja

3.Peshku elektrik

Peshkaqeni

▪︎ te cara ne faring pa kapak (velezat) me te cilat merr fryme.

▪︎ pllaka si smerile ne lekure

▪︎ pllenim i brendshem

▪︎ shume pende teke

- Kercore

▪︎ fshinokitine

▪︎ luspa(mukus qe ferkimi ne uje te jete i vogel)

▪︎ frymemarrje me veleza (te cara ne faring me kapak)

▪︎ qarkullimi i gjakut 1V+1B

▪︎ pllenim i jashtem
 9

Klasa e amfibeve

● Pa bisht { bretkosa }

● Me bisht { salamandra }

● Pa kembe { sifomoksi }

Jane kafshe ujore sepse shumimin e bejne ne mjedise ujore.

- Frymemarrja { larva me branshit dhe kafsha me lekure}

- Zhvillim ne metamorfoze jo te plote

- Gjak te ftohte

- Qarkullimi i gjakut i dyfishte jo i plote. 2V+1B

- Trupi me lekure.

Zvarraniket

● Gjarpri

● Hardhuca

● Breshka

● Krokodili

- Frymemarrje me mushkeri

- Gjak i ftohte qe perzihet

- Pllenim i brendshem{ veze te pllenuara }

- Lekure me pllaka

Shpendet

- Gjak i ngrohte

- Qarkullimi i gjakut i dyfishte jo i plote Zemra 2V+2B

- Frymemarrje me mushkeri+ dhoma oksigjeni

 10

- Trupi me pende

- 2 cifte gjymtyresh → 1 cift kembesh+ 1 cift krahesh.

- Pllenim i brendshem

Gjitaret

- Trup me qime

- Gjak i ngrohte

- Frymemarrje me mushkeri

- Shumohen me te vegjel te cilet i ushqejne me qumesht

3 grupe

● Monodermate (me veze)

● Marsupiale ( te vegjel te pazhvilluar plotesisht)

● Placentare ( te vegjel te zhvilluar plotesisht te cilet rriten 9 muaj ne barkun e nenes

brenda placentes)

Peshqit Amfibet Zvarraniket Shpendet Gjitaret

Ku jetojne? Uje Uje Toke Toke Toke

Frymemarrja Me veleza Larva me Me mushkeri Me mushkeri Me mushkeri

Kockoret→ branshit +
pa kapak Kafsha me Dhoma
Kercoret→ lekure oksigjeni
me kapak

Qarkullimi i I njefishte I dyfishte jo i I dyfishte jo i I dyfishte i I dyfishte i

gjakut 1V+1B plote 2V+1B plote 2B plote 2V+2B plote 2V+2B

Trupi Me luspa Me lekure Me lekure + Me lekure me Me lekure me

pllaka pende qime

Shumimi Pllenimi Me veze Me veze te Pllenim i

Kockore→ i Metamorfoze pllenuara brendshem
 11

jashtem jo e plote Pllenim i

Kercore→ i Pllenim i brendshem
brendshem jashtem