LUYỆN THI : CHIẾC LƯỢC NGÀ

NGUYỄN QUANG SÁNG

Câu 1 : Cho đoạn trích:

“Con bé thấy lạ quá, nó chớp mắt nhìn tôi như muốn hỏi là ai, mặt nó bỗng tái đi, rồi
vụt chạy và kêu thét lệ: “Má! Má!”. Còn anh, anh đứng sững lại đó, nhìn theo con, nỗi
đau đớn khiến mặt anh sầm lại trông thật đáng thương và hai tay buông xuống như bị
gãy”
(Ngữ văn 9, tập một, NXB Giáo dục 2009, tr 196)
a. Đoạn trích trên được rút từ tác phẩm nào, của ai? Kể tên hai nhân vật được người kể
chuyện nhắc đến trong đoạn trích

Đoạn trích trên được rút từ tác phẩm “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng. 2
nhân vật được người kể chuyện nhắc đến trong đoạn trích là bé Thu và ông Sáu

b. Xác định thành phần khởi ngữ trong câu: “Còn anh, anh đứng sững lại đó, nhìn
theo con, nỗi đau đớn khiến mặt anh sầm lại trông thật đáng thương và hai tay
buông xuống như bị gãy”

Thành phần khởi ngữ : “Còn anh”

c. Lẽ ra cuộc gặp mặt sau tám năm xa cách sẽ ngập tràn niềm vui và hạnh phúc nhưng
trong câu chuyện, cuộc găp ấy lại khiến nhân vật “anh” “đau đớn”. Vì sao vậy?

Bởi vì, ông Sáu xa nhà từ khi con gái chưa đầy một tuổi. Sau tám năm, bây giờ ông
mới được trở về để gặp con. Ông hồi hộp, phấp phỏng, hi vọng được ôm con vào
lòng. Nhưng trái với những gì ông mong đợi, bé Thu không nhận cha, thậm chí còn
sợ hãi, hoảng sợ trước sự có mặt của ông.
d. Hãy viết một đoạn văn nghị luận khoảng 12 câu theo phép lập luận quy nạp làm rõ
tình cảm sâu nặng của người cha đối với con trong tác phẩm trên, trong đoạn văn có
sử dụng câu bị động, phép thay thế (gạch dưới câu bị động và những từ ngữ dùng
làm phép thay thế)

Tình cảm sâu nặng, thắm thiết của người cha là ông Sáu đối với con là bé Thu trong
tác phẩm “Chiếc lược ngà” đã được Nguyễn Quang Sáng khắc họa và thể hiện rất rõ
qua nhiều chi tiết. Ông Sáu đi chiến trường khi bé Thu chưa đầy một tuổi, suốt thời
gian đó, ông không lúc nào nguôi nhớ con. Sau tám năm xa cách, ông Sáu được về
thăm nhà, ông tưởng tượng sẽ được ôm con vào lòng, được nghe tiếng gọi “Ba” của
đứa con. Thế nhưng, bé Thu không nhận ra cha và nhất định không chịu nhận ông
Sáu là cha, mặc cho mọi người khuyên nhủ, giải thích. Đến khi bé Thu nhận ra thì
cũng là lúc ông Sáu phải trở về đơn vị. Lúc chia tay, ông Sáu hứa sẽ trở về và tặng
bé Thu cây lược ngà. Ở chiến trường, dù sống chết hiểm nguy, ông Sáu vẫn luôn
nhớ lời con dặn “Ba về, ba mua cho con một cây lược nghe ba!” Điều đó thúc giục
ông làm một chiếc lược ngà. Ông đã dồn tất cả tình yêu, nỗi nhớ con vào việc làm
cây lược ấy. Ông làm vào những lúc rảnh rỗi, ông cẩn thận cưa từng chiếc răng
lược, tỉ mẩn khắc từng nét “Yêu nhớ tặng Thu, con của ba” Chiếc lược trở thành
 một vật quý giá, làm vơi đi nỗi ân hận của ông vì từng đánh con. Nhìn cây lược, ông
lại nhớ và khát khao mong được gặp con. Đặc biệt, chiếc lược trở thành một kỉ vật
thiêng liêng nuôi dưỡng tinh thần chiến đấu cho người chiến sĩ. Khi bị thương nặng,
chỉ đến khi gửi lại chiếc lược ngà cho bác Ba và phải nghe được lời hứa của người
đồng đội “Tôi sẽ trao tận tay cho cháu” thì ông Sáu mới yên tâm nhắm mắt ra đi. Từ
các tình huống truyện trên, tác giả đã cho người đọc cảm nhận được tình yêu thương
vô bờ bến, đậm sâu của người cha với đứa con của mình sau nhiều năm xa cách

Câu 2 : Trong tác phẩm « Chiếc lược ngà » của nhà văn Nguyễn Quang Sáng, đoạn ghi lại
cảnh chia tay của cha con ông Sáu có đoạn viết : « Nhìn cảnh ấy, bà con xung quanh có
người không cầm được nước mắt, còn tôi bỗng thấy khó thở như có bàn tay ai nắm lấy
trái tim tôi ».
a. Vì sao khi chứng kiến cảnh này, bà con xung quanh và nhân vật « tôi » lại có cảm
xúc đó ?
Ông Sáu phải chịu đựng quá nhiều sự hi sinh, mất mát : chiến tranh khiến cho ông mang
một nỗi đau về thể xác và trong những ngày phép ngắn ngủi ở nhà, ông lại phải chịu thêm
nỗi đau tinh thần do bé Thu nhất quyết không chịu nhận ông là cha, không gọi một tiếng
“ba” mà ông hằng khao khát suốt 8 năm trời. Trong buổi sáng trước giờ phút ông Sáu lên
đường, thái độ và hành động của bé Thu đã đột ngột thay đổi hoàn toàn. Lần đầu tiên Thu
cất tiếng gọi “ba” và tiếng kêu như tiếng xé, rồi “nó vừa kêu vừa chạy thót lên và dang hai
tay ôm chặt lấy cổ ba nó”, “Nó hôn ba nó cùng khắp. Nó hôn tóc, hôn cổ, hôn vai và hôn
cả vết thẹo dài bên má của ba nó nữa”, “hai tay nó siết chặt lấy cổ, chắc nó nghĩ hai tay
không thể giữ được ba nó, nó dang cả hai chân rồi cấu chặt lấy ba nó, và đôi vai nhỏ bé
của nó run run”. Như vậy, cho đến lúc chia tay vợ con lần thứ hai để bước vào một cuộc
chiến đấu mới, ông mới được một khoảnh khắc hạnh phúc quá ngắn ngủi. Trước cử chỉ
của bé Thu, “anh Sáu một tay ôm con, một tay rút khăn lau nước mắt rồi hôn lên mái tóc
con”. Đó là giọt nước mắt sung sướng, hạnh phúc của một người cha cảm nhận được tình
ruột thịt từ con mình. Thì ra trong đêm về nhà ngoại, Thu đã được bà giải thích về vết thẹo
làm thay đổi khuôn mặt ba nó. Sự nghi ngờ bấy lâu được giải toả và ở Thu nảy sinh một
trạng thái như là sự ân hận, hối tiếc. Vì thế trong giờ phút chia tay với cha, tình yêu và nỗi
nhớ mong với người cha xa cách đã bị dồn nén bấy lâu, nay bùng ra thật mạnh mẽ và hối
hả, cuống quýt, có xen lẫn cả sự hối hận. Chứng kiến những biểu hiện tình cảm ấy trong
cảnh ngộ cha con ông Sáu phải chia tay, có người không cầm được nước mắt và người kể
chuyện thì cảm thấy như có bàn tay ai nắm lấy trái tim mình.

b. Người kể chuyện ở đây là ai ? Cách chọn vai kể đã góp phần như thế nào vào sự
thành công của tác phẩm ?
Truyện được trần thuật theo lời của ông Ba – người bạn ông Sáu, nhân vật “Tôi”,
người đã chứng kiến những cảnh ngộ éo le của cha con ông. Cảnh ngộ ấy đã gợi lên
bao nhiêu xúc động ở nhân vật kể chuyện : “tiếng kêu của nó như tiếng xé, xé sự im
lặng và xé cả ruột gan mọi người, nghe thật xót xa. Đó là tiếng “ba” mà nó cố đè
 nén trong bao nhiêu năm nay, tiếng “ba” như vỡ tung ra từ đáy lòng nó”. Lòng trắc
ẩn, sự thấu hiểu những hi sinh mà bạn mình phải chịu đựng khiến cho ông “bỗng
thấy khó thở như có bàn tay ai nắm lấy trái tim”. Chọn nhân vật kể chuyện như vậy
khiến cho câu chuyện trở nên đáng tin cậy hơn. Người kể chuyện lại hoàn toàn chủ
động điều khiển nhịp kể theo trạng thái cảm xúc của mình, chủ động xen vào những
ý kiến bình luận, suy nghĩ để dẫn dắt sự tiếp nhận của người đọc, người nghe.

c. Cảm nghĩ của em về nhân vật ông Sáu bằng một đoạn văn 8 câu theo mô hình diễn
dịch.

Dưới ngòi bút của Nguyễn Quang Sáng, chi tiết Ông sáu hi sinh cố trao chiếc lược
cho đồng đội để gửi cho con trong truyện ngắn "Chiếc lược ngà " là chi tiết gây xúc
động lòng người. Bởi vì khi trở lại chiến khu nổi day dứt ân hận ám ảnh ông vì nóng
giận đánh con Nhớ lời con con dặn: "Ba về mua cho con cây lược" ông đã cất công
làm cho con một chiếc lược.Bao yêu thương nhớ nhung con ông đều dồn vào việc
làm chiếc lược ngà. Chiếc lược đối với ông như một kỉ vật kết tinh tình phụ tử mộc
mạc mà đằm thắm, đơn sơ mà diệu kì. Thể hiện tình cha con thiêng liêng bất diệt
mà kẻ thù không thể nào tàn phá, chia cắt được. Đến những chi tiết cuối cùng của
cuộc đời, anh sáu cũng chỉ nghĩ đến con và chỉ khi người bạn hứa sẽ trao tận tay cho
con chiếc lược thì anh mới yên lòng nhắm mắt có thể thấy ông sáu là người chiến sĩ
cách mạng sẵn sàng hi sinh thân mình vì sự việc giải phóng dân tộc.

d. Kể tên hai tác phẩm khác viết về đề tài chống Mĩ, ghi rõ tên tác giả ?
Bài thơ về tiểu đội xe không kính – Phạm Tiến Duật
Đồng chí – Chính Hữu

Câu 3 : ( 7 điểm ) Khi chia tay với ông Sáu, bé Thu (nhân vật chính trong truyện “Chiếc
lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng) đã nói:
- Ba về ! Ba mua cho con một cây lược nghe ba!
a) Câu nói trên của bé Thu tiếp nối theo sự việc nào trong tác phẩm? Hãy nêu tóm tắt sự
việc đó. (1đ)
Câu nói bé Thu tiếp nối tình huống 2 của truyện : Ông Sáu ở chiến khu làm lược cho bé
Thu.
-Sau khi trở lại chiến khu ông Sáu đã rất ân hận vì đã ko kìm nén được bản thân mà ra tay
đánh bé Thu. Hôm sau, ông Sáu kiếm 1 chiếc ngà to và kì công như 1 người thợ làm ra
chiếc lược cho bé Thu. Trên đó còn khắc thêm dòng chữ : "Yêu nhớ Thu con của ba" .
Nhưng chưa kịp trao tận tay cho bé Thu thì ông Sáu đã hi sinh trong 1 trận càn. Trong giây
phút sinh tử cuối cùng ông Sáu dồn hết sức mình lấy chiếc lược trong túi trao cho người
bạn của mình nhờ đưa tận tay cho bé Thu.
b) Vì sao câu chuyện về tình cha con cảm động trong chiến tranh lại được Nguyễn Quang
Sáng đặt tên là « Chiếc lược ngà » ? Nó góp phần thể hiện những ý nghĩa gì của tác phẩm?
(1đ).
Nhan đề của tác phẩm thường bộc lộ chủ đề của truyện hoặc ít nhiều nói tới cốt truyện…
“Chiếc lược ngà” của nhà văn Nguyễn Quang Sáng là một nhan đề giản dị và sâu sắc.

-Chiếc lược ngà là kỉ vật thiêng liêng của tình cha con sâu nặng. Với bé Thu : ban đầu là
ước mơ của một cô bé 8 tuổi, một ước ao rất giản dị, trong sáng, rất con gái. Có lẽ đó
cũng là món quà đầu tiên nhưng cũng lại là món quà cuối cùng người cha tặng cho cô con
gái bé bỏng. Nó là tất cả tình yêu thương, kỉ niệm của ba dành cho Thu khi ba hi sinh.
Với bé Thu, chiếc lược ấy chính là hình ảnh người cha (trong tâm khảm)

- Với ông Sáu : Những ngày xa con ở chiến khu, bao nhiêu nhớ thương, day dứt, ân hận
và cải cái niềm khát khao được gặp con, anh dồn cả vào việc làm chiếc lược ngà rất tỉ
mẩn, rất cẩn thận (dũa từng chiếc răng lược chau chuốt). Dường như khi dũa từng chiếc
răng như vậy, anh cũng bớt áy náy vì đã đánh con, đã không phải với con. Cây lược làm
xong, mỗi khi thương nhớ con, anh lại ngắm nhìn cây lược. Phải chăng với người cha,
chiếc lược nhỏ xinh xắn ấy cũng là hình ảnh cô con gái bé bỏng. Và trước khi anh Sáu hi
sinh, chiếc lược ngà chính là lời trăn trối anh gửi lại, là tất cả tình cảm của người cha
dành cho con, cho gia đình.

d) Từ sự việc nối tiếp theo lời nói trên của nhân vật bé Thu, em có suy nghĩ gì về tấm lòng
và tình cảm của ông Sáu – một người cha, một người lính với đứa con gái yêu quý của
mình? Hãy trình bày những suy nghĩ đó của em bằng một đoạn văn T – P- H có độ dài từ
10 đến 12 câu. Trong đoạn có sử dụng một phép liên kết câu thích hợp. Câu kết đoạn là
một câu cảm thán. (4đ).

Câu 4 : Trong giờ phút cuối cùng, không còn đủ sức trăng trối lại điều gì, hình như chỉ
có tình cha con là không thể chết được, anh đưa tay vào túi , móc cây lược , đưa cho tôi
và nhìn tôi một hồi lâu. Tôi không đủ lời lẽ để tả lại cái nhìn ấy, chỉ biết rằng, cho đến
bây giờ, thỉnh thoảng tôi cứ nhớ lại đôi mắt của anh.
- Tôi sẽ mang về trao tận tay cho cháu.
Tôi cúi xuống gần anh và khẽ nói. Đén lúc ấy anh mới nhắm mắt đi xuôi.
a. Đoạn trích nằm trong tác phẩm nào? Của ai ?Nêu hoàn cảnh sáng tác ?Trong văn
bản, nhà văn đã xây dựng được những tình huống truyện rất có ý nghĩa. Đó là
những tình huống nào ? Nêu ý nghĩa của việc xây dựng tình huống ấy trong việc thể
hiện chủ đề của tác phẩm.
- Đoạn trích nằm trong tác phẩm “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng
-  “Chiếc lược ngà” viết năm 1966, tại chiến trường Nam Bộ trong thời kì kháng
chiến chống Mĩ và được đưa vào tập truyện cùng tên

Truyện được xây dựng trên hai tình huống cơ bản:

●    Tình huống 1: Đó là cuộc gặp gỡ của hai cha con ông Sáu sau tám năm xa cách,
nhưng thật trớ trêu là bé Thu không nhận cha, đến lúc em nhận ra và biểu lộ tình cảm
thắm thiết thì ông Sáu lại phải lên đường.

●    Tình huống 2: Ở khu căn cứ, ông Sáu dồn tất cả tình yêu thương và lòng mong nhớ
đứa con vào việc làm cây lược ngà để tặng con, nhưng ông đã hi sinh khi chưa kịp trao
món quà ấy cho con gái.

⇒   Như vậy, nếu ở tình huống thứ nhất bộc lộ tình cảm mãnh liệt của bé Thu với cha, thì
tình huống thứ hai lại biểu lộ tình cảm sâu sắc, thắm thiết của ông Sáu với con. Tình
huống truyện ở đây mang đầy kịch tính chứa đựng nhiều yếu tố bất ngờ. Đó là những tình
huống ngẫu nhiên song lại rất phổ biến, những tình huống đầy éo le mà chúng ta thường
gặp trong chiến tranh. Song đặt các nhân vật của mình vào các tình huống ấy, nhà văn
muốn khẳng định và ngợi ca: tình cha con thiêng liêng, sâu nặng như một giá trị nhân bản
sâu sắc. Tình cảm ấy càng cao đẹp trong hoàn cảnh chiến tranh.

b. Chỉ ra một câu văn có sử dụng thành phần tình thái trong đoạn văn trên.( gạch chân
dưới thành phần tình thái)

c. Nhà văn đã sử dụng phép tu từ gì trong câu : “ Đến lúc ấy . anh mới nhắm mắt đi
xuôi” ? Nêu tác dụng của phép tu từ đó. Theo em, vì sao khi nghe xong lời hứa của
bác Ba, ông Sáu mới “nhắm mắt đi xuôi” ? Cụm từ “nhắm mắt đi xuôi” giúp em
liên tưởng đến thành ngữ nào ?

- Phép tu từ nói giảm nói tránh "nhắm mắt đi xuôi".Cách nói này góp phần làm giảm đi sự
đau thương, mất mát cho sự ra đi của ông Sáu
- Nghe xong lời hứa của bác Ba ông Sáu mới "nhắm mắt đi xuôi" vì đó là khi ông Sáu tin
tưởng rằng ước nguyện cuối cùng của mình sẽ được thực hiện. Ông tin rằng chiếc lược ngà
mà ông hứa với con gái ngày ra đi, chiếc lược mà ông miệt mãi, tỉ mỉ khắc lên dòng chữ "
Yêu nhớ tặng Thu con của ba" sẽ đến tay đứa con gái bé bỏng mà ông hằng yêu thương
ấy.

d. Viết đoạn văn Tổng-Phân -Hợp nêu cảm nhận về người cha qua đoạn trích trên.

Câu 5 : Cho đoạn văn :

“Con bé hét lên, hai tay nó siết chặt lấy cổ , chắc nó nghĩ hai tay không thể giữ được ba
nó, nó giang cả hai chân rồi câu chặt lấy ba nó, và đôi vai bé nhỏ của nó run run.”
(Chiếc lược ngà – Nguyễn Quang Sáng)
a. Hành động của bé Thu nhằm mục đích gì ? Tại sao bé Thu lại có hành động quyết
liệt đến như vậy ?
 Hành động của bé Thu muốn thể hiện tình yêu thương sâu đậm, thắm thiết, lưu
luyến và sự níu giữ không muốn cho cha đi. Bé Thu có hành động quyết liệt vậy là
do bà ngoại đã kể cho cô bé về tất cả sự thật, về vết sẹo để rồi bé Thu nhận ra ông
Sáu chính là cha mình và chính nội tâm cô bé dần bộc lộ ra tình yêu và sự gắn kết
sâu sắc với ông Sáu trong ngày ông phải ra đi khiến cô bé thể hiện ra những hành
động như vậy.
b. Người kể chuyện trong tác phẩm này là ai ? Việc chọn ngôi kể như thế có tác dụng
gì ?
Người kể chuyện trong tác phẩm này là bác Ba – ngôi kể thứ ba. Việc này giúp
người đọc có cái nhìn bao quát và hiểu rõ hơn về mối quan hệ cũng như tình cảm
cha con thắm thiết giữa ông Sáu và bé Thu cũng như nó tạo dựng nên tình huống
truyện rộng hơn
c. Phân tích nghệ thuật tổ chức tình huống của nhà văn trong tác phẩm.
d. Câu văn dưới đây có một số lỗi về chính tả , ngữ pháp :
“Trong đoạn trích Chiếc lược ngà không chỉ thể hiện tình cảm của người cha dành cho
con. Qua đoạn trích ấy còn cho ta thấy tình yêu cha thắm thiết của đứa con thơ ngây”.
+ Hãy sửa lại các lỗi đó và chép lại cho đúng.
+ Nếu câu văn trên là những câu mở đầu cho một đoạn văn thì theo em, đề tài của đoạn
văn đó là gì?
+ Hãy viết đoạn văn về đề tài đó, sao cho:
-Câu đã sửa là câu mở đoạn .
-Phần thân đoạn gồm 10 câu, trong đó có một lần sử dụng lời dẫn trực tiếp.
-Phần kết đoạn là một câu cảm thán.
-Cho biết cách trình bày nội dung đoạn văn vừa viết.