Professional Documents
Culture Documents
μετρηση αστρονομικων αποστασεων
μετρηση αστρονομικων αποστασεων
μετρηση αστρονομικων αποστασεων
Α΄ ΧΡΗΣΗ ΡΑΝΤΑΡ
ΜΕΤΡΗΣΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ
δορυφόρους τους.
ΔΕΚΤΗΣ
Αυτή η μέθοδος περιέχει πολύ μικρό σφάλμα (της τάξης των 5 μέτρων) αλλά
δυστυχώς έχει πολύ μικρό βεληνεκές.
ΓΗ
ΡΟΦΗ
ΕΠΙΣΤ
ΑΦΡΟΔΙΤΗ Η Μ ΑΤΟ Σ
Σ
ΑΡ
Α ΝΤ
Μ ΑΡ
ΣΗ
Β΄ ΧΡΗΣΗ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΚΗΣ ΠΑΡΑΛΛΑΞΗΣ
ΠΑΡΑ ΛΛΑΞΗ
ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ
ΠΑΡΑΛΛΑΞΗ
Α
θ
ΓΗ
Δηλαδή ένα κοντινό αστέρι μέσα σε ένα ολόκληρο γήινο χρόνο διατρέχει μια
έλλειψη σε σχέση με τα άστρα του φόντου. Ο μεγάλος άξονας αυτής της έλλειψης
μετριέται σε δευτερόλεπτα της μοίρας πάνω σε φωτογραφικές πλάκες και λέγεται
ετήσια παράλλαξη αστέρα ( ή ηλιοκεντρική παράλλαξη). Με γνωστή τη μέση
απόσταση Γης-Ήλιου και με μετρημένη τη γωνία θ (το μισό της ετήσιας παράλλαξης)
είναι εύκολο χρησιμοποιώντας τριγωνομετρία να συναγάγουμε την απόσταση του
αστέρα.
Το σφάλμα αυτής της μεθόδου έχει να κάνει με την ανάλυση της εικόνας που
επεξεργαζόμαστε και προφανώς γίνεται μεγαλύτερο όσο πιο απομακρυσμένους
αστέρες προσπαθούμε να μετρήσουμε γιατί η ετήσια παράλλαξη γίνεται μικρότερη.
Γ΄ ΧΡΗΣΗ ΑΣΤΕΡΩΝ
Ή ΓΑΛΑΞΙΩΝ ΓΝΩΣΤΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΛΑΜΠΡΟΤΗΤΑΣ
Είναι γνωστό ότι η ένταση του φωτός μειώνεται ανάλογα με το τετράγωνο της
απόστασης ανάμεσα στο αντικείμενο και τον παρατηρητή. Αν λόγου χάριν
τοποθετήσουμε λάμπες γνωστής πραγματικής λαμπρότητας (π.χ. των 100 watt) σε
διαφορετικές αποστάσεις γύρω μας και μετρήσουμε με φωτόμετρο από σταθερή θέση
την ένταση της κάθε λάμπας, μπορούμε από το φαινόμενο μέγεθος να συναγάγουμε
την απόσταση κάθε λάμπας.
Φαινόμενο Doppler παρουσιάζεται κάθε φορά που μια πηγή κυμάτων κινείται σε
σχέση με τον παρατηρητή. Όλοι το έχουμε παρατηρήσει με ασθενοφόρα οχήματα που
πλησιάζοντας δίνουν οξύτερο τόνο ενώ απομακρυνόμενα βαρύτερο. Στα σχήματα
που ακολουθούν βλέπουμε:
α΄ γ΄ β΄
όταν πηγή και παρατηρητής είναι ακίνητοι (ή έχουν η πηγή και ο η πηγή και ο
μηδενική σχετική ταχύτητα μεταξύ τους) τα κύματα παρατηρητής παρατηρητής
φτάνουν στον παρατηρητή με το πραγματικό μήκος τους απομακρύνονται. πλησιάζουν.
Το μήκος Το μήκος
κύματος κύματος
επιμηκύνεται βραχύνεται
Η μετατόπιση μετριέται εύκολα στα φάσματα των αστέρων (ή των γαλαξιών), αλλά
από μόνη της δε δείχνει απόσταση! Δείχνει μόνο ταχύτητα (απομάκρυνσης ή
προσέγγισης)! Ωστόσο εκμεταλλευόμενοι τον εμπειρικό τύπο του Hubble μπορούμε
από την ταχύτητα να συναγάγουμε την απόσταση.
MV L/Lo
106
-10
ς
ΥΠΕΡΓΙΓΑΝΤΕΣ
θ ει α
104
-5 Ι
Ο Σ
ά
ΘΡ ΤΕ
αστ
Υ Ν
ΕΡ Γ Α 100
ΓΙ R
102 Κ
νη
0 Υ
O
Ζώ
Ρ
Ι
Α
1 Α
10R
5 Κ
Ο
O
Λ
ΛΕ Ο
10-2
ΥΚ
ΟΙ
Ν
Υ
Θ 1R
ΑΝ Ι O
ΟΙ
10 Α
10-4
15
Τ/Κ
30 20 10 5 2 χιλιάδες
O B A F G K M
-0,4 0 1.5 B-V
-10 -5
-5
0
0
5
5
10
15
Τ/Κ 10
30 20 10 5 2 χιλιάδες
B-V -0,4 0 1.5
15
30 20 10 5 2 Τ/Κ
χιλιάδες
B-V -0,4 0 1.5
προσαρμογή κύριας ακολουθίας
Είναι ήδη γνωστό ότι αν γνωρίζουμε για συγκεκριμένο ουράνιο σώμα το απόλυτο και
το φαινόμενο μέγεθός του μπορούμε από τη διαφορά τους να συναγάγουμε την
απόσταση. Μερικές φορές (απουσία άλλων κριτηρίων) στον υπολογισμό του
απολύτου μεγέθους χρησιμοποιούμε το διάγραμμα ροής φωτεινής έντασης (flux
density) των αστέρων για να διαπιστώσουμε αν πρόκειται για νάνο ή για γίγαντα: οι
τελευταίοι δίνουν ένα βαθύ και οξυγώνιο διάγραμμα ενώ οι πρώτοι ένα ρηχό και
αμβλύ.
Η μεγαλύτερη μονάδα μέτρησης στην αστρονομία λέγεται παρσέκ (pc, parsec από το
parallax second) και ορίζεται ως η απόσταση εκείνη από την οποία ένας παρατηρητής
θα έβλεπε την απόσταση Γης-Ηλίου (την αστρονομική μονάδα) ως παράλλαξη ενός
δευτερολέπτου!
ΓΗ
1 AU
1 AU
ΓΗ θ 1 PARSEC
το παρσέκ
η αστρονομική μονάδα
Παράλληλα με αυτές χρησιμοποιούμε και το έτος φωτός (ly, light year) ως μονάδα
μέτρησης όχι χρόνου αλλά απόστασης. Πρόκειται για την απόσταση που διανύει το
φως σε ένα ολόκληρο (γήινο) έτος.
299.980.000 m * 60 sec *60* 24* 365 = 94.601,6928 x 1011 m
1 sec
ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΗ DOPPLER
ΓΑΛΑΞΙΕΣ
ΚΥΑΝΟΙ ΥΠΕΡΓΙΓΑΝΤΕΣ
ΣΦΑΙΡΩΤΑ ΣΜΗΝΗ
ΚΗΦΕΙΔΕΣ
RR ΛΥΡΑΣ
ΦΑΣΜΑΤΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΛΛΑΞΗ
ΗΛΙΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΛΛΑΞΗ
ΡΑΝΤΑΡ
0 101 102 103 104 105 106 107 108 109 1010
ΑΣΤΕΡΕΣ
ΗΛΙΟΚΕΝΤΡΙΚΗ
ΦΟΝΤΟΥ
ΠΑΡΑΛΑΞΗ
ΓΗ
Α θ
ΤΡΟΧΙΑ
ΓΗΣ