Temat: Młoda Polska – epoka różnorodności.

Przeczytaj scenariusz lekcji. W zeszycie rozwiąż kartę pracy. Swoje

odpowiedzi porównaj z proponowanymi rozwiązaniami.

Cele lekcji
• uczeń potrafi: podać skojarzenia z przymiotnikiem modernistyczny oraz synonimy tego
słowa; wymienić i wyjaśnić nazwy epoki; wypowiedzieć się na temat nowych tendencji w
literaturze i sztuce w Polsce i Europie oraz dominujących rodzajów literackich;
scharakteryzować główne nurty filozoficzne omawianego okresu; podać cechy dekadenta i
filistra; zreferować koncepcję sztuki i artysty według Stanisława Przybyszewskiego;
wytłumaczyć, na czym polega bogactwo epoki; zdefiniować impresjonizm, ekspresjonizm,
symbolizm i naturalizm; opisać własne wrażenia wywołane kontaktem z prezentowanymi
dziełami sztuki; omówić przemiany społeczne i polityczne w społeczeństwie przełomu XIX i
XX w.; wykonać mapę myśli do analizowanego zagadnienia; wskazać dzieło współczesne,
które realizuje postulat „sztuka dla sztuki’ i uzasadnić swój wybór

Środki dydaktyczne
• podręcznik (s. 10–15), karty pracy 1. i 2.

Przebieg lekcji
Faza wprowadzająca
Nauczyciel prosi uczniów o podanie skojarzeń z przymiotnikiem modernistyczny. Młodzież
może się odwołać do języka angielskiego (modern – ‘nowoczesny’) lub francuskiego
(moderne – ‘nowoczesny’) oraz synonimów tego słowa (np. nowoczesny, innowacyjny,
reformatorski, awangardowy, postępowy). Następnie uczestnicy zajęć wymieniają obszary
życia codziennego, których dotyczy wspomniany epitet (np. sztuka, polityka, literatura, film,
architektura).

Faza realizacyjna
1. Nauczyciel rozdaje karty pracy i inicjuje określone aktywności uczniów:
• 1. – uczniowie stawiają hipotezy na temat nastrojów epoki na podstawie interpretacji obrazu
Vincenta van Gogha – analizują dobór barw, odczytują przesłanie dzieła;
• 2. i 3. – uczestnicy zajęć wypowiadają się na temat rozumienia terminów fin de siècle,
neoromantyzm, modernizm, Młoda Polska, periodyzacji (korzystają m.in. z informacji
zawartych w podręczniku), a następnie uzupełniają zad. 1. w karcie pracy 1.;
• 4. w dalszej kolejności czytają fragment podręcznika (s. 12–14) na temat nowych tendencji
w literaturze oraz sztuce w Polsce i Europie, wykonują zad. 2. w karcie pracy 1.;
• 4. – uczniowie wypowiadają się na temat metod twórczych oraz dominujących rodzajów
literackich w poszczególnych fazach Młodej Polski i realizują zad. 3. w karcie pracy 1.;
• 5., 6. i 7. – uczestnicy zajęć rozmawiają o różnorodności zainteresowań filozoficznych
epoki, ich przyczynach i sile oddziaływania na człowieka i twórcę oraz uzupełniają zad. 4. w
karcie pracy 1.;
• 8. i 9. – młodzież określa przyczyny prezentowanych postaw, ich wpływ na stosunek do
świata i otoczenia (karta pracy 1., zad. 5.); wypowiada się również na temat obecności
tych wzorców osobowych we współczesnym świecie;
• 10. – uczniowie interpretują rozumienie sztuki jako absolutu; określają, co świadczy o tym,
iż ma ona taką rangę; wyjaśniają znaczenie sformułowania „sztuka dla sztuki”, wyjaśniają,
kim jest artysta, jakie miejsce zajmuje w otaczającej go rzeczywistości i co jest tego
przyczyną, a następnie uzupełniają zad. 6. w karcie pracy 1.
• 11., 12., 13., 14., 15. – nauczyciel pytają uczestników zajęć o różnorodność epoki, , co
świadczy o złożoności omawianego okresu, jego polifoniczności, jakie elementy go tworzyły
i co szczególnie było w nim akcentowane; uczniowie wypowiadają się na temat wrażeń i
emocji, które wywołują w nich przedstawione obrazy i kolorystyka, a następnie wymieniają
najważniejsze aspekty impresjonizmu, ekpresjonizmu, symbolizmu i naturalizmu (karta
pracy 1., zad. 7.).
2. Młodzież charakteryzuje przemiany społeczne i życie codzienne w Młodej Polsce na
podstawie tekstów z podręcznika (s. 11 i 15) oraz własnej wiedzy. Wykonuje zadania w
karcie pracy 2. – wymienia przemiany społeczne i polityczne, do których doszło pod
koniec XIX w. (zad. 1.) oraz w grupach tworzy mapę myśli (zad. 2.).

Faza podsumowująca
Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat zjawisk z życia codziennego lub kultury przełomu XIX
i XX w., które uczniowie uważają za najbardziej znaczące lub szczególnie interesujące
(podręcznik, zad. 6., s. 15). Młodzież uzasadnia swoje wypowiedzi. Wykorzystuje przy tym
wiedzę nabytą w trakcie poprzednich etapów edukacyjnych.

Propozycje odpowiedzi do karty pracy 1.

1.
Nazwa epoki końca XIX i początku XX w. Znaczenie nazwy
fin de siècle schyłek epoki, koniec
neoromantyzm nowy, inny romantyzm, który nawiązywał do
niektórych elementów romantycznych, np.
idealizmu, indywidualizmu, odwołania do
przeszłości historycznej; cechował się
subiektywizmem
modernizm nowoczesność; nowatorstwo poglądów i
spostrzeżeń, odmienne myślenie i
obrazowanie, odcięcie się od poprzednich
tendencji
Młoda Polska jako pierwszy tego określenia użył Artur
Górski, nadając taki tytuł cyklowi swoich
artykułów ukazujących się w krakowskim
„Życiu”

2.
• odrzucenie ograniczeń estetycznych, moralnych i poznawczych
• sztuka jako eksperyment
• wolność twórcza
• różnorodność form, oryginalność
• konflikt filister – artysta
subiektywne wypowiedzi uczniów
3. Młodą Polskę można nazwać epoką wielobarwną ze względu na różnorodność poglądów
filozoficznych, mnogość kierunków artystycznych, odmienne rozumienie życia i otaczającej
rzeczywistości, złożoność problemów, którymi zajmowała się sztuka i literatura.
4.
Kierunek Twórca Najważniejsze cechy nurtu
schopenhaueryzm Arthur Schopenhauer przeznaczeniem każdego
człowieka jest cierpienie;
człowiek – marionetka w
rękach praw natury – jest jej
podległy; jednostka wolna to
ta, która pogodziła się z tym,
co nieuchronne; szczęściem
jest ucieczka w niebyt
(nirwanę)
nietzscheanizm Fryderk Nietzsche życie jest najwyższą
wartością; tradycyjna
moralność ogranicza życie;
pojęcie nadczłowieka –
osoby zdolnej do niszczenia
obowiązujących norm i
ustanawiania nowych
intuicjonizm Henri Bergson w poznaniu świata należy
kierować się intuicją i
instynktem; tylko intuicja
pozwala człowiekowi na
otwarcie się na élan vital –
pęd życiowy, wewnętrzną
siłę człowieka

5.
a) dekadent – postawa schyłkowca zniechęconego niemal do wszystkiego, ogarniętego apatią
i niechęcią do jakiegokolwiek działania; ma poczucie wyobcowania ze społeczeństwa, które,
jak sądzi, go nie rozumie; hedonistyczny, zabawowy, wolny od wszelkich trosk styl życia;
najczęściej jest nim artysta
b) filister – mieszczuch, materialista pozbawiony wyższych aspiracji, troszczący się o dobra
materialne; człowiek małostkowy, nieoryginalny i niewrażliwy na piękno
6. Sztuka, według Przybyszewskiego, jest absolutem, a to oznacza, że nie ma żadnego celu,
powinna być wolna od wszelkich wpływów i niezależna. Jej zadaniem jest przede wszystkim
przedstawianie myśli, uczuć i emocji artysty, jest odbiciem jego duszy. Artysta to człowiek
wolny, którego nikt i nic nie powinno krępować. Jest ponad innymi ludźmi – zwłaszcza
filistrami – którzy nie rozumieją jego wrażliwości, bo przewyższa ich intelektualnie.
7.
Kierunek, prąd artystyczny Cechy
impresjonizm kierunek artystyczny, który postulował
utrwalanie ulotnych wrażeń i nastrojów; w
malarstwie charakteryzował się pastelowymi,
świetlistymi barwami; świat przedstawiony
był nasycony emocjami, subiektywizmem
ekspresjonizm w malarstwie zdeformowane,
wyolbrzymione kształty, ciemne barwy, by
ukazać grozę świata, jego rozkład i upadek;
miał na celu wyrażenie uczuć artysty
symbolizm świata nie można zinterpretować słowami,
językiem, a jedynie symbolem, który wyrażał
emocje autora i jego widzenie świata;
 wieloznaczność
naturalizm ma cechy dokumentalizmu; mimetyczność;
w dziełach literackich i malarskich dominuje
bohater z najniższych warstw społecznych;
tematem dzieł jest codzienność życia
zwykłych ludzi

Propozycje odpowiedzi do karty pracy 2.

1.
Przemiany społeczne
dynamiczny rozwój miast wskutek
masowych migracji
współistnienie różnych grup społecznych
wzrost zamożności i poprawa jakości życia
Przemiany polityczne
masowe powstawanie partii politycznych i
związków zawodowych
strajki i rewolucje robotnicze
wprowadzanie ustawodawstwa socjalnego
(krótszy dzień pracy, ubezpieczenia
zdrowotne i emerytalne, zakaz zatrudniania
dzieci, obowiązek edukacji)

2.
Karta pracy 1.
Wielobarwność modernistyczna
1. Podaj i wyjaśnij znaczenie różnych nazw epoki przypadającej na koniec XIX i początek
XX w.

Nazwa epoki końca XIX i początku XX w. Znaczenie nazwy

2. Na podstawie fragmentów podręcznika Przełom modernistyczny i Młoda Polska (s. 12–14)

wynotuj nowe tendencje w literaturze i sztuce w Europie oraz Polsce. Które z nich – Twoim
zdaniem – są obecne także w twórczości artystów współczesnych?

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

3. Wytłumacz, dlaczego epokę przełomu wieków XIX i XX można nazwać wielobarwną.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

4. Nazwij kierunki myślowe epoki, podaj nazwiska i imiona ich twórców oraz najważniejsze
cechy każdego z nurtów.

Kierunek Twórca Najważniejsze cechy nurtu

5. Wymień i scharakteryzuj postawy człowieka żyjącego w okresie Młodej Polski.

a)
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
b)
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

6. Przedstaw koncepcję sztuki i artysty według Stanisława Przybyszewskiego.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

7. Uzupełnij tabelę informacjami na temat najważniejszych kierunków i prądów w sztuce

okresu Młodej Polski oraz ich wyznaczników.

Kierunek, prąd artystyczny Cechy

Karta pracy 2.
Codzienność młodopolska
1. Na podstawie fragmentów podręcznika Przemiany społeczne i polityczne (s. 11) uzupełnij
tabelę.

Przemiany społeczne Przemiany polityczne

2. Stwórz mapę myśli dotyczącą życia codziennego w okresie Młodej Polski. Skorzystaj z
informacji zawartych w podręczniku (s. 15) oraz dostępnych źródeł wiedzy.