aa TURK FELSEFE DERNEGI YAYINI £ FELSEFE DUNYASI 2019 / KI$ |SAYI: 70 ISSN 130)NICHOLAS D’AUTRECOURT'TA APAGIKLIK VE NEDENSELLIK SORUNU else Diyos Deri, Saye 70, Kg 2019, s, 100-126 akerleme: 3.032019 Kabul 21.04.2019 Hasan AYOIN’ 1. Girig Nicholas dutrecourt (61. 1369), Sorbonne sanat fakiltesinden mezun olmus ve teoloji ve hukuk doktoru unvanintalmis, 25 Kasim 1347'de, Paris dniversite ‘oplulugu Gnunde Fransisken tarikatina mensup Bernard d/Arezzo'ya yard mektuplarin ve Exigit Ordo Executionis adh eserini yakmaya mahktim edilis bir dusunurdir’ Bu olayda, bize ulagan kimi mektuplarindant ve yine elimizde lan Exigit Ordo Executionis'ten? anlasildy kadariyla, Nicholas'mn, olasiiks bit ktapimlat ortacagin egemen paradigmasinin ve temel otoritelerinin bi ele ini yapmasinin etki oldugu anlagilmaktadir Epistemik temele dayalt las ‘esi, Renelde igine dahil edldigi Ockhamik William gelenegine dayandint® frig Ordo Executions Ingiizceye geviren Kennedy, Nicholas'in elesttiyi OMe ‘even olasiliky! dugunme biciminin, birbiriyle batiinlesmis tutark felsef bit sS- ‘tem olugturmasina engel oldugunu, uyumlulugu agik olmayan kimi disiinceleri9 elestiri baglaminda yan yz ana sunuldugunu soyler: Nicholas, ona gore. bu (44 Kalas; kendi elestirilerinin bile kesinlikten uzak olup, olasiik (probabil) Sr tan at a con ‘nde The Meat, ile snd Works of Nicholas, The Universo Treoe (xigt Ordo EXC Moet aa rc apt en BeetON ‘dogru olmasi gerekmedigini ve cogu diisiincenin elestiri esnasinda ileri strat talogtanbesleneneletire tutumun, dine felsefearasind bi aynm yaparak, ortacaginda [bn Riisd’din adi Aristoteles yorumculuguyla (commentator) dzdes- {g6re, Aristoteles’in ve Ibn Riisd'tn felsefi olarak ulastigs sonuglar,ciddi bir kanita Sey ir onmes atti Rann nto rene et 2 Seta aap eaecae ea reenter aa gaia Si oe enor et 1 ee mass ‘ana eras neato ne 1 tA Pe em tte Ce a 1 hte re a tet arm eee (Senet aca stan mina re a cen tlerome tome acer eeu Sinner ri Sc ste eeronr r eieaee ea each ae ee rae resents a aeaneen » rape oma ter ret Buln last | estesBl ate aren = FELSEFE DUNYASI| 2019/Ki§| SAYL: 70 dayanmaz;baska kanstlardan yola gkilarak pekalaonlarin wast sonuctara a, ama makul baska sonuclara da ulaslabiir ve hatta dogadaki seyler Uzering, araguirma yapanlar, onlarinkinden daha dogr sonu¢lara ulasabililer Niche, las, Batt ortagaginda uzun bir zaman iginde insa edilmis Aristotelesin otorte, sini sorgulamasinin ve onun otoritesini sarsmaya ¢alismasinin kistabk olay algilanacaginin farkandadir. Ona gore, bu yargl hig de dojru degildir;canku bie kisi, seylere iliskin 6zel bir bak agisina sahipse, baska kisilerin genisgaph gp. Tislerini elestirme hakkina sahip demektir; bu elestiri haku, bir gruba defi, herkese atti: Nicholas, séziini ettigi anlamea kendi diistincesinin de elestir den uzak olmadigins, gorislerini herkesin elestitebilecegini belirtir!" Ona gore, sounlugun bir seyi dogeu kabul etmesi,dyle distinmesi ve éyle davranmasi da, bir geyi elestirilemez kilmaz; glinkii epistemik bakimdan cogunlugun kabul hig bir seyi kamitlamaz, Bir insam felsefi bir yargiya ulastiran sey, otorite ve co {unluk deg, nesnelerin kendisine yanelme ve tikel érnekleri uygun genel kural- Jarlaiiskilendirme yetenegidir. Bu yizden, felsefialanda yargilarn bir otoriteye dayandirilarak elestiri dist olduklarmin savlanmasi kabul edilebilir bir sey de Billdic** Ona gore, ashinda otorite konusu salt felsefialanda degil, dinsel alanda dda kuskuludur; zira birisinin Tann'yla konustugu iddiasindan yola gikarak ier sUrdugu seylerin dogrulugunu talep etmesi epistemik bakimdan sorunludur.Zira Tann biriyle Konusmus olsa, konustufu kisi yasadhga bireysel deneyimin dogru oldugundan emin ble olsa, bu sadece kendisin baglar. Onu dinleyen kisi ya da kisiler, séylenenterin dogruluguna iliskin apagikha veya ézsel bir kanita sahip egillerse, duyduklart geyler kesin kanit degeri tasimaz, Dolayisyla kisi kendis gormeden, kendisi deneyimlemeden, kendisi bir seyi incelemeden herhangi bit otoriteyi Kora kértine kabul etmemelidir.” Gergekligin ve hakikatin dlgtt ot rite ya da gogunluk degildir, fenomenler ve mantiksal kanittt.* Nicholas, Oyle gérunuyor ki, Aristoteles-Ibn Rid gibi otoritelere given! sarsmak, evrene iliskin bu otoritelere dayanilarak kabul edilen bilgilerin kesilik ve zorunluluk tasimayip, sadece olast olduklanint gostermek icin, neden-sonus iliskisini temel alan nedensellik ikesini tartismanin odagi haline getiie"” Kim! 1 Weholas of Asrecour, The Unverse Tate, 31-32 15 Nicholas of Auecout, The Unvesa eats, 32-32 1 choos of Aurecout, The Uivesal eat, 80 87 Naot Raecau, The Uni Tetse,536:97 Leonard A. Kennedy, Life and Werks 7 18 tehols of Aurecou, The UnwerslTratse, 50 19 Nehols af Auvecort, The Url eases, 149 1 elas of tect Te Fete? Berard rena Eisler arr: L Me Ris Nols of arco 8 ‘espandence Wi Master Ges ond Brnrd of ares Kinde Bl, Leen Nen vom KS 4657 Ncls of tract, “The Second Lee omar Seas Eps A Beara andr Me ik, Mehl of Aurecour His Cmrespondnce Wt aster ls 07d BE rezone. Bri Laden New York, Kan ova neNicholas Daurecourta Apacklk ve Nedensllik Soruns ter, onun nedenseliktartigmasiny, dol nedenleriyadsiip tek nedenin Tan cldugunu gostermek icin yaptiir, kimiert ise buna epistemic olarak kesilik arayisnin yol acim ilerisirerler.Birinelgrupta yer alanlar, onun disincele: rini, Gazzlci aranedenciigin(vesilecigin)Hristiyan ortagandaki jedi olarak yorumlarken, ikinci grupta yer alanlar, onu ortaragin Hume'u (a medieval Hume) olarak selamilarlar" Bu yaklagimlardan hangisinin daha dogru oldugunt sdk geriye birakarak pesinen sunu séylememiz olasiir:Nicholasin neden sel elestrisinin otorite ve zorunlu olarak doju kabul eden yaygin bilgler elestrmesiyle yadsinamaz bir bagimin bulundugu apikt: Zira, biz biliyoruz hem Arstotelesgitbn Risdri felsefenin, hem de Albertus Magnus ve Thomas Aquinas gibi digtindrlerce Aristotelesci temelde Orgitlenmis Hirstiyan sko Iastisizminin ana tasiyialarindan birisi dogal nedensellik ofretisidi. Nitekim Aristoteles ve onun gérislerini Hirstyanliga uyarlayan Aquinas'm dices: ne gre, dogal nedenselik, hem varin hem de bilginin temeli durumundadu ‘Varliin temelidi; gle tim varlklar ilk nedene ulasana degin neden-sonuc lisksile birbirine bagldilar. Yan varik zinc, bir dogal nedenselzincr oa rakkkarsmiza gikmaktadi.Tanr d, gene bu dogal nedense zincir arachgy 1a gerekcelendirilmektedir. Yine Aristoteles ve Aquinas'a gore, epistemotolik bakimdan, bir seyi bilmek demek, nedenlrini bilmek demektit: Insantbilgt yanedenden sonueca ya da sonuctan nedene gidilerek elde eli Tim bunlan, torte elestirsi yapan Nicholas, felsefi mesaisinin nem ir bolumind nigia nedenseliklisksinin dogasin gbzimlemeye aytdigit angi kilmaktadir Ge lenekselbilgeligi ve geleneksel paradiamayt sarstak ve onun Kesinlk ve zorut lulukigermedigin,sadece olas oldugunu gdstermek bakumindan nedenseligin dogasinin gBziimlenisi yasamsaldr O, Ik gave ortagagin ontolojiy merkeze alp condan hareket eden tutumunun bir parca disina pkarak daha sonra Descartes'a da gozlendigi gibi, szneden ve Gznenin biliselyeilerinden hareket eder Ovle anlagiiyor ki temel inanci sudur:Fesefidizlemde varklar ve tézler Kon: sunda sbyleyebleceBimiz her sey nyibiigimize bad. Ney iligimiz ist nedenselik Ogrtisiyle yakindan isle Eger nedenselik Ofretistzorunle defitse, bu lkeden gikarsanan ve kes kabul edilen tm bilge olas olarak ST WCRSNS WARS nam Fate tion yao ee eee Kas Taha ‘tbe Yalan tar 20, 5.54457 2H Rasa “Wenolas e Ura, ese 8.19078 1-21 2 estates, Metin, gv: Ae! tesla 599 25d; Aguas, Suro Contr Genles, 6 27 1 Mehasimas 190, Ll 2X: Agunas, Summ eP 1 ure Proceedings of he Arsttelon Sac. NS, 1am abl 196 |, 981 325-3, 9833 “oseph Raby 5 Pope's al Oxo. ve andr by ater of he Engh 2 Niclas of Autrecur. Te Universo Treats. sso i tc narod eter Be 5587S | estesBl ante somes FELSEFE DONYAS!| 2019/Ki§| SAY: 70 abl etmek gerkecekaie Nicholas tim gabast 862 Konus iliskinn zoruny lmadigmgéstermeye yOnelikti Igte bu makalede, ance Nicholas'in nedenselik ¢Sztimlemesinin bir se. rimlemesiyapilara,doadak neden-sonuiliskisininzorunuluguna hang gerekgelerle yadsidig arndan, Aristotelessi varlk ve evren tasariminy -argisinds konumlandidiyatomcu vari ve evren anlayisinda, nedensel clestiisiyle tar davranipdaveanmady ve nihayet, dogal nedensligin zorunlulugunu inkarinda, kimilerinin iler strdogi gibi, teolojk nedenern scl ir etkisininolup olmadiga gésterilmeyegaliulacaktr 2. Apaciklik, Celigmezlik ve Nedenselii Nicholas’, dogal nedensellikiigkisine yonelik elestirelanalizinn daha ok Bernard‘a yazdigi mektuplarda yofunlastiji gBzlenir>* 0, konuya ‘bir ne den sadece tek bir sonus irett’tezini savundugu Exigit Ordo Executionis'n son boluminde de deginir; ancak “bir neden sadece tek bir sonug drei savini da dogal nedensellikaleyhine kullanmaya galisir2® Nedensellik ill kisint gozumledigi baglamlara bakuldiginda, epistemik kesinlik arayiginin oncelendigi sdylenebilir. Nitekim onun nedensellik iligkisini gatmlerken kullandigi odak kavramin apagikitk (evident) oldugu gorlilir.O, apaciklikla, herhangi bir kuskuya yer vermemeyr, ve ‘kesin olmay1’ kasteder2 Nicho Jas, dogrudan apavikikla, eligmeclik ikesi arasinda gigi bir bag koa. Bemara yazdiga ikinci mektupta, celigmezligin ilk ilke oldugunu, bu ike uyannea, geligik olan geylerin aya anda dogru olmayacaginin apacik oly Gunu ileri strer. Ona gore, celigmezlikilkesinin pozitif ve negatif yorurau sz konusudur, ancak her iki yorum da onun ilk ve temel ilke oldugunu gos terit:” O gayle der: Tartipmada Kendlsini gosteren ilk ey, gu ike: Celsiler, ep zamanlt olarak dogru olmazlar (contradictoria non possunt simul esse vera). Bundan "ki ey omaya gitar: Birinci ikenin nega (negative) yorumud; DUD s0r, bu ikeden Once hig gy yoktur. tkincis, aman ilkenin tak e}4 Potitf(afirmative vel positive) yorumudue; bu ise ilkenin, der her geyde® ‘once gedigin fade eder:* 24 ‘Nicholas of Autrecourt, The First Letter to Bernard. ola of Atrecaurt, Te Second Lt to Bernard, s. 58-75; Julius R. wate Werner, The ith Leer aarecouro Benard fA ‘elem nbery, The ith Leer oNchls of Areca Be 25 Nichols of cour. The Universo Tete, 149-16 24. Nichols of Autrecour The Second Leto Bernard 58-59, 27 Nich ot aco. The Second Lett Bernd $6 59 28 ‘Nichols. The Second eter to Berard 3859Nicholas Diautrecourta Apagkik ve Nedenselik Sorunu Nicholas, geligmezikilkesinden alt: teme! epistemik sonug sikar: Bi- rincisi, bu ilkeyi, temel alan her bilgi kesindir; glinki onun yanlishigint aklin dogal 1sifayla kanitlanmis gey ise, mutlak olarak ispatlanmigtir, Bu itkeden elde ettigimiz kesinlik, Nicholas'a gére, o denli giiglidir ki, tan fal gi bile onun kesinligint ortadan kaldiramaz” Ikincisi, apagik oldugu {gin kesinlik degeri tapryan onermelerin epistemik statisti yani apaciklik dereceleri arasinda herhangi bir farklilk yokiur; hepst apagiklik bakimun: dan esittit. Sadece celismezlik ilkesine indirgenmeyen nermeler kesin de- gildir: indirgenenler, ister dogrudan isterse dolayl olarak indirgensinir, esitkesinlige sahiptir. Sz gelimi, aksiyomlaradayah geometride, cikarimin heshangi bir agamasindaki Onerme, digerleriyle kargilagtinldiganda, daha az xesin degildir. Geometride uzun akil yaritme zinciri bulunsa da, tam kant- Jamalar celismezlikilkesinin 1siginda yapili. Nicholas'a gore, hangi ttrden rmantiksal ¢ikarim sz konusu olursa olsun, sonug geligmezlikilkesine in dirgeniyorsa, kuskudan uzakur ve kesinlik degeri tagit” Ogunctst tmanin esinligini bir yana birakirsak (excepta certitudine fide), ik ikenin Kesinii- i ya da ona indirgenenlerin kesinligi diginda 2agka bir kesinlik s6z Konus degildir2' DérdtinelsO, bain kayasgekillert(liqua forma sllogstic) dog: rudan ilk ilkeye indirgenmelidir.? Begincisi, her sonus (omni consequen- th, dogrudan ilk ilkeye indirgenmetir bu indirgeme icin, sonug ve Onc va tamamen (totum) ya da kismen (pars) aymt olmaldir (idem). Eger Povle Simazsa, snnucla nctlin eg zamanl olarak, geligkl bulunmaksi2in sore Gimast apepik olmaz. Alanis, apagkbk seten Ber chasumd, ik ove indiegenen somus ile 6ncal arasinda ne kadar basamak olursa olsun 100 éncalle ya tamilyle aym ya da kismen aym olmalidit™ Nicholas svaladigi lteter spagukigingeligmeclikkesiyle eld etaigini gbstermekte Pt den tien sikarimlarda, sonucun celimezikikesine indirgsiten, gerekt Fee nanmain wine soyiedikierinden, bir snucun gelimeat 6° ne indirgenmesinin iki temel kogulunun oldugu ‘anlagilmaktadir: Ya snus Gnculle bedey ya da oncilin zorunt ir pars! ola] choles se bu iki durumda, on | edip sonucu reddetmek ya da s TU aS fe dugmek demekti, $u halde S62 dip éncali kabul etmek mantiksal ccliskiye BF Nicholas, The Second Leer to Berard 60-61 3 ot ean te nn er ese ‘ce Phiosopy. 5197. 21 Nicholas The Second Lento Bernard 962-43 52. Nicholas, The Second Lert Brnard 562-4 51. Nicholas, Te Second Leer to Bears 2-83 34. Nicholas, The Second Letter to Berard. 44-68. il Melee$ FELSEFE DUNYAS! |2019/KIG | SAY: 70 konusu durumda, éncdll Kesinse, sonug da kesindir."* Sdagelimi, exer tum a ee Sen gee ene en garantisidir. $u halde, algisal-deneyimsel bilgideki apagikl-k, alg eyleminin ‘kendisiyle, bir ézne olarak algiladigimizin bilincinde olmamuzdan kaynakla- gorunmesini gerektirir ve rengi algilama eylemi, bir renk algiladigemizin farlanda olmakla dzdestir. Bu nedenle, bir renk algiladigimizi ama rengi olmadigini soylemek ya da bir renk algiladigimizin bilincinde olmadigimz} svc ont se a 2 Faro Lo oot thr Pay [37 Nicholas of Autrecourt, The Universal Treatise, s,36, ‘omnes 39 Nc. The st Let err ~ ses he rt ter 5, Frederck Copeston, Lote Medel and Rees” 49 Frederick open, Late Meo ond RenissoncePiosophy 138Nicholas Daurecourtta Apaghtk ve Nedenselik Sorunu (Nicholas), mutlak anlamda kesin, tek bie bilgi tri kabul etmistir: Dogru ddan apagikolanlar. Dogrudan apagikiik yalnizca iki durumda gece olabili Deneyle saptama ve bir seyin kendlsiyle ayms oldugunu beyan etme. Fakat olanin saptanmasi ve olanin oldugundan bagka bir sey olmadijamin teyid «isinda,insanigin gergek anlamda kesin higbir gey yoktur* Nicholas, nesneler diinyasina iligkin bilingli algularimizin ve gelisk iger meyen gikarimlarimizin apagik oldugunu savunsa da, deneyimin ve man. tuksal gikarimin, nesneler diinyasinda ‘bir seyin varlygindan baska bir seyin varligini kesin bir bigimde ¢ikarmamizaizin vermedigini’ileri surer. Algisal bilgi, nedensel bag gistermedifi gibi, mantiksal disinme de, birbirinden tumdyle farklt olan iki geyden birinin varlygim olumlarken digerinin var ginin yadsinmasinn bir celiski dogurmadigan ifade eder. Eger B, A ile ti- mile dzdes ya da onun bir parcasiysa, Ain varhgam: kabul edip Brnin var Jugum yadsimak mantuksal bakimdan agik bir celiskiyken, B, Aidan farkl ise, ayn zamanda Amun varligint kabul edip, Bruin varligim inkar etmek hig bir celiski olusturmaz:® Nicholas, Bernard’ yazdigh ikinct mektupta goyle der: Bir geyin bilindigi gergeginden sik, lk Ikeye veya ik ilkenin kesinligine indirgenmedikge, diger geylrin var oldugu gkarsanamaz.* Nicholas'n anilan epistemolojik gOzimlemesinden, neden ve nedensel lik hakkanda iki temel sonug gikmaktadir: 1) Deneyimden yola gikarak dogal neden ya da nedensel bai kavramina lallamaz. 2) Dogal neden ve neden sel bag mantksal olarak kanutlanmaz. Neden ve nedensel bag disuncest de neyimden gelmez ginkt bir nesnenin deneyimi, yalnaca o nesnenin dene ‘yimini ya da bu nesnenin bagka bir nesneyle birikte gorndigtind gostert. Bir nesnenin bast deneyiminden yada iki nesnenin birlikte gorunmesinden cnlann otesine uzamip, bir bagka jeyden sOz etmek imkansizir, Soe etsek bile, hangisinin neden, hangisinin sonu oldugu deneyim taraindan kesin clatakbelilenemea. Kald ki biz, sadece yan yana olan iki nesnenin deney mini elde ederig; onlarn arasinda dogal bir neden-sonug iligkisi oldugune fark bile edemeyiz. Nedenlerin bilgi ckarimla da elde edilemez Ede ed lei ofsa,agk sik onermelerden ve celismenlik ilkesinden cikarsanmast ered cyan bu da mim eid Tum bu druml nen Kava hin ve nedense iligkinin nea priori ne de «posterior olarakkantlanabl Tiers ta ope rte ok Borgo Yi Sona Kale ee Ae Mer Kabat toyne. ant 207» te 42 Nicholas, Te Second Late fo Baran 5040 4 Nicholas, The Second Letter to Barnard. 65. ern ofsraza 21-282 1 aR ene, eile of cosa ses Benaj FELSEFE DUNYAS!|2019%KI§| SAY: 70 sini géstermektedir; anutlanamadigigin, dogal neden-sonu¢ iligksi“olas olarak kalmaktadir:® Nicholas'n, neden-sonui iliskisinin kanstlanamaziy. ni gosterirken kullandiga argimaniarin, dnld Islam dustindra Gazzattnin kullandyjn argamantarla benzerligi oldukca dikkat gekicidir. Nitekim Gaz. zali,cl-iktisdd fl tikd'da kimi Mutezili distindrlerce savunulan dogus (te. vellid) kuramims" ve Tehafit el-Felésifede, [slam filozoflannin neden-sonug iligkisinin zoruntulugunu dile getiren 6gretilerin elestirirken, neden-sonug iligkisinin ne akalsal (a priori) ne de deneyimsel (a posteriori) olarak kanst lanabildigin ileri ster. Ona gore, iki gey arasinda zoruntu bir iiskiden sez cedebilmek icin, “bu her iki geyden birinin kabuld, otekinin kabulond, birinin reddi de otekinin reddini: birinin varlge étekinin varligani, birinin yoklugu da otekinin yoklugunu zoruntu kulnasi gereki.” Bu kogullan tastyan bir iligki, dig dinyadaki olgular alaninds degil, salt mantiksal alanda gecerliir ‘Mantiksal alandaki zoruntulugu dis diinyaya ya da nesneler diinyasina ta- simak, bilgisizlikten kaynaklanmaktadir. Neden-sonu iliskisinin zorunli- Jug deneyimsel agidan da kanitlanmaz; cinki: gézlem iki geyin yan yana ve bir arada oldugunu gosterir; yoksa birinin (sonucun) digerinden (neden den) dogdugunu degil. Gazzalt buradan yola gikarak deneyim dtinyasinda ‘mantiksal celiskitasimayan her geyin mimkin oldugunu iddia eder: 3, Nedensel Aligkanlik ve Tant ‘Nicholas, upkt Gazzli gibi, deneyim ya da nesneler dtinyasinda ‘her sey ol sidir’ dese de, biz deneyim ve nesneler dinyasim dizeni olarak alglan ne denden sonuca, yinesonuctan nedere giden gikarsamalarda bulunuruz ve bY Nicholas Dautrecouta pag ve NedenselikSoruny radi? Varlk ve olugu agiklayis, t82 ve nedensellik elegtirsiyle uyumlu tmudus? Fiziginde, dogal nedensellige ve bir fall neden olarak Tann'ya yer termekte midi? Bu sorulara yanit bulabilmek igin onun fiztk ogretisinin ‘lg ve bozulu’ ele aldygkisimlarmna ana hatlariyla bakmak gerekmek: tedir Gilson'un da hakli olarak belitigi gibi, eger bir parca ekmekte al Jam 6zellklerin ya da fenomenlerin diginda bir geyin varoldugunu kanit- layamiyorsak, bu, seyleri ve olaylan, Aristotelesei madde-form ilikisiyle aklayamayacagimz anlamina gelmektedir® Aristoteles fizigini kararl bir bigimde elestiren Nicholas'un, Exido Ordo Executionis‘in birinci bolumunde ski Yunan ve Nazim gibi erken dénem Mu'tezilf kelametlarindan etkiler tapiyan atomen bir 6gretiye yoneldigi gordlir® Onun atomcu evren tasa- rim, hem Aristoteles ilk madde anlaytgins hem de varolandan varolma- yana dogeu yénelen olug ve bozulus tanimimtelestirmesine olanak saglar. ‘Onun atomeu tasanm éncelikle fiziksel,ikinci olarak da matematikseldir.” ©,atom yerine, Islam kelémeilan gibi bolnmer parga ve daha gok da mi: ima naturalia” séacugund kullanmay! yeUler”® Ona gore atomcu evren ta sanm, en az Aristotelese evren tasarimi kadar olasiir ve variik ve olaylart, agiklama konusunda ondan daba yetkindir. Bu atomeu teoriye gre, her sey, boltinmeyen parcalar ile bu pargalann boglukta birlegmesinden meydana {gelmigtiz® Atomlann farkh tOrleri soz Konusudur ve onlar, Mu'tezii Naz- amin da dedigi gibi” boslukta bir yerden bagka bir yere sigrarlar*S onlanin sadece lokal hareketlri séz Konusudur.” Nicholas syle der Boylece, dogal geylerdesadece lokal harehet var Bu hareket dogal bir nes- renin olugumuna iin verece seklde dogal cisimlerinbirlegmesiyle ve bit araya gelmesiylesonuglanr ve bi Gnenin dogasinn olugumuna yo aarsa, ‘buna ol generation) a vel, Bunlar ayeliklaninda ise, bonus (destru tion) meydana gli. Lokal hareketeatomik pagal bel ir Konuma ba Janine, bu tirden pargaciklanin ayrimalrt hem nesnenin hareketi hem de ‘ew leon, rj Fle «0 Isa kalancarla Neha atone een Bi halagbrmas ig kz, Cistphe Grea, Moles of Aureus toms Py 17-2. hsephe Gear Nc of Areca toms Pgs, 5108 uta lard cir ayetcerz desler bebe tyre Bade rstetesin enim arsine. Notas Auten, Te Unrate. 8 v Niclas ot uct, Te Universal ens. 0 87 ee Nar naar er merlin Met 8, Keine Haat Kare” AUF eps lt 2 tara 915. 725, Nicolas of auteur The Une ee,+ 9 Oistobe Grad Nols of Aureus ‘Acme Phys 5.10 77 Niclas ot utrcou, Theres Tress 63 ~~ 5 ete inves| et sn FELSEFE DUNYAS! | 2019/KI$ | SAVE: 70, ‘onun dogal igriyle iligkisiz ise buna da degtisim (alteration) adi veriis® Burada dnemii olan, atomlarin lokal hareketle birlesmelerinde, atomik seylerebirligini veren, onlardan belili bir seyin dogmasina yolacan gyn ne oldugudur. Nicholas atomik bilesiklerden dogada garip geylerin olusma igana inandii, her seyin ede atomik bilegikler oldugunu varsaydi isin, varliklann ve dizenin onlardan nasil meydana geldigini agiklamak zorun, lulugunu hisseder. Onun bu soruna yamit iki yénlldir:O, bir yandan atom lardaki farklt Gzelliklerden yola gikan atomik bir mereolojiyi savunur, ate yandan ise, bilesimi belirleyen astralytldizsal/goksel nedenselligin belireyi ciligini gindeme getirir.” Boylelikle Nicholas, mantiksal ve deneyimsel ba Jamdan elestirdigi dogal nedensellik dgretisini, kendi atomcu yaklagiminda kullanmak zorunda kalir. Ona gore, ilinekler ana atomik yapinin bir sonucu ‘oldugu igin, ilineksel ve dzsel ozellikierin ayriminin bir yolunun oldugunu gostermek gerekir. Nicholas‘a gore, ilinekler, degigebilir olan bilesikten yi: zeysel olarak gikarsanabilen atomlar iken, Ozsel nitelikler, bilesigin varligt isin gerekli olan atomlardir. Ona gore, bilesik igin gerekli olan atomlar bilesikten ayrildiklaninda bilesigin bozulmasina yol agarlar; ilineksel ola lar ayrildiginda ise, bilesigin yapisinda bozulma olmaz. {lk tir atomlar, it atomlarinda oldugu gibi, eyleme ve harekete kaynaklik eder. Fakat ikinc tur atomlar, beyazlik gibi gelip gecici ézelliklerden bagka bir sey dedildiz ButUniin iginde bulunmaksizn butiniin varolamayacag dzsel atomlarilé onlar olmaksizin da bitin varolabilecegi ilineksel atomlar ayrim! Ne cholas igin yagamsaldir. Ozsel atomlar. bilegigin galigmasina izin verit ylzden olus dedigimiz gey, bu atomlann toplanmasi, degigim ise ilinekse! atomlarin ayrilmastyla agiklanit."" 0 séyle der, Belki de mknatisin demiri gekmesinde oldugu gibi, btlikteki bolunmezter {atomlar)baglayan ve bir arada tutan br gey var. Bu geydeki gig, ne kadat ok olursa, konu olan gey, daha uzun sore konu olarak ayakta kalir Ege? Doyle bir gc varsa, geylerin yan formel bir itkesi (quast-formal principl®) olarak adlandiilabiie Nicholas'a gore, lokal hareket, birbitleriyle uyumlu atomilann topaait® sina yol agiginda, ozsel atomlarin toplam anlamina gelen os ortaya (822 Boylelikie Nicholas, Aristotelessi anlamim elestindgy, bilincees olde! Nols Avec, Phe Universe Tats, 563 99 Cstphe Geli Mba of Aureus Amst Phys, 117 100 Cope Geach Aureos oman Pye oy 101 Neholg of Autrecour. The versa Tease 5. 68-4; Ctone ear, Nola of aurea roms Py» 7-8 ce Gra Metts 102 Meas Astecou. The Unvesal Tate. 5 83 _Nicholas Dauvecourtia Apa ve Nedenslik Serums nu varsaydigt t6z kavramint Kendi sistem iginde yeniden konumlandi. (0, nesnelerin formunu agiklarken, dese! atomlardan birisinin miknatis rol coynadigim ve diger atomlan gektiint ier ser. Bilegikteki atomlann top janmast, yari forme! bir ilke olarak ailandirdig atomun gicine bagld. Bu gig gBzUldugiinde bilesikteki diger atomilarbilesikten aynlir. Bu ato ‘mun yasayan varliklarda, tek yagamsal ike olmackginvarsayabiliia. Gunki canit variklann lima, atomlarin dagilima degtl bazt temel-ozsel parga- coklannin ayriimastdr. $u halde Nicholas'a gor, her bilesikte, ilevidiger stomlan gekmek ve onlan bir arada tutmak olan bir atom bulunmaktadi. caligmaya devam ettigisirecebilesik algulanabilir bir butun olarak varolur {aligmay: durdurdugunda ie blesikpargalanir,dagalir ve gortlmer olur'™ Burada, en can alict nokta, Grellad’n da kaydettigi gibi, Nicholas‘, sat ni ettigi van formal bir ike ilevi gdven Gzsel atomum birlegtrici ets ile astral nedenselligin bir baginin bulunmasidir. Bu bag, son gézimlemede, Nicholas'in atomeuluguuns, ay-sth ve ay alu dnya arasindaki etkilesime dlayalt hale gelir™ Buna gore, dnyadaki seylerin atomsal duzeyde bir ara ya gelerek formlarim kazanmalarinda yartformel br ike ézeligitasiyan biriegtriel atom ile yidizlann gugleririn birikteliginin énemil bi old var dir, Nicholas, yar formel br ike olan atomun iserig le astral nedense! iigin etkisini anlatmak igin dmekler de verir. Sézgelimi ateg nasil retiie? Ona gore, ates, iitma gic tarafindan dretilen (virtus calefactor) sicaKiBa ti olarak bir atesleyici gice(virtus ignitive) itiyag duyar. Bu guler ya da uvvetier, bell tirden atomlar ols d, asia yalniz baslanna eylemde bu linmazlar. Nicholas'a gore, bu guglet, goksel nconelerin devinimlerinin Os tin etileritarafindantetiklenirlr-Coakit atomik hareket, yildilar ve atom rasnda bir etkilegimi gerekirie, Ona gore atomik bileiktebulunan 646 Kendisine uygun gelen ylizéa bulunan ayn gc formal ess. As ‘stabi gunk onu ougturan acomb, idan taeketin AIP ede nedente goksel cisim,bilesikteki yar forme! bir ike lan atomunun etkisi nim cote Kenumundadir Nicholas ccorisini daha atk lm icin ates S05 Gat Iigisnt gandemee gir i seagun,hat ir Dcimnde ANTI aratigyruzgerl,ateginanmasin nat agklanz? RAAB YT Trignman! rad nee? Nicholas gor reg sadece BI Hn lat. Razgar hafif oldu zaman. Yam yi gerektirme an ble i kopmay gerektireceh sik tomar, yaniatomik ve gokse! gst arasndal opmay! ge atomlar, digan att. Tersine kuvvetli Dir 6) ‘tomlann, Kuvvetlernit splay atomlannin hareketin harekete gecmesi igin gart olan yanmay! play! " rma csc of ae 103 Wolof uvecourt, The Une Atomic Psi $117 "04 chistophe Grad, Neto raves os vs S117 i 3 3| este anys FELSEFE DONA 201945 SAY 70 olaylagtiri. Bu atomlar, bilegigin belli davranislara dogru yoneldigin ve heairlandigim, bagka bir deyisle, madd nedenlere benzedigini ster. ‘Bu omekler, Nicholas'in yildilar ve atomik gigler arasindaki baglant mo. etin,diger dogal fenomenlere ve tim olus ve bozulusa genelledigni gis termektedir,Dolayisiyla, o, normal olugu asimile eden kendiliginden olusy redldeder. Her iki durumda da egdeger bir olusun s6z konusu oldugunu, ynj hazirlanan maddenin atomik gicind alégam goririz, Bir solucanin atom Jan, grt bir maddedenalinbilir. Benzerbigimde, bir erkegin ya dace din spermi, bir baska insan ya da esegin nedeni degildir,ancak gereki bir unsudur. Sperm madd koguldur; insandaki atomik gig formel nedendi ve bu formal neden, yildizlannetkin eylemini gerektiri.® Genellikle bu mad- ai ve formel Koguilar ekskse, yldzbilesikUizerine etki edemez. Bu nedenle ‘am atomik degisimler,ilineklerin varolugu, formar vb. gokseletkinin so- ‘nucudur. Bununla birlikt, bu goksel nedensellikiginde, ortaya gikan tle ‘in ammlanmasinda maddi kogullann oynayacagt bir rol de bulunmaktad $u hale, Nicholas’ atomeu sisteminde,dissal bir bakis agisindan, atomik hareketlerin gokselhareketlere bagi oldugunu s6yleyebiliriz."” Nicholas bu surece dogrudan Tann'yt dahil etmemesi,stireci astral ve dogal nede Jerle agklamaya galigmasi oldukga sagurucidi, Burada dikkat edilmesi reken bir diger nem husus daha vardir; bu husus igseldir ve atomlar a3 bosluktur Nocholas Aristotees‘e kar boslugun varligim savunur, aynikbit bosluk dedi, pargalar aasi bir bosluk, yani igel bir bosluktan sz edet"* ‘Bu digince, de Demokritos kaynakliit. Nicholas, bosluk dtncesil shulagma ve seyreesmeyi agklamak icin kullanit, Onun islam kelamcla? gibi, atomik hareketleri, tomik cismin atomik mekana dogru olan batt ketiyle agikladigum bliyoruz. O, bu atomik mekanlanin bos oléugunt ie suirer. Skolastk saninin aksine, bir bosluktaki hareket, anik hi2anlai®* ‘elmer; cankU her hareket,digerine gorelidir ve her atomun varoldult mana bagiidr:Dahasi her atom, bir yerden bir bagka yere hareket ede"! hareketin nedeni lokal harekettir. Bu varsayimlardan yola ¢ikan Nichol yogunlagmay), yanl clsimlerin nicel degisimini, bilesik igindeki atomlar® vere! hareketiyle aiklar.KlasikOmegt gudur: Sarabin seyrelmesi (O82! funun azalmasi, yeni bir niteligin olugumuyla agiklanamar. ganki Be 5! bir agiklama yeni atomlann devreye gitmesini gerekirr.Fakatcisi™® halihazirda bulunan pargalaninayniimast ve bu atomlar arasinda bosl4e [oS of aco. he let 510150, te Gea, Nts 104 tp rea Nels uracurts Atami Pes 12) 107 Oistphe Gears cles Aurecourts tas Py iv 108 Nebols of Aurecour. The Universo Tse svg nn?Nicholas Dautrecourt'ta Apagklik ve Nedensellik Sorunu colugumuyla agiklanir Aymi sekilde su havadan da rand, gon- smunda, pargaciklarin kargilkh yakinligi bir yogunluk hesabi verir ve bun- lanin uzakligy ise seyrekligi acikla."” Kati cisimler s6z konusu oldugunda Nicholas iki agiklama sunar: Degigim, boslugun artmasi veya azalmasindan ya dabilesige yeni atomlanin katilmasi ya da ayrimasindan kaynaklanit. O, ‘Aristoteles'e karst higbir seyin mutlak agir ya da hafif olmadigin soyler. Bu xavram gorelidir; parcaciklar aras bosluga ve atomlann birbrine yakinign- na baghidir." 5, Degerlendirme ve Sonus: Oyle anlagiltyor ki, Nicholas, epistemolojik olarak apacikligin pesine dug- mils bir diisiinirdiir. Bir gey, apagiksa, kesin ve zorunlu, bu dzellikleri ta- simiyorsa olasidir. O, bu dzellige sahip bllgilerin ancak iki kaynaktan gika- nlabilecegin ileri sUxer: Gukarim s6z konusu oldugunda, Kesinlik, sonucun ilk ilke olan celismezlige indirgemesiyle elde edilir, bunun kogulu ise, ya éncaille sonucun ayni olmasi ya sonucun énciltin zorunlu bir parcast olma- sidir. Dogrudan deneyimlerimiz de kesinlik icerir; ancak deneyimlerimizin bilincinde olmamiz temel koguldur. Ote yandan deneyim salt yagandig an apagik ve kesindir. Nicholas, epistemolojideki apaciklik kogullarin, tkin do- gal nedensellik digincesine uygular. Géstermeye calistigt sey, nedensel- lik dagdncesinin, ne mantiksal ne de deneyimsel agidan kanstlanabildigidir Nedensellik digtincesi mantiksal acidan kanitlanmaz; ¢lnkil apacik Oner- melerden ve geligmezlik ilkesinden cikarsanamamaktadir. Deneyimden yola ‘ikarak da kanitlanmaz; cinkii deneyim, bizi tekillerle karst kargiya getirir ve tekil nesnelerin birbiriyle nedensel bakimdan iliskili oldugunu goster ; sadece iki tekil nesnenin yanyana ve birlikte Jpolas'in bir nominalist olduguna igaret ‘edensellik kavramina, neden sonu ili- ‘ydana geldigi dgincesine ulasiyoruz? r, Iki nesne ya da olayin suirekli 'da sanki zorunlu bir bag oldugt mez. Deneyimin gésterdigi ortaya gikuklaridir. Bu agikcast Nicl eder. $u halde biz, nasi! oluyor da. né kisine, bir varliktan diger varhgin me) Nicholas'in bu soruya verdigi yanit sudu birlikte ortaya gikmas, bizde onlarin arasin na ‘hu dliginmeye sevk eder; biz boyle dugtinurlz: canki Palko — kogullamir ve aliskanlik kazaniriz. Nicholas'a gore. iki ae ae sirekli birlikte gorulmeleri aralarinda zorunlu bir bagin oleusite 8 edigi gibi, gu an deneyimledigimiz bieliktelikierin gelecel 19 Nols Aaecurt The Ursa ese 87 "eNotes a ns Hel farts 117 Neches tAutrecour, The irs Tats. = sed Atoms hss. 5 128 felste dinyassE z We FELSEFE DUNYAS!|2019/K1§| SAVE 70 amitlamaz, Tum bu durumlar, neden kavraminin ve nedense! ilikinin neg prior ne de a posterior olarak kanitlanabildigini gOstermektedir; Kantian, Thadig icin, dogal neden-sonus Higkisi “olast” olarak kalmaktadhr. Nich das'n buradan gikardigi sonuc, deneyim dinyasinda manuiksal bir celigt igermeyen her seyin olasi oldugudur. Her geyin olast oldugu bir dinyad, bir varliktan, diger bir varlk kesinlikle cikariimaz. Hele gérlnenlerden yan| fenomenlerden gérinmeyenlere yani metafenomenal olana si¢rama olana jamz hig yoktur. Ona gére, sonug, nedenle bir olmadigs igin, sonugtan yola cikarak neden ileri stremeyecegimiz gibi, bir geyin bagka bir seyin eregi ‘oldugunu da ileri sdremeyiz; giinkii bir geyin baska bir geyin eregi olmas: ne zorunludur ne de celiski dogurur. Seylerin birbirinden daha yetkin o: Gugunu da séyleyemeyiz; glnki bitin iginde hepsi bir ve ayn: deger ve onemdedirler. Agikcasi Nicholas'in tim bu cikarimlari, ortacag skolastik dugincesinin tim kabullerini altist edecek diizeydedis; zira bilgisel acidan ne evrenden Tann'ya ne de Tann'dan evrene cikarsamada bulunabiliiz Tann, 162, nedensellik, yetkinlik, varlik hiyerargisi, erek gibi dustinceler, olsa olsa inang alannda gecerlidir; kesinligin pesinde olan felsefi alanda defi. Felsefe, duyulara acik tikellerle ve celigmezlik ilkesine indizgenen bi gilerle ilgilidir. Bu dasince ortagair Hristiyan diinyasinda din ile felsefenin yollarinin ayrilmasinda ve rasyonel teolojinin elestirisinde oldukca islevsel olarak kullanilmig gibi gértlmektedir. Dogal neden-sonus iligkisinin zorunlulugunu yadsiyan, bir variktan bas bir vari glkarsamanin olanakd: olmadigam sdyleyen Nicholas'n,kendisie elismek pahasina, yer yer kendi diigiincelerine teolojik gerekgeler sundugt da goraliir. Ornegin o, dogal neden-sonu¢ iliskisinin zorunlu olmamasini®. dojgada bir varhktan baska bir varligan gikarsanamamasinin, kadir-i mutlak bir Tan anlayisiyla da uyumtu oldugunu dile getirir. Ancak felsefi gozimle ‘meyi onceledigi ign olsa gerek, neden-sonug iigksinin zoruntulugue YO siyip, her geyi her an Tanr'nun yaratugn aranedenci (vesileci) bir konuma bit olasilik olarak deginip gecer; bu konumda israr etmez. Ote yandan gelistira8! atomeu fizikte, dogal ve astral nedensellige yer verdigi gibt-Tanm'y ere” se igin igine hig karistirmaz, Bu yizden onu, kesin bir dille aranedenci (vesil® ©) bir duyundr dye nitelemek, saneim ona yapulmis bir hakstlikolu- 008 aranedenciligin negatif unsuru, yani neden-sonu¢ iligkisinin zoruntulug¥™! yadsima dugiincesi vardir ve oldukga iyi gerekgelendirilmigtir. Ancak ara "© denciligin pozitif unsuru, vani her geyi her an Tanrv‘nun yarattagt fikri ae degildir,en azindan sadece bir olasiik olarak dle getinimextedit Nicholas‘in nedensellik gézumlemesinde, kullandigi baz émeklerin *© ana argumanlarinin (ozellikle atey keten ommegi, nedensetiliskinin 3 P*°%ve a posteriori olarak kanitlanamazhjn, denselligin aliskanhiga dayandigu, deneyim duinyasinds her ini, anbk yaratimim ve mucizeyi teme! lendirmek igin yadsidigam: biliyoruz; yine o, mel yadsidigi dogal nedenselligin yerine anhik yaratict neden olarak Tann'yt fa oturtmustur. Oysa Nicholas, neden-sonus iliskisinin zorunlulugunu, epistemik kesinlik arayig ve oto. niteleri yikmak icin yadsir ve aranedenci anlayisa, olasi bir tez olarak até ‘abip gevers agakga bu olasthiktan yana tavir almaz Daha daileriye giderek, ‘m t6zlerin temelledirilemezligini gésterdigi gibi, Tannin varigim bile imkan alant igine sokar. Bu yizden Gazz ile kulandigi émek ve angi manlarda benzerlikler olsa da, Konuyu ele alig nedeni ve ulagtiga kimi s0- duelar farkhlagit, Ote yandan, Nicholas'in Hume'un bakig agin: bnceledigi de kesindir; tinkd, hem nedenselik disncesinin hem de madi ve manevi tzlerin temellendirilemeyecegini gosterls bicimleri oldukca benzerdir, bu benzerlik tesadiifle agiklanmayacak kadar derindir. Nicholas'in nedensellikelestirisiyle, ortaya koydugu atomeu fizik ogre Uist uyupmakta midis? Atomeu fizk anlayigindan yola gikarak, nedensel 20 runlulugu gerektirmeyen bir sistem kurmak gergekten olasiir; en azindan ortagay Islam kelamailarinda bunun makul bir Ome gortlmektedir, Ancak Nicholas, atomculugm kabul etse de, timilyle sireksiz bir evren tasarimi- 12 yonelmemtg gibt gosokmekedi kt atomca aging Klland ve mada lan yan frmel bir ke anlayi ile astra gkselnedenselik so- cesi nu zorunlulugunu yadsidga dogal nedensellik apretisn etkin bir bi- ig, yadsigh (62 av Gime allanaya itm gibi. O bununa da Kalam yas ay Famint atomeu baglamda yenien devreve skmust Bu ve Bene ee chun bir sistem digtinira olmadiga, felsefesinde celisik unsula ve bir arada bulundugunu gostermektedir. é 3BI cet cary: FELSEFE DUNYAS!| 20191KI§| SAY 70 oz Nicholas d’Autrecourt’ta Apaciklik ve Nedensellik Sorunu Nicholas auzecour, gs Onaga diye ntelenen 14. yzyida yajamig bir dja ‘asa dnem onagainstlask ddgdacesininelegtirl stzgecinden gegirilmeye bag Landini fesefeninyollanun yavas yay ayy br donemet. Nicholas, yaad oneininruhuna wyara,skolstikotrtern bir elegtiisnt yapmaya gir El rlern,igiet apap dayandine. Appkign ise, dogrudan duyusal deneyim ve Gelpmeaicikesyle ele eiliginkvurgl.O, bu ki kaynaktan ele eilmeyen er bi nin lei bakamdanzoranls dil ols oldugunu ia ede. O,s6z Konus iia, edeselieilesin de wygular, onun nea piri ne dea psteloi olarak kanslanabid ini gostermeye clr, Buna yaparken, Esti Yuranflozaan ve erken dénem Mu'eal ‘elamlan atomcu Speilerinden ve Gazlfnin nednselik eletisinden yarran. "Nedenselik tkesnin zovunlulugunayonetieletr, Gazi! baigtanetilense nu dott we pek ok bakimeéan David Hune'un nedenselik ve tz elegtrisn nce er Sebu matalede, Nicholas Autrecour un nedeneellikelegtis,gerekeer kayak lan ve el banda el alinmaktadi Anahtar KelimelerBicolas¢Autrecourapankk,elgmeatit eden, nedenselik 8 Abstract ‘The Problem of Evidence and Causality in Nicholas of Autrecourt Nicholas of Autrecourt is philosopher who Lved in the 14th cat 0 ved in the 14th century named ad ate mille {386 Ihe period when be lived isthe period in which the scholastic thought ofthe middle ‘a reltion snot vedas pug ‘te ome rach EHF stern Wee doing ae aes andthe casa ream of aca, geet EMoSOPRes ad early Mel eee Teel ex en CRT The cma mag tigation ete po toms nd prises te nH by he pit of vw of Chae ‘espects Thus in thisanice he avait cese of eam of David Hume in mY Keywords: Nicholas Autres, evden oncontratiction, cause causality, substanceNicholas Oautrecourtts Apackik ve Nedenslik Soruns Kaynakga «Aquinas, T., Summa Contra Gentiles, ed, and tr , ed. and tr. by, Joseph Rckat Hall, Oxford, Michaelmas 1905. br Jeph Rickay, 5.3, Pope's « Aquinas, Summa Theologica, ed. and ts. by Fathers. rs ofthe English Dominican Orovince, ed.: Benziger Bors, 1947. an + ates, Met, ete: Aa Aen, So Yn an «Bulge, M., Kasi slam Disincesinde Atmel Eerie (Moz, Kind in ‘sind, lbn Hazm, bn Meyrin, Ibn Metteveyh,Civeyn, Gazz), MUIFV Yayian, istanbul, 2017 « Copleston, FA History of Philosophy (Late Medieval and Renessonce Piosophy). ‘ol. 3, Continuum, London, New York 195 «Dag, M, Kelém ve lam Felseesinde Hareket Kurarn’, AUIF Deri cit: 24, An- ara 1981 « #Autrecourt N., The Universal Treatise (xg Ordo Execution) rs, by Leonard A Kennedy, The Marquette University Press, Mivauke, Wisconsin 1971 « dhutrecourt N."The First Letter to Berard (Prima Epistola Ad Bernard) ed. sd tre: L. M. De Rij, Nicholas of Aurecourt His Correspondence With Maser Gr tes ond Bernard of Arezzo igndeE.J- Bri Leiden, New York, Kein 1994 + utrecout NT Second Letter to Bernard ScundaEpstola Ad Berardi tet and tra, L.M.De Rj, Nichols of AutrecourtHis Correspondence With Mosier Giles and Bernard of Arezzo cjnde EJ Bri Leiden, Nev York Kan 1974 «Nichols of utrecourt His Corespondence Wit Maser Giles and Bomardof 78 we ead by LM, De Rik Br Lede, New York Koln 1776 + en-Nisabdrt el-Mu'tezili, EbG Rasid, el-Mesd'l fi el-Hil6f bey el-Basriyyin ve Sree ah Ran Sey vier Fhr aA: BE: 7? Tehajat el-Feliie, ah: Maurice Bowes. BEV 1927 + Gazz ck | Aga Gubukgu ve Huseyin Atay Nir Ma + az - tis 0k, boas, Ankara 1962 . = cnn etl esd figrnes ato st Cael Bey, tarsi : «asst, eutkme v MahioKat Al Azze ve Cele, MEST l-Gazz cil, Boyt 1986 iia ender XV. "ayn + Gilson, €, naga Felsee Past Bo ©. ono ramen 207 + Gralla €."Necholas of Autrecourts AtOmste PT wistophe clad 2 Philosophy and Theology. ©: en, Boston 2007. Resi etiam nana Kodo 1x Atomismin cate Medieval ‘eviren: Ayge Mera, Kaba oj turlien Robert, Bri. Le feeee dinyos mBFELSEFE DONYAS!|2019/KI5| SAVE 70 «croak, and Solomon, 6, “Some Sources for Hume's Account of Couse’, Jy. ralof the History of Ideas, Vol.52, No. 4, Oct. ~ Dec. 1991 «Hume, 0 insan Zinn Uzerine Bir Aragtirma, geviren: Selmin Evrim, MEB Basing istanbul 1986, + Ibn Meymn, Delélat Hiri, tahkik: Huseyin Atay, AUIF Yayinlan, Ankara 1979, «+ Kennedy, L.A. ‘Life and Works of Nicholas", The Universal Treatise (Exit Op Executionisiinde, The Marquette University Press, Mivaukee, Wisconsin 1971 + ODonnel, J. R, “The Philosophy of Nicholas of Autrecourt and His Appraisal f Aristotle’, Mediaeval Studies, W, 1942 + Pines. [slam Atomculuu, ceviren: Osman Demir, Klasik Yaynlany Istanbul 2017, + Rashdell H, “Nicholas de Ultracuria, a Medieval Hume,” Proceedings ofthe Ariso- telian Society, NS., 8, 1907. + Triton, .S[slim Kelémn,ceviren: Mehmet Dag, AUIF Yayilan, Ankara, 198. + Willson, H. A. Kem Felsfeleri (Misliman-Hiristiyan-Yahudl Kelém), gee: asin Turhan, KtabeviYaylan Istanbul 2001.