lat ist o r.blo gspo t .gr http://latisto r.blo gspo t.gr/2011/01/blo g-po st_05.

html

Σημειώσεις Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

Gary Hogben
Γεώργιος Βιζ υηνός «Ποίος ήτ ον ο φονεύς τ ου αδελφού μου» (ερωτ ήσεις)

Μέσα από τ ο διάλογο αποκαλύπτ οντ αι οι χαρακτ ήρες τ ων προσώπων και η σχέση και οι δεσμοί
ανάμεσά τ ους. Να τ ους βρείτ ε και να παρακολουθ ήσετ ε πώς γίνετ αι αυτ ό.

Απ ό τ α π ρόσ ωπ α π ου π αρουσ ιάζοντ αι σ τ ο απ όσ π ασ μα τ ου διηγήματ ος κυριαρχεί η μητ έρα τ ου

αφηγητ ή, ο χαρακτ ήρας τ ης οπ οίας απ οκαλύπ τ ετ αι τ όσ ο μέσ α απ ό τ ο διάλογό τ ης με τ ον αφηγητ ή όσ ο
και σ τ ην εκτ ενέσ τ ερη σ κηνή με τ ον αδερφό τ ου αφηγητ ή, τ ο Μιχαήλο. Η π ρώτ η εντ ύπ ωσ η π ου
λαμβάνουμε για τ η μητ έρα είναι π ως έχοντ ας βιώσ ει ανείπ ωτ ο π όνο απ ό τ η δολοφονία τ ου γιου τ ης, τ ου
Χρησ τ άκη, επ ιθυμεί π λέον, όσ ο τ ίπ οτ ε άλλο, να εκδικηθεί τ ο φονιά τ ου γιου τ ης. Η μητ έρα, μάλισ τ α, δε
θέλει απ λώς να τ ιμωρηθεί ο φονιάς, θέλει να βρίσ κετ αι η ίδια εκεί ότ αν θα απ αγχονίζετ αι ο φονιάς, ώσ τ ε να
μπ ορέσ ει να τ ραβήξει με τ α χέρια τ ης τ ο σ χοινί π ου θα αφαιρέσ ει τ η ζωή τ ου. Η ανάγκη αυτ ή για εκδίκησ η,
βέβαια, δεν υπ οδηλώνει π ως η μητ έρα είναι ένας σ κληρός άνθρωπ ος, δείχνει κυρίως τ ην έντ ασ η τ ου
π όνου π ου έχει υπ οσ τ εί και τ ην ανάγκη τ ης να διοχετ εύσ ει κάπ ου όλη αυτ ή τ ην π ίκρα. Η μητ έρα τ ου
αφηγητ ή είναι π άνω απ ’ όλα μια μητ έρα π ου έχει χάσ ει τ ο π αιδί τ ης και υπ οφέρει, όχι μόνο για τ ο θάνατ ο
τ ου π αιδιού τ ης αλλά και γιατ ί γνωρίζει π ως δεν σ τ άθηκε ικανή να π ροσ τ ατ έψει τ ο γιο τ ης, γι’ αυτ ό έσ τ ω
και τ ώρα, θέλει να κάνει κάτ ι για τ ο π αιδί τ ης, θέλει να σ υμμετ άσ χει σ τ ην τ ιμωρία τ ου φονιά τ ου.
Το βασ ικό επ ομένως σ τ οιχείο π ου αντ λούμε για τ ο χαρακτ ήρα τ ης μητ έρας είναι η δίχως όρια αγάπ η π ου
αισ θάνετ αι για τ α π αιδιά τ ης, σ τ οιχείο π ου ενισ χύετ αι και μέσ α απ ό τ ο διάλογο π ου έχει με τ ον άλλο τ ης
γιο, τ ο Μιχαήλο, ότ αν ο αφηγητ ής απ ουσ ίαζε σ τ ο εξωτ ερικό και η μητ έρα υπ έφερε, μη γνωρίζοντ ας π ου
βρίσ κετ αι τ ο π αιδί τ ης και αν είναι καλά σ τ ην υγεία τ ου. Για άλλη μια φορά η μητ έρα είναι ανήμπ ορη να
βοηθήσ ει τ ο π αιδί τ ης π ου λείπ ει κι αυτ ό τ ην ωθεί σ ε μια αδιάκοπ η π ροσ π άθεια να μάθει νέα τ ου, αλλά και
να π ροσ φέρει βοήθεια σ ε όπ οιον τ ην έχει ανάγκη, με τ ην ελπ ίδα ότ ι κάπ οιος άλλος, σ τ α π λαίσ ια μιας
σ υμπ αντ ικής ισ ορροπ ίας, θα σ υντ ρέξει τ ο π αιδί τ ης, όπ ου κι αν βρίσ κετ αι αυτ ό. Η μητ έρα ρωτ ά με αγωνία
τ ους διαβάτ ες αν έχουν ακούσ ει κάτ ι για τ ο γιο τ ης και π αράλληλα σ π εύδει να βοηθήσ ει όπ οιον βρίσ κετ αι
σ ε ανάγκη, έσ τ ω κι αν αυτ ός είναι ένας Τούρκος. Απ ό τ ον τ ρόπ ο, άλλωσ τ ε, π ου η μητ έρα π ροσ φωνεί και
αντ ιμετ ωπ ίζει τ ον Κιαμήλη, σ υνειδητ οπ οιούμε π ως η αγάπ η π ου έχει να π ροσ φέρει, όχι μόνο σ τ α π αιδιά
τ ης, αλλά και σ τ ους σ υνανθρώπ ους τ ης, είναι ανεξάντ λητ η.
Το επ όμενο π ρόσ ωπ ο π ου μπ ορούμε να διακρίνουμε είναι ο ίδιος ο αφηγητ ής, ο οπ οίος βλέπ οντ ας
π όσ ο βασ ανίζετ αι η μητ έρα τ ου με σ κέψεις και αισ θήματ α μίσ ους για τ ο φονιά τ ου αδερφού τ ου, επ ιχειρεί
να καθησ υχάσ ει τ ις εκδικητ ικές τ ης διαθέσ εις μιλώντ ας τ ης για τ ην αξία τ ης δημόσ ιας δικαιοσ ύνης και
π ροσ φέροντ άς τ ης μια π ιο ψύχραιμη ματ ιά σ τ ο θέμα τ ης εκδίκησ ης. Ο αφηγητ ής π ροβάλλει εδώ σ αφώς
π ιο σ υγκρατ ημένος και με μεγαλύτ ερο έλεγχο σ τ α σ υναισ θήματ ά τ ου, γεγονός π ου οφείλετ αι σ τ ις
μακροχρόνιες σ π ουδές τ ου π ου τ ου επ ιτ ρέπ ουν να εκλογικεύει σ ε μεγαλύτ ερο βαθμό όσ α αισ θάνετ αι. Το
κίνητ ρο τ ου αφηγητ ή, βέβαια, για τ ις π ροσ π άθειές τ ου αυτ ές είναι η αγάπ η π ου έχει για τ η μητ έρα τ ου και
η επ ιθυμία τ ου να τ η δει να ηρεμεί και να μην αφήνει τ ο μίσ ος τ ης για τ ο δολοφόνο να τ αράζει τ ην ψυχή
τ ης.
Ο χαρακτ ήρας, π άντ ως, π ου διαγράφετ αι π ιο ανάλαφρος και απ οκαλύπ τ ει μια ελαφρύτ ερη διάθεσ η
απ έναντ ι σ τ α τ ραγικά γεγονότ α π ου έπ ληξαν τ ην οικογένεια τ ου αφηγητ ή, είναι ο αδερφός τ ου ο
Μιχαήλος, ο οπ οίος μοιάζει π άντ οτ ε έτ οιμος να ασ τ ειευτ εί και να γελάσ ει, χωρίς αυτ ό να σ ημαίνει π ως
αγαπ ά λιγότ ερο τ ην οικογένειά τ ου. Ο Μιχαήλος ανήκει σ τ ην κατ ηγορία τ ων ανθρώπ ων π ου
αντ ιμετ ωπ ίζουν τ ις δυσ κολίες τ ης ζωής με χιούμορ, χρησ ιμοπ οιώντ ας τ ους ασ τ εϊσ μούς ως μηχανισ μό
άμυνας απ έναντ ι σ τ ην π ραγματ ικότ ητ α π ου σ υχνά δείχνει τ ο σ κληρό τ ης π ρόσ ωπ ο σ τ ους ανθρώπ ους.
Είναι π άντ οτ ε έτ οιμος να βρει τ ην ασ τ εία π λευρά τ ων π ραγμάτ ων και δε δισ τ άζει να διακωμωδεί ακόμη και
τ ις σ υμπ εριφορές τ ης μητ έρας τ ου, τ ην οπ οία όμως σ έβετ αι απ όλυτ α και δεν τ ολμά π οτ έ να τ ης
αντ ιτ αχθεί.
Τέλος, ο Κιαμήλης και η μητ έρα τ ου, π ου σ τ ο απ όσ π ασ μα αυτ ό π αρουσ ιάζοντ αι σ ε μικρότ ερο βαθμό,
βρίσ κοντ αι κοντ ά σ τ ην οικογένεια τ ου αφηγητ ή για να εκφράσ ουν τ ην ευγνωμοσ ύνη τ ους, απ οδεικνύοντ ας
π ως η καλοσ ύνη και η ανθρωπ ιά δε γνωρίζουν φυλετ ικές διακρίσ εις και φέρνουν τ ους ανθρώπ ους κοντ ά,
ανεξάρτ ητ α απ ό τ ην ιδιαίτ ερη εθνική τ ους κουλτ ούρα και θρησ κεία.

Στ ην πρώτ η σελίδα τ ου αποσπάσματ ός μας ο συγγραφέας προσπαθ εί να καθ ησυχάσει τ η μάνα

τ ου. Γιατ ί δεν μπορεί να τ ο πετ ύχει;

Η μητ έρα τ ου αφηγητ ή θέλει να εκδικηθεί τ ο φονιά τ ου γιου τ ης, κι αν αυτ ό είναι δυνατ ό θέλει να
σ υμμετ έχει και η ίδια σ τ ον απ αγχονισ μό τ ου, καθώς μόνο έτ σ ι θα μπ ορέσ ει να κατ αλαγιάσ ει τ ο μίσ ος π ου
φουντ ώνει μέσ α τ ης για τ ον άνθρωπ ο π ου τ ης σ τ έρησ ε τ ο π αιδί τ ης. Ο π όνος π ου αισ θάνετ αι για τ ο
χαμό τ ου π αιδιού τ ης θολώνει τ ην κρίσ η τ ης και ξυπ νά μέσ α τ ης βίαιες διαθέσ εις εκδίκησ ης και μια
ασ ίγασ τ η ανάγκη να δει τ ο δολοφόνο τ ου π αιδιού τ ης να π ληρώνει τ ο τ ίμημα για τ ο έγκλημα π ου
διέπ ραξε. Παράλληλα, η μητ έρα ίσ ως αισ θάνετ αι και ενοχές π ου δεν ήτ αν εκεί να π ροσ τ ατ έψει τ ο π αιδί
τ ης και π ου δεν μπ όρεσ ε να απ οτ ρέψει τ ο χαμό τ ου, καθώς οι γονείς είναι π άντ οτ ε έτ οιμοι να κάνουν
οτ ιδήπ οτ ε για τ α π αιδιά τ ους και αισ θάνοντ αι απ ίσ τ ευτ ο π όνο ότ αν δεν τ ους δίνετ αι καν η ευκαιρία να
π ροσ π αθήσ ουν να σ ώσ ουν τ ο π αιδί τ ους, ότ αν σ υνειδητ οπ οιούν π ως κάπ οια γεγονότ α βρίσ κοντ αι έξω
απ ό τ ο δικό τ ους έλεγχο κι απ ό τ ις δικές τ ου δυνάμεις. Άλλωσ τ ε, η μητ έρα τ ου αφηγητ ή ένιωθε απ ό τ ην
π ρώτ η σ τ ιγμή π ως ο γιος τ ης ο Χρησ τ άκης δεν έπ ρεπ ε να αναλάβει τ ο τ αχυδρομείο σ τ η θέσ η τ ου
Χαραλάμπ η και ενώ τ ότ ε π ροσ π άθησ ε να τ ον απ οτ ρέψει, τ ώρα ίσ ως σ κέφτ ετ αι ότ ι θα έπ ρεπ ε να είχε
επ ιμείνει π ερισ σ ότ ερο σ τ ην άρνησ ή τ ης.

Ποιον τ ρόπο ακολουθ εί στ ην αφήγησή τ ου ο αδελφός τ ου συγγραφέα; Ποια είναι τ α αποτ ελέσματ α
τ ης μεθ όδου αυτ ής;

Ο Μιχαήλος δίνει τ ην αφήγησ ή τ ου π αραθέτ οντ ας τ ους διαλόγους τ ης μητ έρας με τ ον π ερασ τ ικό αλλά και
με τ ον ίδιο, π ροσ φέροντ ας έτ σ ι σ τ ο διήγημα ζωντ άνια, π αρασ τ ατ ικότ ητ α αλλά και τ ονίζοντ ας τ η
θεατ ρικότ ητ α τ ου κειμένου. Με τ ον αφηγηματ ικό αυτ ό τ ρόπ ο ο Μιχαήλος μας π αρέχει τ η δυνατ ότ ητ α να
π αρακολουθήσ ουμε με λεπ τ ομέρεια τ ις αντ ιδράσ εις και τ α σ υναισ θήματ α τ ης μητ έρας, η οπ οία απ ό τ ην
ανησ υχία και τ η σ τ εναχώρια π ου έχει για τ ο γιο τ ης π ου λείπ ει σ τ α ξένα, φτ άνει σ ε ακραίες σ υμπ εριφορές.
Μέσ α απ ό τ α λόγια τ ης μητ έρας απ οκαλύπ τ ετ αι η έντ ασ η τ ων σ υναισ θημάτ ων τ ης και γίνετ αι π λήρως
αντ ιληπ τ ός ο καημός τ ης για τ ον ξενιτ εμένο γιο τ ης, ενώ π αράλληλα μας π αρουσ ιάζετ αι η μεγαλόψυχη
σ τ άσ η τ ης απ έναντ ι σ τ ον άρρωσ τ ο Κιαμήλη και εξηγείτ αι π λέον η ευγνωμοσ ύνη π ου έχουν ο νεαρός
Τούρκος και η μητ έρα τ ου π ρος τ η μητ έρα τ ου αφηγητ ή.

Πώς κατ ορθ ώνει ο συγγραφέας να δημιουργήσει κωμική κατ άστ αση μέσα από τ ην τ ραγικότ ητ α
τ ου πληγωμένου Τούρκου;

Ο Μιχαήλος ότ αν αντ ικρίζει τ ον Κιαμήλη για π ρώτ η φορά, βλέπ ει έναν άνθρωπ ο π ου δεν έχει σ υνείδησ η
τ ων π ράξεών τ ου, απ ό τ η μία να γλυκομιλά σ ’ ένα βάτ ο και απ ό τ ην άλλη να απ ειλεί μια αγριαγκινάρα. Η
εικόνα αυτ ή είναι βέβαια κωμική καθώς ο Μιχαήλος αγνοούσ ε τ ην ισ τ ορία τ ου Κιαμήλη κι έβλεπ ε απ λώς τ ις
π αραληρηματ ικές π ράξεις ενός ανθρώπ ου, αλλά υπ οδηλώνει π αράλληλα και τ ην έντ ασ η σ τ ην οπ οία
βρισ κότ αν ο π ληγωμένος Τούρκος, ο οπ οίος απ ό τ η μία εκδήλωνε τ ην τ ρυφερότ ητ α π ου αισ θανότ αν για
τ ην κοπ έλα π ου αγαπ ούσ ε κι απ ό τ ην άλλη εξέφραζε τ ο μίσ ος τ ου για εκείνον π ου είχε σ κοτ ώσ ει τ ον
αδελφοπ οιτ ό τ ου φίλο.

Με ποιες φράσεις, στ ις δυο τ ελευτ αίες σελίδες, προοικονομεί ο συγγραφέας ότ ι ο Κιαμήλης είναι ο
φονιάς;

Ο σ υγγραφέας π ροοικονομεί τ ο γεγονός ότ ι ο Κιαμήλης είναι ο φονιάς τ ου Χρησ τ άκη, ότ αν μας

απ οκαλύπ τ ει ότ ι οι δυο τ ους δε σ υναντ ήθηκαν π οτ έ, καθώς ο Χρησ τ άκης απ ουσ ίαζε ότ αν έφεραν για
π ρώτ η φορά τ ον Κιαμήλη σ τ ο σ π ίτ ι τ ους κι έπ ειτ α ότ αν έμαθε για τ ον άρρωσ τ ο Τούρκο δεν
π αρουσ ιάσ τ ηκε καθόλου σ τ ο σ π ίτ ι και π ροτ ίμησ ε να μείνει σ ε μια θεία τ ους. «Ο Χρησ τ άκης ο μακαρίτ ης
εγύριζε τ ότ ε σ τ α χωριά τ ης επ αρχίας, με τ ες π ραμάτ ειες επ άνω σ τ ’ άλογο... Και σ αν έμαθε π ως έχουμε τ ον
άρρωσ τ ο εις τ ο σ π ίτ ι, επ ήγε κι έρριψε τ ην κάπ α τ ου εις τ ης θείας μας τ ο σ π ίτ ι, σ τ ο Κρυονερό... Εφτ ά
μήνες είχαμε τ ον άρρωσ τ ο σ τ ο σ π ίτ ι, εφτ ά μήνες δεν επ άτ ησ ε τ ο κατ ώφλιό μας.» Ο Χρησ τ άκης έμεινε
μακριά απ ό τ ο σ π ίτ ι τ ης οικογένειας για εφτ ά ολόκληρους μήνες, γεγονός π ου σ ημαίνει ότ ι ο Κιαμήλης δεν
είχε π οτ έ τ ην ευκαιρία να τ ον δει και να αντ ιληφθεί έτ σ ι τ ην τ ραγική ομοιότ ητ α π ου υπ ήρχε ανάμεσ α σ τ ο
Χρησ τ άκη και τ ο Χαραλάμπ η.

Δείτ ε επ ίσ ης: