Professional Documents
Culture Documents
EsP9 Q1 Mod3 Lipunang-Pang-Ekonomiya
EsP9 Q1 Mod3 Lipunang-Pang-Ekonomiya
9
Edukasyon
sa Pagpapakatao
Unang Markahan, Linggo 5 at 6 -
Modyul 3
Lipunang Pang-Ekonomiya
Modyul
3 Lipunang Pang-Ekonomiya
Alamin
2
Subukin
Panuto: Basahing mabuti ang tanong. Isulat ang titik ng pinakatamang sagot sa kuwaderno.
1. Sino ang nagsabi na, “bahagi ng pagiging tao ng tao ang pagkakaroon ng magkakaibang
lakas at kahinaan”?
A. Dr. Manuel Dy B. Malala Yousafzai C. Martin Luther King D. Max Scheler
2. Ano ang prinsipyong gagabay sa pamilya upang ang bahay ay magiging tahanan?
A. Prinsipyo ng Proportio B. Prinsipyo ng Lipunang Pampulitika
C. Prinsipyo ng Pagkakaisa D. Prinsipyo ng Lipunang Ekonomiya
3. Bakit mahalaga ang pagbabahagi ng yaman ng ating bansa?
A. Malikha ng bawat isa ang sarili ayon sa kani-kaniyang mga tunguhin at kakayahan.
B. Masiguro na ang bawat isa ay mabigyan ayon sa kaniyang mga pangangailangan.
C. Maging pantay ang mga tao sa matatanggap na yaman at walang lamangan.
D. Magkaroon ng patas na pag-unlad sa iba’t ibang lugar ng bansa.
4. Ano ang mabuting gawin ng mga tagapangasiwa ng Local Govenment Unit (LGU) upang
malutas ang problema sa kakulangan ng tubig?
A. Siguraduhing pantay ang rasyon ng tubig sa bawat barangay na nasasakupan.
B. Ayusin ang sirang tubo kung nag-uumapaw na ang tubig nito sa kalsada.
C. Siyasatin kung maayos ang mga koneksiyon ng tubo na daluyan ng tubig.
D. Maghanap ng panibagong pagkukunan ng tubig ng mga sirang tubo.
5. Alin sa sumusunod na mamamayan ang tunay na nakatali ang sarili sa bagay?
A. Pagbili ni Tito ng mga gadgets upang makapagtrabaho nang maayos at madali.
B. Hindi mabitawan ni James ang kaniyang lumang mga damit upang ibigay sa kamag-
anak dahil mayroon itong sentimental value sa kaniya.
C. Inuubos ni Earl ang kaniyang pera sa pagbili ng mamahaling imported na relo dahil
dito niya nakukuha ang labis na kasiyahan.
D. Ipinipilit ni Mina na nararapat siyang makatanggap ng tulong mula sa pamahalaan,
kahit na kaya naman niya itong bilhin at kahit hindi naman niya ito kailangan.
6. Ano ang katotohanan sa likod ng paniniwala na “ang tao ay pantay-pantay”?
A. Lahat ay may kani-kaniyang angking kaalaman.
B. Lahat ay dapat mayroong pag-aari.
C. Lahat ay iisa ang mithiin.
D. Lahat ay likha ng Diyos.
7. Paano dapat ipakita ang tamang ugnayan ng tao sa kaniyang pag-aari?
A. Sa pag-iwas na maitali ang kaniyang halaga bilang tao sa kaniyang pag-aari.
B. Sa pagpapakita na may kakayahan siyang bumili ng mga mamahaling gamit.
C. Sa pagmamayabang sa mga kakilala at kaibigan ng dami nang naimpok na pera.
D. Sa higit na pagpapahalaga sa mga ari-arian kay sa pagpapahalaga sa mismong sarili.
8. Mahalagang siguraduhin ng pamahalaan na ang bawat bahay ay magiging tahanan sa
Lipunang Pang-ekonomiya. Ano ang dapat nitong gawin?
A. Magbibigay ng tulong pinansiyal ang pamahalaan sa mga mahihirap na pamilya.
B. Pangungunahan ang pangangasiwa at pamamahagi ng patas sa yaman ng bayan.
C. Sisikapin na bigyang trabaho ang bawat kasapi kahit hindi angkop sa kakayahan nito.
D.Tutulungan ang mga manggagawa nito sa paghanap ng hanapbuhay sa ibang bansa.
3
9. Paano mas epektibo ang patas kaysa pantay na pagbabahagi ng yaman ng bayan?
A. Hindi pantay-pantay ang mga tao, ngunit may angkop para sa kanila.
B. Karapatan ng bawat mamamayan na matanggap ang nararapat sa kaniya.
C. Walang kakayahang magpasiya para sa sarili at sa iba ang mga mamamayan.
D. Higit na isinasaalang-alang nito ang kakayahan at pangangailangan ng bawat isa.
10. Paano maipakikita ng pamahalaan ang tamang pamamahala sa yaman ng bansa?
A. Pamamahala ng budget katulad sa isang mayamang pamilya
B. Pagkilos para sa pantay na pagbabahagi ng yaman sa mga mamamayan nito
C. Pangangasiwa ng yaman ng bayan ayon sa kagustuhan ng Presidente lamang
D. Pagsisiguro na ang bawat bahay ay nasusunod ang kani-kanilang mga kagustuhan
Balikan
Sa naunang modyul naunawaan mo na mahalaga ang pag-iral ng mga prinsipyo ng
subsidiarity at prinsipyo ng pagkakaisa upang matugunan o makamit ng tao ang kaniyang
pangangailangang pangkabuhayan, pangkultura, at pangkapayapaan. Binigyang-daan ito ng
pagtutulungan ng pamahalaan at ng mga mamamayan upang maipatupad ang layunin ng
lipunan. Sa modyul na ito, gagabayan ka na makita ang halaga ng tamang pangangasiwa
ng yaman ng bansa sa pag-abot ng kabutihang panlahat.
Sa modyul na ito ay inaasahang masasagot ang Mahalagang Tanong na: Ano ang
mabuting ekonomiya? Para saan ang ekonomiya? Handa ka na bang unawain nang mas
malalim ang lipuna
Tuklasin
Gawain 1
Panuto:
1. Isulat sa loob ng graphic organizer sa ibaba kung ano ang mga katangian ng mabuting
ekonomiya para sa iyo. (the word graphic organizer was changed in italic form)
Halimbawa:
mataas na
sahod
Mabuting
ekonomiya
4
2. Pagkatapos, sagutin ang sumusunod na tanong sa iyong kuwaderno:
Lipunang Pang-Ekonomiya
Isa sa mga gitnang posisyon ay ang posisyon ng pilosopong si Max Scheler. Para
kay Scheler, bahagi ng pagiging tao ng tao ang pagkakaroon ng magkakaibang lakas at
kahinaan. Nasa hulma ng ating katawan ang kakayahan nating maging isang sino. Ang
taong matangkad ay sadyang may pangunguna sa basketbol kaysa maliliit. Ang babae ay
mas may taglay na karisma upang manghalina kaysa lalaki. May timbre ng boses ang
hinahanap upang maging tagapagbalita sa radyo. May linaw ng mata na hinihingi sa
pagiging isang piloto. Idagdag pa rito ang iba pang aspekto ng kasinohan ng tao: ang
kaniyang kinagisnan, ang pagpapalaki sa kaniya, ang mga koneksyon ng pamilya, ang
kaniyang lahi, relihiyon, at iba pa. Ang lahat ng ito ay naglalatag ng maaabot ng tao.
Malabo? Gamitin nating halimbawa ang sitwasiyon sa klase. Maaaring si Elmer ang
pinakamagaling sa Math ngunit hindi nito ibig sabihin na si Elmer na lamang ang tuturuan ng
guro ng Math. Pagsisikapan pa rin ng guro na ituro ang mga tuntunin sa Math sa kapuwa
mabilis matuto at sa mga mag-aaral na kailangan ng ibayong pag-akay. Subalit, upang higit
pang mapaunlad ang husay ni Elmer, maaaring bigyan siya ng dagdag na mga Math
problems na kaniyang pag-aaralan. Tugma ito sa tinatawag ni Sto. Tomas de Aquino na
prinsipyo ng proportio, ang angkop na pagkakaloob ng naaayon sa pangangailangan ng tao.
Sa madaling salita, hindi man pantay-pantay ang mga tao, may angkop para sa kanila.
Kailangang maging patas ayon sa kakayahan, ayon sa pangangailangan.
5
Kung mayroon man tayong isandaang tinapay na dapat ipamigay sa isandaang tao,
ano ang pinakamabisang paraan ng pagbabahagi nito? Bibigyan ba ang lahat ng tig-iisang
tinapay o bibigyan ang mga tao nang ayon sa kanilang hinihingi? Baka may ibang busog pa
o kaya naman ay mahinang kumain. Baka may ibang may sakit o mas gutom. Hindi ba’t
pinakamabisa at masinop na paraan ang pagbabahagi ng tinapay ayon sa huling batayan?
Ang mga Pag-aari: Dapat Angkop sa Layunin ng Tao
Marahil magpipilit ang iba at sasabihing, “bakit hindi na lang ibigay ang tinapay sa
lahat at bahala na ang mga nakatanggap na ipamigay o ibahagi sa iba ang sobra sa kanila?”
Maganda ang hangarin ng ganitong pag-iisip. Umaasa ito sa kabutihang loob na taglay ng
bawat isa. Naniniwala ito sa kakayahan ng tao na gumawa ng matinong pagpapasiya para
sa kaniyang sarili at para sa iba. Ngunit may sinasabi rin ito ukol sa pagtingin ng tao sa
tinapay mula sa halimbawa sa itaas, o sa anumang yaman na ibabahagi sa mga tao, sa mas
malakihang pagtingin.
Una, tila tinatali ng tao ang kaniyang sarili sa bagay- ibig sabihin, kung hindi siya
makakakuha ng bagay, bumababa ang kaniyang halaga bilang tao. Kung hahayaan niya na
ang iba lamang ang mabigyan ng tinapay, para siyang nagpapalamang o para niyang
binitiwan ang tinapay na karapatan naman niya talaga. Pakiramdam niya ay nagpapaapi
siya. Mali ang ganitong pananaw. Hindi sa tinapay nagkakaroon ng halaga ang tao. Una ang
halaga ng tao bago ang tinapay. May tinapay man o wala, may halaga ang tao. May yaman
man ang tao o wala, may halaga pa rin siya bilang tao. Ang tinapay ay nariyan upang siya
ay busugin, palakasin, at paginhawahin. May pangingibabaw siya sa tinapay; hindi ang
tinapay sa kaniya. Ang kunin pa niya ang tinapay ay pagsasayang na lamang sa tinapay.
Ang pagpilit naman niyang kainin ang tinapay para masabi lamang na hindi nasayang ang
tinapay ay isang pagsira naman niya sa kaniyang sarili. Maaari pa itong dahilan ng kaniyang
pagkakasakit. Maling-mali ito.
Pangalawa, kailangan yatang balikan ang dahilan ng paggawa at pag-aari
(ownership). Bakit nga ba ako nagtratrabaho at nagmamay-ari ng mga bagay?
Nagtratrabaho ba si Tatay para ipagmayabang niya sa kaniyang kapitbahay ang kaniyang
pera? Bumibili ba si Nanay ng gamit sa bahay para ibandera sa iba ang kanilang mga
bagong appliances? Gumagawa at nagmamay-ari ang tao hindi upang
makipagmayabangan sa iba, ibagsak o pahiyain ang iba o makipagkompetisyon sa iba.
Gumagawa siya dahil nais niyang ipamalas ang kaniyang sariling galing. Nagtratrabaho siya
upang maging produktibo sa kaniyang sarili.
Napakaganda ng salitang Filipino para sa trabaho. Ang tawag natin dito ay “hanap-
buhay.” Ang hinahanap ng gumagawa ay ang kaniyang buhay. Hindi siya nagpapakapagod
lamang para sa pera kundi para ito sa buhay na hinahanap niya. Ang kaniyang pag-aari ay
hindi lamang patunay ng kaniyang pagpapagal. Ito rin ay ang mga gamit niya upang
matulungan siyang mahanap ang kaniyang buhay. Mayroon siyang videoke machine hindi
para mag-ingay kundi para magamit niya sa kaniyang pagpapahinga at muling
pagpapalakas. Mayroon siyang telebisyon hindi upang ipagmalaki ang kaniyang
kakayahang makabili ng mamahaling gamit kundi upang malibang at makakakuha ng
bagong kaalaman na makatutulong sa muli niyang pagbalik sa pagtratrabaho. Mayroon
siyang damit hindi para ipang-porma kundi dahil kailangan niya ito upang gawing
presentable ang kaniyang sarili sa trabaho at sa mga nakakasalamuha niya. Marapat na
ipaalala sa sarili na ang gamit sa paligid at yamang pinagbabahaginan ay hindi iniipon para
higit na palakihin lamang ang yaman. Nariyan ang mga ito upang umayon sa mga layunin
ng tao.
6
Ang buhay ng tao ay isang pagsisikap na ipakilala ang sarili. Naipakikilala ng tao ang
kaniya
ng sarili sa paggawa. Hindi ang yaman, hindi ang mga kagamitan na mayroon siya o
wala, ang humuhubog sa tao. Ang tunay na mayaman ay ang taong nakikilala ang sarili sa
bunga ng kaniyang paggawa. Hindi sa pantay-pantay na pagbabahagi ng kayamanan ang
tunay na kayamanan. Nasa pagkilos ng tao sa anomang ibinigay sa kaniya ang kaniyang
ikayayaman.
Ito nga ang prinsipyong iniinugan ng Lipunang Pang-ekonomiya. Ang lipunang ito ay
nagsisikap na pangasiwaan ang mga yaman ng bayan ayon sa kaangkupan nito sa mga
pangangailangan ng tao. Patas. Nakatutuwang malaman na ang pinagmulan ng salitang
“Ekonomiya” ay ang mga Griyegong salita na “oikos” (bahay) at “nomos” (pamamahala).
Ang ekonomiya ay tulad lamang din ng pamamahala sa bahay. Mayroong sapat na budget
ang namamahay. Kailangan niya itong pagkasyahin sa lahat ng mga bayarin (kuryente,
tubig, pagkain, panlinis ng bahay, at iba pa) upang makapamuhay nang mahusay ang mga
tao sa bahay, maging buhay-tao (humane) ang kanilang buhay sa bahay at upang maging
tahanan ang bahay.
Ang Lipunang Pang-Ekonomiya, sa mas malakihang pagtingin, ay ang mga pagkilos
na masiguro na ang bawat bahay ay magiging tahanan. Pinapangunahan ito ng estado na
nangunguna sa pangangasiwa at patas na pagbabahagi ng yaman ng bayan. Lumilikha ito
ng mga pagkakataon na makapamuhunan sa bansa ang mga may kapital upang mabigyan
ang mga mamamayan ng puwang na maipamalas ang kanilang mga sarili sa
paghahanapbuhay. Sinisikap gawin ng estado na maging patas para sa mga nagkakaiba-
ibang mga tao ang mga pagkakataon upang malikha ng bawat isa ang kanilang sarili ayon
sa kani-kanilang mga tunguhin at kakayahan. Bilang pabalik na ikot, ang bawat mahusay na
paghahanapbuhay ng mga tao ay kilos na nagpapangyari sa kolektibong pag-unlad ng
bansa.
Pagyamanin
Gawain : Tayahin ang iyong pag-unawa mula sa babasahin sa itaas.
Panuto: Ano ang naunawaan mo sa iyong binasa? Upang masubok ang lalim ng iyong
naunawaan sagutin mo ang sumusunod na tanong sa iyong kuwaderno:
Tayahin
Panuto: Basahing mabuti ang tanong. Isulat ang titik ng tamang sagot sa sagutang papel.
1. Ano ang katotohanan sa likod ng paniniwala na “ang tao ay pantay-pantay”?
A. lahat ay may kani-kaniyang angking kaalaman
B. lahat ay dapat mayroong pag-aari
C. lahat ay iisa ang mithiiN
D. Lahat ay likha ng Diyos
7
2. Bakit mahalaga ang pagbabahagi ng yaman ng ating bansa?
A. Malikha ng bawat isa ang sarili ayon sa kani-kaniyang mga tunguhin at kakayahan.
B. Masiguro na ang bawat isa ay mabigyan ayon sa kaniyang mga pangangailangan.
C. Maging pantay ang mga tao sa matatanggap na yaman at walang lamangan.
D. Magkaroon ng patas na pag-unlad sa iba’t ibang lugar ng bansa.
3. Sino ang nagsabi na, “bahagi ng pagiging tao ng tao ang pagkakaroon ng magkakaibang
lakas at kahinaan”?
A. Dr. Manuel Dy B. Malala Yousafzai C. Martin Luther King D. Max Scheler
4. Paano dapat ipakita ang tamang ugnayan ng tao sa kaniyang pag-aari?
A. Sa pag-iwas na maitali ang kaniyang halaga bilang tao sa kaniyang pag-aari.
B. Sa pagpapakita na may kakayahan siyang bumili ng mga mamahaling gamit.
C. Sa pagmamayabang sa mga kakilala at kaibigan ng dami nang naimpok na pera.
D. Sa higit na pagpapahalaga sa mga ari-arian kay sa pagpapahalaga sa mismong sarili.
5. Mahalagang siguraduhin ng pamahalaan na ang bawat bahay ay magiging tahanan sa
Lipunang Pang-ekonomiya. Ano ang dapat nitong gawin?
A. Magbibigay ng tulong pinansiyal ang pamahalaan sa mga mahihirap na pamilya.
B. Pangungunahan ang pangangasiwa at pamamahagi ng patas sa yaman ng bayan.
C. Sisikapin na bigyang trabaho ang bawat kasapi kahit hindi angkop sa kakayahan nito.
D.Tutulungan ang mga manggagawa nito sa paghanap ng hanapbuhay sa ibang bansa.
6. Ano ang prinsipyong gagabay sa pamilya upang ang bahay ay magiging tahanan?
A. Prinsipyo ng Proportio B. Prinsipyo ng Lipunang Pampulitika
C. Prinsipyo ng Pagkakaisa D. Prinsipyo ng Lipunang ekonomiya
7. Ano ang mabuting gawin ng mga tagapangasiwa ng Local Govenment Unit (LGU) upang
malutas ang problema sa kakulangan ng tubig?
A. Siguraduhing pantay ang rasyon ng tubig sa bawat barangay na nasasakupan.
B. Ayusin ang sirang tubo kung nag-uumapaw na ang tubig nito sa kalsada.
C. Siyasatin kung maayos ang mga koneksiyon ng tubo na daluyan ng tubig.
D. Maghanap ng panibagong pagkukunan ng tubig ng mga sirang tubo.
8. Paano maipakikita ng pamahalaan ang tamang pamamahala sa yaman ng bansa?
A. Pamamahala ng budget katulad sa isang mayamang pamilya
B. Pagkilos para sa pantay na pagbabahagi ng yaman sa mga mamamayan nito
C. Pangangasiwa ng yaman ng bayan ayon sa kagustuhan ng Presidente lamang
D. Pagsisiguro na ang bawat bahay ay nasusunod ang kani-kanilang mga kagustuhan
9. Alin sa sumusunod na mamamayan ang tunay na nakatali ang sarili sa bagay?
A. Pagbili ni Tito ng mga gadgets upang makapagtrabaho nang maayos at madali.
B. Hindi mabitawan ni James ang kaniyang lumang mga damit upang ibigay sa kamag-
anak dahil mayroon itong sentimental value sa kaniya.
C. Inuubos ni Earl ang kaniyang pera sa pagbili ng mamahaling imported na relo dahil
dito niya nakukuha ang labis na kasiyahan.
D. Ipinipilit ni Mina na nararapat siyang makatanggap ng tulong mula sa pamahalaan,
kahit na kaya naman niya itong bilhin at kahit hindi naman niya ito kailangan.
10. Paano mas epektibo ang patas kaysa pantay na pagbabahagi ng yaman ng bayan?
A. Hindi pantay-pantay ang mga tao, ngunit may angkop para sa kanila.
B. Karapatan ng bawat mamamayan na matanggap ang nararapat sa kaniya.
C. Walang kakayahang magpasiya para sa sarili at sa iba ang mga mamamayan.
D. Higit na isinasaalang-alang nito ang kakayahan at pangangailangan ng bawat isa.