Professional Documents
Culture Documents
AP9 Q1 Week6 V3a
AP9 Q1 Week6 V3a
Araling Panlipunan
EKONOMIKS
Unang Markahan-Modyul 6
Karapatan at Tungkulin ng
Mamimili
Araling Panlipunan – Ikasiyam na Baitang
Unang Markahan – Modyul 6: Karapatan at Tungkulin ng Mamimili
Unang Edisyon, 2020
Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad sa anumang paglabag.
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name,
tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay
nagtataglay ng kaukulang karapatang-ari. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at
mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anumang gamit maliban sa modyul na ito ay
kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.
Walang anumang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anumang
paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.
2
Paunang Salita
Para sa Mag-aaral:
1
Magandang Buhay, Kaibigan!
Pinagkunan:https://tinyurl.com/AP9Q1M2p2 at https://tinyurl.com/AP9Q1M2p3
2
Alamin:
YUNIT 1- MGA SALIGAN SA PAG-AARAL NG EKONOMIKS
A. INTRODUKSIYON
Sa Modyul na ito na Araling Panlipunan 9- Ekonomiks tatalakayin natin ang
mga Saligan sa Pag-aaral ng Ekonomiks. Ito ay nakatuon sa mga sumusunod
na mga paksa.
1. Kahulugan ng mamimili
2. Katangian ng matalinong mamimili
3. Karapatan at tungkulin ng mamimili
4. Mga batas na nangangalaga sa mga mamimili
5. Mga ahensiya ng pamahalaan na nangangalaga sa mga
mamimili
B. MGA INAASAHANG MATUTUNAN SA MODYUL
MGA KASANAYAN SA PAGKATUTO: Napangangalagaan ang mga
karapatan at nagagampanan ang mga tungkulin bilang isang mamimili.
3
Subukin:
A. Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga sumusunod na tanong. Gamit ang mga
ginulong letra tukuyin ang isinasaad ng bawat bilang. Isulat ang tamang sagot sa
kwaderno.
4
Aralin Karapatan at Tungkulin ng
6 Mamimili
Balikan:
Pagsama-samahin ang mga konsepto gamit ang mga salitang nakahanay sa ibaba.
Tukuyin ang mga ito matapos na iyong mapagsama-sama. Itala sa sagutang papel.
5
Tuklasin:
A. KAHULUGAN NG MAMIMILI
6
Ang MAMIMILI ay ang taong kumukunsumo ng mga produkto at
serbisyo para matugunan ang kanilang pangangailangan at
kagustuhan. Basta’t ikaw ay bumibili at kumukunsumo ikaw ay
itinuturing na mamimili o konsyumer.
Suriin:
B. PAMANTAYAN NG MAMIMILI
1. Isaayos at itala ang bibilhin ayon sa kahalagahan.
⮚ Siguraduhing nakalista ang iyong mga bibilhin upang walang makalimutan at hindi
makabili ng mga bagay na hindi naman kailangan. Siguraduhin ding magkakasama
ang iyong mga itinala upang hindi masayang ang iyong oras at pagod sa pamimili.
2. Suriin ang kondisyon ng gamit bago bilhin.
⮚ Laging tingnan ang packaging ng iyong binibili. Tingnan ang expiration date, sangkap
ng binibili, saan at sino ang gumawa nito. Kung ito ay appliances o mga
kasangkapan siguraduhing ito ay iyo munang subukan kung ito ba ay gumagana o
maayos.
3.Iwasang bumili ng gamit na hindi kailangan dahil lamang mayroon nito ang
kapitbahay.
⮚ Huwag bibili dahil lamang naiinggit sa iba.
4. Iwasan ang pagbili ng second hand at wala sa kondisyon.
⮚ Mas mainam na bumili ng bago para paniguradong nasa kondisyon ang iyong binili.
5. Lagyan ng hangganan ang pamimili sa presyo o halaga ng nais bilhing produkto.
⮚ Ito ay upang hindi masira ang iyong badyet sa pamimili
6. Magtanung-tanong ng halaga o presyo sa iba’t ibang tindahan upang makatipid.
7. Isipin ang kapakinabangan ng isang bagay o gamit.
⮚ Siguraduhin na ang iyong bibilhin ay kailangan talaga at hindi itatambak lang
matapos mabili.
8. Piliin ang wastong panahon ng pagbili.
⮚ Kung may okasyon mas mainam na bumili ng mas maaga upang ikaw ay hindi
mahirapan dahil sa dami ng mga taong bumibili.
9. Piliin kung saan mahusay mamili at magpasya kung ano ang bibilhin, mahalaga
ring malaman kung kailan at saan mamimili.
8
gabay sa pagpapaunlad ng iyong katangian bilang isang mamimili.
Markahan ang iyong sarili bilang mamimili. Isulat sa sagutang papel ang pamilang na
sagot mo sa bawat pamantayan
1 – napakatalino 3 – di-gaanong matalino
2 – matalino 4 – mahina
PAMANTAYAN 4 3 2 1
1. Madaling maniwala sa anunsiyo
2. Mapagmasid
3. Alam kung ano ang gagawin sa oras na
makabili ng depektibong produkto
4. Mahilig tumawad
5. Matipid
6. Alam ang karapatan at pananagutan
7. May listahan ng bibilhin
8. Mabilis magdesisyon
9. Sumusunod sa badyet
10. Mahilig sa mura ngunit de kalidad na bilihin
Halaw mula sa Department of Education, Culture and Sports (DECS).(n.d.)Project EASE.
Araling Panlipunan IV . DECS Pasig City
Pamprosesong Tanong:
1. Kung may mga sagot kang 3 at 4 sa tsart sa bawat isang katangian, ano-ano ang
mga dapat mong gawin upang mabago ang mga katangiang ito?
2. Kung may mga sagot kang 1 at 2 sa tsart, ano ang epekto sa iyo ng mga
katangian mong iyon? Bakit?
D. KARAPATAN NG MAMIMILI
9
5. Karapatang dinggin
Ito ay tumutukoy sa karapatang maipahayag ang interes ng mga mamimili sa
pagsasakatuparan ng mga batas ng pamahalaan.Karapatan din nating dumalo sa mga
konsultasyon ng pamahalaan na may kinalaman sa mamimili
6. Karapatang bayaran at tumbasan sa ano mang kapinsalaan
Tumutukoy sa karapatan na mabigyan ng katumbas ng halagang ibinayad kung may
depekto, mga produktong ginaya o may mababang kalidad, o mga di- kasiya-siyang
serbisyo. Kung may problema sa nabiling produkto o serbisyo, maaari kang pumunta sa
Consumer Welfare Desk ng isang kompanya o pamilihan.
⮚ Ang sumusunod ang maaari mong gawin sa produktong iyong nabili kung sakaling may
problema:
⮚ refund (pagbabalik sa iyong ibinayad sa produktong nabili),
⮚ repair (pagsasaayos ng produktong nasira),o
⮚ replacement (pagpapalit ng istak ng isinauling produkto kung ito ay
hindi kayang maisaayos)
7. Karapatang magkaroon ng edukasyon bilang konsyumer
Ito ay tumutukoy sa karapatang magkaroon ng kaalaman at kakayahan para maging isang
matalinong mamimili. Kaya nga may ginagawang ganitong pagtalakay sa mga paaralan na
bahagi ng kurikulum upang maging mulat ang bawat isa tungkol sa mga karapatan at
tungkulin bilang mamimili.
8. Karapatan sa isang maayos at malinis na kapaligiran
Karapatan ng bawat mamimili na siguraduhing ligtas sa kaniyang mga binibiling produkto at
serbisyo at upang makatulong na magkaroon ng malinis na kapaligiran kaya mahalagang
ugaliin ang 3Rs- Reduce, Reuse, at Recycle.
Gawain 3
Pagmasdan ang poster at ilagay ang
inyong opinyon tungkol sa inyong
nakikitang mensahe. Isulat sa sagutang
papel ang inyong PAGSANG-AYON o DI
PAGSANG-AYON dito.
Pamprosesong Tanong:
1. Para sa iyo, sang ayon ka ba sa
mensahe ng poster? kung oo, bakit? kung
hindi, bakit?
2.Sa iyong palagay, mayroon bang
panganib / pakinabang na maidudulot ito
sa mamimili? Patunayan ang iyong sagot.
Unawain:
10
makatarungang pakikitungo. Kung tayo’y mananatili sa pagwawalang-bahala, patuloy
tayong pagsasamantalahan ng mga mandarayang mangangalakal.
3. Pagmamalasakit na Panlipunan - ang tungkuling alamin kung ano ang ibubunga ng
ating pagkonsumo ng mga kalakal at serbisyo sa ibang mamamayan, lalong-lalo na ang
pangkat ng maliliit o walang kapangyarihan, maging ito ay sa lokal, pambansa, o pandaigdig
na komunidad.
4. Kamalayan sa Kapaligiran - ang tungkuling mabatid ang kahihinatnan ng ating
kapaligiran bunga ng hindi wastong pagkonsumo. Kailangang pangalagaan natin ang ating
likas na kayamanan para sa ating kinabukasan.
5. Pagkakaisa-ang tungkuling magtatag ng samahang mamimili upang magkaroon ng lakas
at kapangyarihang maitaguyod at mapangalagaan ang ating kapakanan.
11
Ang sumusunod ang binibigyang-pansin ng batas na ito:
a. Kaligtasan at proteksiyon ng mga mamimili laban sa panganib sa kalusugan at
kaligtasan.
b.Proteksiyon laban sa mapanlinlang at hindi makatarungang gawaing may
kaugnayan sa operasyon ng mga negosyo at industriya.
c.Pagkakataong madinig ang reklamo at hinaing ng mga mamimili.
Magkaroon ng kinatawan sa mga samahan ng mamimili at tumulong sa pagbalangkas
at pagbuo ng mga patakarang pangkabuhayan at panlipunan.
BATAS PALIWANAG
Batas Republika 7384 o Nakasaad sa batas na ito ang karapatan ng mga konsyumer
Batas sa Price Tag na magkamit ng repair, refund, o return kung ang kanyang
nabiling produkto ay depektibo o may sira.
Gawain 5
12
G. MGA AHENSYA NG PAMAHALAAN NA TUMUTULONG SA MAMIMILI
Ang mga sumusunod na ahensya ang makakatulong sa mga mamimili sa
lahat ng kanilang mga nais idulog laban sa mga madayang negosyante.
• Bureau of Food and Drugs (BFAD) - ito ang namamahala sa mga reklamo hinggil
sa hinaluan/pinagbabawal/maling etiketa ng gamot, pagkain, pabango, at make-up.
• City/Provincial/MunicipalTreasurer - ang dumidinig sa mga reklamo na may
kinalaman sa timbang at sukat, madayang (tampered) timbangan at mapanlinlang na
pagsukat.
• Department of Trade and Industry (DTI) - tumutugon sa mga paglabag sa batas ng
kalakalan at industriya-maling etiketa ng mga produkto, madaya at mapanlinlang na
gawain ng mga mangangalakal.
• Energy Regulatory Commission (ERC) - reklamo laban sa pagbebenta ng di-
wastong sukat o timbang ng mga gasolinahan at mga mangangalakal ng “Liquified
Petroleum Gas gayundin ang mga reklamo tungkol sa kuryente.
• Environmental Management Bureau (DENR-EMB) - namamahala sa
pangangalaga sa kapaligiran (polusyon-halimbawa ay pagsalaula sa hangin at tubig).
• Philippine Overseas Employment Administration (POEA) - dito dumudulog laban
sa illegal recruitment activities.
• Professional Regulatory Commission (PRC) - ang nagbibigay parusa sa mga
hindi matapat na pagsasagawa ng propesyon kabilang na ang mga guro, accountant,
doctor, engineer, atbp.
• Securities & Exchange Commission (SEC) - tumutugon sa mga reklamo na may
kinalaman sa paglabag sa binagong Securities Act tulad ng pyramiding na gawain.
Pagyamanin:
13
PAMPROSESONG TANONG:
1. Ano-ano ang mga ahensiya ng pamahalaan na nangangalaga sa kapakanan
ng mga mamimili?
2. Ano-ano ang mga tungkuling ginagampanan nito?
3. Mahalaga bang malaman ang mga ahensiya ng pamahalaan na nangangalaga
sa kapakanan ng mga mamimili? Ipaliwanag ang iyong sagot?
Gawain 7
Isaisip
14
Ang mamimili o konsyumer ang kumukunsumo,
bumibili,
gumagamit at umuubos ng mga produkto at serbisyo.
Upang ikaw ay maituring na matalinong
mamimili narito ang ilan sa mga katangiang kanyang tinataglay: mapanuri, may
alternatibo o pamalit, hindi nagpapadaya, makatwiran, sumusunod sa badyet,
hindi nagpa panic-buying at hindi nagpapadala sa anunsiyo.
Naglabas din ang DTI ng walong karapatan ng
mamimili at
limang tungkulin ng mamimili.
Nakatakda sa Republic Act 7394 (Consumer Act of
the
Philippines) ang kalipunan ng mga patakarang nagbibigay ng proteksiyon at
nangangalaga sa interes ng mga mamimili.
Sa pangunguna ng DTI o Department of Trade and
Industry at
iba pang ahensiya ng pamahalaan ang nangangalaga sa mga mamimili at
nagpapatupad ng batas para sa kagalingan ng lahat ng mamimili.
Isagawa:
Gawain 8- Karapatan Mo, Ipaglaban Mo!
15
1. Depektibong cellphone
2. Lip balm na naging sanhi ng pamamaga ng iyong labi
3. Double dead na karne ng manok
4. Serbisyong hair rebonding na naging sanhi ng pagkasunog ng iyong buhok.
5. Expired na sardinas na ibinigay sa ayuda.
6. Mabukbok na bigas na ibinigay sa bawat bahay bilang relief.
Tayahin:
A. PANUTO: Tukuyin ang isinasaad sa bawat bilang. Isulat ang tamang sagot sa kwaderno.
1. Ito ang kalipunan ng mga patakarang nagbibigay ng proteksiyon at nangangalaga sa
interes ng mga mamimili.
2. Ang pangunahing kagawaran na nangangalaga sa karapatan ng mga mamimili.
3. Pagbabalik sa iyong ibinayad sa produktong nabili.
4. Pagsasaayos sa produktong nasira.
5. Pagpapalit ng istak ng isinauling produkto kung ito ay hindi na kayang isaayos.
6. Ang tawag sa mga taong bumibili o gumagamit ng produkto at serbisyo
7. Tumutukoy sa pagbili ng maraming produkto dahil sa isang pangyayari tulad ng
pandemya o kalamidad na nagiging dahilan na artipisyal na kakulangan
8. Katangian ng mamimili kung saan siya ay marunong pumili ng pamalit kung sakaling wala
ang produktong kanyang binibili o ginagamit.
9. Isa sa mga tungkulin ng mamimili na maging listo at mausisa tungkol sa kung ano ang
gamit, halaga, at kalidad ng mga paninda at paglilingkod na ating ginagamit.
10. Ito ang talaan ng mga bibilhin ng isang mamimili upang magkaroon ng hangganan ang
kayang mga bibilhin
16
ang paggamit ng iba’t ibang produkto.
C. PANUTO: Basahing mabuti ang mga pahayag sa bawat bilang. Isulat ang letra ng
tamang sagot sa kwaderno.
1. Kung ang produksyon ay tumutukoy sa paglikha ng kalakal at serbisyo. Ito naman ay
tumutukoy sa paggamit at pakinabang ng mamimili sa produkto at serbisyo.
a. distribusyon b. pagpapalitan c. pagkonsumo d. pagbili
2. Ibinalita sa telebisyon at pahayagan na ipinagbabawal ang pagkain ng tahong dahil sa”
red tide”. Ang pagkakaroon ng impormasyon ng mamimili hinggil sa mga produkto at
serbisyong kanyang bibilhin ay bahagi ng kanyang:
a. tungkulin b. karapatan c. kalayaan d. karapatan
3. Ahensya ng pamahalaan na nagkakaloob ng lisensya sa mga namumuhunan upang
matiyak na garantisado ang kalidad ng produkto at serbisyong ipinagkaloob ng mamimili
a. FDA b. DTI c. DOH d. DepEd
4. Alin sa mga sumusunod na sitwasyon ang nagpapakita ng pagiging matalinong mamimili.
a. Si Rolando ay gumagamit ng “credit card” sa pagbili ng produkto
b. Si Carlo ay namili ng maraming produkto dahil nabalitaan niyang tataas ang
presyo nito sa mga sumusunod na araw.
c. Si Zakkiro na sinusuri ang sangkap, kalidad, at presyo ng produktong bibilhin.
d. Si Ysha na bumili ng sapatos na “imported” dahil naniniwalang mas matibay ito
Karagdagang Gawain:
17
Sanggunian:
Department of Education (2015), Ekonomiks 10- Araling Panlipunan- Modyul para sa mga
Mag-aaral Unang Edisyon pahina 62-63
C Bon et.al,2015 Ekonomiks sa Makabagong Panahon JO-ES Publishing House Inc. pahina
71-88
Baluyot et al. (2020) Daily Lesson Plan (Unang Markahan) 9-Ekonomiks (MELCs).
Unpublished
Elektronikong Sanggunian:
18
19
SUBUKIN:
Badyet BALIKAN:
Mapanuri URI
Kita Produktibo
Consumer Tuwiran
Maaksaya
Act of the Mapanganib
Philippines Lantad
Kagawaran SALIK
ng Kalakalan Panahon
Presyo
Pag-aanunsiyo
TUKLASIN: GAWAIN 2- Okasyon
Ang sagot ay MATALINONG Kita
nakadepende sa MAMIMILI BATAS
karanasan at Ang sagot ay Imitasyon
opinion ng mag- nakadepende sa Lumiliit na Pakinabang
aaral. karanasan at Pagkabagay-bagay
opinion ng mag- Kaayusang Ekonomiko
aaral. Pagkakaiba-iba
GAWAIN 3-I
COMMENT MO
Ang sagot ay GAWAIN 4
nakadepende sa 1,5,9- KARAPATAN TAYAHIN:
karanasan at 2,3,8,10- A.
opinion ng mag- KATANGIAN Consu
aaral. 4,6,7- TUNGKULIN mer Act of the
Phlippines
DTI
GAWAIN 5- LOGO
Refund
MO HULA KO Repair
1. DTI 2. SEC GAWAIN 6- DATA Replac
3. HLURB 4. PRC 5. RETRIEVAL CHART ement
DENR Tignan ang Mami
pagtalakay sa mga mili/konsyumer
ahensiya ng Panic
buying
pamahalaan
GAWAIN 7-WQF May
DIAGRAM alternatibo
Mapan
Ang sagot ay
GAWAIN 10 uri
nakadepende sa Badyet
karanasan at Ang sagot ay
B. C.
opinion ng mag- nakadepende sa 1. B 1. C
aaral. karanasan at opinion 2. A 2. B
ng mag-aaral. 3. A 3. A
4. D 4. C
Susi sa Pagwawasto
20