Professional Documents
Culture Documents
Calros Solla-Manifesto-Plataforma 2018-23-11-2013 Copy 2
Calros Solla-Manifesto-Plataforma 2018-23-11-2013 Copy 2
CALROS SOLLA
Eu non lles fun un neno da guerra, nin un neno probeta, nin tan sequera un
neno hiperactivo; eu funlles, bendita inocencia, un adicto, unha vítima do
mercurio.
Nacín hai uns corenta anos no arrabalde sur pontevedrés onde aínda se
advertían unha eiriña, uns salgueiriños e a pedra na que se recachaba o lagarto.
No postremo da década dos setenta, entre fútbol, cromos e buxainas,
os rapaciños da miña tribo e xeración descubrimos con aglaio un misterioso
metal líquido, seco, espellado, inaprensíbel, tendente a esmiuzarse en bóliñas e
pesado, moi moi pesado.
Naquel barrio obreiro da rúa Xoaquín Costa 110 Interior, moitos dos
meus amigos tiñan os seus pais facendo horas na fábrica de Celulosas e, amais
da xoguetada prescrita pola televisión, de cando en cando, os inxenuos
proxenitores agasallaban os fillos coa lúdica novidade do mercurio.
O azougue viña envasado polo miúdo nos máis diversos recipientes:
frascos de xarope para a tose, quintos de cervexa, caixas de mistos...
As afortunadas amizades, así que recepcionaban a partida de mercurio,
axiña baixaban á rúa para facer ostentación do seu quiñón, permitindo cunha
certa condescendencia que os malpocados contemplásemos o xénero dende
unha distancia prudencial, coa baba no beizo.
Os nenos do mercurio tiraban moito proveito da súa privilexiada
condición. Oufanos, enredaban á nosa vista co líquido prodixioso até facernos
eslumecer. Engaiolados pola versatilidade do elemento, convertiámonos en
devotos espectadores e, xa que logo, en clientes potenciais.
Os nenos do mercurio sabían vender moi ben a súa mercadoría. Aquela
substancia acuosa, trasfegada unha e outra vez –ver pero non tocar– adquiría
nas súas mans a aparencia de rica especia do exótico Oriente. O mercurio xa
non era mercurio, era coriandro, noz moscada, azafrán... transportado dende
xalundes por afoutos caravaneiros.
O mercurio, sóubeno despois, non proviña de tan lonxe, todiño el se
extraía da colonia de Lourizán.
A rapaciada, cos ollos fóra das concas, arremuiñada á roda dos
mercadores, poxabamos a berros polos lotes, coma na lonxa de Marín se
despacha a pixota ou o escarapote. Nos peiraos daquela infancia en branco e
negro, o mercurio acadou a categoría de moeda común.
Malia o globalizado mercado monetario, no territorio da miña nenez a
meirande parte das transaccións seguían facéndose coa vella avinza do troco:
unha rolla de mercurio por un “Super Mortadelo”; dúas, se me deixas dar
unha volta na bicicleta; tres, se lle dis á túa irmá que ando por ela...
Os traficantes de mercurio acadaron en pouco tempo o cimo da escala
social. Gozaban dunha morea de prebendas, os aduladores apegábanselles
coma pez, moceaban coas rapazas máis requintadas, xamais quedaban de
porteiros...
No ensanche pontevedrés, houbo un tempo no que o mercurio ditaba
as leis.
Nós, os humildes retallistas do azougue, agrazados polo destino coa
posesión daquel maná, coidabamos do esputo coma se fose reliquia.
Administrabámolo co celo do usureiro, en prevención de que o selleiro
manancial que o gurgullaba acabase por estiñar.
Canto máis tempo pasabamos a enredar co mercurio, ben apegadiño a
nós para evitar os furtos, máis cara de Gollum se nos puña: “Mi tesoro!!”.
Defenderiamos a nosa propiedade custase o que custase. Teriamos dado a
vida por el.
Naquelas merendas de antano, os rillotes ben sabiamos compaxinar o
bocata de Tulipán coa xogueta, polo que, adoito, o mercurio se mesturaba co
azucre da untura, mais apenas lle mudaba o sabor. Non apeabamos o
mercurio nin para mexar, de aí que, unha boa parte do noso escaso cadal, fose
dar á poza do váter, desaparecendo irrecuperábel polo inodoro abaixo.
O mercurio experimentou unha baixa considerábel na súa cotización
cando, por inescrutábeis condutos, á panda do barrio lle foi revelada unha
nova de impacto: Ao parecer, o azougue non che era nada do outro mundo;
sen ir máis lonxe, na ría de Pontevedra disque había mercurio a embute e
calquera, coa marea baixa e unhas catiúscas, podía recoller caldeiros e
caldeiros. (Só che deixaban apañar no mercurio, que as ameixas e os
berberechos tiñan dono). Non dabamos creto, como podiamos ter vivido
tantos anos enganados.
En aparencia, segundo explicaban, o ciclo do mercurio semellaba moi
sinxelo:
Do inodoro á rede de sumidoiros, dos sumidoiros ao río Lérez, do
Lérez á ría de Pontevedra, do fondo da ría ao bandullo dun rodaballo, no
rodaballo á praza de abastos, do mercado á mesa dun pontevedrés que, ao
pouco, dixerido e defecado, escorría outra volta polos sumidoiros, embocaba
no río, acadaba a ría e, unha vez depositado, cadrando coa baixamar, os
espelidos nenos do mercurio, sen casemente mollar os pés, o apañaban pola
calada, para nolo ofrecer de novo a prezo de marisco. O que non sabe e coma
o que non ve.
Fixen firme propósito de non gastar máis chica en mercurio. Era ben
certo o que dicían os vellos: “A ría de Pontevedra produce de todo, dá de
comer a moita xente”. Dende aquelas, cando me apertaban os ouriños, antes
de erguer a tampa do retrete, pousaba o tarriño do mercurio enriba da
lavadora.
Malia non abandonar en Pontevedra o meu status de comerciante polo
miúdo, debo confesarlles que exportei mercurio ao concello de Cerdedo. En
Cerdedo probei os meles do éxito, pois os meus amigos da aldea descoñecían
as rechamantes calidades do metal. Ao pouco, xa me vin desenvolvendo o rol
de tratante de mercurio coa soltura de quen sabe do que fala.
Confeso, así mesmo, que lles dei a comer mercurio ás galiñas da miña
avoa. Ben, eu ciscáballo no comedoiro, e elas todas se mataban por peteirar
naquela sarabia escintilante; papaban no mercurio coma se fose millo ou
ferraia. As pitas non cesaron na postura e os ovos sempre saíron sabedeiros.
As miñas cavilacións de neno leváronme a deducir que o ciclo do
mercurio tamén se cumpría en Cerdedo:
As galiñas acabábanse sacrificando, o sangue e as lavaduras discorrían
da Presa Nova ao regueiro do Souto. O regueiro do Souto amecía no río do
Seixo. O río do Seixo no do Castro. O río do Castro desembocaba no río
Lérez. O Lérez baixaba á ría de Pontevedra. Na ría, as sardiñas abocaban as
faíscas de mercurio que, pescadas ao xeito e dispostas nunha patela, volvían a
Cerdedo na furgoneta do fresco que todos os días irrompía no rueiro facendo
soar a bucina con estrondo. A xente dicía: “Estache aí o peixe”. Eu, pola
contra, murmuraba: “Chegou o mercurio”.
As andrómenas do mercurio viaxeiro divertíronme moito tempo até
que os europeos ‒que son ese fato de ricachos cos que nos gustaría comer á
mesa, mais apenas nos deixan lamber da escudela...; coma os nenos do
mercurio, vaia!‒, [os europeos, digo] decidiron un bo día retirar da circulación
os termómetros, uns aparellos cos que as nosas nais determinaban, sen opción
a réplica, se estabamos enfermos ou non. Disque, aqueles tubiños eran
prexudiciais para a saúde e o medio ambiente.
Non é por nada pero o fío de mercurio que contiñan aqueles
termómetros non daba nin para principiar o xogo. Os europeos sonche xente
moi esaxerada. Aquel pouco e nada de mercurio ou nolo puñan na boca, ou
debaixo do sobrazo ou nolo introducían polo cu.
Os termómetros de antes rachaban á minima. Os anacos varríanse e
botábanse na bolsa do lixo que, amoreadas ao pé do portal, viña recoller un
camión á noitiña. O camión levaba todo o refugallo ao vertedoiro do Borrón
e, paseniño, a auga da chuvia e o río da Gándara encargábanse de empurrar o
zudro até a ría. Non había dúbida, todo o mercurio do mundo vezara na ría de
Pontevedra!
Pontevedra, 23-11-2013
* *