Á³ëýã 3

Äóàëàòè
Èíâåðñ íü òîéðãèéã øóëóóíä, øóëóóíûã òîéðîãò áóóëãàäàã áóóë-

ãàëò áàéäàã áèëýý. Òýãâýë äóàëàòè ãýäýã íü öýãèéã øóëóóíä, øó-

ëóóíûã öýãò áóóëãàäàã áóóëãàëò þì.

ˆ w íü O ò°âòýé, r ðàäèóñòàé òîéðîã

ˆ A íü äóðûí öýã

ˆ a íü w -ûí õóâüä A öýãèéí òóéëûí øóëóóí áàéã

Òýãâýë w òîéðãèéí õóâüä äóàëàòè àâáàë A íü a øóëóóí äýýð áóóíà.

Õàðèí a íü A öýã äýýð áóóíà.

41
42 Á“ËÝà 3. ÄÓÀËÀÒÈ

Òåîðåì 3.1 w òîéðãèéí õóâüä äóàëàòè àâàõàä A, B , C öýã³³ä a,

b, c øóëóóíóóäàä áóóäàã ãýå. Õýðýâ

a) A, B , C öýã³³ä á³ãä l øóëóóí äýýð îðøäîã áîë a, b, c øóëóóíóóä

íýã öýãò îãòëîëöäîã á°ã°°ä òýðõ³³ îãòëîëöëûí öýã íü l -í ä³ð

áàéõ áîëíî.

b) a, b, c øóëóóíóóä á³ãä L öýãò îãòëîëöäîã áîë A, B , C öýã³³ä

íýã øóëóóí äýýð îðøèõ á°ã°°ä ýíýõ³³ øóëóóí íü L öýãèéí ä³ð
áàéíà.

Áîäîëò : (a) Òåîðåì ìààíü þó õýëýõ ãýýä áàéíà âý? ãýõýýð åð°í-

õèéä°° íýã øóëóóí äýýð îðøèõ ãóðâàí öýãèéã äóàëàòèãààð 1 öýãò

îãòëîëöîõ ãóðâàí øóëóóí áîëãîíî ãýñýí ç³éë þì.

Áàòàëãàà. a∩b = L ãýå. Òýãâýë L-ã l-ûí òóéëûí öýã ãýæ áàòàëúÿ.

Õýðýâ áèä òýãýæ áàòàëæ ÷àäâàë ÿã èæèë àðãààð L0 = b ∩ c öýã íü

l øóëóóíä õàðãàëçàõ òóéëûí öýã áîëíî. Ãýòýë l øóëóóí ãàíöõàí

òóéëûí öýãòýé ó÷èð L0 ≡ L áóþó a ∩ b ≡ b ∩ c ãýäãýýñ a, b, c íýã

öýãò îãòëîëöîõ áà òýð íü l -èéí òóéëûí öýã L áàéõ áîëíî. Èéìä

a∩b = L öýã íü l-èéí òóéëûí öýã ãýæ áàòëàõûã çîðü¼. Ëà Õèðà! Ëà

Õèðàãèéí òåîðåì ¼ñîîð L íü A -ãûí òóéëûí øóëóóí äýýð îðøèõ

òóë A íü L-èéí òóéëûí øóëóóí äýýð îðøèíî. A áà B õî¼ð íü òýãø

 43

ýðõòýé îðîëöñîí ó÷èð ì°í èíãýõëýýð B

L-èéí òóéëûí øóëóóí
íü

äýýð îðøèíî. Òýãýõýýð A, B L-èéí òóéëûí øóëóóí

õî¼ð öýã õî¼óë

äýýð îðøäîã þì áàéíà. Ãýâ÷ AB = l òóë l íü L-èéí òóéëûí øóëóóí

áóþó L íü l -èéí òóéëûí öýã áîëæ áàòëàãäàíà.

(b) õýñãèéã áèå äààí áàòëààðàé.

Àíõààðóóëãà : Äóàëàòèãèéí õàìãèéí ãî¼ ç³éë íü íýã öýãò îãòëîëö-

äîã ãóðâàí øóëóóíûã èæèë øóëóóí äýýð îðøèõ ãóðâàí öýãò õàðèí

íýã øóëóóí äýýð îðøèõ ãóðâàí öýãèéã íýã öýãò îãòëîëöîõ ãóðâàí

øóëóóí áîëãîõ þì. Èíãýñíýýð çàðèì áîäëîãûã ìàø õ°íã°õ°í áîë-

ãîæ áîëäîã.

Òîäîðõîéëîëò 3-1

i)
O∠AB : OA áà OB øóëóóíóóäààð ³³ñýõ °íöãèéã (mod180)-
ààð æèøíý.

ii)
O∠pq : p áà q øóëóóíóóäààð ³³ñýõ °íöãèéí (mod180)-ààð
æèøíý. (“íýíäýý ýíä áîë O ÿìàð ÷ õýðýãã³é.)

iii)
O∠Ap: OA áà p øóëóóíóóäààð ³³ñýõ °íöãèéã (mod180)-
ààð æèøíý. [ (mod180)-ààð æèøíý ãýäýã íü α = 180 − α
ãýæ îéëãîíî
◦
ãýñýí ³ã. Æèøýý íü: 70 ]

Òîäîðõîéëîëò 3.1-èéí à÷ààð áèä äàðààõ Ëåììèéã àøèãëàõàä õÿë-

áàð áîëíî.
44 Á“ËÝà 3. ÄÓÀËÀÒÈ

Ëåìì 3-1. O äýýð ò°âòýé, äóðûí ðàäèóñòàé äóàëàòè àâàõàä

àëèâàà X -ûí ä³ðèéã X0 ãýæ òýìäýãëýå. Òýãâýë äàðààõ ç³éë³³ä

áèåëýíý.

a)
O∠AB =O ∠A0 B 0

b)
O∠pq =O ∠p0 q 0

c)
O∠Ap =O ∠A0 p0

Áîäîëò. Ãîë àæèãëàëò íü OA ⊥ A0 , OB ⊥ B 0 þì. Õýðýâ

A∗ = AO ∩ A0 , B ∗ = BO ⊥ B 0 , X = B 0 ∩ A0 ãýâýë 90◦ + 90◦ = 180◦

∗ ∗
ãýäãýýñ A B OX ä°ðâ°í °íö°ãò òîéðîãò áàãòàíà ãýäãýýñ (a), (b)

õýñýã áàòëàãäàíà.

Õàðèí (c) õýñýã íü áàñ ë OA ⊥ A0 , OB ⊥ B 0 ãýäãèéã àøèãëàí

õÿëáàð °íö°ã õ°°ëò õèéõ òóë óíøèã÷äàä ³ëäýýå.

Æèøýý 3.1 ABCD íü ã³äãýð ä°ðâ°í °íö°ãò áà AB , CD ýñðýã

òàëóóäE öýãò, AD, BC ýñðýã òàëóóä F öýãò îãòëîëöäîã.

∠AXF = ∠EXC áàéõ X öýãèéã ABCD-ûí äîòîð òàëä àâàâ. Òýã-
◦
âýë ∠AXB + ∠CXD = 180 ãýæ áàòàë.

Áîäîëò. ã°ãäñ°í °íöã³³ä áîëîí áàòëàõ ¼ñòîé °íöãèéí îðîéíóóä

á³ãä X öýã äýýð ò°âë°ðñ°í áàéíà. Èéìä X äýýð ò°âòýé, äóðûí ðà-

äèóñòàé òîéðãèéí õóâüä äóàëàòè àâúÿ. Ìàãàäã³é èë³³ ñîíèðõîë-

òîé ä³ðñýä áóóëãàæ ÷àäàõ áàéõ. Ëåìì 3.1 ¼ñîîð

X∠AF
=X ∠EC
ãýäãýýñ
X∠A0 F 0 =X ∠E 0 C 0 áîëíî. Í°ã°° òàëààñ AB = a, BC = b,

Cd = c, DA = d ãýæ òýìäýãëýâýë Òåîðåì 3.1 ¼ñîîð A, B , E ∈ a;

 45

B , C , F ∈ b; C , D, E ∈ c; A, D, F ∈ d ãýäãýýñ A0 ∩ E 0 ∩ B 0 = a;
B 0 ∩ F 0 ∩ C = b0 ; C 0 ∩ D0 ∩ E 0 = c0 ; A0 ∩ F 0 ∩ D0 = d0 áîëíî.
X∠A0 F 0 =X ∠E 0 C 0 ⇒ a0 b0 c0 d0 òîéðîãò áàãòàíà. a0 b0 c0 d0 òîéðîãò áàã-

òàíà ãýäãýýñ

◦
∠d0 a0 b0 + ∠d0 c0 b0 = 180 ⇒X ∠A0 B 0 +X ∠C 0 D0
◦
⇒ ∠AXB + ∠DXC = 180
áîëæ áàòëàãäàâ.

Æèøýý 3.2 (Àìåðèêèéí íýãäñýí óëñ 2012/5)

4ABC P öýã àâúÿ. γ íü P öýãèéã äàéðàõ øó-
ãóðâàëæèí äîòîð

ëóóí áîëîã. Õýðýâ P A, P B , P C øóëóóíóóäûã γ øóëóóíû õóâüä

0 0 0
òýãø õýñ àâàõàä õàðãàëçàí BC , AB , AC òàëóóäûã A , B , C öý-
0 0 0
ã³³äýä îãòëîõ áîë A , B , C íýã øóëóóí äýýð îðøèíî ãýæ áàòàë.

Áîäîëò. ã°ãäñ°í °íöãèéí í°õö°ëèéã àøèãëàõûí òóëä P äýýð

ò°âòýé, äóðûí ðàäèóñòàé äóàëàòè àâ÷ ³çüå. Ýíýõ³³ äóàëàòèã Dp
r

ãýæ òýìäýãëýå. Ì°í

Dpr :A → A0 , B → B 0 , C → C 0
A0 → A00 , B 0 → B 00 , C 0 → C 0 .
Ì°í BC = a, AB = c, AC = b ãýâýë

Dpr : a → a0 , b → b0 , c → c0 ãýæ òýìäýãëýå. Òýãâýë A0 , B 0 , C 0 íýã

øóëóóí äýýð îðøèíî ãýæ áàòëàõ íü A , B , C
00 00 00 íýã öýãò îãòëîë-

öîíî ãýæ áàòëàõòàé èæèë òóë A , B , C

00 00 00 íýã öýãò îãòëîëöîíî
0 0
ãýæ áàòëàõàä õàíãàëòòàé. A B = q ãýâýë q íü A
0 00 áà B 00 øóëóó-
0 0
íóóäûí îãòëîëöîë áîëíî. P A , P B íü γ øóëóóíû õóâüä àâñàí

P A, P B -ûí òýãø õýì ó÷èð ∠A P B = ∠AP B 0 òóë Ëåìì 3.1 ¼ñîîð

0
P∠A00 B 0 =P ∠A0 B . Ýíäýýñ a0 b0 c0 q 0 íü òîéðîãò áàãòàíà. ßã ³³íòýé
0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0
àäèëààð B C = q2 , A C = q ãýâýë a b c q2 , a b c q3 òîéðîãò áàãòà-

íà.

Ãýòýë q 0 = AJ
00 ∩ B 00 , q 0 = A00 ∩ C 00 , q 0 = A00 ∩ C 00 á°ã°°ä
2 3
q0, q20 , 0
q3 ∈ (a0 b0 c0 ) áàéõ ãàíö ë öýã îëäîíî. Èéìä q 0 ≡ q20 ≡ q30
áàéõààñ °°ð àðãàã³é þì.

Ëåìì 3-2. Äóàë òîéðîã ABP C ä°ðâ°í °íö°ãò áàéã. a = BC ,

b = CA, c = AB ãýå. P äýýð ò°âòýé äóðûí ðàäèóñòàé äóàëàòè

0 0 0
àâáàë ABP C , a b P c ä°ðâ°í °íö°ãò³³ä õîîðîíäîî ò°ñòýé.
46 Á“ËÝà 3. ÄÓÀËÀÒÈ

Áàòàëãàà. 4ABP ∼ a0 b0 P ãýæ áàòëàõàä õàíãàëòòàé. P ABC òîéðîã

áàãòàíà ãýäãýýñ

∠BAB = ∠BCP
Ëåìì 3.1P
=⇒ ∠aC =P ∠a0 C 0

Èéìä ∠b0 a0 P = ∠BAP . “³íòýé àäèëààð ∠AP B = ∠ACB .

∠ACB =P ∠(AC, CB) =P ∠ba =P ∠b0 a0

Èéìä ∠a0 P b0 = ∠AP B . Ýíýõ³³ õî¼ð °íöãèéí í°õö°ë°°ñ  øèí-

0 0
æýýð 4ABP ∼ 4a b P áîëîõ þì.

Ì°ðä°ëã°° 3.1 w íü a, b, c øóëóóíóóäààð ³³ñýõ ãóðâàëæíû áàã-

òààñàí òîéðîã áà P ∈ w äýýð ò°âòýé òîéðãèéí õóâüä äóàëàòè àâñíû
0 0 0
äàðàà a b c P òîéðîãò áàãòàíà.

1 Ãóðâàëæèí õàäãàëàãäàõ Äóàëàòè

Òîäîðõîéëîëò 3-1

ßìàð íýã äóàëèòàãààð îðîéíóóä íü õàðãàëçàõ ýñðýã òàðóóä

ðóóãàà áóóäàã áîë ýíý áóóëãàëòûã ãóðâàëæèí õàäãàëàãäàõ

äóàîàòè ãýíý. Æèøýý íü ABC ãóðâàëæíû BC òàëûã a, AB

òàëûã c, AC òàëûã b ãýæ òýìäýãëýâýë

D : A ↔ a, B ↔ b, C ↔ c
1. ÃÓÐÂÀËÆÈÍ ÕÀÄÃÀËÀÃÄÀÕ ÄÓÀËÀÒÈ 47

Æèøýý 3.3 Òýãø °íö°ãò áèø ABC ãóðâàëæèíä ãóðâàëæèí õàä-

ãàëàãäàõ äóàëàòè îëäîíî.

Áîäîëò.

H íü4ABC -ûí îðòîò°â áà A, B , C îðîéíóóäûí °íäðèéí ñóóðèó-

äûã A∗ , B ∗ , C ∗ ãýâýë ò°ñ°°òýé ãóðâàëæíû ÷àíàðààð

B ∗ H · BH = A∗ H · AH = C ∗ H · CH
√
Èéìä − AH · A∗ H ðàäèóñòàé, H äýýð ò°âòýé òîéðãèéí õóâüä äóà-
ëàòè àâàõàä A-ûí òóéëûí öýã BC øóëóóíä áóóõ òóë ãóðâàëæèí

õàäãàëàõ äóàëàòè îëäîíî.

Æèøýý 3.4 H 4ABC ãóðâàëæíû îðòîò°â áîëîã. D, E , F íü

íü

õàðãàëçàí BC , AC , AB òàëóóä äýýð îðøèõ á°ã°°ä AD ,BE , CF

øóëóóíóóä íýã öýãò îãòëîëöäîã. A-ã äàéðñàí DH øóëóóíä ïåðïåí-

äèêóëÿð øóëóóí BC òàëûã A0 öýãò îãòëîëöäîã. B öýãèéã äàéðàõ

EH øóëóóíä ïåðïåíäèêóëÿð øóëóóí AC òàëûã B0 öýãò îãòîëäîã.

C öýãèéã äàéðàõ F H øóëóóíä ïåðïåíäèêóëÿð øóëóóí AB òàëûã
C0 öýã³³ä íýã øóëóóí äýýð îðøèõ óó?
Áîäîëò. Ýõëýýä áàãà çýðýã àæèãëàëò õèéå.
)
HF ⊥ CC0
H íü 4CC0 F − ûí îðòîò°â áîëíî.
CH ⊥ AB
Èéì îëîí îðòîò°â áà °íäð³³äèéã õàðñíààð, ì°í äýýðýýñ íü C -ýýñ
AB -ä áóóëãàñàí °íäðèéã C ∗, F -ýýñ CC0 -ä áóóëãàñàí °íäðèéã F
∗
48 Á“ËÝà 3. ÄÓÀËÀÒÈ

ãýâýë CH ·HC ∗ = HF ·HF ∗

√ . 4ABC ãóðâàëæèíã õàäãàëàõ äóàëàòè
àâúÿ. °ð°°ð õýëáýë − CH · HC ∗ ðàäèóñòàé, H ò°âòýé òîéðãèéí
õóâüä äóàëàòè àâáàë C0 íü CF äýýð áóóíà.

ßã ³³íòýé àäèëààð BC , AD íü õàðãàëçàí A0 , B0 öýã³³äýä áóóíà.

Ãýòýë Òåîðåì 3.1 ¼ñîîð C0 , B0 , A0 íýã øóëóóí äýýð îðøèõ ãàð-

öààã³é á°ã°°ä õ³ðýëöýýòýé í°õö°ë íü CF , BE , AD íü íýã öýãò

îãòëîëöîõ. Ýíý íü °ã°ãäñ°í í°õö°ë°°ñ ³íýí.

Òîäîðõîéëîëò 3-2

∠BAC ∠BAX = ∠CAY áàéõ X , Y öýã³³-

°íö°ã áàéã. Ì°í

äèéã àâúÿ. Òýãâýë AX , AY øóëóóíóóäûã ∠BAC èçîãîíàë õîñ

áàéíà.

Ëåìì 3-3. AS , AT íü ∠BAC -ûí èçîãîíàë õîñ áàéã. Q = CS ∩

BT , P = CT ∩ BS ãýâýë P , Q íü ∠BAC -ûí èçîãîíàë õîñ áàéíà.
Áàòàëãàà.
C −S−Q øóëóóíûã m
C −P −T øóëóóíûã n
Q−T −B øóëóóíûã f
S−P −B øóëóóíûã g ãýå .
Òýãâýë A äýýð ò°âòýé äóðûí ðàäèóñòàé äóàëàòè àâàõàä

m0 = C 0 ∩ S 0 ∩ Q0
n0 = C 0 ∩ P 0 ∩ T 0
f 0 = Q0 ∩ T 0 ∩ B 0
g0 = S 0 ∩ P 0 ∩ B 0 áîëíî .
Í°ã°° òàëààñ

A
∠CS =A ∠T B ⇒A ∠C 0 S 0 =A ∠T 0 B 0 áóþó
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
∠n m g = ∠n f g ⇒ m n f g íü òîéðîãò áàãòàíà

⇒A ∠C 0 Q0 =A ∠P 0 B 0
⇒ ∠CAQ = ∠P AB áîëæ áàòëàãäàâ.
1. ÃÓÐÂÀËÆÈÍ ÕÀÄÃÀËÀÃÄÀÕ ÄÓÀËÀÒÈ 49

Æèøýý 3.5 2018) ABC ãóðâàëæíû AC , AB òàëóóäûí

(Sharygin

äóíäàæ öýãèéã õàðãàëçàí B1 , C1 ãýå. ABC ãóðâàëæíû áàãòààñàí

òîéðãèéí B öýãò ø³ðãýõ ø³ðãýã÷ CC1 öàöðàãòàé K öýãò. Õàðèí

(ABC)-ã C öýãò ø³ðãýõ ø³ðãýã÷ BB1 öàöðàãòàé L öýãò îãòëîëö-

äîã. Òýãâýë ∠BAK = ∠CAL ãýæ áàòàë.

Áîäîëò. G = BB1 ∩CC1 , S = BK ∩CL áàéã. AS íü ABC ãóðâàëæ-

íû A-ñèìåäèàí áîëíî. (Ëåìì 2.3) Òýãâýë AG, AS íü ∠BAC °íö-

ãèéí èçîãîíàë. Îäîî Ëåìì 3.3-ûã àøèãëàõàä áîäîëò á³ðýí øèé-

äýãäýíý.

Áîäëîãî 3.1 ABC ãóðâàëæíû AA1 íü °íä°ð íü áàéã. AB , AC

òàëóóä äýýð X, Y öýã³³äèéã AA1 , CX , BY íýã öýãò îãòëîëöäîã
áàéõààð àâàâ. Òýãâýë ∠Y A1 A = ∠XA1 A ãýæ áàòàë.

Ä°õ³³ëýõ: 100, 224, 164, 98

Áîäëîãî 3.2 (×åõèéí ìàòåìàòèêèéí îëèìïèàä 2003)

◦
∠BAC áàéõ ABC ãóðâàëæíû A, B , C îðîéíóóäûí °íöãèéí áèñ-

ñåêòðèñ³³ä õàðãàë³àõ ýñðýã òàëàà D , E , F öýã³³äýä îãòîëäîã áîë

◦
∠EDF = 90 áàòàë.

Ä°õ³³ëýõ: 224, 225, 190, 231, 242, 149, 215

Áîäëîãî 3.3 (Ñîëîíãîñûí Ìàòåìàòèêèéí îëèìïèàä 1996)

p, q íü ïàðàëëåë áèø áàéõ øóëóóíóóä áàéã. A = p ∩ q ãýå. B íü p, q
äýýð ³ë îðøèõ äóðûí öýã. X íü p äýýð Y íü q äýýð ∠XBA = ∠ABY
áàéõ ã³éäýã öýã áîë XY íü ÿìàð íýãýí áýõëýãäñýí öýãèéã äàéðíà

ãýæ áàòàë.

Ä°õ³³ëýõ: 206, 207, 201, 243, 101, 203, 188

Áîäëîãî 3.4 (Ìèêåëèéí öýã)

a, b, c, d øóëóóíóóäûí îãòëîëöëîîð ä°ðâ°í ãóðâàëæèí ³³ñíý. (Äîîðõ
çóðãèéã õàðíà óó.) Òýãâýë ýäãýýðèéã áàãòààñàí òîéðãóóä èæèë öýã

àãóóëíà ãýæ áàòàë.

Ä°õ³³ëýõ: 251, 101, 165, 244, 227, 217

50 Á“ËÝà 3. ÄÓÀËÀÒÈ

Áîäëîãî 3.5 ABCD ã³äãýð ä°ðâ°í °íö°ãò áàéã. M íü AB , BC ,

CD, DA øóëóóíóóäûí Ìèêåëèéí öýã áîë äàðààõ Ìèêåëèéí öý-

ãèéí ÷àíàðóóäûã áàòàë.

(Áè °°ð°° äóàëàòè àøèãëàí áàòàëæ ÷àäàõã³é áàéãàà. Ãýõäýý a)-ã

èíâåðñ, b)-ã ãàðìîíèê õàðüöàà àøèãëàí áàòàëæ ³çñýí. Óíøèã÷ òà

°°ðèéí õ³ññýí àðãààð áàòëààðàé.)

a) Õýðýâ AB ∩ CD = P , CB ∩ DA = Q M ∈ P Q îðøèõ ãàð-

ãýâýë

öààã³é á°ã°°ä õ³ðýëöýýòýé í°õö°ë íü ABCD òîéðîãò áàãòàõ.

b) ∠AM B = ∠CM D
Áîäëîãî 3.6 (Õÿòàäûí îëèìïèàä 1996)
H îðòîò°âòýé ABC ãóðâàëæèí áàéã A-ãààñ BC äèàìåòðòýé òîé-

ðîãò AP , AQ ø³ðãýã÷³³ä òàòàâ. Òýãâýë P , Q, H íýã øóëóóí äýýð

îðøèíî ãýæ áàòàë.

Ä°õ³³ëýõ: 167, 234, 238, 253, 220

Áîäëîãî 3.7 I íü ABC ãóðâàëæíû äîòîîä áàãòñàí òîéðãèéí ò°â

áîëîã.I öýãèéã äàéðàõ AI øóëóóíä ïåðïåíäèêóëÿð øóëóóí BC

òàëûã D öýãò îãòîëäîã. Ì°í I -ã äàéðàõ BI øóëóóíä ïåðïåíäèêó-

ëÿð øóëóóí AC òàëûã E öýãò îãòîëäîã. I -ã äàéðàõ CI øóëóóíä

ïåðïåíäèêóëÿð øóëóóí AB òàëûã F öýãò îãòîëäîã áîë D , E , F

íýã øóëóóí äýýð îðøèíî ãýæ áàòàë.

1. ÃÓÐÂÀËÆÈÍ ÕÀÄÃÀËÀÃÄÀÕ ÄÓÀËÀÒÈ 51

Ä°õ³³ëýõ: 193, 254, 257, 55

Áîäëîãî 3.8 I íü ABC ãóðâàëæíû äîòîîä áàãòñàí òîéðãèéí ò°â

áàéã. Äîòîîä áàãòñàí òîéðãèéã w

AC -ã BI øóëóóíû õóâüä
ãýå.

òýãø õýì àâàõàä p øóëóóí ³³ñäýã ãýå. AB -ã BI øóëóóíû õóâüä

òýãø õýì àâàõàä q øóëóóí ³³ñäýã ãýå. Ì°í G = p∩q áàéã. GI ⊥ BC

ãýæ áàòàë.

Ä°õ³³ëýõ: 260, 219, 262, 168, 223, 170, 67, 41

Áîäëîãî 3.9 (Æýêîáûí òåîðåì, ìàíàéõàí ßêîâ ãýäýã)

ABC ãóðâàëæíû ãàäíà P , Q, R öýã³³äèéã äàðààõ í°õö°ëèéã õàí-

ãàõààð àâàâ.

∠BAR = ∠CAQ
∠ABR = ∠CBP
∠P CB = ∠ACQ

Òýãâýë AP , BQ, CR øóëóóíóóï èæèë öýãò îãòëîëöäîã ãýæ áàòàë.

Ä°õ³³ëýõ: 229, 219, 247, 248

Áîäëîãî 3.10 H íü ABC ãóðâàëæíû îðòîò°â. P íü 4ABC -ûí

äîòîð îðøèõ äóðûí öýã áàéã. Õàðèí B0 íü AC äýýð îðøèõ á°ã°°ä

B0 H ⊥ BP áàéõ öýã. C0 íü AB äýýð îðøèõ á°ã°°ä C0 H ⊥ CP

áàéõ öýã. P H ⊥ C0 B0 ãýæ áàòàë.

Ä°õ³³ëýõ: 250, 154, 275, 232

Áîäëîãî 3.11 H íü ABC ãóðâàëæíû îðòîò°â. B 0 öýãèéã AC äýýð

∠AHB 0 = ∠ABC áàéõààð, C 0 öýãèéã AB äýýð ∠AHC 0 = ∠ACB
áàéõààð àâàâ. Òýãâýë B0C 0 k BC ãýæ áàòàë.

Ä°õ³³ëýõ: 276

Áîäëîãî 3.12 (Folklore) A1 , B1 , C1 öýã³³ä íü õàðãàëçàí ABC ãóð-

âàëæíû BC , AC , AB òàëóóä äýýð îðøäîã á°ã°°ä AA1 , BB1 , CC1

íýã öýãò îãòëîëöäîã. Òýãâýë ∠B1 A1 A = ∠AA1 C1 áàéõ ⇔ AA1 ⊥
BC
52 Á“ËÝà 3. ÄÓÀËÀÒÈ

Ä°õ³³ëýõ: 105, 283

Áîäëîãî 3.13 (Sharygin 2013/20 correspondence round)

C1 íü ABC AB òàë äýýð îðøèõ äóðûí öýã. Õàðèí A1
ãóðâàëæíû

áà B1 íü õàðãàëçàí BC , AC öàöðàã äýýð îðøèõ áà ∠AC1 B1 =

∠BC1 A1 = ∠ACB . Õýðýâ AA1 ∩ BB1 = C2 áîë C1 öýãýýñ ³ë õà-

ìààð÷ C1 C2 øóëóóíóóä ÿìàð íýãýí áýõëýãäñýí öýã äàéðíà ãýæ áà-

òàë. (ABC íü áýõëýãäñýí ãóðâàëæèí)

Ä°õ³³ëýõ: 230, 272, 258, 245