MIKOTOKSINI: Biološki Kontaminanti Hrane: February 2020

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.
net/publication/351023553
MIKOTOKSINI: Biološki kontaminanti hrane
Book · February 2020
CITATIONS READS
0 137
2 authors:
Aida Sukalic Vedrana Komlen

Dzemal Bijedic University of Mostar Dzemal Bijedic University of Mostar
21 PUBLICATIONS 10 CITATIONS 23 PUBLICATIONS 5 CITATIONS
SEE PROFILE SEE PROFILE
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
doctoral thesis View project
All content following this page was uploaded by Aida Sukalic on 02 June 2021.
The user has requested enhancement of the downloaded file.

Mikotoksini - biološki kontaminanti hrane
Aida Šukalić, Vedrana Komlen
----------------------------------------
CIP - Katalogizacija u publikaciji
Nacionalna i univerzitetska biblioteka
Bosne i Hercegovine, Sarajevo
615.918:582.28(075.8)
579.67(075.8)
ŠUKALIĆ, Aida
Mikotoksini : biološki kontaminanti hrane / Aida Šukalić, Vedrana Komlen. - 1. izd. -
Mostar : Univerzitet "Džemal Bijedić", Agromediteranski fakultet, 2020. - 173 str. : ilustr. ; 25
cm
Bibliografija: str. 159-169.
ISBN 978-9926-434-36-6
Univerzitet “Džemal Bijedić”, Agromediteranski fakultet, Mostar, 2020. godina
1. Komlen, Vedrana
COBISS.BH-ID 29105670
--------------------------------------

POPIS SKRAĆENICA:
ACN – acetonitril
ADI – Prihvatljivi dnevni unos
AF – aflatoksini
ALT – altenuen
AME – alternariol monometil etar
ASL – altenuisol
ATX – Altertoksini
AOAC-a – Association of Official Analytical Chemists
AOH – alternariol
BEN – Balkanska endemska nefropatija
CAN – ciklopiazonična kiselina
CAS - Chemical Abstracts Service
CoA – koenzim
CTN – citrinin
CONTAM Panel – Komisija za kontaminente u lancu ishrane
DAS – diacetooksiscirpenol
DNA – Dezoksiribonukleinska kiselina
DON – deoksinivalenol
EFSA – Evropska agencija za sigurnost hrane
ELISA – Enzyme Linked Immunosorbant Assay
EC – European Commisssion
WHO – World Health Organisation
FAO – Food and Agriculture Organization
FDA – Food and Drug Administration
GAP - dobra poljoprivredna praksa
GEMS – Global Environment Monitoring System
GHP – dobra higijenska praksa
GC – plinska hromatografija
HACCP – Hazard Analysis Critical Control Points HPLC – tečna hromatografija visokih
performansi
HPLC-FD – Visokoperformantna tečna hromatografija sa fluorescentnim detektorom

HPLC-DAD – Visokoperformantna tečna hromatografija sa detektorom sa nizom dioda
HSCAS – hidratisani natrijum kalcijum aluminosilikat
IARC – Međunarodna agencija za istraživanje raka
IDH – izopoksidon dehidrogenaza
JECFA - Međunarodni naučni i stručni odbor kojim zajedno rukovode FAO i WHO, koji se bavi
procjenom aditiva, kontaminanata, prirodnih toksičnih materija i ostataka veterinarskih
lijekova u hrani
LOAEL – Najniža zapažena koncentracija sa štetnim učinkom
LOEL – Najniža doza sa zapaženim učinkom
LC50 LD50 – Letalna koncentracija i letalna doza
LC – Tečna hromatografija
LSD – dietilamid lizergične kiseline
MeOH – metanol
MTD – Maksimalna tolerantna doza
MDK - maksimalno dozvoljena količina
MDDD – Maksimalno dopuštena dnevna doza
NOAEL – Doza bez zapaženog učinka
NMR – nuklearno-magnetna-rezonantna spektroskopija
NIV – nivalenol
OTA – Oihratoksin A
PTWI – Privremeni tolerantni sedmični unos
pKa – Konstanta disocijacije za kiseline
RDA – Preporučeni unos
RNA – Ribonukleinska kiselina
STC – Sterigmatocistin
TeA – Tenuazonska kiselina
TEN – Tentoksin
TM – Tjelesna masa
TDI – Tolerantni dnevni unos
TWI – Tolerantni sedmični unos
TTC – prag od toksikološke zabrinutost
TLC – tankoslojna hromatografija
UV – Ultravioletna apsorpcija

WHO – World Health Organization
ZON, Zea – Zearalenon

SADRŽAJ:
UVOD................................................................................................................................ 1
1. MIKOTOKSINI – NAJČEŠĆI KONTAMINANTI HRANE ...... Error! Bookmark not defined.
1.1. Podjela mikotoksina .......................................... Error! Bookmark not defined.
1.2. Zakonska regulativa o mikotoksinima u BiH i EUError! Bookmark not defined.
1.3. Kriteriji za mjerenje nivoa štetnosti po zdravlje pojedinih komponenti hrane
…………………………………………………………………………………………………………………..Error!
Bookmark not defined.
1.4. Gljivice i produkcija mikotoksina ...................... Error! Bookmark not defined.
2. OHRATOKSINI ................................................................ Error! Bookmark not defined.
2.1. Ohratoksin A (OTA) ........................................... Error! Bookmark not defined.
3. CITRININ CTN................................................................. Error! Bookmark not defined.
3.1. Citrinin H1 .............................................................. Error! Bookmark not defined.
4. AFLATOKSINI ................................................................. Error! Bookmark not defined.
4.1. Aflatoksin B1 .......................................................... Error! Bookmark not defined.
4.2. Aflatoksin B2 .......................................................... Error! Bookmark not defined.
4.3. Aflatoksin G1 .......................................................... Error! Bookmark not defined.
4.4. Aflatoksin G2 .......................................................... Error! Bookmark not defined.
4.5. Aflatoksin M1 ......................................................... Error! Bookmark not defined.
5. STERIGMATOCISTIN ...................................................... Error! Bookmark not defined.
6. ERGOT ALKALOIDI ......................................................... Error! Bookmark not defined.
6.1. Ergotamin ............................................................... Error! Bookmark not defined.
6.2. Ergometrin (ergonovin, ergobazin) ........................ Error! Bookmark not defined.
6.3. Lizerginska kiselina (LSD, ergin) ............................. Error! Bookmark not defined.
7. ALTERNARIA TOKSINI .................................................... Error! Bookmark not defined.
7.1. Alternariol (AOH).................................................... Error! Bookmark not defined.
7.2. Alternariol monometil etar (AME) ......................... Error! Bookmark not defined.
7.3. Tenuazonska kiselina/TeA ...................................... Error! Bookmark not defined.
8. CIKLOPIAZONIČNA KISELINA ......................................... Error! Bookmark not defined.

9. PATULIN ........................................................................ Error! Bookmark not defined.
10. FUZARIOTOKSINI ......................................................... Error! Bookmark not defined.
10.1. Fumonizini ............................................................ Error! Bookmark not defined.
10.2. Fumonizin FB1 ...................................................... Error! Bookmark not defined.
10.3. Fumonizin B2........................................................ Error! Bookmark not defined.
11. ZEARALENON............................................................... Error! Bookmark not defined.
12. TRIHOTECENI ............................................................... Error! Bookmark not defined.
12.1. T-2 toksin.............................................................. Error! Bookmark not defined.
12.2. HT-2 toksin ........................................................... Error! Bookmark not defined.
12.3. Deoksinivalenol .................................................... Error! Bookmark not defined.
12.4. Nivalenol .............................................................. Error! Bookmark not defined.
13. MIKOTOKSIKOZE ......................................................... Error! Bookmark not defined.
13.1. Mikotoksikoze kod ljudi i životinja ...................... Error! Bookmark not defined.
13.2. Simptomi mikotoksikoza ...................................... Error! Bookmark not defined.
13.2.1. Aflatoksikoza ................................................. Error! Bookmark not defined.
13.2.2. Fumonizinska mikotoksikoza ........................ Error! Bookmark not defined.
13.2.3. Ohratoksinska mikotoksikoza ....................... Error! Bookmark not defined.
13.2.4. Zearalenonska mikotoksikoza ....................... Error! Bookmark not defined.
13.2.5. Mikotoksikoze uzrokovane deoksinivalenolom (DON)Error! Bookmark not defined.
13.2.6. Mikotoksikoze uzrokovane ergot alkaloidima – ergotizamError! Bookmark not
defined.
14. NAUČNO MIŠLJENJE EFSA-e O MIKOTOKSINIMA........ Error! Bookmark not defined.
14.1. Naučno mišljenje EFSA –e za ohratoksin ............. Error! Bookmark not defined.
14.2. Naučno mišljenje EFSA – e o citrininu .................. Error! Bookmark not defined.
14.3. Naučno mišljenje EFSA – e o aflatoksinima ......... Error! Bookmark not defined.
14.4. Naučno mišljenje za Ergot alkaloide .................... Error! Bookmark not defined.
14.5. Naučno mišljenje za Alternaria toksine ............... Error! Bookmark not defined.
14.6. Naučna mišljenja EFSA – e za zearalenon ............ Error! Bookmark not defined.
14.7. Naučna mišljenja EFSA – e za T – 2 i HT – 2 toksinaError! Bookmark not defined.

15. ANALITIČKE METODE ODREĐIVANJA MIKOTOKSINA .. Error! Bookmark not defined.
15.1. Uzorkovanje ......................................................... Error! Bookmark not defined.
15.2. Ekstrakcija ............................................................ Error! Bookmark not defined.
15.3. Prečišćavanje........................................................ Error! Bookmark not defined.
15.4. Koncentrovanje .................................................... Error! Bookmark not defined.
15.5. Detekcija .............................................................. Error! Bookmark not defined.
15.6. Analiza mikotoksina hromatografijom na tankom sloju TLCError! Bookmark not defined.
15.7. Analiza mikotoksina ELISA testom ....................... Error! Bookmark not defined.
15.8. Analiza mikotoksina HPLC tehnikama HPLC-UV-VIS, HPLC-FLD, HPLC-MSError! Bookmark
not defined.
15.9. Analiza mikotoksina LC/MS tehnikom ................. Error! Bookmark not defined.
16. POTREBE I MOGUĆNOSTI ZA SPRJEČAVANJE POJAVE MIKOTOKSINAError! Bookmark not
defined.
16.1. Dekontaminacija, detoksikacija mikotoksina u hrani i hrani za životinjeError! Bookmark not
defined.
16.2. Fizičke metode dekontaminacije mikotoksina ..... Error! Bookmark not defined.
16.3. Hemijske metode dekontaminacije mikotoksina. Error! Bookmark not defined.
16.3.1. Alkalizacija ..................................................... Error! Bookmark not defined.
16.3.2. Oksidacija ...................................................... Error! Bookmark not defined.
16.3.2. Redukcija ....................................................... Error! Bookmark not defined.
16.4. Biološke metode dekontaminacije mikotoksina .. Error! Bookmark not defined.
16.4.1. Mogući pristupi mikroorganizama i enzima u biorazgradnji mikotoksinaError!
16.4.2. Degradacija ili biotranformacija .................... Error! Bookmark not defined.
17. LITERATURA: .............................................................................................................. 3

UVOD
Sigurnost hrane jedno je od strateških pitanja i u zemljama Evrope. Obzirom na

to da hranu svakodnevno unosimo u organizam te da o njoj u velikoj mjeri zavisi
naše zdravlje i kvaliteta života, s pravom očekujemo da su prehrambeni proizvodi
na tržištu sigurni za konzumaciju. Kako bi sigurnost hrane kroz cijeli lanac „od
polja do stola“ bila osigurana, potrebno je definirati odgovornosti te nadležna
tijela i mehanizme kontrole.
Novi pristup sigurnosti hrane postavljen je donošenjem europskog Zakona o
hrani, odnosno Uredbe (EZ) 178/2002 europskog parlamenta i vijeća od 28.
januara 2002. godine.
Kako bi se smanjili rizici od bolesti prenosivih hranom, Svjetska zdravstvena
organizacija (World Health Organisation, WHO) i Organizacija za hranu i
poljoprivredu pri Ujedinjenim narodima (Food and Agriculture Organization,
FAO) preporučile su osnivanje agencija za hranu u zemljama članicama koje bi
imale glavnu ulogu u povezivanju institucija koje se bave zdravstvenom
ispravnošću hrane i koje bi bile poveznica sa sličnim institucijama u svijetu.
Krajnji je cilj povezana i standardizirana kontrola hrane i to po načelima analize
rizika uključujući sve faze proizvodnje hrane „od polja do stola“.
Opasnosti koje potiču od hrane, a koje mogu imati izravan utjecaj na ljudsko
zdravlje, mogu biti biološkog, hemijskog ili fizikalnog porijekla. Izvor opasnosti
mogu biti određene sirovine ili mogu biti posljedica kontaminacije zbog
nepravilnog načina rukovanja, skladištenja ili transporta.
1
Prisutnost kontaminacije može biti slučajna, ali i namjerna, kao u slučajevima

prevare ili bioterorizma. Uticaj kontaminanata ima značajan negativni
ekonomski učinak koji se računa u milionima dolara. Kako bi smanjili negativne
utjecaje, međunarodne organizacije (FAO, WHO, Codex Alimentarius Komisija i
OIE) uključene su u niz aktivnosti koje se odnose na procjenu rizika, razvoj
međunarodnih standarda, razvoj i nadogradnju kapaciteta, kao i tehničku pomoć
zemljama članicama u svrhu promovisanja zdravstvene ispravnosti hrane. Na
zahtjev članica, FAO je razvio niz aktivnosti kao što su prikupljanje i razmjena
informacija, razvoj suradnje s privatnim sektorom, jačanje tehničkih kapaciteta
te pružanje pravne i savjetodavne pomoći.
Bazirano na podacima Globalnog monitoringa zaštite životne sredine
monitoring kontaminacije hrane i programu procene rizika od mikotoksina (engl.
Global Environment Monitoring System – Food Contamination Monitoring and
Assessment Programme – GEMS/Food, Joint Food and Agriculture Organization
of the United Nations, World Health Organization – FAO/WHO), kao i na
podacima drugih nacionalnih agencija, mikotoksini po učestalosti pojavljivanja,
nutritivno-zdravstvenim poremećajima i ekonomskim štetama predstavljaju
veoma ozbiljan problem u sistemu snabdijevanja stanovništva hranom, naročito
u zemljama u razvoju.
2
17. LITERATURA:
1. A.E. Desjardins, R.H. Proctor, Molecular biology of Fusarium mycotoxins,

International Journal of Food Microbiology 119 (2007) 47–50.
2. Alka Ben Trivedi, Mitsuru Hirota, Etsushiro Doi and Naofumi
Kitabatake Formation of a new toxic compound, citrinin H1, from citrinin
on mild heating in water J. Chem. Soc., Perkin Trans. 1, 1993, 2167-2171.
3. A. Pfhol-Leszkowitza, K. Chajkor, E.E. Creppy, G. Dirheimer, I.N.
Chernozemsky, H. Bartsch (Eds.), Mycotoxins, Endemic Nephropthy and
Urinary Tract Tumors: Biological activity of ochratoxin A, IRAC, Lyon,
1991.
4. Ádám Tölgyesia, Joerg Strokaa, Vytautas Tamosiunasa, and Theresa
Zwickelc, Simultaneous analysis of Alternaria toxins and citrinin in
tomato: an optimised method using liquid chromatography-tandem
mass spectrometry Food Additives & Contaminants: Part A, 2015 Vol. 32,
No. 9, 1512–1522.
5. Artur D. Little, Fumonisin CAS Number 116355 – 83 – 0, National
Toxicology Program, January, 1992.
6. André el Khoury and Ali Atoui Ochratoxin A: General Overview and Actual
Molecular Status, Basel, April 2010.
7. A. Hadžibeganović, Mikrobiologija mesa i mesnih prerađevina,
Univerzitet u Sarajevu 1975.
8. Asam, S., & Rychlik, M. (2013) Potential health hazards due to the
occurrence of the mycotoxin tenuazonic acid in infant food, European
Food Research and 355 Technology, 236(3), 491–497.
9. (20) (PDF) Risk evaluation of the Alternaria mycotoxin tenuazonic acid in
foods for adults and infants and subsequent risk management. Available
from:
https://www.researchgate.net/publication/299380989_Risk_evaluation
_of_the_Alternaria_mycotoxin_tenuazonic_acid_in_foods_for_adults_a
nd_infants_and_subsequent_risk_management [accessed Jan 26 2020].
3
10. A.V. Jager, M.P. Tedesco, P.C.M.C. Souto, C.A.F. Oliveira, Assessment of
Aflatoksin intake in São Paulo, Brazil, Food Control, Volume 33, Issue 1,
September 2013., Pages 87 – 92.
11. B. Altmayer, K.W. Eichhorn, R. Plapp, Untersuchungenüber den
Patulingehalt von Traubenmosten und Wein, ZFL: Intern. Forschung, A
175(3) (1982) 172–174.
12. Brankica, S. (2010). Pathogenicity of Fusarium species for corn (Doctoral
dissertation, Poljoprivredni fakultet u Osijeku, Sveučilište u Osijeku).
13. Backhouse, D., Burgess, L.W., Summerel, B.A., 2001. Biogeography of
Fusarium, 122-137. In B. A. Summerell, J.F. leslie, D. Backhouse, W. L.
Bryden and L. W. Burgess (Eds). Fusarium: Paul E. Nelson Memorial
Symposium. APS Press, St. Paul Minnesota.
14. Bojan Šarkanj, Dubravka Kipčić, Đurđa Vasić-Rački, Frane Delaš, Kata
Galić, Marijan Katalenić, Nino Dimitrov, Tomislav Klapec, Kemijske i
fizikalne opasnosti u hrani, HAH, Osijek 2010.
15. Carolina Nachi Rossia, Cássia Reika Takabayashib, Mario Augusto Onoc,
Gervásio Hitoshi Saitoa, Eiko Nakagawa Itanoc, Osamu Kawamurad,
Elisa Yoko Hirookab, Elisabete Yurie Sataque Onoa, Immunoassay based
on monoclonal antibody for Aflatoksin detection in poultry feed, Food
Chemistry, 6th International Conference on Water in Food, Volume 132,
Issue 4, 15. June 2012., Pages 2211 – 2216.
16. Cun Li, Yin – Liang Wu, Ting Yang, Wei – Guo Huang – Fu, Rapid
determination of Fumonisins B1 and B2 in Corn by Liquid
Chromatography – Tandem Mass Spectrometry with Ultrasonic
Extraction, Journal of Chromatographic Science, January 2012., (57 – 63).
17. Constantini A.V., Wieland H., Qvick L.I., Rak dojke – napokon nada,
Prehrambeni gljivično - mikotoksični nastanak raka dojke i prehrambena
protugljivična i antimikotoksična prevencija raka dojke, Omega Ian,
Zagreb, 2010.
18. EFSA Panel on Contaminants in the Food Chain , Scientific opinion on risk
for animal and public health related to the presence of nivalenol in food
and feed, Journal 2013.
4
19. EFSA, Scientific opinion on the risk for public and animal health related
to the presence of citrinin in food and feed, EFSA Journal 2012.
20. Elizabet Janić Hajnal „Mogućnosti redukcije sadržaja Alternaria toksina u
pšenici primenom odabranih tehnoloških postupaka“, doktorska
disertacija, Univerzitet u Novom Sadu, Tehnološki fakultet, Novi Sad,
2015.
21. Flávio Henrique Vasconcelos de Medeiros, Samuel Julio Martins, Tiago
Domingues Zucchi, Itamar Soares de Melo, Luis Roberto Batista, José da
Cruz Machado: BIOLOGICAL CONTROL OF MYCOTOXIN-PRODUCING
MOLDS, Ciênc. agrotec., Lavras, v. 36, n. 5, p. 483-497, set./out., 2012.
22. Grazina Juodeikiene, Loreta Basinskiene, Elena Bartkiene and Paulius
Matusevicius, Mycotoxin Decontamination Aspects in Food, Feed and
Renewables Using Fermentation Processes, 2012.
23. Gabriella Kanižai Šarić, Zlata Milaković, Vinko Krstanović: Hrvatski časopis
za prehrambenu tehnologiju, biotehnologiju i nutricionizam 6 (3-4), 112-
116 (2011).
24. Hajrić, Dž., Zastupljenost hrane kontaminirane aflatoksinima na tržištu
BiH i procjena rizika, magistarski rad, Univerzitet u Sarajevu,
Poljoprivredno – prehrambeni fakultet, Sarajevo 2010.
25. Herebian D., Zühlke S., Lamshöft M., Spiteller M., Multi‐mycotoxin
analysis in complex biological matrices using LC‐ESI/MS: Experimental
study using triple stage quadrupole and LTQ‐Orbitrap, Journal of
Separation science, 2009.
26. HRVATSKA AGENCIJA ZA HRANU Znanstveno mišljenje o mikotoksinima
u hrani za životinje, 2012.
27. Ivana Đurović, Citrinin u dodacima prehrani na bazi crvene riže -
potencijalni rizik za zdravlje ljudi, Diplomski rad, Sveučilište u Zagrebu,
Farmaceutsko – biokemijski fakultet, Zagreb. 2015.
28. J. Varga, E. Kevei, E. Riny, J. Teren, Z. Kozakiewicz, Ochratoxin production
by strainsof Aspergillus niger var. niger, Appl. Environ. Microbiol. 60
(1994).
29. J. E. Smith, University of Strathclyde, Glasgow, Mycotoxins, 2001
Woodhead Publishing Ltd.
5
30. Joice Sifuentes dos Santos, Thiago Montagnar Souza, Elisabete Yuire
Sataqe Ono, Elisabete Hiromi Hashimoto, Manoel Carlos Bassoi, Martha
Zavariz de Miranda, Eiko Nakagawa Itano, Osamu Kawamura, Elisa Yoko
Hirooka, Natural occurence Deoksinivalenol in wheat in Paraná State,
Brazil and estimated daily intakeby wheat.
31. product, Food Chemistry, Volume 138, Issue 1, May 2013., Pages 90 – 95
32. Janković, V., Škrinjar, M., Vukojević, J., Karan, D., Radmili, M., Mikotoksini
– potencijalna opasnost za žive organizme, Međunarodno 53.
Savjetovanje industrije mesa, Vrnjačka banja 13 – 15 juni 2005.
33. Jelena Živančev, Napredne spregnute tehnike u analizi ksenobiotika,
doktorska disertacija, Univerzitet u Novom Sadu, Tehnološki fakultet,
Novi Sad, 2014.
34. Kabak B., Dobson A.D., Biological strategies to counteract the effects of
mycotoxins, Journal of Food Prot. 72: 2006-2016. (2009).
35. K. Baert, B.D. Meulenaer, C. Kasase, A. Huyghebaert, W. Ooghe, F.
Devlieghere, Free and bound patulin in cloudy apple juice, Food Chem.
100(3) (2007) 1278–1282.
36. Ksenija Nešić, Z. Mašić, Z. Sinovec; Trovanja životinja izazvana
sekundarnim metabolitima plesni, Vet. glasnik 59 (1 - 2) 41 - 57 (2005).
37. Krogh P., Environmental ochratoxin A and Balkan (endemic) nephropaty:
Evidence for support casual rerelationship, In: Strahinjić S, Stefanović V,
ed. Endemic (Balkan) nephropaty, Niš, Yugoslavia, Grafika, 1979.
38. Kristina Habscied, Bojan Šarkanj, Sanja Zec Zrinušić, Vinko Krstanović,
Željka Rupčić, Nikola Sakač, LC/MS metode za simulatno određivanje više
Fusarium toksina, 2013.
39. L. Ožegović, Mikotoksikoze, Radovi, Knjiga LXXXVIII, Odjeljenje
medicinskih nauka, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine,
1991.
40. Lehmann, L., Wagner, J., & Metzler, M. (2006). Estrogenic and clastogenic
potential of the mycotoxin alternariol in cultured mammalian cells. Food
and Chemical Toxicology, 44(3), 398-408.
6
41. L.S. Jackson , M.Hoeltz, H.A. Dottori, I.B. Noll, Apple quality, storage and
washing treatmens affect patulin levels in apple cider, J.Food
protect.66(4) 2003. 618-624.
42. Lopez-Garcia, R., 2001. Mycotoxin management: An inegrated approach,
261-277. In W.J. de Koe, R.A. Samson, H.P. van Egmond, J. Gilbert and M.
Sabino(Eds). Mycotoxins in Perspective at turn of the Millenium. W.J. de
Koe (Publisher), Wageningen, The Netherlands.
43. Lj. Babić, L. Ožegović, S. Adilović, N. Bajramović, Uticaj zearalenona na
neka reproduktivna i produktivna svojstva domaćih životinja,
Veterinarski glasnik 43, 7, 649-654, 1989.
44. M.Peraica, R.Pleština, Moguća povezanost izloženosti mikotoksinima s
nastankom malignih bolesti, Institut za medicinska istraživanja i medicinu
rada, Zagreb 2000.
45. Maja Peraica i Dubravka Rašić: AKUTNE I KRONIČNE MIKOTOKSIKOZE -
ACUTE AND CHRONIC HUMAN MYCOTOXICOSES Krmiva 54 (2012),
Zagreb 3: 81-87.
46. M. Babić, Histomorfološke i imunohistohemijske promjene jetre štakora
tretiranih sa zearalenonom, Magistarski rad, Univerzitet u Sarajevu,
Medicinski fakultet, Centar za postdiplomski studij, 2005.
47. Maria Helena Iha, Cynara Baltazar Barbosa, Isaura Akemi Okada , Mary
W. Trucksess, Occurrence of Aflatoksin M1 in dairy products in Brazil,
Food Control, Volume 22 Issue 12, December 2011, Pages 1971 – 1974.
48. Maria Helena Iha, Cynara Baltazar Barbosa, Isaura Akemi Okada , Mary
W. Trucksess, Aflatoksin M1 in milk and distribution and stability of
Aflatoksin M1 during production and storage of yogurt and cheese, Food
Control, Volume 29, Issue 1, January 2013., Pages 1 – 6.
49. Mahendra K. Rai*, Shital R. Bonde, Avinash P. Ingle and Aniket K. Gade,
Mycotoxin: rapid detection, differentiation and safety, J Pharm Educ Res
Vol. 3, Issue No. 1, June 2012 .
50. Milićević, D., Prisustvo ohratoksina A u hrani i rezidua u krvnoj plazmi,
jetri i bubrezima zaklanih svinja, Doktorska disertacija, Univerzitet u
Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet, 2008.
7
51. 41. Milićević Dragan, Nedeljković-Trailović Jelena, Mašić Zoran,

Mikotoksini u lancu ishrane – analiza rizika i značaj za javno zdravstvo,
Institut za hihijenu i tehnologiju mesa, Beograd, 2014.).
52. Milićević i sar., Mikotoksini: analiza rizika, principi i procedure HRANA I
ISHRANA (BEOGRAD), VOL. 59, №. 1/2018.
53. Marjanović N.J., Krstić B.Đ., Instrumentalne metode u biološkim
istraživanjima, Tehnološki i Prirodno – matematički fakultet Univerziteta
u Novom Sadu, 1998.
54. M.Jašić, Rezidue i kontaminanti u hrani, skripta, Univerzitet u Tuzli,
Tehnološki fakultet 2010.
55. M.Sokolović, Značaj trihotecenskih mikotoksina u hrani za perad, IV
simpozij Peradarski dani 2005. s međunarodnim učešćem, Poreč 11-14.
Svibanj 2005.
56. M. Peraica, D. Rašić, Akutne i kronične mikotoksikoze u ljudi, Krmiva 54,
Zagreb 2012.
57. Marcin Bryła, Krystyna Szymczyk, Renata Jędrzejczak and Marek Roszko
Prof. Wacław Dąbrowski Institute of Agricultural and Food
Biotechnology, Department of Food Analysis, “Application of Liquid
Chromatography/Ion Trap Mass Spectrometry Technique to Determine
Ergot Alkaloids in Grain Products”, Food Technology and Biotechnology,
Vol.53 No.1 Ožujak 2015., Hrčak, portal znanstvenih časopisa Republike
Hrvatske.
58. Marijana Grec, Mikotoksini u žitaricama žetve 2013. u Hrvatskoj,
diplomski rad, Sveučilište Josipa Jurja Strossmayera u Osijeku
Prehrambeno-tehnološki fakultet, Osijek 2014.
59. Marcin Bryła*, Krystyna Szymczyk, Renata Jędrzejczak and Marek Roszko
Application of Liquid Chromatography/Ion Trap Mass Spectrometry
Technique to Determine Ergot Alkaloids in Grain ProductsDetermination
of Ergot Alkaloids in Grain Products, Food Technol. Biotechnol. 53 (1) 18–
28 (2015), Poland.
60. N.A. Al Hazmi, Determination of Patulin and Ochratoxin A using HPLC in
apple juice samples in Saudi Arabia, Saudi Journal of Biological Sciences,
Volume 17, Issue 4, October 2010, Pages 353 – 359.
8
61. Nora A. Foroud, François Eudes Trichothecenes in Cereal Grains

International Journal of Molecular Sciences, 2009 Jan; 10(1): 147–173
62. Products by Asp.ochraceus. Appl. Microbiol. 21, 6, 1032-1035, 1979.
63. Ožegović L., Ohratoksini i endemska nefropatija, referat predstavljen na
Kongresu nefrologa, Tuzla 2005.
64. Ožegović L., Trovanje svinja pljesnivim kukuruzom F-2 (zearalenon)
fuzariotoksikoza, Veterinaria 19, 4, Sarajevo 1970.
65. Ožegović L., Uticaj zearalenona na histološke promjene u prostati
štakora, ANUBiH, III simpozij o mikotoksinima, Sarajevo 1989, 61-69.
66. Ožegović, L., Pepeljnjak, S., 1995. Mikotoksikoze, školska knjiga, Zagreb;
67. Peraica M., Domijan A.M., Jurjević Ž., Cvjetković B., Prevention of
exposureto mycotoxins from food and feed, Arhiv Higijene Rada
Toksikologije; 53: 229–237, Zagreb 2002.
68. Pose, G., Patriarca, A., Kyanko, V., Pardo, A., & Pinto, V. F. (2010). Water
activity and temperature effects on mycotoxin production by Alternaria
alternata on a synthetic tomato medium. International Journal of Food
Microbiology, 142(3), 348-353.
69. Reddy RV, Wallace Hayes A, Berndt WO. (1982) Disposition and
metabolism of [14C] citrinin in pregnant rats. Toxicology 25:161-174
70. R.Đurica, Optimizacija metoda za ekstrakciju i instrumentalno
određivanje mikotoksina u namirnicama, doktorska disertacija ,
Univerzitet u Banjaluci, Tehnološki fakultet 2006.
71. S.Duraković, L.Duraković, Mikologija u biotehnologiji, Kugler, Zagreb,
2003.
72. Schwartz, GG. Hypotesis: Does ochratoxin A cause testicular cancer?
Cancer cause and Control 2002.
73. S. Mačkić, N. Ahmetović, Osnovi regulatorne toksikologije hrane,
PrintCom d.o.o., Tuzla, 2012.
74. Sandra Jakšić, Prilog određivanju i rasprostranjenost fumonizina u
žitaricama i lekovitom bilju u Srbiji, doktorska disertacija, Univerzitet u
Novom Sadu Prirodno-matematički fakultet departman za hemiju,
biohemiju i zaštitu životne sredine 2014.
9
75. Szebiotko K., Chelkowski J., Golinski P., Godlewska B., Depierala G.,
Radonyska M., Wiewiorowska M.: Investigations on methods of
detoxification of food and feed productions containing mycotoxins
(Ochratoxins). Final Technical Report, cit. Műller H. M., 1983.
76. Sunčica D. Kocić – Tanackov, Gordana R. Dimić, Gljive i mikotoksini –
kontaminanti hrane, Univerzitet u Novom Sadu, Tehnološki fakultet,
2013.
77. Sulyok M., Krska R., Schuhmacher R., A liquid chromatography/tandem
mass spectrometric multi-mycotoxin method for the quantification of 87
analytes and its application to semi-quantitative screening of moldy food
samples, Anal Bioanal Chem (2007) 389: 1505.
https://doi.org/10.1007/s00216-007-1542-2.
78. Susan P. McCormick, April M. Stanley, Nicholas A. Stover and Nancy J.
Alexander, Trichothecenes: From Simple to Complex Mycotoxins, Toxins
(Basel). 2011 Jul; 3(7): 802–814).
79. Šegvić M., Pepeljnjak S., Fumonisins and their effects on animal health –
a brif review, Vet.arhiv 71, 299 – 323, 2001.
80. Tudzynski, P., Correia, T. U. Keller, U. (2001): Biotechnology and genetics
of ergot alkaloids. Applied Microbiology and Biotechnology.
81. Trenk H. L., Butz Mary E., Chu F. S.: Production of ochratoxin A in different
cereal Z.J. Sinovec, R.M. Resanović, S.M. Sinovec, Mikotoksini: pojava,
efekti i prevencija, Univerzitet u Beogradu, Fakultet veterinarske
medicine, 2006.
82. Vesna Janković, Marija Škrinjar, Jelena Vukojević, Dragica Karan, M.
Radmili, Mikotoksini – potencijalna opasnost za žive organizme, Institut
za higijenu i tehnologiju mesa, Beograd, 2006.
83. Veršilovskis, A., De Saeger, S. (2010). Sterigmatocystin: Occurrence in
foodstuffs and analytical methods.
84. An overview. Mol. Nutr. Food Res. 54, 136–147.Vojislava Bursić, Gorica
Vuković, Sanja Lazić, Ferenc Bagi, Tijana Stojanović, Nemanja Brzaković,
Analitičke metode određivanja mikotoksina, Biljni lekar/Plant doctor,
Poljoprivredni fakultet, Novi Sad, XL, 4/2012.
10
85. Weidenbörner, M. (2001). Encyclopedia of food mycotoxins. Springer

Science & Business Media.
86. WHO, Safety evaluationof certainfood aditives and contaminants,
Geneva, 2012.
87. Zhou, B., & Qiang, S. (2008). Environmental, genetic and cellular toxicity
of tenuazonic acid isolated from Alternaira alternata. African Journal of
Biotechnology, 7(8).
88. Z. Sinovec, Radmila Resanović, Mikotoksini u hrani za životinje,
Tehnologija mesa 46, 39-44, Beograd 2005.
89. Z. Cvetnić, S. Pepeljnjak, Učestalost i toksikogenost sojeva Aspergillus
versicolor na području Republike Hrvatske, Četvrti simpozijum o
mikotoksinima, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine,
Sarajevo 1991.
90. Zlatko Ficović i Maja Hanić Plijesni Aspergillus ochraceus i Eurotium
herbariorum: aerogena izloženost u zatvorenim prostorima i toksični
efekti ekstrakata spora na stanice ljudskog adenokarcinoma pluća A549,
Farmaceutsko – biokemijski fakultet, Sveučilište u Zagrebu, 2013.
91. Ražena glavica (Claviceps purpurea), ergotizam i ergot alkaloidi claviceps
purpurea, Sveučilište u Zagrebu Prirodoslovno – matematički fakultet,
biološki odsjek, Zagreb 2014.
92. Young JC, Zhu HH, Zhou T (2006) Degradation of trichothecene
mycotoxins by aqueous ozone. Food and Chemical Toxicology 44: 417–
424.
93. Yu J, Mohawed SM, Bhatnagar D, Cleveland TE: Substrate-induced lipase
gene expresion and Aflatoksin production in Aspergillus parasiticus and
Aspergillus flavus. Journal of Applied Microbiology 95:1334-1342, 2003.
Izvori sa Interneta:
1. http://hss.ulb.uni-bonn.de/2010/2010/2010.pdf
2. http://www.micotoxinas.com.br/Aflafacts.pdf
3. http://www.foodsafetywatch.org/factsheets/ochratoxins/
4. http://www.inchem.org/documents/ehc/ehc/ehc011.htm
5. http://services.leatherheadfood.com/eman/FactSheet.aspx?ID=14
11
6. http://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-7091-1312-7_3
7. http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/ja01192a078?journalCode=jacsat
8.http://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/summary/summary.cgi?cid=54680783
9. http://services.leatherheadfood.com/eman/FactSheet.aspx?ID=70
10.http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1319562X10000768
11.http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0308814611018590
12.http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S095671351100199X
15.https://rivm.openrepository.com/rivm/bitstream/10029/9184/1/388802024.pdf
16.http://www.unios.hr/molekularna/dokumenti/storage/disertacija_vspanic.pdf
17.https://www.fsc.go.jp/english/evaluationreports/nm_toxins/toxs_fullreport_fs872_2010.pd
f
18. http://www.efsa.europa.eu/de/efsajournal/doc/3254.pdf
19. http://www.unizg.hr/rektorova/upload/fenoli.pdf
20. file:///C:/Users/Aida/Downloads/SOKOLOVIC.pdf
21. http://www.inchem.org/documents/ehc/ehc/ehc105.htm
22.http://www.scems.com/ems/NuclearBiologicalChemical/MedicalAspectsofNBC/chapters/ch
apter_34.htm
23. http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/doc/3262.pdf
24. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3252123/
25. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1541-4337.2009.00094.x/full#t1
26. http://itvhe.ac.ir/_fars/Documents/7b2ad138-c455-4b84-b21f-5f6930439424.pdf
knjiga
27. http://www.pcte.edu.in/jper/issues/2012-june-volume-3-issue-1/Paper-4.pdf rad
28.https://irmm.jrc.ec.europa.eu/EURLs/eurl_mycotoxins/Documents/JRC%2060040_Mycotoxi
n%20factsheet_3rd%20edition.pd
29. http://www.google.com/patents/WO2014114982A1?cl=en
30. http://www.ptfos.unios.hr/pdf/tehnos/Tehnos.pdf
31. http://www.stetoskop.info/LSD-u-zargonu-trip-acid-kiselina-1686-s3-content.htm
32. http://perpetuum-lab.com.hr/wiki/plab_wiki/farmakologi/serotonin-i-ergot-alkaloidi-
r280/
33.http://www.efsa.europa.eu/sites/default/files/scientific_output/files/main_documents/240
7.pdf
34. http://www.veterina.com.hr/?p=18652
35. http://www.wageningenacademic.com/action/searchDispatcher
36. http://www.efsa.europa.eu/en/supporting/pub/311e
6.pdf
12
5.pdf
6.pdf
Popis tabela, slika i grafikona:
Tabela1. Maksimalno dozvoljene koncetracije MDK za mikotoksine .... Error! Bookmark

not defined.
Tabela 2. Kriteriji za mjerenje nivoa štetnosti po zdravlje pojedinih komponenti hrane
........................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Grafikon 1. Odnos doza – efekat ....................................... Error! Bookmark not defined.
Tabela 3. Pregled najčešćih mikotoksina, gljiva koji ih sintetišu i hrana u kojima se
pojavljuju ........................................................................... Error! Bookmark not defined.
Slika 1. Kontaminacija mikotoksinima u svijetu ................ Error! Bookmark not defined.
Tabela 4. Radikali Ohratoksina A, B, C............................... Error! Bookmark not defined.
Tabela 5. Podjela ohratoksina prema hemijskoj strukturi Error! Bookmark not defined.
Slike 2. i 3. - Gljiva Aspergillus niger .................................. Error! Bookmark not defined.
(lijevo: kolonija narasla nakon sedam dana inkubacije na Sabouraudovu agaru; desno:
konidiofora gljive).............................................................. Error! Bookmark not defined.
Tabela 6. Citrinin prema hemijskoj strukturi .................... Error! Bookmark not defined.
Slike 2. i 3. - Gljiva Penicillium citrinum............................. Error! Bookmark not defined.
(lijevo: gljiva gajena na Sabouraudovu dekstroza agaru; desno: konidiofora gljive)Error!
Slike 2. i 3. - Gljiva Aspergillus terreus............................... Error! Bookmark not defined.
(lijevo: gljiva gajena na podlozi RBSA; desno: konidiofora gljive, 400х) Error! Bookmark
not defined.
Tabela 7. Neke fizičko - hemijske karakteristike aflatoksina ............ Error! Bookmark not
defined.
Tabela 8. Podjela aflatoksina prema hemijskoj strukturi .. Error! Bookmark not defined.
Tabela 9. Sterigmatocistin prema hemijskoj strukturi ...... Error! Bookmark not defined.
Tabela 10. Podjela ergot alkaloida prema hemijskoj strukturi......... Error! Bookmark not
defined.
Tabela 11. Alternaria toksini i vrste roda Alternaria koje ih produkuju . Error! Bookmark
not defined.
Tabela 12. Podjela Alternaria toksina prema hemijskoj strukturi .... Error! Bookmark not
defined.
Slike 4. i 5. - Gljiva Alternaria alternatа ............................ Error! Bookmark not defined.
13
(lijevo: gljiva gajena na podlozi RBSA; desno: konidije gljive, 400х) Error! Bookmark not
defined.
Tabela 13. Pojava Alternaria toksina u hrani prijavljenih iz Evrope Error! Bookmark not
defined.
Tabela 14. Ciklopiazonična kiselina prema hemijskoj strukturi ....... Error! Bookmark not
defined.
Tabela 15. Patulin prema hemijskoj strukturi ................... Error! Bookmark not defined.
Slike 6. i 7. - Gljiva Paecilomyces variotii .......................... Error! Bookmark not defined.
(lijevo: gljiva gajena na podlozi sladni agar; desno: konidiofore gljive, 1000х) ....... Error!
Slike 8. i 9. - Gljiva Penicillium griseofulvum ..................... Error! Bookmark not defined.
(gljiva gajena na podlozi RBSA; desno: konidiofore gljive, 1000х) ... Error! Bookmark not
defined.
Slike 8. i 9. - Gljiva Fusarium subglutin ns ......................... Error! Bookmark not defined.
(lijevo: gljiva gajena na Sabouraudovu dekstroza agaru; desno: konidiofora gljive)Error!
Tabela 16 . Hemijska struktura glavnih fumonizina .......... Error! Bookmark not defined.
Tabela 17. Sadržaj ukupnih fumonizina u uzorcima hrane za ljude . Error! Bookmark not
defined.
Tabela 18. Podjela fumonizina prema hemijskoj strukturi Error! Bookmark not defined.
Tabela 19. Podjela zearalenona prema hemijskoj strukturi ............. Error! Bookmark not
defined.
Tabela 20. Podjela trihotecena prema grupama tipa A i tipa B ....... Error! Bookmark not
defined.
Slika 10. Klasifikacija strukture trihotecena EPT (12,13-epoxytrichothec-9-en); R grupe
mogu biti H, OH, OAcyl, ili varijacije u lancu makrolida. ... Error! Bookmark not defined.
Slika 11. Primjeri tipova A i B strukture trihotecena ......... Error! Bookmark not defined.
Tabela 21. Podjela trihotecena prema hemijskoj strukturi .............. Error! Bookmark not
defined.
Tabela 22. Bolesti kod ljudi koje se povezuju s unošenjem toksičnih količina
mikotoksina ....................................................................... Error! Bookmark not defined.
Tabela 23 . Mikotoksikoze povezane s akutnim primarnim bolestima u stoke i peradi
Tabela 24. Mikotoksikoze u kojima eksperimentalni ili/i epidemiološki podaci ukazuju
da su uključeni i ljudi ......................................................... Error! Bookmark not defined.
Tabela 25. Neke od novijih metoda prilagođene za otkrivanje/detekciju mikotoksina
Slika 12. Prikaz raspodjele uzoraka u laboratoriju ............ Error! Bookmark not defined.
Slika 13. Pravilno uzorkovanje uzoraka za mikotoksikološku analizu .... Error! Bookmark
not defined.
Univerzitet “Džemal Bijedić” Mostar, 2020. godina

Tabela 26. Shema uzorkovanja žitarica i proizvoda od žitarica za analizu mikotoksina

Slika 14. Faze prečišćavanja ekstrakta pomoću IMA kolona ............ Error! Bookmark not
defined.
Tabela 27. Sastavi mobilnih faza za razvijanje hromatograma mikotoksina adsorpcijom
TLC hromatografijom na silikagelu .................................... Error! Bookmark not defined.
Slika 15. Izvođenje ELISA testa .......................................... Error! Bookmark not defined.
Slika 16. ELISA čitač ........................................................... Error! Bookmark not defined.
Slika 76. Koncept „od njive do trpeze“ .............................. Error! Bookmark not defined.
Tabela 28. Fizičke metode dekontaminacije mikotoksina koje se primjenjuju u industriji
hrane ................................................................................. Error! Bookmark not defined.
Tabela 29. Hemijske metode dekontaminacije mikotoksina koje se primjenjuju u
industriji hrane .................................................................. Error! Bookmark not defined.
Slika 18. Biotransformacija trihotecena u detoksičnu formu (de- epoksi struktura)
Slika 19. Biotransformacija zearalenona u detoksičnu formu (ZOM-1) Error! Bookmark
not defined.
Slika 20. Biotransformacija ohratoksina A u detoksičnu formu (ohratoksin alfa) ... Error!
Univerzitet “Džemal Bijedić” Mostar, 2020. godina
View publication stats

MIKOTOKSINI: Biološki Kontaminanti Hrane: February 2020

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MIKOTOKSINI: Biološki Kontaminanti Hrane: February 2020

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

MIKOTOKSINI: Biološki kontaminanti hrane

Book · February 2020

Aida Sukalic Vedrana Komlen

SEE PROFILE SEE PROFILE

doctoral thesis View project

The user has requested enhancement of the downloaded file.

Bibliografija: str. 159-169.

Univerzitet “Džemal Bijedić”, Agromediteranski fakultet, Mostar, 2020. godina

Univerzitet “Džemal Bijedić”, Agromediteranski fakultet, Mostar, 2020. godina

Univerzitet “Džemal Bijedić”, Agromediteranski fakultet, Mostar, 2020. godina

Univerzitet “Džemal Bijedić”, Agromediteranski fakultet, Mostar, 2020. godina

Univerzitet “Džemal Bijedić”, Agromediteranski fakultet, Mostar, 2020. godina

Univerzitet “Džemal Bijedić”, Agromediteranski fakultet, Mostar, 2020. godina

Univerzitet “Džemal Bijedić”, Agromediteranski fakultet, Mostar, 2020. godina

Sigurnost hrane jedno je od strateških pitanja i u zemljama Evrope. Obzirom na

Prisutnost kontaminacije može biti slučajna, ali i namjerna, kao u slučajevima

1. A.E. Desjardins, R.H. Proctor, Molecular biology of Fusarium mycotoxins,

51. 41. Milićević Dragan, Nedeljković-Trailović Jelena, Mašić Zoran,

61. Nora A. Foroud, François Eudes Trichothecenes in Cereal Grains

85. Weidenbörner, M. (2001). Encyclopedia of food mycotoxins. Springer

Popis tabela, slika i grafikona:

Tabela1. Maksimalno dozvoljene koncetracije MDK za mikotoksine .... Error! Bookmark

Univerzitet “Džemal Bijedić” Mostar, 2020. godina

Tabela 26. Shema uzorkovanja žitarica i proizvoda od žitarica za analizu mikotoksina

Univerzitet “Džemal Bijedić” Mostar, 2020. godina

View publication stats

You might also like