Sistemski softver

Šta je softver? - Programska podrška = svi programi ugrađeni u računar

Šta je program? - Skup naredbi i uputa kojima upravljamo računarom

Kako nastaje softver

- softver nastaje pisanjem kôda u nekom programskom jeziku

u razvoju softvera ključnu ulogu imaju programeri (pišu programski kod)

- Sistemski softver - potreban za pokretanje računara

Služi za: - upravljanje hardverom. To su: operativni sistem, upravljački programi, pomoćni i
uslužni programi. Za normalno korištenje računara potrebni su programi koje koristi veći broj
korisnika računara, a nazivaju se sistemski softver. Programi prve generacije pisani su u
mašinksom jeziku.

Naredbe se sastojale od niza nula i jedinica koje su označavale stanja bitova u memoriji
računara

Naredbe su podijeljene u dva dijela:

• Prvi dio – kod operacije (naredba koju računar treba da izvrši)

• Drugi dio – adresu registra (memorija računara u kojem je uskladišten podatak)

U simboličkom jezikom operacija koju računar treba da izvrši dobija svoje ime, a adresa
memorijske lokacije dobija simboličko ime

Programi se prevodili – svaka naredba simboličkog jezika prevodila se u naredbu mašinskog

jezika

ASEMBLER – program napisan simboličkim jezikom i zamjenjivan naredbama mašinskog

jezika

Izvorni (source) program – pomoću rječnika i svih pravila ( sastojali se od dvadesetak riječi
engleskog jezika, pravila za dodjeljivanje imena memorijskim lokacijama sa podacima i
pravila za formiranje ispravnih naredbi u prog. jeziku) pisan je program

Kompajler – program prevodilac koji učitava cjelokupan program u izvornom jeziku kao
ulazne podatke, a kao rezultat daje program u mašinskom kodu. Jedna naredba izvornog
jezika prevođena u više naredbi mašinskog jezika

Interpreteri – prepoznavali naredbu i odmah je izvršavali (npr. za BASIC)

Unošenje programa ( i podataka) u računar izvodi se pomoću posebnog programa – editora

Korištenjem programa za povezivanje (linker) prevedeni program spaja sa drugim

programima i sistemskim softverom da bi se dobio izvršni program

Program se korištenjem programa za punjenje (loader) unosi u memoriju računara i izvršava

Za traženje grešaka koristi se poseban program naziva se dibager (debugger)

Veznici (drajveri) su programi za korištenje različitih perifernih jedinica i drugih uređaja.

Programi se dobijaju kupovnom uređaja i instaliranjem u operativni sistem

Uslužni programi – olakšavaju korisnicima pojedine poslove koji se često obavljaju

(dupliranje CD-pva, kompresija podataka na disku, presnimanje diska na traku, sl.)

Drajveri - omogućuju razmjenu podataka između računara i pojedine komponente (uređaja)

ugrađene ili povezane s računarom (npr. za zvučnu karticu, modem, i sl. 

Softver je neopipljivi dio računara. Softver predstavljaju svi programi koji se izvršavaju na
računaru. Softver su programi (naredbe, instrukcije) koji „govore“ računaru kako treba da
izvršava određene zadatke. Softver je veza između korisnika i računara. Pojam softver prvi
put spominje John W. Tukey, inženjer informatike, 1957. Pojam je nastao kao analogija
pojmu hardver. Na engleskom riječ hardver znači tvrde stvari (hard = tvrdo), a soft znači
meko.

U sistemski softver spadaju operativni sistem, upravljački programi (drajveri), uslužni

programi i programi prevodioci.

Sistemski softver (System Software) pokreće računar i upravlja njegovim radom

Ovi programi direktno upravljaju fizičkim dijelom računara, hardverom i omogućavaju

interakciju korisničkog softvera sa hardverom

Upravljački programi (drajveri) su programi koji upravljaju određenim uređajem,kao što su

štampač, skener, grafička kartica, mrežna kartica itd.

U uslužne programe ubrajamo programe za

• zaštitu od virusa

• zaštitu podataka od gubitka i oštećenja (bekap, skeniranje diskova...)

• kompresiju datoteka (zip, arhive...)

• analizu hardvera u cilju dijagnosticiranja problema i performansi računara itd.

Editor je program koji omogućava unos izvorne verzije programa, nešto kao tekst procesor

• Izvorni kod prevodi se na mašinski jezik pomoću prevodioca tj. kompajlera

• Objektni kod povezuje se sa eventaulnim drugim potprogramima, ili bibliotekom

gotovih potprograma neophodnih za funkcionisanje izvršne verzije. Ovo
povezivanje se radi pomoću linkera
Za pokretanje programa potrebno je da se program učita u RAM memoriju i ovo se izvršava
pomoću programa punioca, loader

Još jedan program pomaže u izradi, tačnije testiranju funkcionisanja programa, zove se
debager (debug)

Kod interpretera prevođenje programa se radi tako što se prevodi instrukcija po instrukcija u
trenutku izvršavanja, usporava izvršenje programa

Freeware (slobodni softver) je jedini softver koji se zakonski besplatno kopira i koristi, ali
bez prava prodaje

Shareware (softver sa odloženim plaćanjem) je softver koji možete koristiti ograničen

vremenski period ili ga možete pokrenuti određen broj puta. Obično se koristi kako biste
isprobali i uvidjeli mogućnosti programa

Open source software (Softver otvorenog kôda) se odnosi na bilo koji softver čiji izvorni
kod je dostupan za upotrebu i modifikaciju

Faze razvoja softvera

• Analiza

• Dizajniranje (projektovanje)

• Programiranje

• Testiranje

• Dokumentovanje

• Održavanje programa
Algoritam je opis, uputstvo za rješavanje nekog problema. Prvi put riječ algoritam pominje se
kao greška u prijevodu arapskog matematičara Muhameda Al Horezmija.

Osobine algoritama

- diskretnost — u odvojenim koracima izvršavaju se diskretne operacije algoritma koji

vode ka konačnom cilju;

- rezultativnost — označava sposobnost algoritma da poslije konačnog broja koraka

daje izlazne podatke;

- determinisanost — za iste ulazne podatke algoritam uvijek generiše iste vrijednosti

na izlazima i

- masovnost — algoritam je primjenljiv na veći broj ulaznih vrednosti

Algoritamske strukture:

- Slijed

- Granjanje

- Petlja

Slijed je niz naredbi koje se izvršavaju jedna za drugom uokvirenih velikim zagradama { }.
Slijed je obično dio složenije strukture u programu

Grananje podrazumijeva da se određeni niz instrukcija izvršava ako je ispunjen neki uslov, a
u suprotnom se izvršava neki drugi niz instrukcija

Petlja podrazumijeva da se određeni set instrukcija ponavlja više puta dok se ne ispuni neki
uslov