TÜRK VERGĠ SĠSTEMĠ

Vergi Sistemi: Bir ülkede, belli bir dönemde uygulanmakta olan vergilerin bütününe denir. Ülkemizde
„Çoklu Vergi Sistemi‟ uygulanır, yani Gelir, Harcama ve Servetten oluşan bütün iktisadi kaynaklar ve
konular vergiye tabidir. %28 %70 %2

GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER

Gelir Vergisi & Kurumlar Vergisi

12.000 %15 -Konusu: Gerçek kişi -Konusu: Tüzel kişi
29.000 %20 -Matrah: Safi gelir -Matrah: Safi kazanç
66.000 %27 -Tarife: Artan oranlı -Tarife: Sabit oranlı
+ 66.000 %35
Subjektif Objektif
Takvim yılı Hesap dönemi

Gelir Vergisinin Konusu: Bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi
tutarıdır.( Gelir = Kazanç + İrat )

Kazanç: Yalnız emekten veya emek ile sermayenin birleşmesinden elde edilen hasılattır.
İrat: Nakdi sermaye + Para ile temsil edilen değerler + Mallar + Haklar
Ticari kazanç
Zirai Kazanç
Serbest Meslek Kazancı
Ücret
Gayrı Menkul Sermaye İradı
Menkul Sermaye İradı
Diğer Kazanç ve İratlar

GELİR VERGİSİNİN TÜRLERİ

ÜNİTER G.V SEDÜLER G.V BİRLEŞİK G.V

Üniter gelir vergisi:Kanunun kabul ettiği gelirlerden ,kanunun kabul ettiği giderler indirilerek elde
edilen gelirin ARTAN ORANLI vergi tarifesi ile vergilendirilmesidir.
Sedüler gelir vergisi:Gelirlerin ayrı ayrı kategorilere ayrılıp her birinin ayrı ayrı ve düz (SABİT)
ORANLI vergi tarifesi ile vergilendirilmesidir.
BirleĢik gelir vergisi;Gelirlerin önce sabit oranlı ,daha sonra da artan oranlı vergilendirmeye tabi
tutulmasıdır.

1
 GELİR VERGİSİ TEORİLERİ

KAYNAK TEORİSİ (Von Herman) NET ARTIŞ TEORİSİ (Schanz)

Üretim faktörlerinden en az birinin Dönem başı - Dönem sonu farkının

sürekli olarak kullanılmasıyla elde alınmasıyla elde edilen gelirdir.
edilen gelirdir. Sürekli olmak zorunda değildir

VUK 174 4 AY 15 GÜN

GELĠRĠN ÖZELLĠKLERĠ
Gelir yıllıktır: Vergilendirme dönemi geçmiş takvim yılıdır.1 Ocak-31 Aralık(ölüm ve terk halinde
vergilendirme, birden fazla yıl süren inşaat işleri, özel hesap döneminde vergilendirilenler istisnadır)
Gelir Ģahsidir: Gerçek kişilerin, yurt içi ve yurt dışı kazançlarının toplamıdır (dar mükellef hariç)
Gelir gerçektir: Tüm hasılat ve giderler belgelere dayanmalıdır.
Gelir safidir: Geliri elde etmek için yapılan giderler bu gayrisafi gelirden düşülür
Gelir elde edilmiĢ olmalıdır: vergiyi doğuran olay meydana gelmiş olmalıdır.(tahakkuk-tahsil)

VERGĠYĠ DOĞURAN OLAY

Gelirin elde edilmesi 2 esasa bağlanmıştır.
Tahakkuk esası: Ticari ve Zirai kazançlar
Tahsil esası: Diğer tüm kazançlar

MÜKELLEF TÜRLERİ

TAM MÜKELLEF DAR MÜKELLEF

(Şahsilik esası) (Mülkilik/Yersellik esası)

Türkiye Yurt dıĢı

* İkametgahı * TC vatandaşı olup, * 6 aydan az Türkiye de kalmak
Türkiye olanlar merkezi Türkiye olan ve bu süre içinde Türkiye de
* 6 aydan fazla müesseselerde çalışmak kazanç elde etmek
sürekli olarak
Türkiye de kalanlar

Ör: 01/08/2013 – 31/05/2014 arasında kesintisiz ikamet eden Alman vatandaşı Hans, her 2 yılda da
ayrı ayrı dar mükellef olarak vergilendirilir.

Tam mükellef Yurt içi ve yurt dışı gelirleri vergilendirilir

Dar mükellef Sadece Türkiye‟de elde edilen kazançları vergilendirilir

2
Ġstisnalar;
Tam mükellefler  sadece sakatlık ve sigorta primleri indiriminden yararlanırlar
Dar mükellefler  ihracat istisnası
sergi-panayır istisnası
ücret istisnası
diplomat muaflığı (elçi, konsolos, maslahatgüzar, memurlar vs -fahri konsolos hariç-)

NOT: Serbest bölgelerdeki faaliyetlerinde her ikisi de vergiden muaftır. Serbest bölge;
 Ülkenin siyasi sınırları içinde yer alan fakat dış ticaret, vergi ve gümrük mevzuatı açısından
gümrük hattı dışında sayılan bölgelerdir
 Gelir, kurumlar ve KDV dahil tüm vergilerden muaftır
 İhracatı arttırmak, yabancı sermaye ve teknoloji girişini hızlandırmak amacıyla kurulur

ŞİRKET TÜRLERİ

ADİ ŞİRKETLER ŞAHIS ŞİRKETLERİ SERMAYE ŞİRKETLERİ

1-Adi Ortaklıklar
Tic. Şti. hükmünde değil,
Aynı amaç için 1 den fazla gerçek kişi,
Karlar ayrı ayrı beyan edilir
1-Kollektif (sınırsız)
2-Adi Komandit (sınırlı)
(her amaç, his sen, tahvil çıkarabilen, sınırlı sorumlu
1-Anonim 1 kişi + 50.000, genel, yöntm, dentm kurulu)
2-Limited (1 ortak, 10.000 tl, his snd, tahvil çıkartamaz)
3-S.P.B.Komandit (komandite sınırsız sorumlu)

Ser. Mes.
Ticari Faaliyet Zirai Faaliyet
Faaliyeti
Adi Ticari Kazanç Zirai Kazanç Ser.Mes. Kaz.
Kollektif „‟ Ticari „‟
Adi Komandite „‟ Ticari „‟
Eshamlı Komandite
(Komandite ort. için) „‟ Ticari „‟

Not: Komanditer ortağın geliri MSĠ sayılır ve Kurumlar vergisi öder.

Kolektif ŞTİ; Ortakların şirketten aldıkları kar payları TĠCARĠ KAZANÇ‟tır (zirai faaliyetle
uğraşsalar bile)
Adi Komandit ŞTİ; komandite ortağın geliri TĠCARĠ KAZANÇ iken; komanditer ortağın geliri
MENKUL SERMAYE ĠRADI(MSĠ) dır.
Anonim ŞTİ; Şirket kurumlar vergisi mükellefi olup, ortaklarının geliri MENKUL SERMAYE
ĠRADI dır.
Limited ŞTİ; Şirket kurumlar vergisi mükellefi olup; ortaklarının geliri MENKUL SERMAYE
ĠRADI dır.
Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit ŞTİ; Şirket kurumlar vergisi mükellefidir.

3
Komandite ortağın geliri TĠCARĠ KAZANÇ ,komanditer ortağın geliri MENKUL SERMAYE
ĠRADI’dır.

Adi ortaklıklar; Bunların vergi mükellefiyetleri yoktur. Ancak şirket ortaklarının kazançları; ortaklık
ne iş yapıyorsa ona göre değişir. Ticari faaliyette bulunuyorsa TĠCARĠ KAZANÇ; zirai faaliyette
bulunuyorsa ZİRAİ kazanç ;Serbest meslek faaliyetinde bulunuyorsa SERBEST MESLEK
KAZANCI olarak adlandırılır ve vergilendirilir.

TĠCARĠ KAZANÇ

Genel Anlamıyla Ticari Kazanç

GVK ya göre her türlü sınai ve ticari faaliyetlerden doğan kazanç ticari kazanç kabul edilir.
Ticari kazançtan bahsedebilmek için;
*Sermaye ve teşebbüs karışımı bir organizasyonun olması,
*Sermayenin azlığı çokluğu, kar amacı güdüp gütmemesi önemli değildir. Önemli olan sürekliliktir.
Ticari organizasyondan bahsedilmek için; Sermaye koymak, işyeri açmak, vergi numarası almak,
ticaret siciline kayıt olmak, personel çalıştırmak, işyerine levha asmak gibi girişimlerden bir veya bir
kaçını yerine getirmelidir

Özel Olarak Ticari Kazanç Sayılan Haller

1-Maden, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl istihsalları, tuğla ve kiremit harmanlarının
işletilmesinden elde edilen kazançlar
2- Coberlik iĢleri; Coberlik; Borsada kayıtlı olup kendi nam ve hesabına değerli kağıt alıp satmak
Dikkat!!!  Borsa ajan ve acentelerinin kazancı SMK‟dır
3- Özel okul ve hastane gibi yerlerin işletilmesinden elde edilen kazançlar
4- DiĢ protezciliği ve eczacılık (sermaye daha ön planda olduğu için)
5- Gayrimenkul alım satıp ve inşa işleriyle sürekli olarak uğraşanların bu işteki kazançları
6- Satın alınan ya da trampa yoluyla elde edilen arazinin iktisap tarihinden itibaren 5 yıl içinde
parsellenerek bu süre içinde veya daha sonra kısmen veya tamamen satılmasında elde edilen kazançlar

TİCARİ KAZANCIN GERÇEK USULDE TESPİTİ

A- ĠġLETME HESABI ESASINA GÖRE B- BĠLANÇO ESASINA GÖRE

GELĠRĠN TESPĠTĠ (2. Sınıf tüccar) GELĠRĠN TESPĠTĠ (1. Sınıf tüccar)

A- BĠLANÇO ESASINA GÖRE;

*Birinci sınıf tüccarlar gelirlerini bu esasa göre tespit ederler
Birinci sınıf tüccarlar ; Yıllık Alış 150.000
-Alım-satım ve iş hasılatları toplamı VUK 177.maddesi üzerinde olanlar Yıllık satış 200.000
-Her çeşit ticaret şirketleri G.Safi Hasılat 80.000
-Kurumlar vergisine tabi diğer kişiler
-Kendi istekleriyle bilanço usulünü seçenler

4
Ticari Kazançlarının Tespiti:

Ticari Kazanç = D.S.Ö.S. - D.B.Ö.S. + İşletmeden Çekilenler - İşletmeye Eklenenler

Tutmaları Gereken Defterler:

 Yevmiye Defteri
 Envanter Defteri
 Bilanço Defteri
 Büyük Defter
 Karar Defteri

B- ĠġLETME ESASINA GÖRE;

2.sınıf tüccarlar kazançlarını bu esasa göre tespit ederler. VUK 177. maddedeki alım-satım ve iş
hasılatı ile ilgili miktarın altında kalanlar 2.sınıf tüccarlardır.

Tutmaları Gereken Defterler:

 İşletme Defteri

Ticari Kazançlarının Tespiti:

Ticari Kazanç = Hasılat - Giderler

TĠCARĠ KAZANCIN TESPĠTĠNDE (HASILATTAN) ĠNDĠRĠLEBĠLECEK GĠDERLER

 Ticari kazancın elde edilmesi için gerekli genel giderler. Elektrik, telefon, kırtasiye, personel
ücretleri, kira vb ayrıca yurt dışında inşaat ve onarma montaj ve taşımacılık işleriyle
ilgilenenler bunlara ek olarak hasılatın binde 5 ini aşmamak koşuluyla götürü giderleri
indirebilirler.
 İşyerindeki işçilerin işyerinde veya eklentilerinde yiyecek, barınma, tedavi ve ilaç giderleri
 İşle ilgili olmak ve tespit edilebilmek kaydıyla seyahat ve konaklama giderleri
 Hizmetli ve işçiler için mükellef tarafından ödenen sigorta primleri ve emekli aidatları,
sendika aidatları
 VUK‟ a göre ayrılan amortismanlar. Bir değerin amortismana tabi olması için; 1 yıldan uzun
süre kullanılması, maliyetinin her yıl tespit edilip belirlenen değerin üzerinde olması-2014 için
bu değer 800 TL‟dir-değer kaybına maruz kalmalıdır.
 Kira veya satın alma yoluyla edinilip işletmeye dahil olan ve sadece işte kullanılan araçların
amortisman ve giderlerinin tamamı
 İşletmeyle ilgili olmak şartıyla, damga, emlak, belediye vergileriyle harçlar ve resimler
 II. sayılı tarifeye tabi araçların MTV leri ( I ve III sayılı tablolarda yer alan taşıtların
MTV‟leri indirilemez)
 Ticari maksatla kullanılan uçak ve helikopter
 Taşıt kiralama faaliyetiyle uğraşan işletmelerin kiraya verdikleri taşıtlar

 Alkollü içkiler ve tütün mamüllerine ait reklam giderlerinin tamamı

 İşle ilgili olmak şartıyla yazılı bir sözleşme veya kanuna göre ödenen zarar-ziyan ve
tazminatlar

5
TĠCARĠ KAZANCIN TESPĠTĠNDE ĠNDĠRĠLEMEYECEK GĠDERLER

*İşletme sahibinin kendisine eşine ve çocuklarına işletmeden ödenen her türlü ödemeler
(aylıklar, komisyonlar, tazminatlar)
*İşletme sahibinin işletmeye koyduğu sermaye için yürütülecek faizler
*Her türlü para ve vergi cezaları ile iĢletme sahibinin suçundan doğan tazminatlar
*MTV kanununda yer alan 1 ve 3 sayılı tablolardaki araçların MTV leri
*Basın yoluyla işlenen fiillerden, yayınlardan doğacak maddi ve manevi zarardan dolayı ödenen
tazminatlar

TĠCARĠ KAZANCIN BASĠT USULDE TESPĠTĠ

Basit Usul; Gerçek usulde vergilendirilenler ile esnaf muaflığı sınırları arasında ticari kazanç elde
eden kişilerin vergilendirildiği usuldür. (Taksici, bakkal, dolmuşçu)

Basit usule tabi olmanın 3 şartı vardır;

1- Genel Şartlar;
*Kendi işinde bilfiil çalışmalıdır. (İhtiyarlık, askerlik, tutukluluk ve ölümde es-çocuk istisna)
*İşyeri kira ise büyükşehir belediyesi sınırları içinde 5500,diğer yerlerde 3800 tl yıllık kira bedelini
geçmemelidir.
*Gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak Yıllık Alış 77.000
Yıllık satış 110.000
2- Özel Şartlar;(2014 yılı için) G.Safi Hasılat 38.000
GVK 48. Maddesinde yer alan şartların altında olmak

Basit Usulde Ticari Kazancın Tespiti:

*Ticari Kazanç=Hasılat-(Giderler + Mal alış bedelleri)

*II.sınıf tüccarların tabi olduğu hükümlere göre işlem görürler .Belge ve fatura alıp düzenlemek
zorundadırlar.Ancak farklı olarak defter tutma zorunlulukları yoktur.

Fatura VERMEK Zorunda Olanlar: Fatura ALMAK Zorunda Olanlar:

-I. ve II. sınıf tüccar -F.V.Z.O.
-Basit usule tabi olanlar -Serbest meslek erbabı (makbuz)
-Gerçek usulde vergilendirilen çiftçiler -Muaf Esnaf (gider pusulası)

NOT: Basit usul mükellefleri elde edecekleri ticari kazancın beyanını hasılatın elde edildiği yılı
takip eden yılın ġubat ayının 25 ine kadar yıllık beyanname ile bildirmek zorundadır. Ödemelerini ise
2 eşit taksit olmak üzere ġubat ve Haziran da yaparlar.
Ancak mükellefin basit usulde vergilendirilen ticari kazancı ile birlikte diğer gelir unsurları da varsa
basit usulde vergilendirilen ticari kazancı ile birlikte hasılatın elde edildiği yılı takip eden yılın Mart
ayının 25 ine kadar yıllık beyanname ile bildirmek zorundadır. Ödemeleri ise iki eşit taksit olmak
üzere Mart ve Temmuzda yaparlar.

Basit Usul ġartlarının Kalkması

*Genel veya özel şartlardan bir tanesini kaybedenler ertesi yıldan itibaren
*Sahte veya yanıltıcı belge düzenleyenler, tebliğ tarihini izleyen aybaşından itibaren
*Kendi isteği ile bu usulden vazgeçmek isteyenler bir dilekçe ile izleyen aybaşından veya takvim
yılı başından itibaren

Not: Gerçek usule geçip, aynı işi devam ettirenler tekrar basit usule DÖNEBĠLĠRLER.

6
Basit Usulden Yararlananlar

-Adi Ģirketlerde ortaklar (genel ve özel şartları taşıyorsa)

-Komanditer ortaklar
-DayıbaĢları (bir işi sevk ve organize eden kişi- deynekçi)
-Sürücüsünden başka 14 ve daha az oturma yeri olan, yolcu taşıyan kara taşıtları

ZĠRAĠ KAZANÇ

* Tarım ve Hayvancılık Faaliyetleri (ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme)

* Aşım yaptırmak amacıyla erkek damızlık beslemek.
* Zirai işletmeye dahil olan makine ve aletlerin, başka çiftçilerin zirai faaliyetlerinde sürekli olarak
Çalıştırılması
* Elde edilen ürünlerin satılması amacıyla mağazaya gelene kadar zirai faaliyet devam eder.

Zirai Kazancın Tespiti

Gerçek usul ve stopaj yolu olmak üzere iki şekilde tespit edilir

Gerçek usule göre;

- GVK 54.maddeye göre iĢletmenin büyüklüğü ölçülerini aşan çiftçiler
- bir biçerdövere veya bu mahiyetteki bir motorlu araca sahip çiftçiler
- 10 yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olanların kazançları

Not: Mükellefler kazançlarını kendi istekleriyle bilanço ya da zirai işletme hesabına göre tespit
ederler. Bilanço usulünü kabul edenler 2 yıl geçmedikçe bu usulden vazgeçemezler

Bilanço usulünü seçenler aynı ticari kazançta olduğu gibi defter tutarlar. (yevmiye, envanter, bilanço
ve büyük defter)

Zirai kazanç= D.S.Ö.S - D.B.Ö.S + İşletmeden Çekilenler – İşletmeye Eklenenler

*ĠĢletme hesabına göre tespitinde Hasılat-Giderler kazancı belirler.

Stopaj yolu ile tespit;

*Kanunda yazılı işletme büyüklüğünü aşmayan çiftçiler ise sadece stopaj yoluyla vergilendirilir.
Defter tutma ve beyanname verme zorunlulukları yoktur.

Ġndirilebilecek Giderler
-İşletme ile ilgili tohum, yem, ilaç vb sağlanması için yapılan giderler
-Satılmak üzere alınan hayvanların zirai ürünlerin ve diğer maddelerin bedelleri
-İşletmede üretilen ürünlerden iĢletme sahibi ile eĢ ve çocukları tarafında tüketilenler
-İşletme personeline yapılan ücret vb ödemeler
-İşçilerin yemek, ilaç sigorta primleri
-İşletmede kullanılan araç ve taşıtların bakım, parça ve yakıt giderleri
-Amortismanlar
-Üretim araçlarının kira ve ücretleri
-İşletme için alınan paraların faizleri, seyahat ve konaklama giderleri, vergi resim
harçlar, kira, elektrik vb genel giderler
-İşletmeyle ilgili zarar ve tazminatlar

7
 Zirai kazancın beyanı
Hasılatı elde ettikleri yılı müteakip yılın Mart ayının 25 ine kadar yıllık beyannameyi verip
ödemelerini Mart sonu ve Temmuz sonu olmak üzere iki eşit taksitte öderler.

SERBEST MESLEK KAZANCI

Sermayeden daha çok emeğe, ilmi veya mesleki bilgiye ve uzmanlaĢmaya dayanan işlerin bir
işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.

Serbest meslek faaliyetinin özellik ve nitelikleri;

*Serbest meslek faaliyetinde sermaye ikinci plandadır. Bir doktorun özel hastane açması ticari
faaliyettir çünkü sermaye esastır.
*Serbest meslek faaliyeti sürekli olmalıdır.(işyeri açmak, ilan, mesleki kuruluşlara kayıt vs)

SERBEST MESLEK ERBABI

*Gümrük komisyoncuları, borsa ajan ve acenteleri
* Doktorlar, avukatlar, müşavirler, noterler
* Konser veren müzik sanatçıları
* Tahkim işleri dolayısıyla tahkim hakemlerin almış oldukları ücretler
* Serbest meslek erbabını bir araya getirerek veya bunlara sermaye sağlayarak serbest meslek
kazancından pay alanlar (kendi serbest meslek erbabı olmasa bile)
Kendisi + Yasal Mirasçıları --> SMK
*Telif Kazançları (GV‟den istisnadır, fakat %17 stopaj uygulanır)
3. kişiler --> GMSİ ya da Değer A.K.

HASILAT

*Serbest meslek faaliyeti dolayısıyla elde edilen Para, Ayın ve Menfaatler (para ile temsili olmak
koşuluyla)
*Amortismana tabi iktisadi değerin elden çıkarılması halinde alınan bedel ile kayıtlı değeri
arasındaki müspet fark.
*Müşteri ya da müvekkil veya mükelleflerden vergi, resim, harç gibi konularda harcanmak
üzere alınan ama bunlar için harcanmayan paralar
*Müşteri veya müvekkil ya da mükelleften gider karĢılığı olmak üzere aldığı para ve ayınlar

Not: mutlaka tahsil edilmeli, alacaklar hasılat sayılmaz

Ġndirilecek Giderler:

- kiralık evinin bir kısmını işyeri olarak kullanıyorsa; kiranın tamamını + diğer harcamaların yarısını
- kendi evinin bir kısmını işyeri olarak kullanıyorsa; amortismanların yarısını
-İşyeri kendininse; amortismanların yarısını + diğer harcamaların yarısını (yada birinin tamamını)

*Hizmetli ve işçiler için yapılan sosyal giderler.

*Seyahat, kira, amortisman giderleri
*Taşıt giderleri (taşıtların mutlaka işte kullanılması şartı ile)
*Mesleki yayın ve mesleki kuruluşlara ödenen paralar, emekli aidatları
*Mesleki faaliyetle ilgili kanun ve sözleşmelere göre ödenen tazminatlar

8
MUAFLIK VE ĠSTĠSNALAR

A-Telif kazançları istisnası:

Eserlerin heykeltıraşı, hattatı, ressamı, bestekarı ve mucitlerinin bizzat kendisiyle kanuni mirasçıları
bu haktan yararlanabilir. İstisna konusu olan eserler; kitap, heykel, resim, nota, şiir, hikaye, makale,
karikatür vb eserlerdir. Burada önemli olan şey, meydana getirilmiş olan yapıtın bir eser niteliğinde
olmasıdır
B-Sergi ve panayır istisnası:
Dar mükellef olan serbest meslek erbabına uygulanır.
C-Ebe, sünnetçi, sağlık memuru, arzuhalci ve rehber muaflığı:
Bu faaliyetleri köyde ve nüfusu 5000 i aşmayan yerlerde yapanlar her durumda gelir vergisinden
muaftır.

Serbest meslek kazançlarının beyanı

Serbest meslek kazancını elde ettiği yılı takip eden yılın Mart ayının 25 ine kadar yıllık beyanname
ile verecektir. Ödemesini ise Mart ve Temmuz olmak üzere iki eşit taksitte yapar.

GAYRĠMENKUL SERMAYE ĠRADI

Mal ve hakların kiraya verilmesinden elde edilir. (Zilyetleri, intifa hakkı sahipleri, kiracıları)

-Arazi, bina, taş ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla kiremit harmanları kiralanması
-Voli ve dalyanların kiralanması
-Motorlu araç, makine, gemi ve gemi paylarının kiralanması
-Zirai faaliyete iştirak etmeksizin üründen pay alan arazi sahiplerinin gelirleri (ortakçılık-yarıcılık)

Emsal Kira Bedeli

Kira bedellerini düşük gösterip daha az vergi ödemeye çalışan kesimin önlenmesi amacıyla
emsal bedeli uygulaması yapılır.
-Bina ve arazide vergi değerinin %5’i
-Bina ve arazi dışında maliyet bedellerinin %10’u

Vergilendirme Ģekli
Esasen beyanname üzerinden vergilendirilirler. Fakat stopaja tabi de olabilir
* Stopaj yapmakla yükümlü olana kiraya verilirse (işyerine)
* Konut olarak kiraya verilirse beyanname (şahsa)

Götürü giderler; (%25)

* Sadece gayrimenkul sermaye iradında uygulanır.
* GMSİ‟de yalnızca malların kiralanmasında uygulanır. (hakların bakım gideri yoktur.)
* Gerçek giderlerin yerine diledikleri takdirde uygulanabilen seçimlik bir haktır
* Bu usulü seçenler 2 yıl gerçek usule geçemezler

Gayrimenkul Sermaye Ġradında Ġstisna;

* Bir takvim yılında elde edilen hasılatın 2014 yılı için 3300 tl‟si vergiden istisnadır.
* Sadece mesken (konut) kiralarında uygulanır.
*Kira geliri bildirilmez ya da eksik bildirilirse istisnadan yararlanılamaz.

9
 MENKUL SERMAYE ĠRADI

Nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden meydana gelir.(Faiz-Kar payı)

Menkul Sermaye Ġradı Sayılan Gelirler:

*Her türlü hisse senetlerinin kar payları

*Tahvil ve hazine bonosu faizleri ile gelir ortaklığı senetlerinden sağlanan gelirler
*Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri
*Sigorta şirketleri, emekli sandıkları, tarafından yapılan ödemeler
*Kurumların idare meclis başkan ve üyelerine verilen kar payları

Not: Devlet tahvili ve hazine bonosundan elde edilen faiz gelirleri stopaja tabi tutularak %10
oranında kesinti yapılır. Bu durum nihai vergidir. Ayrıca beyan edilmesine gerek yoktur.

Menkul Sermaye Ġradı Sayılmayan Gelirler:

*Kollektif şti, Komandite ortaklar ve Adi şti ortaklarının kar payları (KoKoA, sınırsız sorumlular)
*Hisse senedi, tahvil, bononun satılması, devri, temliki.

Not: 1-Sürekli ödünç para verenlerin elde ettikleri kazanç ticari kazançtır
2-Menkul sermaye iratların asıl vergilendirme Ģekli, verginin vergi sorumlusu
tarafından kaynakta kesilmesidir.

ÜCRETLER

Ücret; iĢverene tabi ve belirli işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı olarak
verilen para ve ayınlardır. (tazminat, prim, ikramiye vb de ücrettir.)
Ücret sadece emek karşılığı olan gelir türüdür.

ÖZEL OLARAK ÜCRET SAYILAN GELĠRLER:

- İstisna dışında kalan emeklilik, maluliyet, dul ve yetim aylıkları
(bankaların kendi emekli sandıklarından ödenen emekli aylıklar ile devlet memurlarına
emekli sandığı aylıkları arasındaki fark ücret sayılır.)
- T.B.M.M ,il genel meclisi,belediye meclisi ve komisyon üyelerine ödenen para ve
sağlanan imkanlar
- Yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile tasfiye memurlarına yapılan ödemeler
- Bilirkişilere, experlere ve yarışma jürilerine yapılan ödemeler
- Spor hakemlerine ve sporculara yapılan ödemeler

NOT: Muhtasar beyanname yoluyla alınan gelir vergisi izleyen ayın 23. akşamına kadar
beyan edilip 26.akĢamına kadar ödenir.

10
 ÜCRETTEN YAPILAN ĠNDĠRĠMLER

Asgari Geçim Ġndirimi Sakatlık Ġndirimi

Mükellefin kendisi için %50 I.derece sakatlar … %80 ….. 800 tl
Çalışmayan eş için %10 II.derece sakatlar… %60 …... 400 tl
1. çocuk %7,5 III.derece sakatlar.... %40 …... 190 tl
2. çocuk %7,5
3. çocuk %5
4. çocuk %5

Not: Sakatlık indiriminden Basit usule tabi olanlar ile ücret geliri elde edenler ve serbest
meslek erbapları yararlanabilir.

Basit usuldekiler
Ücretliler Bakmakla mükellef oldukları
Ser. Mes. Erbapları sakatlar için de uygulanır

DĠĞER KAZANÇ VE ĠRATLAR

Bu tür kazançlarda süreklilik esas değildir.

1-DEĞER ARTIġ KAZANÇLARI

Kanunda yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlardır.

Vergilendirilecek kazançlar;
- Menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından elde edilen kazançlar
- Hakların elden çıkarılmasında ihtira beratı hariç olmak üzere, hakların elden
çıkarılmasından doğan değer artış kazançları 9.700 lirayı aşarsa bu tutarı aşan kısım
vergilendirilir.
-Telif hakları ve ihtira beratlarında 3.kişiler tarafından yapılan satışlar değer artış
kazancıdır.
-Faaliyeti durdurulan işletmenin varlıklarının kısmen veya tamamen satılmasından elde
edilen kazançlar

2-ARIZĠ KAZANÇLAR
- Ticari faaliyetlere aracılık etmekten elde edilen kazançlar
- Kiracılık hakkının devri karşılığında alınan tazminatlar , hava paraları (peştemaliye)
-İhale, açık arttırmalara iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen gelirin tamamı
-Arızi olarak yapılan Serbest Meslek Faaliyetleri hasılatları
-Gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerin terk ettikleri işlerle ilgili sonradan elde
ettikleri kazançlar
Not: ilk 4 maddenin 21.000 liraya kadar olan toplamları vergiden müstesnadır.

11
 BEYAN ESASI VE BEYANNAME TÜRLERĠ

GVK da sayılan her kazanç aksi bir hüküm olmadıkça beyan esasına tabidir. Vergiden
istisna olan ve kaynakta vergilendirilen gelirler için beyan esası geçerli değildir.
Gelirler vergisi beyanları 3 e ayrılır.
1 -Yıllık Beyanname: Yıl boyunca toplanan gelirlerin vergi dairesine bildirildiği beyanname
2 -Muhtasar Beyanname: İşveren veya vergi kesintisi yapanların verdiği beyanname
3 -Münferit Beyanname: Dar mükelleflerin vergi kesintisiyle alınmamış olan kazançlarını
bildirdikleri beyanname

1-YILLIK BEYANNAME
Mükellefler bir takvim yılında tüm faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları toplamak
zorundadır.
Gerçek usule tabi Ticari, Zirai ve SMK ile basit usule tabi mükellefler, zarar etse dahi
beyanname vermek zorundadırlar. Ayrıca kolektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin
komandite ortaklarını da kapsar.
Muaf esnaf, gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçi, MSİ elde edenler vermezler.(stopaj)

Verginin hesaplanması (tarhiyat)

Gelirlere artan oranlı tarife uygulanarak vergi hesaplanır, bu vergiden kesinti yoluyla
ödenen vergiler, geçici vergi, basit ücret vergisi, yabancı ülkelerde ödenen vergiler ve vergi
alacağı mahsup edilerek ödenecek vergi bulunur.
Gelir Vergisi Tarifesi

0-11.000 %15
11.001-27.000 %20
27.001-60.000 %27
+60.001 %35

Yıllık Beyannamenin Verilme zamanı ve verilme yeri

Basit usul…………………………………..Şubat 25
Diğerleri……………………………………Mart 25
Yurdu terk edenler………………………….terkten önceki 15 gün içinde
Ölüm……………………………………….Ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde

Tam mükellefler…………………………….İkametgahlarının bulunduğu v.d

İşyeri ve ikametgahı ayrı v.d bulunanlar……Maliye Bk. izniyle işyerinin bulunduğu yer
Gezici olarak çalışanlar……………………..Öncelikle ikametgahının bulunduğu yer
eğer orada tarh olmamışsa, faaliyetlerini yürüttüğü yer v.d
Dar mükellef………………………………..Türkiye de vergi muhatabı varsa onun
ikametgahının bulunduğu yer v.d , yoksa işyerinin bulunduğu v.d

2-MUHTASAR BEYANNAME
Kaynakta kesilen vergiler, kesintiyi yapan kişi tarafından vergi dairesine yatırılır. En
önemli sonuçlarından biri Tanzi etkisini ortadan kaldırması ve hem mükelleflerin hem de
vergi idaresinin iş yükünü hafifletmesidir.

12
 - İşçi sayısı 10 veya daha az olan işyerleri beyannameyi 3 ayda bir verebilirler
- Genel bütçeye dahil idare ve müesseseler beyanname vermezler.

Beyanname ertesi ayın 23. günü akşamına kadar verilir, 26. günü akşamına kadar ödenir.

3-MÜNFERĠT BEYANNAME

Dar mükelleflerin verdiği beyannamedir.

Münferit beyannamenin verilmesi

-Kazanç ve iratların elde edildiği tarihten itibaren 15 gün içinde ilgili vergi dairesine.
-Serbest meslek faaliyetine ilişkin olanların beyannameleri faaliyetlerinin sona erdiği tarihte

BEYANNAME ÜZERĠNDEN YAPILABĠLECEK MAHSUP VE ĠNDĠRĠMLER

1- Zararların karlara mahsubu

Aynı yıl veya geçmiş 5 yılın zararları (Diğer K. Ve İ. Zararı hariç)

2- Sigorta Primi
Gelirin; Şahıs sigortalarında %5 ile sınırlıdır

3- BağıĢ ve Yardımlar
-Toplam gelirin %5‟ini aşamaz (Kalkınma bölgelerinde %10)
-Eğitim ve Sağlık harcamaları (%10)

4- Diğer
-Sakatlık indirimleri, Ar-Ge, Gıda Bankacılığı, Amatör ve Profesyonel Spor kulüplerine
sponsorluk giderleri.

GELĠR VERGĠSĠNDE TARHĠYAT YÖNTEMLERĠ

1-Basit usulde tarhiyat

Basit usule tabi ticari kazançlarda safi tutarlar üzerinden yapılan tarhiyattır.

2-Beyan esasına göre tarhiyat

Mükellef veya vergi sorumlusunun beyanı üzerine tarh edilir.

3-Ġkmalen tarhiyat
Gelir vergisini tarh edilmiş olması gerekir. Daha sonra ortaya çıkan kayıt ve belgelerin
matrah farkı ortaya çıkarması durumunda bu farkın eklenmesidir.

4-Verginin idarece tarhı

İkmalen ve Re‟sen tarhiyatın dışında kalan durumlarda verginin idarece tarh edilmesidir.

13
 5-Re’sen tarhiyat (VUK 30)
Vergi matrahının tamamen veya kısmen tespitine imkan olmayan hallerde takdir
komisyonları tarafından düzenlenen raporlardaki matrah üzerinden vergi tarh olunmasıdır.

 Vergi beyannamesi kanuni süresi geçtiği halde verilmemişse

 Beyanname süresinde verilmiş fakat matraha ilişkin bilgiler gösterilmemişse
 Defter belgeler noksan, karışık, usulsüz olması sebebiyle
 Tutulması zorunlu defterler tutulmamış veya tasdik ettirilmemiş ya da ibraz
edilmemişse
 Beyanname ve ekleri meslek mensuplarına imzalatılmamış veya tasdik raporu
zamanında verilmemiş ise

KURUMLAR VERGĠSĠ

Tüzel kişilerin elde ettiği safi kurum kazancıdır ve oranı %20‟dir. Kurumlar vergisinde
kazançlar hangi faaliyetten elde edilirse edilsin ticari kazanç olarak nitelendirilir ve Bilanço
esasına tabi tutulur.

Mükellefleri
1-Sermaye ġirketleri
a-Anonim şirketler
b- Limited Şirketler
c- S.P.B. Komandit Şirketler

Not: S.P.B. Komandit Şirketlerde En az bir ortağın komandite ortak olması zorunludur.
Kurumlar vergisi komanditer ortakların kar payı üzerinden alınır
Komandite ortakların kar payları gelir vergisine tabidir

2-Kooperatifler (Okul koop hariç)

3-Dernek, Vakıf, Sendika ve Cemaatlere ait Ġktisadi ĠĢletmeler (Lokanta, otel, tatil köyü)
4-Ġktisadi Kamu Müesseseleri (DDY, Ticaret ve Sanayi Odaları, Barolar, Ziraat-Halk Bank)
5-ĠĢ Ortaklıkları (belirli bir iş için, tüzel kişiliği yoktur) 1999‟dan itibaren ihtiyari
6-Yatırım Fonları (Bankalar tarafından kurulan, SPK denetimine tabi, hisse senedi, kamu
kağıtları, altın gibi çeşitli portföyleri yöneten kurumlar)

Tam Mükellefiyet Dar Mükellefiyet

Kanuni merkezleri veya iş Kanuni ve iş merkezlerinden
merkezleri Türkiye de bulunanlar her ikisi de yurt dışında olanlar

NOT: Muafiyetler daha çok kamu idareleri, müesseseleri ile tekel işletmelerine tanınmıştır.

KURUMLAR VERGĠSĠNDE MATRAHIN TESBĠTĠ

Safi Kurum Kazancının Tespiti

Tüm kurum kazançları gerçek usulde ve bilanço esasına göre tespit edilir.
(maliye bakanlığı izni ile işletme hesabına göre tespit edebilirler)

14
Kurum Kazancından Ġndirilebilecek Giderler
- Ticari kazançtan indirilebilecek tüm giderler
- Ġlk tesis ve örgütlenme giderleri (işe başlamadan önce yapılan işle ilgili giderler.
Ör: noter, pul avukatlık ücretleri vs) İlk yıl tamamı indirilebilir ya da giderler
amortismana tabi tutulur ve 5 yılda 5 eşit taksitle indirilir.
- Hisse senedi ve tahvillerin ihraç giderleri (noter, komisyon, davetiye giderleri)
- Genel kurul toplantıları için yapılan giderler
- BirleĢme, devir, tasfiye vb giderler
(ortakların toplantıya katılma giderleri, ziyafet giderleri indirilmez)
- S.P.B. Komandit Şirketler de komandite ortağın kar payı
- Katılım bankalarınca katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları

Risturn Ġstisnası: Kooperatiflerde yönetime katılma bedelinin iadesi.

Örtülü kazanç dağıtımı: Kurumların, ortakları veya ilişkili kişilerle, emsallere uygunluk
ilkesine aykırı olarak tespit ettikleri fiyat ve bedel üzerinden mal ve hizmet alım satımında
bulunmalarına denir. Bu durumda kurumlar hasılatı düşürüp, giderlerini yüksek göstererek
matrahlarını düşürüp, ödeyecekleri verginin de az olmasını sağlamaktadırlar. Bu işlemlere
örtülü kazanç denilir.

Örtülü Sermaye: Kurumların, ortakları veya ilişkili kişilerden doğrudan veya dolaylı olarak
temin ettikleri, kurumun dönem başındaki öz sermayesinin 3 katını aşan borçlanmalarıdır.

Tasfiye Dönemi: Şirketlerin, işlerine son verdikleri zaman alacakları, borçları ve varlıkları
bulunur. Bunların tahsili veya paraya çevrilmesi için ihtiyaç duyulan zamandır.

Tasfiyenin BaĢlaması;
* İnfisah (dağılma), iflastan baĢka bir nedenle meydana gelmişse kurumun tasfiyeye
girmesine ilişkin genel kurul kararının ticaret siciline tescil edildiği tarihte başlar
* Ġflasta ise Ticaret Mahkemesinin iflas kararı aldığı tarih tasfiye durumunu başlatır.

Tasfiyenin BitiĢi;
Tasfiyenin sona erdiğine ilişkin tasfiye kararının ticaret siciline tescil edildiği tarih

Not: Tasfiye döneminde tek sorumlu tasfiye memurudur.

Ör: 15/07/2005 genel kurul kararının ticaret siciline tescil tarihi

10/03/2007 tasfiyenin sona erdiğine ilişkin tasfiye kararının ticaret siciline tescili

Beyanname zamanları;

01/01/2005 – 14/07/2005 arası kurum kazancı için 25/11/2005 (4. Ay)

15/07/2005 – 31/12/2005 I. tas dön. ait beyanname 25 Nisan 2006
01/01/2006 – 31/12/2006 II. „‟ „‟ „‟ „‟ 25 Nisan 2007
01/01/2007 – 10/03/2007 III. „‟ „‟ „‟ „‟ 09/04/2007 (30 gün içinde)

Not: II. tas. dön ödemesi de III ile aynı tarihte olmalıdır. (sonra ki zamana isabet ederse)

15
 SERVET ÜZERĠNDEN ALINAN VERGĠLER

VERASET VE ĠNTĠKAL VERGĠSĠ (7338)

Veraset vergisi
Miras yoluyla (miras, vasiyet, miras sözl) gerçekleşen intikalleri vergilendirir.2 ye ayrılır:
1) Tereke üzerinden: tereke mirasçılara geçmeden terekenin tamamı üzerinden artan oranlı
olarak alınır. (objektif vergidir)
2) Miras payı üzerinden: Mirasçıların payları üzerinden alınır. (subjektif- Ülkemizde uyg)

Ġntikal vergisi
Sağlar arasında gerçekleşen ivazsız intikalleri vergilendirir. (Hibe, bağış vs)
Not: VİV‟ in toplam vergi gelirleri içindeki payı %1 civarındadır. (Adı var kendi yok vergiler)

VĠV’in mükellefleri
Veraset veya ivazsız olarak mal edinen gerçek ve tüzel kişiler. (menkul, g.menkul, haklar)

-Türkiye‟de ki malların sahibi, ister yerli ister yabancı olsun VİV e tabidir.
-TC uyruklu kişinin yabancı ülkelerde edindiği mallar VİV e konudur.
-TC vatandaşına ait yabancı ülkede bulunan mallar; ikametgahı Türkiye‟de olan bir yabancı
tarafından edinilmişse VİV e tabidir.

Muaflıklar;
 Kamu kuruluşları
 Sosyal sigorta kurumları
 Emekli ve yardım sandıkları
 Dernekler
 Siyasi partiler
 Diplomatlar (elçi, konsolos) karşılıklı olmak üzere. (Fahri konsoloslar (gönüllü) muaflıktan
yararlanamaz)

Ġndirilebilecek giderler;
- Murisin borçları ile vergi borçları
- Murisin cenaze giderleri
- Yabancı ülkede ödenen VİV ve borçlar

VĠV beyannamesinin verilmesi

- Veraset yoluyla intikallerde beyanname --> ölen kişinin ikametgahında ki V.D. ne
- Diğer yollarla gerçekleşen intikallerde --> tasarrufu yapanın ikametgahında ki V.D. ne.
- Muris veya tasarruf yapan kişi yurt dışındaysa --> bu kişilerin Türkiye de en son ikamet
ettikleri yer V.D. ne verilir. Türkiye de ikametgahı tespit edilemiyorsa Maliye Bakanlığına.

*Ölüm Türkiye‟de, mükellef Türkiye‟de ise ………………...ölüm tarihini takiben 4 ay içinde

Ölüm Türkiye‟de, mükellef yurtdışında ise…………………ölüm tarihini izleyen 6 ay içinde
Ölüm yabancı ülkede, mükellef Türkiye de ise……..........…ölüm tarihini izleyen 6 ay içinde
Ölüm yabancı ülkede, mükellef aynı yabancı ülkede…….....ölüm tarihini izleyen 4 ay içinde
Ölüm yabancı ülkede,mükellef başka bir yabancı ülkede…...ölüm tarihini izleyen 8 ay içinde
Ölümün gerçekleştiği kıta başka, mükellef başka bir kıtada ..ölüm tarihini izleyen 8 ay içinde

16
*Diğer şekillerde olan intikallerde takip eden 1 ay içinde,
Gaiplik halinde bu kararın ölüm siciline kaydolduğu tarihi izleyen 1 ay içinde
Yarışma, çekiliş vb. yapıldığı günü izleyen ayın 20.günü akşamı verilir.

Değerleme günü
-Miras yoluyla intikallerde ---> Mirasın açıldığı gün
-Diğer intikallerde -------------> Malların iktisap edildiği gün

Özel durumlar:
1) Ön ve son olmak üzere 2 tarhiyat yapılır
*ilki beyandan itibaren 15 gün içinde idarece tarh edilir
*son tarhiyat ise mükellef tarafından intikalden sonra yapılır

2) Kanunda ek süre tanınan tek vergidir

*Normalde vergi ziyaı suçunu oluşturması gerekirken, beyan süresinden sonraki 15
gün içinde verirse, 2. derece, daha uzun süre aştığının tepsinin tebliğinden itibaren 15
gün içinde verirse 1. derece usulsüzlük, yine vermezse vergi ziyaı cezası kesilir.

3) Çifte Artan Oranlı olarak uygulanan tek vergidir denir.

* Miras yoluyla intikallerde vergi oranları---> %1-10 arası (1-3-5-10)
* Diğer intikallerde vergi oranları---> %10-30 arası (10-15-20-25-30)

4) Emlak vergisi ile birlikte 5 yıllık zamanaĢımını aĢabilirler.

Verginin Oranı
-Stopaj yoluyla alınıyorsa %10
-Beyanname üzerinden alınıyorsa artan oranlı tarife uygulanır;

Ödenmesi: 3 yılda ve her yıl Mayıs ve Kasım aylarında 6 eşit taksitte ödenir.

MOTORLU TAġITLAR VERGĠSĠ (197)

- Adına motorlu kara ve hava taşıtları kayıt ve tescil olunan gerçek ve tüzel kişiler mükelleftir.
Motorlu deniz taşıtlarından 2009 yılından itibaren MTV alınmamaktadır.

Not: MTV Spesifik 3 ayrı tarife üzerinden hesaplanır. (I araba, II kamyon, III uçak)

Birinci tarife------> Otomobil, arazi taşıtları, motosiklet

İkinci tarife--------> Minibüs, otobüs, kamyon, kamyonet, panelvan
Üçüncü tarife-----> Uçak, helikopter

MTV’de mükellefiyet Trafik, Belediye, Ulaştırma Bakanlığı siciline kayıt ve tescille başlar.

İlk defa tescil ve kayıt olan taşıtlarda ---> Ocak-Haziran arası ise …..Ocak ayından itibaren
Temmuz-aralık arası ise….Temmuz ayından itibaren

Devir ve temlik nedeniyle değişik ----> Ocak-haziran arası ise…..Temmuz ayından itibaren
Temmuz-Aralık arası ise……...ertesi yılın ocak
ayından itibaren mükellefiyet baĢlar

17
Taşıtların sicil kayıtlarının silinmesi ---> Ocak-Haziran arası ise….Temmuz ayından itibaren
Temmuz-aralık arası ise….ertesi yılın Ocak ayından
İtibaren mükellefiyet sona erer.

-İlke olarak kayıt ve tescil edildiği yer vergi dairesi tarha yetkilidir. Ancak Maliye Bakanlığı
yetkili bir vergi dairesi atayabilir.
-Tarhiyat her yıl Ocak ayının başında yıllık olarak idarece yapılır
*vergi miktarı yeniden değerleme oranında arttırılır (Bak. Kur. +%50, -%20 belirleyebilir)
-Tarh ve tahakkuk aynı zamanda yapılır
- Mükellefe tebliğ edilmez
- Emlak vergisi ile MTV PiĢmanlık hükümlerinden yararlanamazlar.

Ödenmesi; Her yıl Ocak ve Temmuz aylarında 2 taksitte ödenir.(İkinci dönemde vergi de ya
da arabanın değerinde değişiklik olursa temmuz da ödeyeceği vergi buna göre belirlenir)

Not: Aracını satan kişi satmadan önce varsa MTV borçlarını ödemelidir.

EMLAK VERGĠSĠ (1319)

Belediyeler tarafından tahsil edilir (1986). Beyan yöntemi kaldırılmıştır (2002)

BĠNA VERGĠSĠ ARAZĠ VERGĠSĠ
Türkiye sınırları içinde bulunan Türkiye sınırları içindeki arazi ve
binalar ve sabit olan inşaatların arsalardır.
tümünü kapsar. (+mütemmim c.)

*Mükellefleri; malik, intifa hakkı sahibi, malik gibi tasarruf eden gerçek veya tüzel kişilerdir.

Matrahı ve Oranları
Binanın ve Arazinin vergi değeridir. Vergi değeri 4 yılda bir belirlenir;
* Arsa ve Araziler için ------> Takdir komisyonlarınca
* Binalar için -----------------> Maliye ve Çevre ve Şehircilik Bakanlıklarınca belirlenir

Vergi değeri her yıl yeniden değerleme oranının yarısı kadar arttırılır.

Diğer yerlerde Büyük ġehir

Mesken ve Arazilerde Binde 1 Binde 2

İşyerlerinde Binde 2 Binde 4
Arsalarda Binde 3 Binde 6

Not: Hiç geliri olmayanların, emekli, ev hanımı (Bildirimde bulunmaları şartıyla), şehit-gazi,
dul ve yetim aylığı alanların 200m²‟yi geçmeyen tek konutlarından vergi alınmaz.
-tasarrufu kısıtlanan bina, arsa ve arazinin emlak vergisi 1/10 oranında uygulanır

18
Bildirimde bulunma
- Yeni inşaat nedeniyle bildirim (ya da kısmen kullanılmaya başlanması)
- Mükellefin değişmesi
-Vergi değerini değiştiren nedenlerle bildirim
*Yanma, yıkılma
*Asansör-kalorifer takılması
*Arazinin parsellenerek Arsa haline getirilmesi ya da ağaçlandırılması
*Değerde ortaya çıkan %25‟i aşan artış-azalışlar (şehir - köyün tamamını kapsayacak şekilde)

Not:
1) Emlak V. bildirimi, emlakın bulunduğu yerdeki Belediyeye verilir.
2)İştirak halinde (Elbirliği) mülkiyette Tek, Müşterek (Paylı) mülkiyette ayrı ayrı bildirim

Ödeme Zamanı
I. Taksit: Mart, Nisan, Mayıs
II. Taksit: Kasım

Özel Durumlar:
1) Emlak vergisi ile Veraset ve İntikal vergileri 5 yıllık zaman aĢımını aĢabilirler.
*Bildirim dışı kalan bina ve arazinin vergi ve cezalarında zamanaşımı, bildirim dışı bırakıldığının
idarece öğrenildiği tarihi izleyen yılın başından itibaren başlar. (ispat yükü mükellefe aittir)
2) Emlak vergisi ile MTV PiĢmanlık hükümlerinden yararlanamazlar.
3) Hakkında Tüzük çıkartılan tek vergidir.
4) Mükellefiyet değişirse (satış-bağış) ödenmemiş eski borçlardan yeni ve eski mükellef
müteselsilen sorumlu olur.

Not: Çevre Temizlik Vergisi de belediyelerce tahsil edilir

-Belediye sınırları ve mücavir alanlar da bulunan işyeri ve binalardan alınır
-Su tüketimi miktarı esas alınır (spesifik tarife)
*konutlarda su faturasıyla
*işyerlerinde emlak vergisi ödeme tarihlerinde tahsil edilir

HARCAMALAR ÜZERĠNDEN ALINAN VERGĠLER

KATMA DEĞER VERGĠSĠ (3065)

Özellikleri
- 01.01.1985 tarihinde uygulamaya konulmuştur
- Üretim ve satışın her aşamasında alındığı için „yayılı muamele vergisi‟ olarak adlandırılsa da
katma değer üzerinden alınır
- Matrahın hesaplanmasında vergi indirimi yöntemi uygulanır (İndirilecek Kdv)
- Harcama üzerinden alınan bir vergidir.

19
KDV’nin Mükellefleri ve Konusu

- Devamlı olarak yapılan mal ve hizmet teslimleri.

-Her türlü mal ve hizmet ithalatı
-Diğer faaliyetlerden doğan teslimler; (hazinece yapılan taşınmaz mal satışları hariç)
- Posta, telefon, radyo, tv hizmetleri
- Şans ve talih oyunlarının tertiplenmesi ve oynanması
- Sanatçıların gösteri ve konserleri, sportif faaliyetler, maçlar ve yarışmalar
- Boru hattı ile yapılan taşımacılık (Ham petrol-gaz)

Not: Basit usule tabi olanlar, gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçiler, muaf esnaf MUAFTIR

Not: Türk vatandaşlarının dış ülkelerde yaptıkları teslimler vergi konusu dışındayken
Yabancı uyrukluların ülkemizde yaptıkları teslimler vergi konusu içinde yer almıştır

KDV’de vergiyi doğuran olay

- Mal ve hizmetin teslimi veya kısım kısım ifası

- Su, Elektrik, Gaz şeklindeki dağıtımlarda bedelin tahakkuk ettirilmesi
- Fatura veya benzeri belgenin düzenlenmesi
- Malın nakliyesinin başlaması veya nakliyeciye verilmesi
- Yabancı ülkelerle yapılan taşımacılıkta gümrük hattından geçilmesi
Not: İmalatçı ----> İhracatçı -----> yabancı ülke
Tecil edilir Terkin edilir

Katma değer vergisinin oranı

- KDV‟nin yasal oranı vergiye tabi işlemler için %10 dur.

- Bakanlar kurulu 4 katına kadar çıkarmaya ve %1 e indirmeye yetkilidir.
- Bakanlar Kurulu bu yetkisini kullanarak 3 farklı oran tespit etmiştir;
- %18 genel oran
- %1‟e tabi olanlar --->buğday, arpa, zirai ürünler, ekmek, gazete, dergi
- %8‟e tabi olanlar --->Süt, yoğurt, yumurta, zeytin, temel gıda maddeleri

KDV’nin tarh ve tahsili

*Gerçek usulde vergilendirme esastır

*Beyannamenin verildiği gün tarh edilir. Posta ile gönderilmişse 7 gün içinde tarh olur.
*Genel olarak beyanname verme dönemi vergilendirme dönemini takip eden ayın 24 üne
kadar ,ödemesi ise 26 sına kadardır (ithalat ve transit taşımacılıkta, hattın geçildiği anda
gümrük idaresine ödenir)

20
 DĠĞER HARCAMA VERGĠLERĠ

Özel Tüketim Vergisi (2002 de 4760 sayılı)
-AB uyum sürecinde, belirli mallar için
-Bir defaya mahsus olarak tahsil edilir
*petrol ürünleri (I. Sayılı liste)
*motorlu taşıtlar (II. „‟ „‟ )
*Alkollü-alkolsüz içecekler, tütün mamülleri (III)
*Yerel hatlar ve %26 kdv‟ye tabi ürünler
Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV)
-Banka, Banker ve Sigorta şirketleri
-Lehlerine nakden veya hesaben aldıkları Paralar
*Müşterilerin krediler için ödediği faizler
*çek ve senet tahsilat komisyonları
*Aktiflerinde kayıtlı araçların satış-kira geliri
Not: yasal oran %15, uygulanmakta olan oran %5

Not: 2. El otolar ve traktörlerden ÖTV alınmaz. Beyanname; işlemi izleyen ayın 15. günü

Damga Vergisi ġans Oyunları Vergisi

-Kanunda yazılı kağıtlar için alınır -Spor müsabakalarında %5
-İmzalanan, işaret konan, elektronik imzayla -At yarışlarında %7
düzenlenen belgeleri ifade eder -Diğer şans oyunlarında %10
*sözleşmeler, kararlar, makbuzlar, bordrolar, Kdv (%18) düşüldükten sonra kalan
Beyannameler için (ispat-hukuki geçerlilik) tutar matrah kabul edilir.
Verginin Mükellefi
Mükellef: kağıdı imza edenler Şans oyunlarını tertipleyen kurumlar
Beyanname: ertesi ay 23 ve 26 sı İzleyen ayın 20. Günü akşamına kadar
Ödeme: 1) Makbuz verilmesi (pul yapıştırma yerine) beyan edilir ve ödenir
2) İstihkaktan kesinti
3) Basılı damga

Özel ĠletiĢim Vergisi (1999) Değerli kağıtlar Harçlar

-deprem vergisi olarak ta bilinir -noter kağıdı
-cep %25, sabit hatlartda %15, -beyanname
internette %5 olarak uygulanır -vekaletname, senet
-nüfus-aile cüzdanı
-sürücü belgesi
-çekler
-yargı harçları
-noter harçları
-konsolosluk harçları
-pasaport-vize harçları

21
 GELĠR VERGĠSĠ KURUMLAR VERGĠSĠ
Beyan Ödeme Beyan Ödeme
zamanı zamanı zamanı zamanı
Mart
İzleyen yıl İzleyen yıl
Ve Nisan
Yıllık Beyan Mart 25
Temmuz
Nisan 25

Muhtasar İzleyen ay İzleyen ay

aynı aynı
(İş verenin işçi için) 23. gün 26. gün

İzleyen ay İzleyen ay
aynı aynı
KDV 24. gün 26. gün
İktisaptan
Münferit (Özel) Aynı süre
itibaren aynı aynı
(Dar Mükellef) 15 gün
içinde

3 aylık dönemi 3 aylık dönemi

takip eden takip eden
Geçici 2. Ayın 2. Ayın
aynı aynı
Vergi 14. günü 17. günü

Muhtasar İzleyen ay 23.gün-26.gün Münferit İktisaptan itibaren 15 gün

KDV İzleyen ay 24.gün-26.gün BSMV İzleyen ayın 15. günü

1. Taksit 2. Taksit
Basit Usul ġubat 25 ----------------> ġubat - Haziran
Emlak V. Mart-Nisan-Mayıs Kasım
Gelir V.
Mart 25 ------------------> Mart - Temmuz
VĠV Mayıs Kasım Kurumlar
(3 yıl süreyle) V. Nisan 25 -------------------> Nisan

VERGĠ HUKUKUNUN KAYNAKLARI

YASAMA YÜRÜTME YARGI DĠĞER

(T.B.M.M.) ( Cumhurbaşkanı ve (Bağımsız Mahkemeler ve KAYNAKLAR
Bakanlar Kurulu ) Anayasa Mahkemesi)
- Anayasa - Kanun Hükmünde -Anayasa Mahkemesi * Bilimsel öğreti
Kararname kararları (doktirin )
- Kanun - Bakanlar Kurulu Kararı -İçtihadı birleştirme * Örf ve adete göre
kararları
uygulananlar
- Uluslararası * Tüzük * Diğer Yargı Kararları
vergi * Yönetmelik * Vergi dava daireleri
anlaşmaları * Genel tebliğ kurulu kararları
* Özelgeler * Daire kararları
* Sirküler
* Genel yazılar

22
 NOT: Yıldızla ( * ) işaretli olanlar yardımcı ( tali ) kaynakları, diğerleri ise zorunlu (asli = bağlayıcı)
kaynakları gösterir.

VERGĠ DENETĠM YOLLARI

Yoklama Vergi incelemesi Arama Bilgi Toplama

-Muhasebe sisteminin işleyip -Vergiyi ortaya çıkarmak amacıyla -Mükellefin; -Devamlı ya da
işlemediğini kontroıl amacıyla *Defterdar evinin, arabasının istendiği zaman
*V.D. Müdürleri *Vergi Müfettişleri aranması
*Gelir uzman ve yardımcıları *V.D. Müdürleri (sulh ceza hakiminin
*Yoklama memurları *Gelir İd. Bşk. ‟lığı merkez ve izniyle)
*Bu iş için görevlendirilenler taşra teşkilatları müdür
kadrosundakiler

VERGĠ SUÇLARI VE CEZALARI

VERGİ DAİRESİ TARAFINDAN CEZALANDIRILAN SUÇLAR (Mali Suçlar)

Vergi Ziyaı Usülsüzlük

Genel Usülsüzlük Özel Usülsüzlük

I. Derece
-Beyannamenin zamanında verilmemesi
-İşe başlamanın bildirilmemesi
-Defterin tasdik süresini 1 ay geçtiği halde sonra ama 1 ay içinde yapılması
tasdik ettirilmemesi
-Defterin tutulmaması, karışık tutulması
-Fatura, serbest meslek
makbuzu, gider pusulasının
II. Derece verilmemesi, alınmaması
-Damga V.si esaslarına
-İşe başlama dışındaki bildirimler
- Defter tasdikinin zamanından uyulmaması
-Bilgi vermekten kaçınma
-vergi karnesinin 15 gün geçtiği
halde hala alınmamış olması
-muhafaza ve ibraz edilmesi
gereken belgelerin bulunmaması

Vergi Ziyaı: Mükellefin ya da sorumlunun görevini zamanında yerine getirmemesi nedeniyle

verginin zamanında tahakkuk ettirilememesi ya da eksik tahakkuk ettirilmesi.
Vergi Ziyaının cezası:
Ziyaı uğratılan vergi+Vergi ziyaı cezası+Gecikme faizi (%1.40)

Not: 1) vergi ziyaı kaçakçılıkla birleşmişse 3 kat olarak uygulanır.

2) mükellefin beyanıyla ortaya çıkmışsa ½ kat olarak uygulanır
3) usulsüzlük fiilleri re‟sen takdiri gerektiriyorsa ceza 2 kat olarak uygulanır
3) özel usulsüzlükte ceza 190 tl, tüketiciye 38 tl (1/5 i)
4) ölüm vergi borcunu sona erdirmez, yalnızca cezalar ortadan kalkar

23
 CEZA MAHKEMESİ TARAFINDAN CEZALANDIRILAN SUÇLAR (Cezai Suçlar)

Kaçakçılık Mükellefin özel iĢlerini yapma Vergi mahremiyetini ihlal

-Çift defter tutmak Vergi incelemesi yapanlar ve vergi Vergi incelemesi yapanlar ve vergi
-muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge yargısında çalışanlar, para almadan yargısında çalışanlar, mükelleflerinin
-kayıt ve belgeleri tahrif etmek, yok dahi olsa mükelleflerin özel işlerini servetlerine ve mesleklerine ilişkin
etmek, gizlemek yapamazlar (18 ay-3 yıl) sırları açıklayamazlar (18 ay-7 yıl)
-naylon fatura düzenleyenler
-MB ile anlaşmalı olmadığı halde
belge basmak (18 ay-5 yıl)

VERGİ UYUŞMAZLIKLARINDA İDARİ ÇÖZÜM YOLLARI

Vergi Hatasının Düzeltilmesi UzlaĢma

Hesap Hataları Vergilendirme Hataları Tarhiyat Öncesi Tarhiyat Sonrası

-Matrahta -Şahısta Vergi Ziyaı suçu -Yalnızca vergi ziyaı
-Miktarda -mükellefiyette + suçu için
-Çifte vergileme -dönemde (verg-muafiyet) Genel Usülsüzlük -İdarece, ikmalen,
(mükerrer olma) -konuda re‟sen tarhiyattan
Ödeme= 1 ay içinde sonra mümkündür ve
mükellef 30 gün
içinde başvurmalıdır

Not: Kaçakçılık suçları için uzlaşma talebinde bulunulamaz.

Not: Vergi hatasını düzeltme yetkisi vergi dairesi müdüründedir. Düzeltmezse, 30 gün
içinde yargıya başvurulmalıdır. Bu süre geçmiş ise Maliye Bakanlığına şikayette bulunulur.
Maliye Bakanlığı düzeltmez yada 60 günde cevap vermez ise yargı yolu yeniden açılır.

Not: Vergi Mahkemesi (Tek hakimli) ----------> BĠM‟e itiraz (30 gün

Vergi Mahkemesi (Kurul halinde) ----------> DanıĢtay‟a temyiz (30 gün)

*İhtiyati haciz, ihtiyati tahakkuk ve ödeme emrinde 7 gün

Not: Tekerrür fiili meydana gelirse cezalar artırılarak uygulanır

*Vergi ziyaında 5 yıl içinde -----------> %50 artırılır
*Genel usülsüzlükte 2 yıl içinde ------> %25 artırılır

Not: Vergi ziyaı+ özel usulsüzlük Tahakkuk z.a. 5 yıl Tahsil z.a. 5 yıl
Genel usulsüzlük Tahakkuk z.a. 2 yıl Tahsil z.a. 5 yıl

24
Vergi Hukuku, Devletle kişiler arasındaki vergi ilişkilerinden(vergi ve benzeri
gelirlerden)doğan hak ve yükümlülükleri inceleyen hukuk dalıdır.
Devletin gelir ve giderleri ile bunların denkleştirilmesini konu edinen Mali Hukuk, Vergi
Hukukunu da kapsamaktadır.

VERGĠ HUKUKUNUN KAYNAKLARI

Vergi hukuku; yasama, yürütme ve yargı organı tarafından çıkartılan kaynaklar ile diğer
kaynaklar şeklinde dörtlü bir sınıflamaya tabi tutulur.

YASAMA YÜRÜTME YARGI DĠĞER

T.B.M.M. Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Bağımsız Mahkemeler ve KAYNAKLAR
Kurulu Anayasa Mahkemesi
- Anayasa - Kanun Hükmünde Kararname -Anayasa Mahkemesi kararları * Bilimsel öğreti
(doktirin )
- Kanun - Bakanlar Kurulu Kararı -İçtihadı birleştirme kararları * Örf ve adete
- Uluslararası * Tüzük * Diğer Yargı Kararları göre uygulananlar
vergi * Yönetmelik * Vergi dava daireleri
anlaşmaları * Genel tebliğ Kurulu kararları
* Özelgeler * Daire kararları
* Sirküler
* Genel yazılar

NOT: Yıldızla ( * ) işaretli olanlar yardımcı ( tali ) kaynakları, diğerleri ise zorunlu ( asli =
bağlayıcı ) kaynakları gösterir.

Uygulamada vergi mevzuatının kaynakları Asli (bağlayıcı) ve Yardımcı (tali-açıklayıcı)

olmak üzere 2 şekilde düzenlenmiştir. İlgili düzenlemenin dışında ayrıca bilimsel öğreti
(doktrin) ve örf-adetlerden de yararlanılabilmektedir. Vergi hukukunun kaynaklarının bazıları
asli (bağlayıcı, birincil) kaynak diğerleri ise yardımcı (bağlayıcı olmayan, ikincil) kaynak
niteliğindedir.

ASLĠ (BAĞLAYICI) KAYNAKLAR; Yeni norm koyan; verginin konusunu, mükellefini

veya oranını etkileyen, vergi idaresinin, vergi mükellefinin ve vergi mahkemelerinin uymak
zorunda olduğu kaynaklardır. Anayasa, kanunlar, kanun hükmünde kararnameler, bakanlar
kurulu kararları, anayasa mahkemesi kararları ve içtihadı birleştirme kararları asli kaynak
özeliği taşımaktadır. Asli kaynakları tek tek ele alıp açıklayacak olursak;

 Anayasa;
Hiçbir kanun Anayasaya aykırı olamaz. Vergi kanunları da Anayasamızın 73. maddesinde
belirtilen; "Herkes kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle
yükümlüdür. Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politikasının sosyal
amacıdır. Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir

25
 veya kaldırılır. Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve
indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar
içinde değişiklik yapmak yetkisi Bakanlar Kuruluna verilebilir" hükmüne aykırı olamaz.
 Uluslararası AnlaĢmalar;
Anayasa çerçevesinde, usulüne göre yürürlüğe konulan uluslararası anlaşmalar da yasa
hükmündedir. Uluslararası anlaşmalar, uluslararası vergisel ilişkilerde yerel (ulusal)
kanuni düzenlemelerin üzerindedir.
 Kanun;
Vergiler temel olarak kanun şeklinde düzenlenir. Vergi kanunları verginin temel
unsurlarını (konu, matrah, yükümlü, oran, muafiyet ve istisnalar gibi) tanımlamak
zorundadır.
 Kanun hükmünde kararname;
Anayasanın 91'inci maddesi düzenlemesi gereği sıkıyönetim ve olağanüstü hallerde vergi
konularında Kanun Hükmünde Kararnameler çıkarılabilir. Yani olağan dönemlerde vergi
konularında Kanun Hükmünde Kararname çıkartılamaz.
 Bakanlar Kurulu Kararları;
Anayasanın 73. maddesine göre, vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerde
muafiyet, indirim, istisna ve oranlara ilişkin düzenleme yapma yetkisi kanunla Bakanlar
Kuruluna verilebilir.
 DanıĢtay Ġçtihadı BirleĢtirme Kurulu Kararları ve Anayasa Mahkemesi Kararları;
İçtihadı birleştirme kurulu kararları, vergi uygulamasında asli kaynaklardan birisi olarak
görülmektedir. Vergi uygulamaları sırasında, mali idare ile mükellefler arasında ortaya
çıkan uyuşmazlıklar hakkında yargı organlarında farklı değerlendirmeler olması
durumunda, söz konusu uyuşmazlık konusu için içtihadı birleştirme kurulu kararı
alınabilir. İçtihadı birleştirme kurulu kararı mükellef, idare ve yargı organları açısından
bağlayıcıdır. Ayrıca, Anayasa Mahkemesi'nin de vermiş olduğu kararlar (Örneğin; kanuni
bir düzenleme hakkında kısmi ya da tam iptal kararları) mükellefler ve mali idare açı-
sından doğrudan bağlayıcı bir hüküm ve kaynaktır.

26
YARDIMCI (TALĠ) KAYNAKLAR; Verginin aslını değiştirmeyen, yani verginin matrah
ve oranını etkilemeyen, yalnızca mevcut düzenlemelerin açıklaması niteliğinde olan
kaynaklardır. Bunlar vergi kanunlarının daha iyi anlaşılmasını sağlar. Bu yüzden bu
kaynakların ilgililer açısından bağlayıcılığı yoktur. Açıklayıcı özellik taşıyan tüzükler,
yönetmelikler, genel tebliğler, muktezalar, sirküler, mahkeme kararları, örf ve adetler,
bilimsel doktrinler yardımcı kaynaklar arasında sayılabilir.
 Tüzük;
1982 Anayasası Bakanlar Kurulu‟na kanunun uygulanmasını göstermek ya da emrettiği
işleri belirtmek üzere, kanunlara aykırı olmamak ve Danıştay‟ın incelemesinden
geçirilmek koşuluyla tüzük çıkarma yetkisi tanınmıştır. Tüzükler de kanunlar gibi
Cumhurbaşkanınca imzalanır ve Resmi Gazete yayımlanır. Tüzükler açıklayıcı,
yorumlayıcı ve yol gösterici nitelikteki hukuk kurallarıdır. Vergi hukuku alanında tüzükler
kendilerine pek seyrek başvurulan düzenleyici ve yardımcı kaynaklardır.
 Yönetmelik;
Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren
kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere bunlara aykırı olmamak koşuluyla
çıkardıkları düzenleyici yönetsel işlemlerdir. Mali konularda düzenlenecek yönetmelikler
için Sayıştay‟dan görüş almak gerekmektedir.
 Genel Tebliğ;
Tebliğ kavramı; duyurma, bildirme, haber verme anlamına gelir. Vergi uygulamasında ise
genel tebliğler, mükellefleri bilgilendirmek, yol göstermek, vergi kanununun daha iyi
anlaşılmasını ve uygulanmasını sağlamak amacıyla yapılması gereken (beyana ve hesap-
lamaya yönelik vb.) şekli düzenlemeler hakkında mali idare tarafından yayınlanan
açıklayıcı ve düzenleyici işlemlerdir.
 Sirküler;
4962 sayılı Kanun ile VUK 413. maddesine eklenen "Sirküler" kavramına ilişkin madde
gerekçesinde şu açıklamalara yer verilmiştir; "Hali hazırdaki mevzuata göre vergi
mükellefleri, vergi kanunlarının uygulanmasına ilişkin olarak tereddüde düştükleri
hususlarda Maliye Bakanlığından bilgi isteyebilmektedirler. Bu madde hükmüne
dayanılarak mükelleflerin yapmış oldukları müracaatlarında belirtilen konularla ilgili
olarak Bakanlığımızca muktezalar (özelge) tayin edilmektedir. Aynı konuda tereddüdü

27
 olan mükelleflerin ayrı dilekçelerle başvurmaları ve her bir mükellefe ayrı ayrı mukteza
verilmesi hem mükellefler hem de Bakanlığımız için zaman ve emek kaybına yol açmakta
ve iş yükünün artmasına neden olmaktadır. Dolayısıyla, aynı konuya ilişkin mükellef
müracaat sayılarının asgariye indirilmesi, Bakanlığımız görüşlerinin geniş mükellef
kitlesine duyurulması ve uygulama birliğinin sağlanması açısından gerekli durumlarda
sirküler yoluyla da mükelleflerin bilgilendirilmesi amaçlanmaktadır.
 Yargı Kararları;
Mükellefler ile maliye idaresi arasında vergi kanunlarının uygulanması konusunda çeşitli
ihtilaflar oluşmaktadır. Kişilerin hayatını bu derece önemli etkileyen bir konuda taraflar
arasında farklı görüşler oluşması oldukça doğaldır. Vergi uyuşmazlıklarının çözüm
yollarından birisi de yargı yoluyla çözümlemedir. Yargı kararları sadece olaya konu olan
mükellef ile mali idareyi bağlar. Kesinlikle tüm mükellefler açısından geçerliliği yoktur.
Ancak vergisel yorumlamalarda emsal olarak kabul görmekte ve yargı kararlarının belirli
bir görüş doğrultusunda ağırlık kazanması halinde, genellikle vergisel tereddütler bu
şekilde çözüme kavuşturulmaya çalışılmaktadır.
 Mukteza (Özelge);
Vergi Usul Kanunu'nun 413. maddesine göre; "Mükellefler, Maliye Bakanlığından veya
Maliye Bakanlığının bu hususta yetkili kıldığı makamlardan vergi durumları ve vergi
uygulanması bakımından müphem ve tereddüdü mucip gördükleri hususlar hakkında
izahat isteyebilirler. Yetkili makamlar yazı ile istenecek izahatı yazı ile veya sirkülerle
cevaplamak mecburiyetindedir. Alacakları cevaplara göre hareket eden mükelleflerin bu
hareketleri cezayı istilzam etse dahi ceza kesilmez." Muktezalar sadece görüş verilen kişi
ve kurumları bağlar. Aynı mukteza ile bir başka vergi mükellefi işlem yapamaz. Yapması
halinde ve vergi uyuşmazlığı oluşması durumda söz konusu muktezayı dayanak olarak
kullanamaz.
 Doktrin (Bilimsel öğreti);
Vergi hukuku ile uğraşan kişilerin bu konudaki görüş ve düşüncelerini ifade eder.
 Örf ve Adet;
Topluluk içerisinde kabul gören ve uyulması sayılan geleneklerdir. Örf ve adet hukuku,
daha çok özel hukuk için geçerlidir. Vergi hukukunda örf ve adet kurallarının önemli bir
yeri yoktur.

28
Yorum ÇeĢitleri: Yorumların kimin tarafından yapıldığına bakılarak çeşitlere ayırmak
mümkündür. Bu bakımdan yorum, yasama yorumu, idari yorum, yargı yorumu ve bilimsel
yorum olarak dört gruba ayırabiliriz.
- Yasama Yorumu: Kanun hükmünün yasama organı tarafından yorumlanmasıdır. Yasama
organı tarafından böyle bir yorumun yapılabilmesi için anayasada yetki verilmesi
gerekir. Ancak 1924 Anayasamız yorumu kabul etmişken, 1961 ile 1982 Anayasalarında
yasama yorumu kabul edilmemiştir.
- İdari Yorum: Vergi idaresinin vergi kanunlarının nasıl uygulanması konusunda yaptığı
yorumdur. Vergi uygulamasında bu çeşit yorum, her ne kadar vergi memurları tarafından
yapılır ise de, vergi idaresinin tamamını ilgilendiren yorumlar Maliye Bakanlığı tarafından
genel tebliğler çıkarılmak suretiyle gerçekleştirilmektedir. İdari yorum yargı organlarını
bağlamaz. Ancak idare bilmelidir ki kendi yorumunun ortaya çıkmış halini oluşturan idari
işlemler yargı denetimine tabi olabilecektir.
- Yargı Yorumu: Mahkemeler tarafından yapılan yoruma yargı yorumu denir. Vergi
uygulamalarında bu çeşit yorum, vergi uyuşmazlıklarının çözümünde yargı organları
tarafından yapılır. Hiçbir yorum diğer hakimi bağlamadığı gibi hakimin daha önce yapmış
olduğu yorumlar dahi kendisini bağlamaz. Ancak Danıştay‟ın içtihadı birleştirme kararları
için aynı şey söylenemez. Yorum çeşitlerinden en geçerli olan yorum çeşidi, yargı
yorumudur.
- Bilimsel Yorum: Bilim adamlarınca yapılan yorumlardır. Başta akademisyenler olmak
üzere uzmanlar tarafından yapılır. Yargısal yorum gibi bağlayıcı değildir. Ondan farkı
kuramsal ve genel oluşudur. Bilimsel yorum, yasam, yürütme ve yargı organına yorum ve
uygulamalarında ışık tutar. Bu tür yorumlar yargı kararları ile idari karar ve işlemler
üzerinde etkili olmaktadır.

Yorum Yöntemleri: Hukukta yorum kadar bu konuda seçilecek yöntem ve usuller de çok
önemlidir. Uygulama da hangi yönteme göre sonuç elde edilir ise o yöntem dikkate alınır.
Bununla birlikte diğer yorum yöntemleri de dışlanmadan çözüm yoluna
gidilmektedir. Anayasanın 13. maddesinde temel hak ve özgürlüklerin ancak Anayasanın
“sözüne ve ruhuna uygun” olarak kanunla sınırlandırılabileceği hükme bağlanmıştır. Medeni
Kanunun 1. maddesinde de “Kanun lafzıyla veya ruhu ile temas ettiği bütün meselelerde
mer‟idir” denmektedir. Vergi Usul Kanununun 3.maddesinin (a) fıkrasında benzer bir hüküm
yer almaktadır. “Vergi Kanunları lafzı ve ruhu ile hüküm ifade eder. Lâfzın açık olmadığı
hallerde vergi kanunlarının hükümleri, konuluşundaki maksat, hükümlerin kanununun
yapısındaki yeri ve diğer maddelerle olan bağlantısı göz önünde tutularak uygulanır”. Bu ve
benzer hükümleri göz önüne alarak yorum yöntemlerini şöyle özetleyebiliriz.
- Lâfzi (Deyimsel veya Sözel) Yorum: Bu yorum yöntemine lâfzi, sözel, teknik,
sistematik yorum da denmektedir. Bu yorum yönteminde kanun hükümleri maddeler,
fıkralar, bentler, cümleler, sözcükler, yan ve bölüm başlıkları dış görünüşleriyle
yorumlanır. Her yorumun temelinde kelimelerden yararlanmak vardır. Ancak, sözel
yorum dışındaki yöntemler kelimelere sözlük anlamlarının ötesine geçerek başka
anlamlar yüklemeye çalışmaları sebebiyle sözel yorumdan ayrılırlar.

Kanunun sözlerinden hareketle anlamının belirlenmesi her zaman mümkün olmayabilir.

Çünkü kanunun sözü ile konuluş maksadı arasında önemli farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu
nedenle, kanunun yorumunda, sözlerinin yanında konuluş maksadının veya gayesinin
araştırılması gerekir.
- Amaçsal (Gai) Yorum: Bu yönteme gaye yorum, amaca uygun yorum, mantıki yorum,
ruhsal yorum adları da verilmektedir. Amaçsal yorum yönteminde kanunların zamanın

29
 ihtiyacına göre yorumlanması esastır. Burada kanun koyucunun iradesinden ziyade
kanunun amacı önemlidir. Bu yorumlama yöntemi kanunların zamana ve koşullara
uymasını sağlayacak ortamı hazırlamaktır.
- Tarihsel Yorum: Tarihsel yorum yöntemi, kanun koyucunun kanunu koyduğu
zamandaki iradesinin veya amacının ortaya çıkarılması için yapılan bir yorumdur.
Kanunun hazırlık aşamasından kanunlaşıncaya kadar geçirdiği tüm aşamalar (kanun
tasarı veya teklifleri, gerekçeler, komisyon tutanakları ve meclis görüşmeleri vb.)
dikkate alınarak yapılır.
- Sistematik Yorum: Sistematik yorum kanun hükmü araştırılırken, hukuk sistemini bir
bütün olarak ele alır ve araştırılacak konunun sistem bağlantılarını dikkate alır. Bu
yorum yönteminde yorumlanmak istenen kanun hükmünün, kanun yapısı içindeki yerine
ve diğer kanun hükümleri ile bağlantısına bakılarak yorumunun yapılmasıdır.

6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun (AATUHK):

Devlete, il özel idarelerine ve belediyelere ait vergi, resim, harç, ceza tahkik ve takiplerine ait
muhakeme masrafı, vergi cezası, para cezası gibi asli, gecikme zammı, faiz gibi fer'i amme
alacakları ve aynı idarelerin akitten, haksız fiil ve haksız iktisaptan doğanlar dışında kalan ve
amme hizmetleri tatbikatından mütevellit olan diğer alacakları ile bunların takip masrafları
hakkında bu kanun hükümleri tatbik olunur. Verginin tahsili, vergi alacağının devlet
yönünden ortadan kalkmasını ifade eder. 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkındaki Kanun tüm kamu alacaklarına uygulanmaktadır.

Kamu alacağını güvence altına alma yolları:

 Teminat:
VUK hükümleri çerçevesinde vergi ziyaı ve kaçakçılık suçlarının işlenmesi halinde re‟sen ve
ikmalen vergi tarhı işlemlerinde, gerek kayba uğratılan verginin gerek kesilecek cezanın
tahsilini güvence altına almak üzere, borçludan teminat istenir. Türkiye dışında ikamet
edenlere ait kamu borçlarının tahsili tehlike gösteriyorsa, bu kişilerden de teminat istenebilir.
 Ġhtiyati haciz ve ihtiyati tahakkuk:
Tahakkuk ve tahsil aşamasındaki alacaklar için alacaklı amme idaresinin bulunduğu yerin en
büyük memurunun (Valinin) (VUK kapsamına giren alacaklarda Vergi Dairesi Başkanının)
kararıyla ihtiyati hacze gidilir. İhtiyati Tahakkuk, ileride tahakkuk edecek olan vergi
alacağının önceden tahsil güvenliğini sağlamak için yapılan tahakkuka denir ve kesin bir borç
doğurmaz. Ancak, ihtiyati haciz ile birlikte uygulandığı takdirde işlerlik ve etkinlik kazanır.
Mükellefin kaçmış olması, kaçma ihtimalinin olması, mallarını kaçırması ve hileli yollara
başvurma ihtimalinin olması veyahut kamu alacağının tahsili için hakkında takibe başlanan
borçlunun borcun tahsiline engel olabilmek maksadıyla mallarının tamamını ya da bir kısmını
elden çıkarması, gizlemesi, muvazaalı olarak başkalarına devretmesi hallerinde uygulanması
gereken bir önlemdir. Borçlunun belirli bir ikametgâhının olmaması, mal bildirimi yapması
istenen borçlunun mal bildiriminde bulunmaması, muvazaalı olarak malları başkasında
göstermesi, malları gizlemesi, kaçması durumlarında önlem amaçlı ihtiyati tahakkuka
başvurulur. Vergi dairesi müdürünün yazılı talebi üzerine defterdar ve/veya vergi dairesi
başkanının kararı üzerine ihtiyati tahakkuka gidilebilir. İhtiyati haciz tüm kamu alacakları
için uygulanırken, ihtiyati tahakkuk yalnızca vergi alacağı için uygulanır. İhtiyati haciz ve
ihtiyati tahakkuk işlemlerine karşı itiraz süresi 7 gündür. İhtiyati haciz; teminat istenmesini
gerektiren durum varsa, borçlunun ikametgâhı bilinmiyorsa, borçlu kaçmışsa veya kaçması
gibi bir hali varsa, teminat ve kefil göstermemişse, noksan mal bildiriminde bulunmuş veya
hiç bildirimde bulunmamışsa, kamu davası açılmışsa gerçekleştirilir.

30
 Rüçhan hakkı (öncelik hakkı):
Borçlunun mallarının haczi veya borçlunun iflası durumunda, eğer idarenin yanında başka
alacaklılar da varsa, vergi idaresine bu kişiler karşısında öncelik hakkı verilmiştir. Rüçhan
hakkı, rehinli ve ipotekli alacaklarda geçerli değildir.
 Yurt dıĢına çıkıĢ yasağı:
Devlete ait olup Vergi Usul Kanunu ile Gümrük Kanunu kapsamına giren amme alacakları ile
bunlara ait zam ve cezalarını ödeme emrinin tebliğ tarihini takip eden 7 gün içinde
ödemeyenlerin yurt dışına çıkmaları alacaklı tahsil dairesinin talebi halinde ilgili makamlarca
engellenirdi. Fakat bu uygulama 2010 anayasa değişikliği ile „‟yurt dışına çıkış yasağı ancak
hakim kararı olması durumunda uygulanır‟‟ şeklinde yeniden düzenlenmiştir.

TAHAKKUK ZAMANAġIMI; Vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın
başından itibaren 5 yıl içinde tarh edilemeyen vergiler tahakkuk zamanaşımına uğrar. Eğer
aksine bir hüküm belirtilmemişse zamanaşımı süresiyle ilgili, VUK‟ ta belirtilen 5 yıllık süre
tüm vergilere uygulanır. Tahakkuk zamanaşımı süresi dolduğu andan itibaren vergi alacağı
sona erer.
 Eğer alacaklının zamanaşımı süresini izlemesi zor ise ya da olanaksız halde ise veya
mücbir sebepten kaynaklanan bir durum varsa zamanaşımı süresi durur. İşlemeye
başlamış zamanaşımı süresinin herhangi bir sebeple durması hâlinde; söz konusu sebebin
ortadan kalkmasından sonra süre, kaldığı yerden işlemeye devam eder.
 İşlemeye başlamış olan zamanaşımı süresinin herhangi bir sebeple kesilmesi hâlinde; söz
konusu sebebin ortadan kalkmasından sonra süre, yeni baştan işlemeye başlar.

TAHSĠL ZAMANAġIMI; Vergi alacağı, vadesinin rastladığı yılı izleyen takvim yılı
baĢından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar.

Tahsil zamanaĢımını durduran sebepler;

- Vergiyi ödemesi zorunlu olan kişinin yurtdışında olması
- Borçlunun hileyle iflası
- Tereke tasfiyesi nedeniyle hakkında tatbikat yapılması

Tahsil zamanaĢımını kesen sebepler;

- Ödeme
- Haciz uygulaması
- Cebren tahsil edilen ve takip muameleleri sonucunda yapılan her çeşit tahsilat
- Ödeme emri tebliği
- Alacağın teminata bağlanması
- Alacağın ödenmek üzere müracaatta bulunulması, ödeme planına bağlanması
- Mal bildiriminde bulunulması
- Uyuşmazlık konusu alacakların yargı organlarınca bozulması

31
GECĠKME FAĠZĠ: Herhangi bir nedenle eksik ödenmiş ya da hiç ödenmemiş bir verginin,
vergi yönetimince sonradan ortaya çıkarılmış olması halinde, tarhiyatın ilgili bulunduğu
döneme ilişkin normal vade tarihinden itibaren, son yapılan tarhiyatın tahakkuk tarihine kadar
uygulanan bir yaptırımdır.

- Gecikme faizi; yalnızca vergi alacaklarına uygulanır ve sadece ikmalen, resen ve

idarece yapılan tarhiyatlarda verginin aslına uygulanır.
- Tarh aĢamasındaki gecikmeyle ilgili olduğu için VUK ile düzenlenmiştir.
- İkmalen, resen ve idarece yapılan tarhiyatlarda dava açılmamışsa normal vade tarihinden
son yapılan tarhiyatın tahakkuk tarihine kadar
- Dava açılmışsa normal vade tarihinden yargı organı kararlarının tebliğ tarihine kadar,
- Uzlaşılan vergilerde uzlaşılan vergi miktarına normal vade tarihinden uzlaşma tutanağının
imzalandığı tarihe kadar, her ay için %1.40 gecikme faizi uygulanır.
- Ay kesirlerine isabet eden günler dikkate alınmaz.
- Vergi cezalarına gecikme faizi uygulanmaz

GECĠKME ZAMMI: Kamu alacağını zamanında ödemeyenlere uygulanan ek ödemedir.

- Tahsil aşamasındaki gecikmeyle ilgili olduğu için AATUHK ile düzenlenmiştir.
- Her ay için %1.40 gecikme zammı uygulanır.
- Ay kesirlerine isabet eden günler için gecikme zammı günlük olarak hesaplanır.
- VUK göre vergi ziyaı dıĢındaki cezalara gecikme zammı uygulanmaz (genel ve özel
usulsüzlük cezalarının kesinleşmesi durumunda, zamanında ödenmemesi halinde gecikme
zammı uygulanmaz).
- Kesinleşen gecikme faizinin zamanında ödenmemesi durumunda gecikme zammının
uygulanması söz konusu değildir. Yani faize zam uygulanmaz.
- Gecikme zammı; VUK göre uygulanan vergi ziyaı cezalarında % 1.40 oranında,
Mahkemeler tarafından verilen ve ceza mahiyetinde olan amme alacaklarında ise bu
oranın yarısı ölçüsünde uygulanır.

32