LOTURA KIMIKOA

Elementuen egonkortasuna

Elementuak konbinatzen dira

egonkortasuna lortzeko

Konbinaketa horien ondorioz

molekulak edo kristal sareak
eratzen dira
Lotura ionikoa
Metala + Ez metala Na (Z=11): 1s22s22p63s1
Cl (Z=17): 1s22s22p63s23p5

Lotura ionikoan atomo metalikoak

ez metalikoari bere balentzia
elektroia(k) ematen di(zk)io

Adibideak: Educaplus

TED BIDEOA

Ioiak ordenatuko dira:

(1) Erakarpen maximoa eta aldarapen minimoa izateko ioen artean
(koordinazio zenbakia)

(2) Sarean ahalik eta hutsune gutxien

egoteko moduan

(3) Karga positibo kopurua = karga negatibo kopurua

 Konposatu ionikoen propietateak
Ioiek espazioan hedatzen den hiru dimentsiotako egitura edo sare ordenatua sortzen dute
 Fusio puntu altuak
 Disolbagarriak uretan
 Elektrizitatearen eroale txarrak dira solido egoeran, baina urtuta edo disolbaturik,
eroale onak dira
 Gogorrak baina hauskorrak
Lotura kobalentea
Ez metala + Ez metala F (Z=9): 1s22s22p5 H (Z=1): 1s1

Lotura kobalentean atomoek bere balentzia elektroiak elkarbanatzen dituzte

Zergatik dira orduan H, O, N, F, Cl, Br, I
TED BIDEOA (jarraipena) elementuak naturan egonkorrak forma
diatomikoan?

Lotura kobalentea aurkezten duten substantziak bi motatakoak izan daitezke

SARE KOBALENTEA MOLEKULAK

Adib: diamantea
Adib: O2, H2O, glukosa (C₆H₁₂O₆),
(C),Kuartzoa (SiO2)
alkohol etilikoa (C2H5OH)
Lotura kobalentea – Lewis-en notazioa
Lewis-ek sistema bat garatu zuen atomoak eta atomoen arteko loturak adierazteko
Atomoen Lewis egiturak
Elementuaren sinboloaren inguruan, atomoak dituen balentzia elektroi kopurua
puntu modura adierazten dira.

H He Mg O Cl

Ariketa: Idatzi honako atomoen Lewis egiturak: Li, Ca, Br, Se

Molekulen Lewis egiturak
Atomoen balentzia elektroiak jartzeaz gain, lotura ematen den bi atomoen
artean jarriko dugu elkarbanatzen den elektroi bikotea (elektroi lotzaileak).

F + F F F edo F F

H + F H F edo H F

Ariketa: Idatzi honako molekulen Lewis egiturak:

Cl2, Br2, HCl, CH4, CCl4, H2O, H2S, PH3, NH3
Ariketa hau egiteko lehendabizi idatzi atomo bakoitza bere balentzi elektroiekin eta behin bakarrik
agertzen den elementuaren atomoa zentruan jarri, eta beste elementuaren atomoak zentralaren inguruan.
Lotura kobalentea – Lewis-en notazioa
Orain arte lotura emateko elektroi bikotea elkarbanatzen zela ikusi dugu eta
honek lotura BAKUNA eratzen du, baina gerta daiteke…

Bi elektroi bikote elkarbanatzea eta lotura BIKOITZA izango genuke:

O + O O O edo O O

Hiru elektroi bikote elkarbanatzea eta lotura HIRUKOITZA izango genuke:

N + N N N edo N N

Ariketa: Idatzi honako molekulen Lewis egiturak:

Lotura bikoitza daukatenak: CO2
Lotura hirukoitza: HC-CH
Lotura kobalentea – Molekulen geometria
Molekulen geometria ondorioztatzeko kontuan hartuko ditugu elektroi
bikoteen aldarapen indarrak. Aldarapen indarrak ahalik eta txikien izateko
elektroi bikoteak ahalik eta urrunen kokatuko dira.
Atomo zentralaren inguruan lau elektroi bikote badaude geometria 4
motakoa izan daiteke elektroi ez lotzaile bikote kopuruaren arabera:
Ez du loturan parte hartzen, baina
aldarapenak sortzen ditu

H
H C H H N H H O H H F
H H

Tetraedrikoa Piramidala Angeluarra Lineala

1 e- bik Ez Lotzaile 2 e- bik Ez Lotzaile 3 e- bik Ez Lotzaile
Lotura kobalentea – Polartasuna
Loturen polartasuna
Loturan parte hartzen duten atomoen elektronegatibotasuna desberdina
denean loturaren hodei elektronikoa distortsionatu egiten da eta ondorioz
dipolo elektrikoa edo momentu dipolarra sortzen da

H Cl

Molekulen polartasuna
Molekulan dauden lotura polarrak aztertzeaz gain, molekularen geometria
kontuan izan behar dugu molekularen polartasuna determinatzeko. Nahiz
eta lotura polarrak izan, gerta daiteke molekula polarra ez izatea

Molekula polarra
Molekula apolarra
Lotura kobalentea – Molekulen polartasuna
Molekularen polartasuna determinatzeko…
1. Molekularen Lewis-en egitura irudikatu
2. Molekularen geometria determinatu
3. Loturen momentu dipolarrak bektore moduan kontsideratu eta batuketa
bektoriala aplikatu μtot kalkulatzeko
Lotura kobalentea – Molekulen polartasuna
Molekularen polartasuna determinatzeko…
1. Molekularen Lewis-en egitura irudikatu
2. Molekularen geometria determinatu
3. Loturen momentu dipolarrak bektore moduan kontsideratu eta batuketa
bektoriala aplikatu μtot kalkulatzeko

μtot≠0 μtot=0
Lotura polarrak Lotura polarrak
Molekula polarra Molekula apolarra

Lotura polarrak Lotura polarrak

μtot=0 Molekula apolarra μtot≠0 Molekula polarra
Lotura kobalentea – Molekulen polartasuna
ARIKETA: Adierazi molekula hauek polarrak diren ala ez (polarra
izateko: μtot≠0)

Colorado applet
Electronegativity difference, bond
dipoles, molecule polarity,
electron density, molecule flip
 Molekulen arteko indarrak

Indar intermolekularrak elektroiak elkarbanatzen ez diren indar elektrostatikoak dira

Molekulen arteko indarrak – H loturak
Hidrogenoa atomo oso elektronegatibo bati (F, O, N) lotuta dagoen molekula
polarretan ematen da

Atomo elektronegatiboak elektroi lotzaileak hein handi batean erakarriko ditu, molekulan
banaketa elektroniko asimetrikoa sortuz eta dipolo oso sendoa sortuz

δ- δ+

Atomo elektronegatiboaren elektroi ez

lotzaileek hidrogeno atomoa (karga partzial
positiboa duena) erakarri egiten dute
Molekulen arteko indarrak – Van der Waals
VdW indarrak: dipolo-dipolo Molekula polarren
artean ematen da

δ- δ-
δ+ δ+

dipolo-dipolo bideo

VdW indarrak: dipolo-dipolo induzitu

Molekula polar eta apolarren
artean ematen da

δ- δ- δ-
δ+ δ+
δ+
HCl eta Cl2
HCl eta Xe
Molekulen arteko indarrak – Van der Waals
VdW indarrak: aldiuneko dipolo-dipolo induzitu (London dispertsio ind)
Molekula apolarren artean ematen da nagusiki

He atomoan aldiuneko dipoloaren eraketak, dipolo bat induzitzen du beste He atomo batean

O2 molekulan aldiuneko dipoloak, dipolo bat induzitzen beste O2 molekula batean

δ- δ-
δ- δ+ δ+ δ+

aldiuneko aldiuneko dipolo

dipoloa apolarra dipoloa induzitua

Molekularen bolumena gero eta handiagoa izan,

errazago polarizatzen da eta lotura sendoagoak
eratzen ditu
Molekulen arteko indarrak – VdW sendotasuna

Link
 Konposatu kobalenteen propietateak
SARE KOBALENTEA
Atomoek espazioan hedatzen den hiru
dimentsiotako egitura edo sare ordenatua
sortzen dute
 Fusio puntu oso altuak
 Oso gogorrak
 Disolbaezinak uretan
 Elektrizitatearen eroale txarrak (ez
dago sarean zehar mugitu daitekeen
karga askerik)
MOLEKULAK
Atomo gutxiko multzoak eratzen dira, molekulak
deritzenak. Molekularen barneko loturak
kobalenteak dira, baina molekulen artekoak EZ
Indar intermolekularren sendotasunaren arabera
likido
solido
gas
O2
H2O C6H12O6
 Fusio eta irakite puntuak baxuak (indar
intermolekularrak dira apurtzen direnak)
 Molekula polarrak disolgarriak dira
disolbatzaile polarretan eta molekula
apolarrak, disolbatzaile apolarretan
 Elektrizitatearen eroale txarrak
Lotura metalikoa
Metala + Metala Na (Z=11): 1s22s22p63s1

Lotura metalikoan atomo metalikoak bere balentzia elektroiak galdu eta ioi
positibo bihurtzen dira. Ioi positiboek espazioan hedatzen den hiru dimentsiotako
sare trinko eta ordenatu bat osatzen dute eta askaturiko balentzia elektroiak
sare osoan zehar mugitzen dira hodei elektroniko bat sortuz.
Konposatu metalikoen propietateak
Katioiek espazioan hedatzen den hiru dimentsiotako dentsitate handiko sare
ordenatua sortzen dute
 Fusio puntu altuak - orokorrean
 Dentsitate handiko egiturak: atomoak oso modu trinkoan paketatzen dira
 Haien arteko disolbagarritasuna altua, metal aleazioak eratuz
 Material deformagarriak: harikorrak eta xaflakorrak
 Beroaren eta elektrizitatearen eroale onak (elektroiak askatasunez mugitzen dira)
Atomo plano bat bestearekiko desplazatzen denean,
ez da aldarapen berririk sortzen katioien artean
Lotura kimiko nagusiak - laburpena

E. metaliko + E. ez metaliko

Atomo metalikoak ez
metalikoari bere balentzia
elektroia(k) ematen di(zk)io

E. ez metaliko + E. ez metaliko

Atomoek bere balentzia

elektroiak elkarbanatzen
dituzte

E. metalikoen artean

Atomo metaliko multzo

batek bere balentzia
elektroiak askatzen ditu, eta
elektroi horiek kolektiboak
bilakatzen dira
 Lotura?

BAI
EZ Zein mota?
Atomo isolatuak
(gas geldoak) METALIKOA

IONIKOA KOBALENTEA SARE METALIKOA

SARE IONIKOA
SARE
KOBALENTEA

Cu
SUBSTANTZIA KOBALENTE
MOLEKULARRA

NaCl

Diamantea (C)

Loturen sendotasuna H2O

kobalentea > ionikoa ≥≈ metalikoa > indar intermolekularra

H lotura>Van der Waals indarra