‫مهرزاد طالبیان‬

‫فلزکاری‬
‫به زبان ساده فلزکاری به روند شکل دادن و تغییر شکل فلزها برای ساختن اشیای کاربردی یا زینتی میگویند‪.‬‬
‫تحقیقات‪ ‬باستان‌شناسی‪ ‬نشان داده که در عصر باستان سفال هنوز برتری خود را بر فلز نشان می‌دهد ولی به تدریج انسان‌ها‬
‫به قابلیت‌های گوناگون و خواص متعدد; فلزات از قبیل قابلیت گداز‪ ،‬سختی‪ ،‬استحکام و دوام پی برده‌اند‪ .‬به‌طوری‌که در‬
‫ساخت برخی از آالت و ادوات شکار و جنگ و کشاورزی فلز را جانشین استخوان و سنگ و چوب و سفال نموده‌اند؛‬
‫بنابراین از آغاز کاربرد فلز در هزاره هشتم پیش از میالد‪ ،‬اشیاء فلزی در‪ ‬ترکیب بندی‪ ‬و شکل‌گیری تمدن بشری سهم‬
‫عمده‌ای داشته و نقش خاصی را ایفا کرده و به عنوان جزئی از لوازم ضروری زندگی انسان‌ها همواره با او بوده‌است‪ .‬فلز‬
‫به علت ثبات‪ ،‬دوام‪ ،‬مقاومت‪ ،‬عدم ضربه‌پذیری و شکستن و باقی‌ماندن به صورت اولیه خود می‌تواند به عنوان مهم‌ترین‬
‫‪.‬مدرک در پژوهش‌های علمی‪ ،‬تاریخی‪ ،‬و باستان‌شناسی مورد استفاده قرار گیرد‬
‫تنها موردی که باعث از بین رفتن اشیاء فلزی قدیمی گردیده سودجویی افراد بی‌اطالع بوده که بخاطر طمع اشیاء فلزی‬
‫‪.‬گران‌بها را پس حفاری ذوب کرده و به صورت شمس ناب در آورده و در بازار ها فروخته اند‬
‫ساخت و تزئین دو مرحله‌ی اصلی از تولید آثار هنری فلزی است که گاه در امتداد; یکدیگر و گاهی نیز به‌صورت ترکیبی به‬
‫کار گرفته می‌شوند‪ .‬ساخت و شکل‌دهی اشیا و ظروف فلزی به سه روش «کوبشی»‪« ،‬ریختگی» و «ساز و بست» انجام‬
‫می‌شود‪ .‬روش کوبشی شامل چکش‌کاری (دواتگری)‪ ،‬ورق‌کاری و پرس و خم‌کاری است‪ .‬روش ریختگی همان قالبی است‬
‫و ملیله‌سازی‪ ،‬قفل‌سازی‪ ،‬چاقو و یراق‌آالت‌سازی نیز که در مناطق شهری و روستایی تولید می‌شود از انواع روش «ساز و‬
‫بست» به شمار می‌روند‪ .‬تزیین که در بیشتر موارد پس از ساخت و شکل‌دهی انجام می‌شود شامل‪ ‬مشبک‌کاری‪ ،‬حکاکی‪،‬‬
‫قلم‌زنی و کوفتگری است‪ .‬اگر ساخت و تزیین به صورت هم زمان انجام شود به آن «روش ترکیبی» می‌گویند که َعلَم‌سازی‬
‫‪.‬و زرگری از آن جمله‌اند‬
‫محصوالت با‪ ‬‬ ‫در شرایط کنونی فرهنگی و اجتماعی جامعه و تغییرات چشمگیر شیوه‌های زندگی از گذشته نسبت به حال این‬
‫‪:‬توجه به هدف تولید و چگونگی استفاده به سه گروه تقسیم می‌شوند‬

‫‪...‬اشیا و ظروف فلزی کاربردی مانند یراق‌آالت اسب‪ ،‬ادوات فلزی و‪1-‬‬

‫‪...‬اشیا و ظروف تزیینی مانند‪ ‬تابلوهای قلمزنی‪ ،‬زیورآالت و‪2-‬‬

‫‪...‬اشیا و ظروف فلزی کاربردی تزیینی مانند ظروف ملیله‪ ،‬قندیل‌های مشبک و‪3-‬‬

‫قابل ذکر است این آثار با توجه به نوع کاربرد و محل استفاده از شکل ظاهری متنوعی برخوردار بوده و در تزیین آن‌ها از‬
‫‪.‬انواع نقش و نگارهای سنتی استفاده شده است‬
‫کشف فلز و دست یابی به معادن آن‪ ،‬از قدیمی‌ترین زمان‌ها در ایران‪ ،‬صنعتی را پی افکند که مشخصاتی کامالً متفاوت با‪ ‬‬
‫صنعتت روز یعنی سفالگری داشت‪ .‬تاریخ ‪ ۷۰۰۰‬سال فلزکاری درایران گواه روشنی بردستیابی هنروران ایران به هنری‬
‫‪.‬تازه و تکامل آن در طی دها قرن گذشته‌است‬
‫براساس بررسی‌های باستان شناختی و کشف اشیاء متنوع فلزی دوران تاریخی را می‌توان دوران شکوفائی هنر فلزکاری در‬
‫‪.‬ایران دانست‪ .‬زیرا تنوع فلزات استفاده از نقوش و طرح‌های زیبا‪ ،‬غنای تازه‌ای در این دوران به این هنر بخشیده‌است‬
‫درمیان بارزترین و مهم‌ترین دستاوردهای هنر و فناوری ایرانیان باستان باید از اشیاء ساخته شده از طال‪ ،‬نقره و‪ ‬برنز‪ ‬نام‬
‫‪.‬برد که از ظرف و سالح گرفته تا جواهرات‪ ،‬زیورهای لباس و سایر زیورآالت شخصی را دربرمی گیرد‬

‫آثار فلزی خلق شده در دوره‌های مختلف حاصل سنت‌های فرهنگی مشترک بوده که در ان عناصر ایرانی اغلب با عناصر‬
‫‪.‬نواحی همجوار تلفیق شده و سبک‌های جدیدی را به وجود آورده‌است‬
‫‪:‬مواد اولیه برای فلز کاری‬
 ‫س;ن;گ; ها;ی;ی; ک;ه; د;ر; خو;د; د;ا;ر;ا;ی; م;قا;د;ی;ر;ی; ف;ل;ز; هس;ت;ن;د; ‪ ۷۰‬د;ر;ص;د; م;ا;د;ه; ا;و;ل;ی;ه; ا;ی;ن; ص;ن;ع;ت; را; ف;ر;ا;ه;م; می; ک;ن;ن;د; ک;ه; پ;س; ا;ز;‬
‫‪.‬ج;د;اس;ا;زی; د;ر; ص;ن;ا;ی;ع; م;خ;ت;ل;ف; ب;ه; ک;ار; گ;ر;ف;ت;ه; خو;ا;ه;د; ش;د;‬

‫سا;خ;تا;ر; ب;ی;ش;ت;ر; ف;ل;ز;ات; ش;ا;م;ل; د;و; شک;ل; م;خ;ل;وط; و; ی;ا; ت;ر;ک;ی;ب; ش;ی;م;ی;ا;ی;ی; م;ی; ب;اش;د; ه;م;ا;ن;ن;د; م;ا;ال;ک;ی;ت;‪;،‬ک;و;ل;ی;ن;‪;،‬ب;و;ر;ن;ی;ت;‪;،‬آ;ر;و;ز;ی;ت; و;‬
‫‪.‬ک;ال;ک;و;پ;ی;ر;ی;ت;(;س;ن;گ; ز;ی;ب;ا; ب;ا; ر;گ;ه; ها;ی; ط;ال;ی;ی; ما;ن;ن;د; ک;ه; ا;غل;ب; ا;ی;ن; ر;گ;ه; ه;ا; ب;ا; طال; ا;ش;ت;ب;ا;ه; گ;ر;ف;ت;ه; م;ی; ش;و;د;);‬

‫م;ر;اح;ل; ج;د;اس;ا;زی; ف;ل;ز;ات; م;ت;ف;ا;وت; ا;ست;؛;و;ل;ی; ا;غ;لب; آ;ن;ه;ا; ر;ا; با; گ;ر;م;ا;د;ه;ی; ز;ی;ا;د; ا;ز; هم; ج;د;ا; م;ی; ک;ن;ن;د;و; ب;ر;خی; د;ی;گ;ر; هم; د;ر; ط;ی;‬
‫‪.‬وا;ک;ن;ش; ها;ی; ش;م;یا;ی;ی; خ;ال;ص; س;از;ی م;ی; ش;و;ن;د;‬

‫‪:‬ا;ن;و;ا;ع; ف;ل;ز;ات;‬

‫‪;.1‬ف;لز;ا;ت; س;یا;ه; و; آ;ل;یا;ژ; د;ه;ن;د;ه; (;ب;ا; ه;م; آ;م;ی;ز;);‪ ;:‬آ;ه;ن; ‪ ;،‬م;ن;گ;ن;ز; ‪ ;،‬ک;ر;وم; ‪ ;،‬ت;ی;ت;ا;ن; ‪ ;،‬و;ن;ا;د;ی;م;‪ ;،‬ن;ی;ک;ل; ‪ ;،‬ک;و;ب;ا;لت; ‪ ;،‬ول;فر;ا;م; و; غ;ی;ر;ه;‪;.‬‬
‫‪.2‬فلزات رنگی‪ :‬آلومینیوم ‪ ،‬مس ‪ ،‬روی ‪ ،‬سرب ‪ ،‬قلع ‪ ،‬سرمه‪ ،‬بیسموت و جیوه ‪.‬‬

‫‪.3‬فلزات نجیب‪ :‬طال ‪ ،‬نقره‪ ،‬فلزات گروپ پالتین پالدیم ‪ ،‬ایریدیم ‪ ،‬رودیم ‪ ،‬روتینیم ‪ ،‬اوسمیم‪.‬‬

‫‪.4‬عناصر رادیواکتیو‪ :‬اورانیم‪،‬رادیم ‪ ،‬توریم ‪.‬‬

‫‪.5‬فلزات نادر‪ :‬لیتیم‪ ،‬بیریلیم ‪ ،‬روبیدیم ‪ ،‬سیزیم‪ ،‬هافنیم‪ ،‬سکاندیم ‪ ،‬گالیم ‪ ،‬رینیم ‪ ،‬کادمیم ‪ ،‬اِندیم ‪ ،‬تالیم ‪ ،‬جرمنیم ‪ ،‬سیلینیم ‪،‬‬
‫تیلوریم ‪ ،‬تانتالیم ‪ ،‬نیوبیم و سرکونیم ‪.‬‬

‫‪.6‬عناصر فلزی نادر خاکی‪ :‬لنتان ‪ ،‬سیریم ‪ ،‬پرازیدیم ‪ ،‬نیودیم ‪ ،‬پرومیتیم ‪ ،‬سماریم ‪ ،‬ایتیریم‪ ،‬یوروپیم ‪ ،‬گادونیم ‪ ،‬تیربیم ‪،‬‬
‫دیسپروزیم ‪ ،‬هالمیم ‪ ،‬ایربیم ‪ ،‬تولیم ‪ ،‬ایتیربیم و لوتیسی‪.‬‬

‫فلز کاری در ایران در دوره های مختلف‪:‬‬

‫دوره هخامنشی‬
‫ا;م;پ;ر;اط;و;ر;ی; هخ;ا;م;ن;ش;ی;ا;ن; ت;و;سط; س;ل;سل;ه; پ;ا;د;ش;ا;ها;ن; ه;خ;ا;م;ن;شی; ک;ه; د;ر; ا;یا;ل;ت; پ;ار;س; و;ا;ق;ع; د;ر; ج;ن;وب; غ;ر;ب;ی; ا;ی;ر;ا;ن; سا;ک;ن; ب;و;د;ن;د;‬
‫پ;ا;ی;ه; گ;ذ;ا;ر;ی; گ;ر;د;ی;د;‪;.‬د;ر; د;و;ر;ه; ه;خا;م;ن;ش;ی; ف;ل;زا;ت;ی; چ;و;ن; ط;ال; ‪ ;،‬ن;قر;ه; ‪ ;،‬ب;ر;ن;ز; و; آ;ه;ن; د;ر; س;اخ;ت; ظر;و;ف; و ا;د;و;ا;ت; ج;ن;گی; و; ی;ا;‬
‫ز;ی;ور;آ;ال;ت; ت;ز;ئ;ی;ن;ی; م;ور;د; اس;ت;ف;ا;د;ه; ق;ر;ار; م;ی; گ;ر;ف;ت;‪ ;،‬ن;م;و;ن;ه; ها;ی; م;ت;ع;د;د;ی; ا;ز; ا;ی;ن; اش;ی;ا; ا;ز; م;ی;ر;اث; ه;ن;ر; ف;ل;ز;ک;ار;ی; ا;ی;ر;ا;ن; او;ل;ی;ه;‬
‫‪...‬ی;ا;فت; ش;د;ه; ا;ست; م;ا;ن;ن;د; ک;ا;س;ه; ها;ی; ل;ب;ه; د;ا;ر; و;ک;م; ع;م;ق; ب;ر;ای; ن;و;ش;ی;د;ن;ی; ها;‪;،‬ا;ش;ی;ای; ت;ز;ئ;ی;ن;ی;‪;،‬ج;و;ا;ه;ر;ا;ت; ‪;،‬ت;ز;ئ;ی;ن;ا;ت; ح;ی;وا;ن; ن;م;ا; و‬

‫از; ا;ب;د;ا;ع;ا;ت; د;و;ر;ه; هخ;ا;م;ن;ش;ی; م;ی; ت;و;ا;ن; ب;ه;‪ ‬ر;ی;ت;و;ن;‪ ‬ا;شا;ر;ه; ک;ر;د; ک;ه; ب;خ;ش;ی; از; آ;ن; م;ا;ن;ن;د; ش;ی;پ;و;ر; ب;ر;ای; ن;و;ش;ی;د;ن; م;ا;ی;ع;ات; س;اخ;ت;ه; ش;د;ه;‬
‫‪.‬اس;ت;‪ ;.‬ا;ی;ن; ش;ی;پ;و;ر; ب;ه; ق;س;م;ت; جل;و;ی;ی; م;ج;س;م;ه; ح;ی;وا;ن; م;ت;ص;ل; م;ی; ش;د;ه; ا;ست;‬
‫پ;س; از; ش;کل; گ;ی;ر;ی; ا;م;پ;ر;ا;ط;ور;ی; د;ر; ق;ر;ن;‪ ۶  ‬ق; م; م;ی;ر;اث; ف;ل;ز;ک;ار;ی; از; ا;ه;م;ی;ت; و;ی;ژ;ه; ا;ی ب;ر;خ;و;ر;د;ا;ر; ش;د; چ;نا;ن;چ;ه; د;ر; م;ن;ا;ب;ع;‬
‫ت;ار;ی;خ;ی; ذ;ک;ر; ش;د;ه; ا;ست; ک;ه; ب;رخ;ی; از; ن;م;و;ن;ه; ها;ی; ا;ی;ن; م;ی;ر;ا;ث; ب;ر;ای; ا;س;ت;فا;د;ه; د;ر;ب;ار; ه;خا;م;ن;ش;ی; س;اخ;ت;ه; م;ی; ش;د;ن;د; و; ی;ا; ا;غل;ب; ب;ه;‬
‫‪.‬صو;رت; ه;د;ی;ه; ب;ه; ک;شو;ر;ه;ای; ت;ا;ب;ع;ه; سل;س;ل;ه; هخ;ا;م;ن;شی; ت;ق;د;ی;م; م;ی; ش;د;ن;د;‬

‫دوره اشکانیان و سلوکیان‬

‫ک;ن;د;ر; د;ر; پ;ی; ک;شو;ر; گ;شا;ی;ی; ه;ای; خ;و;د; د;ر; سر;ز;م;ی;ن; ه;ای; آ;س;ی;ا;ی;ی;‪;،‬ا;ی;را;ن; را; ت;ص;رف; ک;ر;د; و; سل;و;ک;و;س; جا;ن;ش;ی;ن; ا;و; د;ر; ا;ی;ر;ا;ن;‬
‫‪.‬ش;د;‬

‫د;ر; سو;م;ی;ن; ق;ر;ن; پ;ی;ش; ا;ز; م;ی;ال;د; هم; ا;ر;ش;ک; ا;یا;ل;ت; پا;ر;ت; د;ر; شر;ق; ا;ی;ر;ا;ن; را; ت;ص;اح;ب; ن;م;و;د;‪;.‬ت;ن;ه;ا; چ;ن;د; ن;م;و;ن;ه; ا;ز; اش;ی;ا;ی; ب;ا;قی;‬
‫‪.‬م;ا;ن;د;ه; چ;و;ن; سا;لک;ر; و; ف;ر;ی;ر; را; م;ی; ت;و;ا;ن; م;ت;ع;ل;ق; ب;ه; ا;ی;ن; د;و;ر;ه; د;ا;ن;س;ت;‬
 ‫از; م;ی;ا;ن; م;ص;ن;و;ع;ا;ت; ف;لز;ی; ا;ی;را;ن; با;س;ت;ا;ن; ک;ه; د;ر; م;ج;م;و;ع;ه; ن;م;ا;ی;ش;گ;ا;ه; ها;ی; فر;ی;ر; و; س;ال;ک;ر; وج;و;د; د;ا;ر;د; ‪ ۳۰‬ن;م;و;ن;ه; شی;ء ا;ز; ا;ی;ن;‬
‫‪.‬اش;ی;ا;ی; م;وج;و;د; ب;ه; د;و;ر;ه; سا;سا;ن;ی; ت;ع;ل;ق; د;ا;ر;د;‬

‫ف;لز; ب;ه; کا;ر; ر;ف;ت;ه; د;ر; ا;غ;ل;ب; ن;م;و;ن;ه; ک;ا;ر;ها;ی; ف;ل;زی; د;و;ر;ا;ن; س;اس;ا;ن;ی;ا;ن; نق;ر;ه; اس;ت; ک;ه; ا;ی;ن; ن;م;و;ن;ه; ه;ا; ن;شا;ن;ه; تا;ث;ی;ر;ا;ت; آ;شک;ا;ری; ا;ز;‬
‫‪.‬ص;نا;ی;ع; رو;م;ی; و; ب;ی;ز;ا;ن;سی; ا;س;ت;‬

‫‪.‬ب;ی;ش;ت;ر; ظ;رو;ف; ن;ق;ره; ع;ص;ر; سا;سا;ن;ی; ب;ا; م;وض;و;ع;ات; ا;ن;س;ا;ن;ی; ک;ه; د;ر;و;ن; م;ا;ی;ه; م;ذ;ه;ب;ی; و; یا; س;ی;ا;سی; د;ا;ر;ن;د; آ;م;ی;خ;ت;ه; گ;ش;ت;ه; اس;ت;‬

‫دوره ساسانی‬

‫او;ل;ی;ن; شا;ه; سا;سا;ن;ی; ب;ه; ن;ا;م; ار;د;ش;ی;ر; ب;ا;ب;ک;ا;ن; د;ر; س;د;ه; د;و;م; ‪ ‬م;ی;ال;د;ی; ح;کو;م;ت; س;اس;ا;نی; ر;ا; ت;اس;ی;س; ک;ر;د; وح;ک;و;مت; س;اس;ا;ن;ی; ت;ا;‬
‫‪.‬س;ی;طر;ه; ک;ا;م;ل; اس;ال;م; ب;ر; ا;ی;ر;ا;ن; ا;د;ا;م;ه; د;ا;ش;ت;‬

‫م;د;ا;ر;ک; ب;ا;ق;ی; م;ا;ن;د;ه; ب;ا;س;ت;ا;ن; ش;نا;سا;ن; اع;م; ا;ز; سک;ه; ها; و; ک;ت;ی;ب;ه; ها;ی; ب;ه; د;س;ت; آ;م;د;ه; گ;و;ی;ا;ی; ا;ی;ن; اس;ت; ک;ه; س;رز;م;ی;ن; ها;ی; پ;ه;ن;ا;و;ری;‬
‫ت;حت; ت;س;ل;ط; حک;و;م;ت; سا;سا;ن;ی;ا;ن; ب;و;د;ه; اس;ت; و; د;ر; آ;ن; ز;ما;ن; س;اخ;ت; اش;ی;ا;ء; ف;لز;ی; ب;ه; ه;م;ر;ا;ه; د;ی;گ;ر; ه;ن;ر;ها; م;و;ج;ب; ا;فز;ا;ی;ش; ا;م;ر;‬
‫ت;جا;رت; و; ب;ا;ع;ث; پ;ی;ش;ر;فت; ا;ق;ت;ص;ا;د;ح;کو;م;ت; س;اس;ا;ن;ی; می; ش;و;د;‪ ;.‬ن;ا;گ;ف;ت;ه; ن;م;ا;ن;د; ک;ه; آ;ن;چ;ه; ر;ا; ما; ا;م;ر;ز;ه; ه;ن;ر; اس;ال;م;ی; م;ی; ن;ا;م;ی;م; ت;اح;د;‬
‫‪.‬ز;یا;د;ی; ب;ر; پ;ا;ی;ه; س;نت; و; م;ه;ا;ر;ت;ه;ای; ص;ن;ع;ت;گ;ر;ا;ن; س;اس;ا;نی; م;ی;ب;ا;ش;د;‬

‫ب;ا; ار;ت;ب;ا;ط;ات; ب;ا;زر;گ;ا;ن;ی; و; ج;نگ;ه;ا;ی; پ;ی; د;ر; پ;ی; ا;ی;را;ن;ی;ا;ن; و; رو;م;ی;ا;ن; ت;ا;ث;ی;ر;ا;ت; ف;ر;ه;ن;گی; و; ه;ن;ر;ی; سا;ی;ر; ا;ق;ل;یم; ه;ا; ب;ه; خ;صو;ص;‬
‫‪.‬رو;م; و; ی;و;ن;ا;ن; ب;ه; ا;ی;ر;ا;ن; و;ار;د; ش;د; و; ت;ا;ث;ی;ر;ات; ا;ی;ن; عو;ا;م;ل; ب;ه; خو;ب;ی; د;ر; ب;ر;خی; ا;ش;ی;اء; آ;ن; ز;ما;ن; قا;ب;ل; م;ش;ا;ه;د;ه; اس;ت;‬

‫ب;ر;ای; م;ث;ا;ل; م;ی; ت;و;ا;ن; از; ن;ق;اش;ی; ه;ای; ز;ن;ا;ن; رق;ص;ن;د;ه; د;ر; آ;ن; د;و;ر;ا;ن; ن;ام; ب;ر;د; ک;ه; ب;ار;ه;ا; ب;ه; ر;وی; ظ;ر;ف;ه;ای; ن;ق;ره; ا;ی; سا;سا;ن;ی;‬
‫ک;ش;ی;د;ه; ش;د;ه; ا;ست; ی;ا; ک;و;ز;ه; ای; ب;ا; ط;را;ح;ی; مر;د;ی; ق;د;ر;ت;م;ن;د; (;ا;ح;ت;م;ال; ه;ر;ک;و;ل;); ک;ه; د;ر; ح;ال; ن;ب;ر;د; ب;ا; ی;ک; ق;وچ; د;ی;د;ه; می; ش;و;د;ک;ه;‬
‫‪.‬طر;ح; ا;ی;ن; ک;و;ز;ه; ن;شا;ن; د;ه;ن;د;ه; ت;ا;ث;ی;ر;ا;ت; ه;ن;ر; رو;م; و; ی;و;ن;ا;ن; ق;د;ی;م; ب;ر; ه;ن;ر; س;اس;ا;ن;ی; م;ی; با;ش;د;‬

‫ه;ن;ر;ها;ی; سا;سا;ن;ی; ب;ا;ال;خ;ص; ه;ن;ر; فل;ز;ک;ا;ری; ج;زء; ه;ن;ر;ها;ی; د;ر;ب;ا;ری; ب;ه; حس;اب; م;ی; آ;ی;ن;د; ‪ ;.‬ب;ا; ا;ی;ن; حا;ل; م;م;ک;ن; اس;ت; د;ر; آ;ن; د;و;ر;ا;ن;‬
‫‪.‬ک;ار;گ;ا;ه;ه;ا;ی;ی; ب;را;ی; س;اخ;ت ا;ش;ی;اء; ه;ن;ر;ی; و; گ;را;ن; ق;ی;م;ت; د;ر;ک;ن;ا;ر; کا;خ; ها;ی; س;لط;ن;ت;ی; وج;و;د; د;ا;ش;ت;ه; اس;ت;‬

‫‪.‬د;ر; ا;ی;ن; ک;ا;ر;گا;ه;ه;ا; ا;ز; ف;لز;ا;ت;ی; م;ا;ن;ن;د; ن;قر;ه; ب;ر;ا;ی; سا;خت; ظر;ف;ه;ا;ی; م;ت;ن;و;ع; و; از; ط;ال; ب;ر;ای; ز;ر;ا;ن;د;و;د; ک;ر;د;ن; ظ;رو;ف; ا;س;تف;ا;د;ه; م;ی;ش;د;‬

‫د;ر; آ;ن; د;و;ر;ا;ن; ه;ن;ر; ها;ی; م;ر;د;م;ی; ه;م; از; ه;ن;ر;ه;ای; د;ر;ب;ا;ر;ی; سر;چش;م;ه; م;ی; گ;ر;ف;ت;ه; اس;ت; و د;ر; م;و;ار;د;ی; ک;ه; ت;و;ا;نا;ی;ی; ا;س;ت;فا;د;ه; ا;ز;‬
‫‪.‬ف;لز;ا;ت; ار;ز;ش;م;ن;د; را; ن;د;ا;ش;ت;ه; ا;ن;د; از; آ;ل;ی;اژ; ه;ا;ی;ی; کم; ق;ی;م;ت; ن;ظ;ی;ر; سف;ی;د; رو;ی; اس;ت;ف;ا;د;ه; م;ی; ک;ر;د;ن;د;‬

‫‪.‬م;ه;م; ت;ر;ی;ن; آ;ث;ا;ر; ف;لز;ی; ک;ه; ا;ز; د;و;را;ن; س;اس;ا;ن;ی; ب;ه; ج;ا م;ا;ن;د;ه; ‪ ;،‬ظر;ف;ه;ا;ی; ف;لز;ی; هس;ت;ن;د; ک;ه; ت;ع;د;ا;د;ی; از; آ;ن; ه;ا; زر;ا;ن;د;و;د; ش;د;ه; ا;ست;‬

‫ت;ع;د;ا;د;ی; از; ا;ی;ن; ظر;ف;ه;ای; ن;ق;ر;ه; ای; ح;ام;ل; ن;و;ش;ت;ه; ه;ا;ی;ی; هس;ت;ن;د; ک;ه; م;شخ;ص; ک;ن;ن;د;ه; ن;ا;م; م;ال;ک; ظ;ر;وف; و; ن;ش;ا;ن; د;ه;ن;د;ه; وز;ن; آ;ن;ه;ا;‬
‫‪.‬م;ی; با;ش;د;‬

‫‪.‬ال;زم; ب;ه; ذ;ک;ر; ا;ست; ک;ه; ت;ا; ب;ه; حا;ل ا;ط;ال;ع;ات; ق;ا;ب;ل; ت;و;جح;ی; از; م;ح;ل; سا;خت; ظ;رو;ف; ف;ل;ز; کا;ر;ی; ب;ه; د;س;ت; ن;ی;ا;م;د;ه; اس;ت;‬

‫‪:‬ا;ی;ن; ظر;وف; ش;ا;م;ل; ا;ن;وا;ع; م;خ;ت;لف;ی; م;ی;ب;ا;ش;د; ک;ه; ک;ه; م;ع;م;و;ل; ت;ر;ی;ن; آ;ن; ها; ب;ه; ص;ور;ت; ز;ی;ر; م;ی; با;ش;د;‬

‫‪ ;.1‬ب;شق;اب; ه;ا;‬
‫ب;شق;اب; ه;ا; م;ع;م;و;ال; د;ا;ر;ای; د;ی;و;ا;ر;ه; ک;و;ت;ا;ه; و; ب;ا; طر;ح; ها;ی;ی; ن;ظ;ی;ر; ش;کا;ر; شا;ها;ن; و;شا;ه; ب;ر;ت;خ;ت; ن;شس;ت;ه; ه;م;را;ه; ب;ا; خ;د;م;ت;ک;ا;ر;ا;ن; ک;ه; ب;ا;‬
‫‪ .‬پ;س; ز;م;ی;ن;ه; ا;ی; ما;ن;ن;د; پ;ی;چ;ک;ها; ‪ ;،‬ب;ر;گ; ه;ای; م;و; و; …; آ;ر;اس;ت;ه; ش;د;ه; اس;ت; ‪ ;،‬م;ی; ب;اش;د;‬

‫‪;.2‬ک;اس;ه; ه;ای; ن;ی;م;ک;ر;ه; ‪;:‬‬

‫‪.‬ا;ی;ن; ظ;رو;ف; ب;ا; ن;قش; ه;ای; م;ت;ف;ا;وت; م;ا;ن;ن;د; ن;و;ا;ز;ن;د;گ;ا;ن; ‪ ;،‬ر;قا;صا;ن; و;…; ه;م;ر;ا;ه; ب;ا; ن;قش; ه;ای; ز;م;ی;ن;ه; ای; ب;و;د;ه; اس;ت;‬

‫‪;.3‬ت;ن;گ;ه;ا; ‪;:‬‬
 ‫‪.‬از; ل;حا;ظ; شک;ل;ی; د;ا;ر;ای; ت;ن;و;ع; ز;یا;د;ی; ب;و;د;ه; ا;ن;د; و; ا;ک;ث;را; ز;ر;ا;ن;د;و;د; ش;د;ه; ب;و;د;ن;‬

‫‪;.4‬ظر;و;ف; ک;شک;و;ل;ی; ‪;:‬‬

‫‪.‬ظر;و;ف;ی; ب;ا; طر;ح; ها; و; ن;قش; ه;ای; م;ت;ف;ا;وت; ک;ه; طر;ح; آ;ن; ب;ه; شک;ل; ک;ش;ک;ول; د;ر;و;ی;ش;ا;ن; اس;ت;‬

‫‪.5‬ر;ی;ت;و;ن;ه;ا; ‪;:‬‬
‫‪.‬ظ;ر;ف;ه;ا;یی; ک;ه; ب;ر;ای; ن;و;ش;ی;د;ن; آب; ی;ا; م;ا;ی;ع;ا;ت; م;ور;د; اس;ت;ف;ا;د;ه; ق;ر;ار; م;ی; گ;ر;ف;ت;ه; ا;ست;‬

‫دوره صفویه‬

‫‪:‬ه;ن;ر; ف;ل;ز;ک;ار;ی; د;ر; د;و;ر;ا;ن; صف;و;ی;ه; ر;ا; م;ی; ت;و;ا;ن; شا;م;ل; سه; و;ی;ژ;گ;ی; م;ه;م; د;ا;ن;س;ت;‬

‫‪.‬ن;خس;ت; ا;ی;ن;ک;ه; ف;ل;ز;ک;ار;ی; د;ر; ا;ی;ن; د;و;ر;ه; ا;د;ا;م;ه; ف;ل;ز;ک;ار;ی; د;و;ر;ه; ت;ی;م;و;ر;ی;ا;ن; و; ب;ه; و;ی;ژ;ه; م;ک;ت;ب; خر;ا;سا;ن;ی; ا;ست;‬

‫‪.‬د;و;م; د;ر; ز;ما;ن; پ;ا;د;ش;ا;هی; ش;اه; ع;ب;ا;س; ی;ک;م; د;و; م;ک;ت;ب; ف;لز;ک;ا;ری; خ;ر;اس;ا;ن;ی; و آ;ذ;ر;ب;ا;ی;ج;ا;ن;ی; وج;و;د; د;ا;ش;ت;ن;د;‬

‫و; سو;م; ا;ی;ن;ک;ه; م;ک;ت;ب; خر;ا;سا;ن;ی; ت;ا;ث;ی;ر; ز;ی;ا;د;ی; ب;ر; م;ک;ت;ب; س;ن;ت;ی; ا;یر;ا;ن; گ;ذ;ا;ش;ت;ه; اس;ت;‪ ;،‬ب;د;و;ن; ا;ی;ن;ک;ه; ا;ی;ن; تا;ث;ی;ر; آش;کا;ر;ا; و; وا;ض;ح;‬
‫‪.‬ب;اش;د;‪;.‬ت;ا;ث;ی;ر; ا;ی;ن; م;ک;ت;ب; ر;ا; می; ت;و;ا;ن; د;ر; ن;م;و;ن;ه; ک;ا;ر;ها;ی; ار;ا;ئ;ه; ش;د;ه; م;شا;ه;د;ه; ن;م;و;د;‬