Professional Documents
Culture Documents
01 - Wykonywanie Podstawowych Robót Ciesielskich
01 - Wykonywanie Podstawowych Robót Ciesielskich
NARODOWEJ
Małgorzata Chojnacka
Ryszard Ewert
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
Opracowanie redakcyjne:
inż. Danuta Frankiewicz
Konsultacja:
mgr inż. Teresa Sagan
inż. Danuta Frankiewicz
Korekta:
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Roboty ciesielskie w budownictwie 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 21
4.1.3. Ćwiczenia 22
4.1.4. Sprawdzian postępów 24
4.2. Materiały stosowane do robót ciesielskich 25
4.2.1. Materiał nauczania 25
4.2.2. Pytania sprawdzające 30
4.2.3. Ćwiczenia 30
4.2.4. Sprawdzian postępów 31
4.3. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w robotach ciesielskich 32
4.3.1. Materiał nauczania 32
4.3.2. Pytania sprawdzające 36
4.3.3. Ćwiczenia 36
4.3.4. Sprawdzian postępów 37
4.4. Podstawowe narzędzia i sprzęt do wykonywania robót ciesielskich 38
4.4.1. Materiał nauczania 38
4.4.2. Pytania sprawdzające 51
4.4.3. Ćwiczenia 51
4.4.4. Sprawdzian postępów 53
4.5. Zasady transportu i magazynowania materiałów ciesielskich 54
4.5.1. Materiał nauczania 54
4.5.2. Pytania sprawdzające 56
4.5.3. Ćwiczenia 56
4.5.4. Sprawdzian postępów 57
4.6. Deskowanie elementów z betonu 58
4.6.1. Materiał nauczania 58
4.6.2. Pytania sprawdzające 65
4.6.3. Ćwiczenia 65
4.6.4. Sprawdzian postępów 67
4.7. Zasady eksploatacji rusztowań i pomostów roboczych 68
4.7.1. Materiał nauczania 68
4.7.2. Pytania sprawdzające 69
4.7.3. Ćwiczenia 69
4.7.4. Sprawdzian postępów 70
4.8. Rozliczanie robót ciesielskich 71
4.8.1. Materiał nauczania 71
4.8.2. Pytania sprawdzające 74
4.8.3. Ćwiczenia 74
4.8.4. Sprawdzian postępów 76
5. Sprawdzian osiągnięć 77
6. Literatura 83
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
1. WPROWADZENIE
Zdobywając kwalifikacje zawodowe w zawodzie montera izolacji budowlanych będziesz
przyswajać wiedzę i kształtować umiejętności zawodowe, korzystając z nowoczesnego
modułowego programu nauczania.
Do nauki otrzymujesz Poradnik dla ucznia, który zawiera:
− wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakimi powinieneś dysponować przed
przystąpieniem do nauki w tej jednostce modułowej,
− cele kształcenia (wykaz umiejętności) jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem,
czyli czego nowego się nauczysz,
− materiał nauczania, czyli co powinieneś wiedzieć, aby samodzielnie wykonać ćwiczenia,
− pytania sprawdzające - zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane
treści i możesz już rozpocząć realizację ćwiczeń,
− ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie Twoich umiejętności praktycznych,
− sprawdzian postępów – zestaw pytań, na podstawie którego sam możesz sprawdzić, czy
potrafisz samodzielnie poradzić sobie z problemami, jakie rozwiązywałeś wcześniej,
− wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
W rozdziale Pytania sprawdzające zapoznasz się z wymaganiami wynikającymi z potrzeb
zawodu montera izolacji budowlanych. Odpowiadając na te pytania, po przyswojeniu treści
z Materiału nauczania, sprawdzisz swoje przygotowanie do realizacji Ćwiczeń, których celem
jest uzupełnienie i utrwalenie wiedzy oraz ukształtowanie umiejętności intelektualnych
i praktycznych.
Po przeczytaniu każdego pytania ze Sprawdzianu postępów zaznacz w odpowiednim
miejscu TAK albo NIE – właściwą, Twoim zdaniem, odpowiedź. Odpowiedzi NIE wskazują na
luki w Twojej wiedzy i nie w pełni opanowane umiejętności. W takich przypadkach jeszcze raz
powróć do elementów Materiału nauczania lub ponownie wykonaj ćwiczenie (względnie jego
elementy). Zastanów się, co spowodowało, że nie wszystkie odpowiedzi brzmiały TAK.
Po opanowaniu programu jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi poziom Twoich
umiejętności i wiadomości. Otrzymasz do samodzielnego rozwiązania test pisemny oraz zadanie
praktyczne. Nauczyciel oceni oba sprawdziany i na podstawie określonych kryteriów podejmie
decyzję o tym, czy zaliczyłeś program jednostki modułowej. W każdej chwili, z wyjątkiem
testów końcowych, możesz zwrócić się o pomoc do nauczyciela, który pomoże Ci zrozumieć
tematy ćwiczeń i sprawdzi, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
713[08].Z1
Technologia robót
pomocniczych
713 [08].Z1.01
Wykonywanie
podstawowych
robót ciesielskich
713 [08].Z1.06
Wykonywanie
podstawowych
robót ślusarskich
Rys. 9. Rodzaje gwoździ: a) walcowane hartowane , b) paletowe walcowane, c) paletowe kwadratowe skręcane
[9, s. 182 ]
Rys. 11. Złącza elementów konstrukcyjnych z desek zwiększające: a) długość, b) przekrój [3, s. 169]
Rys. 12. Złącza wiążące elementy w konstrukcjach z bali: a) skrzyżowanie, b) skrzyżowanie z podpórką,
c) skrzyżowanie desek z wycięciem, d) naroże, e) złącze na nakładki [3, s. 169]
Rys. 14. Wkręty do drewna z łbem: a) z główką półkolistą, b) soczewkowym, c) z główką płaską, d) sześciokątnym
[9. s. 183]
Złącza na kołki stosowane są obecnie jedynie przy rekonstrukcji obiektów zabytkowych
oraz obiektach budownictwa regionalnego. Zamiast kołków drewnianych w połączeniach
elementów stosowane są sworznie stalowe wykonywane najczęściej z prętów stalowych,
wytworzonych ze stali węglowej walcowanej, o przekroju okrągłym i średnicy 10 ÷ 24 mm.
Elementami ułatwiającymi montaż konstrukcji są łączniki, w postaci wpuszczanych
i wciskanych wkładek. Zaliczane są do nich różnego typu spirale i pierścienie (rys.15 a i b) oraz
płytki kolczaste lub gwoździowane (rys.15c).
Rys. 15. Wkładki łącznikowe: a) pierścień Geka, b) pierścień typu Bistyp, c) płytka kolczasta [3, s. 171]
Rys. 16. Łączniki z blach stalowych: a) połączenie stolca z pławią, b) połączenie stolca z podwaliną, stolca
z mieczami oraz stolca z płatwią, c) złącze belek w stropie, d) wzmocnione złącze elementów poziomych, e) złącze
kalenicowe, f) połączenie stolca z podwaliną, g) podpórka stolca zakotwiona w ścianie betonowej, k) blacha
kolczasta [3, s. 172]
Rys. 17. Rodzaje złączy klejonych: a) czołowe, b) ukośne, c) nakładkowe, d) klinowe, l - długość złącza,
t – grubość elementów łączonych, t1 – grubość nakładek, b,b1 – wymiary klinów [8, s. 164]
Rys. 18. Styki poziome: a) prosty, b) ukośny, c) z wcięciem pojedynczym, d) z wcięciem podwójnym,
e) z nakładką prostą, f) z nakładką ukośną, g) z łubkami [3, s. 179]
Rys. 19. Zakładki: a) prosta, b) ukośna, c) prosta z wcięciem, d) prosta z czopem czołowym,
e) prosta z czopem czołowym ukrytym [3, s. 179]
Rys. 20. Zamki: a) prosty, b) prosty z klinami, c) ukośny, d) ukośny z czopem wewnętrznym, e) zasuwany,
f) z łubkami drewnianymi, g) z łubkami metalowymi [3, s. 180]
Rys. 21. Styki pionowe: a) czołowy ujęty w łubki, b) czołowy z blachami średnicowymi i opaskami [3, s. 181]
Rys. 26. Złącza belek krzyżujących się: a) pod kątem prostym na nakładkę prostą, b) pod kątem ostrym na nakładkę
prostą, c) na wrąb jednostronny, d) na wrąb wzajemny, e) na wrąb krzyżowy, f) na jaskółczy ogon [3, s. 185]
Rys. 28. Złącza węglowe z ostatkami: a) na zakładkę prostą, b) w jaskółczy ogon [3, s. 186]
Rys. 29. Złącza wrębowe bez ostatków: a) na zakładkę, b) na zakładkę ukośną [3, s. 186]
Elementy wzajemnie do siebie prostopadłe, leżące w jednej płaszczyźnie pionowej łączy się
na czopy (rys. 30 a ÷ e). Gniazdo w tych połączeniach powinno być wykonane o 1 cm głębsze
niż długość czopa.
Obecnie zamiast połączeń na czopy stosowane są nakładki przybijane gwoździami.
Rys. 31. Złącza elementów schodzących się pod kątem ostrym: a) na wrąb pełny, b) na wrąb z czopem, c) na wrąb
podwójny, d) na wrąb podwójny z czopem, e) w jaskółczy ogon, f) na zwidłowanie [3, s. 188]
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj połączenie na wkręty dwóch desek o grubości 25 mm każda. Wyznacz położenie
osi 6 wkrętów o średnicy 3 mm w układzie prostokątnym, gdy łączone elementy mają szerokość
200 mm. Rozstaw wkrętów w jednym szeregu (a1) wynosi 100 mm, a w jednym rzędzie (a2)
wynosi 50 mm.
Ćwiczenie 2
Wykonaj przedłużenie elementu drewnianego – krawędziaka długości 100 cm o przekroju
150 x 150 mm. Zastosuj połączenie na styk ukośny.
Ćwiczenie 3
Spośród prezentowanych modeli złączy elementów drewnianych, rozpoznaj i wybierz
złącza: na czop środkowy, zamek prosty i styk poziomy z łubkami. Ustal i scharakteryzuj sposób
wykonania każdego z nich.
Zależnie od rodzaju obróbki oraz przeznaczenia tarcicę dzieli się na: nieobrzynaną
(rys. 35a) i obrzynaną (rys. 35b).
Do tarcicy nieobrzynanej zaliczane są deski i bale, natomiast do tarcicy obrzynanej
zaliczane są bale, deski, łaty i krawędziaki.
Rys. 36. Wygląd sortymentów tarcicy obrzynanej: a) deski, b) bale, c) krawędziaki, d) belki, e) łaty (graniaki)
Rys. 37. Sęki w przekroju drewna: a) owalne, b) okrągłe, c) podłużne (sęk pasierb), d) skrzydlate [9, s. 114]
Rys. 38. Rdzeń mimośrodowy [9, s. 115] Rys. 39. Rdzeń podwójny [9, s. 115]
Jakość drewna w zależności od rodzaju elementu, oceniana jest pod względem ilości
występujących wad, które obniżają wytrzymałość oraz ograniczają jego zastosowanie do celów
budowlanych. Wady te określane są:
– dla desek i bali nieobrzynanych, na lepszej płaszczyźnie elementu,
– dla materiałów obrzynanych, na gorszej płaszczyźnie elementu.
Każda sztuka tarcicy znakowana jest od czoła barwnymi punktami przyporządkowanymi
określonej klasie. Tarcica iglasta znakowana jest w sposób następujący:
– dla klasy I, o dopuszczalnej liczbie wad 2 - oznakowanie kolorem niebieskim,
– dla klasy II, o dopuszczalnej liczbie wad 3 - oznakowanie kolorem zielonym,
– dla klasy III, o dopuszczalnej liczbie wad 4 - oznakowanie kolorem czerwonym,
Materiały drewnopochodne
Sklejka
Na elementy deskowań i rusztowań oraz elementy stropów i dźwigarów dachowych
w robotach ciesielskich stosowane są między innymi takie materiały drewnopochodne, jak:
– sklejka, produkowana w formie płyt ze sklejonych pod ciśnieniem nieparzystej liczby
warstw skrawanego obwodowo forniru o grubości 1 ÷ 4 mm; układ włókien w sąsiednich
arkuszach fornirów jest wzajemnie do siebie prostopadły (rys. 40).
– płyty wiórowe płasko prasowane, wyrabiane ze sprasowanych pod dużym ciśnieniem
i spajanych klejem wiórów, jako jednowarstwowe, trzywarstwowe, frakcjonowane
i warstwowo frakcjonowane,
– płyty pilśniowe twarde i półtwarde, produkowane z drewna rozwłóknionego w procesie
termomechanicznym.
W budowie sklejki wyróżniane są: dwie warstwy zewnętrzne (a), nazywane obłogami oraz
nieparzysta ilość warstw wewnętrznych (b) stanowiących środek płyty (rys. 40).
Rys. 40. Układ fornirów w sklejce : a - warstwy zewnętrzne (obłogi), b - warstwy wewnętrzne [3, s. 48]
Płyty wiórowe
Płyty wiórowe wyrabiane są ze sprasowanych pod dużym ciśnieniem i łączonych klejem
wiórów. Kierunek prasowania wiórów stanowi kryterium podziału płyt. A zatem produkowane
są płyty wiórowe:
− płasko prasowane, czyli prasowane prostopadle do płaszczyzn płyty,
− poprzecznie prasowane (wytłaczane), czyli prasowane równolegle do płaszczyzn płyty.
W konstrukcjach budowlanych stosowane mogą być jedynie płyty płasko prasowane, które
produkowane są jako:
− jednowarstwowe,
− trzywarstwowe,
− frakcjonowane,
− warstwowo frakcjonowane.
Płyty te różnią się miedzy sobą strukturą. Jednowarstwowe wyrabiane są z wiórów
o podobnych kształtach i wielkościach, natomiast w płytach trzywarstwowych warstwa
środkowa wykonywana jest z wiórów grubszych, a warstwy zewnętrzne z wiórów drobniejszych.
W płytach frakcjonowanych wielkość wiórów zwiększa się stopniowo, zbliżając się do środka
płyty. Płyty warstwowo frakcjonowane posiadają strukturę warstwową, w której albo każda
warstwa albo tylko niektóra warstwa jest frakcjonowana. Są to wyroby o niewielkiej odporności
na działanie wilgoci, dlatego powierzchnie tych płyt są laminowane, lakierowane lub okładane
okleinami, aby zwiększyć ich odporność i walory estetyczne. Wykorzystywane są jako materiał
na okładziny ścian i sufitów.
Dzięki nowoczesnym technologiom produkowane są takie płyty wiórowe, jak OSB lub
V – 100, które mogą być stosowane na elementy szalunków oraz poszycia podłóg, dachów, ścian
zewnętrznych i wewnętrznych. Są one wodoodporne, tłumią dźwięki, są łatwe w obróbce
i przetwarzaniu. Odznaczają się dobrą wytrzymałością na uderzenia i wpływ warunków
atmosferycznych.
Płyty pilśniowe
Płyty pilśniowe produkowane są z rozwłóknionego w procesie termomechanicznym drewna,
jako płyty twarde i półtwarde oraz porowate. Płyty pilśniowe twarde i półtwarde otrzymywane
są w wyniku sprasowania pod dużym ciśnieniem masy włóknistej, a porowate tylko w wyniku
jej suszenia bez prasowania. Płyty porowate stosowane były i są, jako materiały w izolacjach
akustycznych i cieplnych. Natomiast w konstrukcjach budowlanych, jedynie, gdy elementy będą
się znajdowały w suchych pomieszczeniach, mogą być zastosowane płyty twarde i półtwarde.
Płyty te dzielą się na zwykłe i uszlachetnione, które są hartowane w wysokiej temperaturze,
laminowane, lakierowane i impregnowane olejami. Ze względu na właściwości (nasiąkliwość,
gęstość, wytrzymałość na zginanie) oraz ilość i rodzaj wad płyty dzielone są na dwie klasy
jakości.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
4.2.2. Pytania sprawdzające
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie1
Rozpoznaj rodzaj sortymentów tarcicy wśród prezentowanych próbek. Oznacz je ustawiając
przed nimi wizytówki z nazwą.
Ćwiczenie 2
Rozpoznaj i wybierz spośród prezentowanych 6 próbek materiałów budowlanych, materiały
drewnopochodne stosowane w robotach ciesielskich.
Zasadnicze roboty ciesielskie dotyczą wykonywania z drewna całych budowli lub ich
elementów oraz budowli pomocniczych umożliwiających wykonanie budowli stałych.
Roboty ciesielskie występują podczas wykonywania obiektów z drewna oraz prowadzenia
robót ziemnych, betonowych i murowych.
Cieśla wykonuje szalunki (deskowania), stemplowania, rusztowania, ściany drewniane,
więźby i dźwigary dachowe. Prace te prowadzone są nie tylko na powierzchni terenu, ale także
w wykopach i na dużych wysokościach. W swojej pracy posługuje się nie tylko narzędziami do
ręcznej obróbki drewna, również wykorzystuje sprzęt i urządzenia mechaniczne.
Do najczęściej występujących zagrożeń dla zdrowia i życia pracownika zatrudnionego przy
robotach ciesielskich należą:
− zasypanie w wyniku osunięcia się skarpy wykopu,
− upadki z wysokości,
− okaleczenia ostrymi narzędziami i przedmiotami oraz niesprawnymi elektronarzędziami
i urządzeniami mechanicznymi, szczególnie pilarkami tarczowymi i łańcuchowymi,
− porażenie prądem elektrycznym w wyniku uszkodzenia lub niesprawnych elektronarzędzi,
− narażenie na szkodliwe działanie pyłu drzewnego (szczególnie pyłu z drewna twardego
o działaniu nowotworowym),
− narażenie na szkodliwe działanie środków chemicznych i pyłów powodujących uczulenia
(alergie).
O możliwości występowania zagrożenia na stanowisku pracy, a także o konieczności
zabezpieczenia się przed skutkami ich działania ostrzegają i informują znaki bezpieczeństwa
i tablice informacyjne (rys. 41÷43). Stanowiska pracy powinny być oznakowane zgodnie
z Polskimi Normami:
− PN-N-01255:1992 Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa,
− PN-N-01256/01:1993 Znaki bezpieczeństwa
− PN-N-01256/03:1993 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona i higiena pracy.
a) b) c) d) e)
Rys. 41. Znaki bezpieczeństwa, znaki ostrzegawcze: a) ogólny znak ostrzegawczy, b) ostrzeżenie przed porażeniem
prądem elektrycznym, c) ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem uszkodzenia głowy, d) niebezpieczeństwo pożaru –
materiały łatwozapalne e) ostrzeżenie przed wiszącymi przedmiotami [13 i 15]
a) b) c) d)
Rys. 42. Znaki nakazu: a) nakaz stosowania ochrony głowy, b) nakaz stosowania ochrony oczu, c) nakaz stosowania
ochrony rąk, d) nakaz stosowania sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości [13 i 15]
Aby uniknąć skutków zagrożeń należy stosować środki ochrony osobistej oraz przestrzegać
zasad bezpieczeństwa i higieny pracy określonych dla danego rodzaju robót.
Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót ciesielskich
regulują akty prawne wydane w formie rozporządzeń przez Ministra Infrastruktury z dnia
6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót
budowlanych (Dz.U. Nr 47, poz. 401).
Przy wykonywaniu robót ciesielskich każdy pracownik powinien posiadać buty, ubranie
robocze i kask ochronny, a do pracy na wysokości także pasy bezpieczeństwa.
Narzędzia ciesielskie takie jak: siekiery, topory, dłuta łapy należy nosić w specjalnie do tego
celu przystosowanych skrzynkach drewnianych. Zabronione jest noszenie gwoździ i innych
ostrych materiałów w kieszeniach, ponieważ w przypadku upadku mogą stać się przyczyną
skaleczenia.
Drewno pochodzące z rozbiórki przeznaczone do dalszej obróbki należy oczyścić z resztek
zaprawy lub betonu i usunąć z niego gwoździe.
W czasie pracy ręcznymi urządzeniami mechanicznymi obrabiany element powinien być
unieruchomiony i zamocowany w zacisku.
Wykorzystując w pracy urządzenia mechaniczne należy bezwzględnie przestrzegać zasad
użytkowania danego urządzenia określonych przez producenta.
Zabronione jest wykonywania prowizorycznych podłączeń instalacji elektrycznych, mogą
one spowodować zwarcie lub iskrzenie i doprowadzić do pożaru lub porażenia prądem
elektrycznym.
Nie wolno samowolnie demontować przewidzianych przez producenta osłon, blokad
i wyłączników. Wyłączniki powinny być dostępne. W momencie stwierdzenia występowania
jakichkolwiek nieprawidłowości należy natychmiast przerwać pracę.
Najczęściej zagrożenie ciężkimi wypadkami występuje podczas pracy przy obsłudze pilarek
tarczowych i łańcuchowych, dlatego bezwzględnie należy przestrzegać zasad bezpiecznej pracy
przy obsłudze tych urządzeń.
W szczególności przy posługiwaniu się pilarkami tarczowymi zabronione jest:
− używanie uszkodzonych pił,
− cięcie drewna przed osiągnięciem przez pilarkę pełnych obrotów maszyny (nie wolnorozpoczynać
cięcia natychmiast po włączeniu silnika),
− zwiększanie obrotów ponad liczbę ustaloną przez producenta,
− przeciążanie piły przez zbytnie dociskanie do materiału,
− cięcie bez kaptura ochronnego, osłony dolnej tarczy piły i elementów napędu,
− cięcie wzdłużne bez klina rozszczepiającego (zabezpieczającego przed odrzutem drewna),
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj i określ rodzaje znaków bezpieczeństwa i tablic informacyjnych pokazanych na
rysunkach. Podpisz rysunki.
Ćwiczenie 2
Dla pracownika wykonującego roboty ciesielskie dobierz środki ochrony indywidualnej.
Rys. 47. Macki: a) pomiar średnicy wałka, b) pomiar średnicy otworu [3, s. 112]
a) b) c)
Rys. 49. Przyrządy kontrolno pomiarowe: a) ultradźwiękowy miernik odległości, b) cyfrowa laserowa taśma
pomiarowa, c) kątomierz do precyzyjnego pomiaru kąta. [ kat., foto Bosch]
Rys. 51. Topór: a) widok z boku, b) widok z przodu topora lewego i prawego [3, s. 115]
Rys. 52. Ociosywanie okrąglaka toporem: a) zacinanie, b) zdejmowanie, c) wygładzanie [3, s. 115]
Każda piła składa się z uzębionej taśmy stalowej zwanej brzeszczotem oraz oprawy.
Występują dwa podstawowe rodzaje pił:
– naprężone, należy do nich piła ramowa (rys. 54),
– nienaprężone, należą do nich piły: poprzeczna (rys. 55), płatnica (rys. 56), grzbietnica (rys. 57),
otwornica (rys. 58).
Piła ramowa składa się z brzeszczotu oraz drewnianej ramy, w której zamocowany jest
brzeszczot szeroki do piłowania podłużnego lub wąski do piłowania krzywoliniowego
(rys. 54 a ÷ c). Podczas piłowania poprzecznego piłę ramową trzyma się przeważnie za ramę
jedną ręką, drugą podtrzymując materiał. Podczas piłowania podłużnego piłę należy trzymać
oburącz za uchwyt i rozpórkę, a materiał zamocować w strugnicy.
Rys. 54. Piła ramowa: a) pręt napinający b) widok c) brzeszczot wąski [3, s. 119]
Piła poprzeczna posiada długi brzeszczot o prostej linii grzbietu i łukowej linii uzębienia
oraz dwa uchwyty. Najwygodniejsza jest piła, dla której linia uzębienia jest krzywą o promieniu
2,5 m. Piłą poprzeczną przecina się drewno pod kątem prostym i ostrym do biegu włókien.
Obsługują ją dwie osoby.
Konserwacja pił polega na kontroli i korygowaniu stanu rozwarcia zębów oraz ich ostrzeniu.
Piły ostrzy się pilnikiem trójkątnym po zamocowaniu brzeszczotu w imadle, szerokim kawałku
drewna z wypiłowaną szczeliną lub w zacisku strugnicy stolarskiej. Aby brzeszczot
w czasie cięcia nie zaciskał się w rzazie, czyli szczelinie wycinanej w drewnie, zęby piły odgina
się w obie strony od 1/3 do 1/2 ich wysokości. Tę czynność nazywamy rozwieraniem zębów piły
(rys. 59).
Do wykonywania cięć ukośnych pod kątem 45o do osi elementu wykorzystywana jest
skrzynka uciosowa (rys. 60).
Natomiast stoły ciesielskie mają do płyty nabity opór w celu unieruchamiania elementów,
a wycięcie w stole umożliwia zamocowanie małych elementów za pomocą klina.
Rys. 64. Zdzierak: a) widok ogólny, b) widok od spodu, Rys. 65. Równiak: a) widok ogólny, b) widok od spodu,
c) nóż [6, s. 115] c) nóż [6, s. 115]
Rys. 66. Gładzik: a) widok, b) nóż z odchylaczem, c) działanie Rys. 67. Spust [6, s. 115]
odchylacza [6, s. 115]
Rys. 68. Dłuta ręczne: a) dłuto płaskie z prostymi powierzchniami bocznymi, b) dłuto płaskie ze ściętymi
powierzchniami bocznymi (dziobak), c) dłuto płaskie szerokie (nacinak), d) dłuto gniazdowe (przysiek),
e) grzbietak, f) żłobak [3, s. 124]
Dłuta należy pobijać pobijakiem drewnianym. Jedynie dłuta do osadzania zawiasów mające
metalowe uchwyty, mogą być pobijane metalowym młotkiem.
Obrabiany element w czasie dłutowania powinien być unieruchomiony.
Otwory okrągłe umożliwiające łączenie elementów na śruby i kołki lub ułatwiające
wykonanie gniazda (wybranie materiału) wykonywane są przy użyciu świdrów z chwytem
ręcznym, świdrów osadzonych w chwytakach korb lub wiertarkach.
Świdry mogą być:
− kręte, jednozwojne lub dwuzwojne z uchem, służące do wykonania otworów o średnicy
10 ÷ 32 mm i głębokości 450 ÷ 600 mm (rys. 69),
− ślimakowe, z uchwytem drucianym służące do wykonywania niewielkich otworów do
10 mm (rys. 70).
Rys. 71. Korba do świdrów: a) zwykła, b) końcówka korby z grzechotką [3, s.126]
a) b)
e) f)
g) h)
Rys. 72. Narzędzia mechaniczne o napędzie elektrycznym: a) pilarka tarczowa, b) strug elektryczny, c) szlifierka
oscylacyjna, d) wyrzynarka oscylacyjna, e) wiertarko – wkrętarka akumulatorowa, f) wiertarko – wkrętarka
elektryczna, g) zszywacz akumulatorowy, h) zszywacz elektryczny [ kat. Fot. Bosch]
Rys. 74. Rodzaje wierteł: a) taśmowe kręte dwuzwojne, b) jednozwojne z rdzeniem, c) środkowiec kręty,
d) bębenkowe [3, s. 141]
Rys. 75. Żabki ciesielskie [6, s. 123] Rys. 76. Cęgi [6, s. 123]
Do oczyszczania z kory lub ociosywania podłużnego drewna okrągłego używa się ośnika
(rys. 77).
a) b)
Rys. 78. Urządzenia stacjonarne: a) piła ukosowa - ukośnica b) stół do ukośnic [kat. Fot. Bosch]
a) b)
d) e)
Rys. 79. Urządzenia stacjonarne do obróbki drewna: a) pilarka budowlana, b) pilarka taśmowa,
c) frezarka stołowa, d) grubościówko – strugarka, e) wielofunkcyjna obrabiarka [kat. Metabo]
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj na prezentowanych planszach obrabiarki do drewna i oznacz je, przypinając lub
przyklejając kartki pod rysunkiem z odpowiednią nazwą urządzenia.
Ćwiczenie 2
Wytrasuj i wyznacz linie cięć rozmieszczając na materiale wzorniki elementów w taki
sposób, aby powstało jak najmniej odpadów. W tym celu wykorzystaj tarcicę nieobrzynaną
o szerokości 250 mm, grubości 25 mm i długości 150 cm.
Uwaga: Ćwiczenie można wykonać stosując materiały zastępcze w postaci tektury zamiast
tarcicy.
Tarcicę obrzynaną oraz mniej cenne gatunki drewna nieobrzynanego układa się w stosy –
sztaple (rys. 81 i 82). Sztapel jest to stos tarcicy ułożonej w sposób regularny, zwykle w postaci
prostopadłościanu. Warstwy tarcicy oddzielone przekładkami ułożone są na poziomych legarach
wspartych na słupkach.
Deski grubsze i wyższej jakości układać należy warstwami w jednym kierunku oddzielając
je przekładkami umieszczanymi dokładnie w pionie nad podwalinami.
Po ułożeniu stosu o wysokości nie większej niż 4 m nakrywa się go daszkiem jedno lub
dwuspadowym.
Odległości pomiędzy podwalinami zależnie od grubości tarcicy wynoszą 60 ÷ 150 cm.
końce (czoła) desek muszą leżeć na przekładkach, a nie wystawać poza nie. Przekładki powinny
być dłuższe od szerokości składowanych desek przy ułożeniu w bloki i szerokości warstwy
desek przy układaniu w stosy. Przekładki powinny być wykonane z tego samego drewna co
składowany materiał (z tego samego przetarcia).
Drewno jest materiałem łatwopalnym. W celu zapewnienia bezpieczeństwa
przeciwpożarowego oraz stworzenia dogodnych warunków transportu wewnętrznego należy
obszar składowiska podzielić na odpowiednie kwatery, w których ustawiane są sztaple
z materiałów tartych. Długość kwatery powinna być równa czterokrotnej lub pięciokrotnej
długości sztapli z uwzględnieniem odległości między nimi wynoszącej 2,0 ÷ 2,5 m.
Po wysezonowaniu lub wysuszeniu sztucznym drewna w suszarniach, materiały tarte
zabezpieczone przed grzybami i owadami niszczącymi drewno, należy przechowywać
w magazynach stałych. Pomieszczenie magazynowe powinno być odkażone środkami grzybo-
i owadobójczymi. Magazynowaną tarcicę co pewien czas należy kontrolować, a porażone
zgnilizną i opanowane przez szkodniki sztuki usuwać.
4.5.3 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przedstaw sposób układania w stosy tarcicy obrzynanej, na podstawie prezentowanego
filmu.
Ćwiczenie 2
Na przedstawionych rysunkach rozpoznaj surowiec drzewny. Określ sposoby jego
składowania. Podpisz rysunki i wklej je do zeszytu.
Rys. 83. Umocnienie skarp wykopu wąskoprzestrzennego: a) w gruncie spoistych, b) w gruncie mało spoistym; [ 10, s.83]
Deskowanie stóp schodkowych składa się z dwóch par tarcz dolnych i górnych wykonanych
w analogiczny sposób jak dla stóp prostokątnych. Tarcze zabezpieczone są przed przesunięciem
zastrzałami. Dolne deski górnej skrzyni powinny być dłuższe, by mogły opierać się na skrzyni
dolnej deskowania. Górna skrzynia ustawiana jest po zabetonowaniu dolnej części stopy
(rys. 88).
Rys. 89. Deskowanie zwykłe ściany: a) fragment deskowania w widoku, b) szczegół wiązania drutem [3, s. 350]
Rys. 90. Deskowanie ściany krzywoliniowej o małej Rys. 91. Deskowanie ściany krzywoliniowej o dużej
krzywiźnie [ 3, s. 350] krzywiźnie [3, s. 350]
Deskowanie słupów o przekroju prostokątnym lub kwadratowym wykonywane jest z dwóch
tarcz wewnętrznych i dwóch zewnętrznych zbitych z desek o grubości 25 ÷ 38 mm, zależnie od
wysokości i przekroju słupa (rys. 92). W jednej z tarcz należy pozostawić u dołu słupa otwór
(okienko), które służy do kontroli ustawienia zbrojenia i ewentualnego usunięcia śmieci. Przed
betonowaniem otwór zostaje zakryty, a miejsce wzmocnione nakładką przybitą do desek. Tarcze
zbijane są gwoździami. Zastosowanie nakładek z desek szerokości 100 mm w rozstawie
30 ÷ 50 cm oraz ściągnięcie ustawionych tarcz jarzmami co 40 ÷ 100 cm zapewnia stateczność
i wytrzymałość konstrukcji deskowania. Jarzma są to ramki, które obejmują deskowanie. Mogą
być wykonane z desek o grubości 25 ÷ 38 mm i szerokości 100 mm, albo z płaskowników
metalowych łączonych na kliny lub śruby (rys. 93 a i c).
Rys. 94. Deskowanie słupa okrągłego: a) polówka skrzyni w widoku, b) jarzmo kwadratowe,
c) jarzmo wielokątne [3, s. 365]
Deskowanie stropu żebrowego składa się ze stempli, które usztywnione są tężnikami oraz
rygli (leżni) przybijanych do stempli i ułożonych desek lub tarcz. Grubość desek wynosi zwykle
25 mm, rygli 25 ÷ 40 mm. Po deskowaniu można chodzić. Na połączeniach deskowania płyty
z korytami belek należy przybić deski czołowe, które zachodzą na tarcze boczne koryt (rys. 98).
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj fragment deskowania ławy fundamentowej o przekroju prostokątnym.
Ćwiczenie 2
Wykonaj deskowanie stopy fundamentowej o przekroju schodkowym.
Ćwiczenie 3
Wykonaj deskowanie belki żelbetowej o przekroju 0,20 x 0,30 m i rozpiętości 3,0 m.
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ warunki właściwej eksploatacji rusztowań na podstawie prezentowanego filmu.
Zapotrzebowanie na materiały
Zapotrzebowanie na materiały sporządza się na podstawie przedmiaru robót.
W praktyce przy określaniu ilości i rodzaju materiałów niezbędnych do wykonania
konkretnych robót najczęściej korzysta się z Katalogów Nakładów Rzeczowych. W katalogach
podane są nakłady na wykonanie jednostki produkcji. Podane w nich normy zużycia materiałów
są oparte na szczegółowych ustaleniach i obliczeniach zgodnych z wymaganiami technicznymi.
Aby sporządzić zapotrzebowanie na materiały należy pogrupować je asortymentami oraz
określić ich ilości i jednostkę miary.
Przy składaniu zamówienia na materiały należy uwzględnić ubytki i odpady, które
przewidziane są w Katalogu Nakładów Rzeczowych. W przypadku zamówienia materiałów na
cały cykl produkcji lub roboty uwzględnić należy wielkość powierzchni magazynowej, w której
materiał będzie składowany.
Poprawne opracowanie zapotrzebowania na materiały powinno zawierać plan dostaw
materiałowych, czyli tzw. harmonogram dostaw. Takie opracowanie umożliwia wykonanie
w sposób harmonijny zadań produkcyjnych.
Zamówienie na materiały składa się na druku zamówienia.
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając z Katalogu Nakładów Rzeczowych KNR 2-02, ustal:
− wszystkie materiały niezbędne do wykonania deskowania stopy fundamentowej trapezowej,
− ilości normowe na jednostkę miary podaną w nakładach.
Ćwiczenie 2
Rozlicz zużyte materiały na wykonanie deskowania stopy fundamentowej, na podstawie
obmiaru robót, według Katalogu Norm Jednostkowych Zużycia Materiałów Budowlanych.
Ćwiczenie 3
Sporządź na podstawie przedmiaru robót, zestawienie materiałów potrzebnych do wykonania
deskowania stropu płytowego.
Ćwiczenie 4
Sporządź na podstawie przedmiaru robót zawartego w dokumentacji projektowej,
zamówienie na materiały potrzebne do wykonania deskowania słupa.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
2) zapoznać się z przedmiarem robót zawartym w dokumentacji projektowej,
3) wypisać na podstawie przedmiaru wszystkie materiały niezbędne do wykonania słupa,
4) obliczyć ilości materiałów zgodnie z zasadami z Katalogu Nakładów Rzeczowych KNR 2-02,
5) sporządzić zamówienie na materiały,
6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać samooceny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− przedmiar robót z dokumentacji projektowej,
− Katalog Nakładów Rzeczowych KNR 2-02,
− kartka do sporządzenia zamówienia,
− literatura z rozdziału 6.
4.8.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować określenie przedmiar robót? ¨ ¨
2) wyjaśnić do czego służą Katalogi Nakładów Rzeczowych (KNR)? ¨ ¨
3) określić, jakie nakłady rzeczowe podawane są w Katalogach Nakładów
Rzeczowych (KNR)? ¨ ¨
4) określić ilości robocizny, materiałów i sprzętu na podstawie Katalogów
Nakładów Rzeczowych (KNR)? ¨ ¨
5) wyjaśnić zastosowanie Katalogów Norm Jednostkowych Zużycia
Materiałów Budowlanych (KNJZMB)? ¨ ¨
6) obliczyć zużycie materiałów na podstawie Katalogu Norm Jednostkowych
Zużycia Materiałów Budowlanych (KNJZMB)? ¨ ¨
7) sporządzić zamówienie na materiały na podstawie przedmiaru robót? ¨ ¨
8) wykonać zestawienie materiałów na podstawie przedmiaru robót? ¨ ¨
6. Jeżeli element narażony jest na odrywanie, to do łączenia elementów nie należy stosować
a) wkrętów z łbem sześciokątnym.
b) wkrętów z łbem stożkowym.
c) wkrętów z łbem kulistym.
d) gwoździ okrągłych.
Nr
Odpowiedź Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
23 a b c d
24 a b c d
25 a b c d
Razem:
Polskie Normy:
13. PN-N-01255:1992 Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa.
14. PN-N-01256/01:1993 Znaki bezpieczeństwa.
15. PN-N-01256/03:1993 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona i higiena pracy.
16. PN-B-03150:2000 Konstrukcje drewniane. Obliczenia statyczne i projektowanie.
17. PN-75/D-96000 Tarcica iglasta ogólnego przeznaczenia.
18. BN-75/9220-01 Surowiec drzewny. Podział, pomiar, obliczenie miąższości i cechowanie.