A HIDROSFERA

A hidrosfera é a masa de auga do planeta Terra, supón un 75 % da súa superficie. A auga está
sempre en intercambio con outras capas da Terra e cos seres vivos.

Orixe da auga na Terra.

Sábese que o planeta Terra formouse fai 4.500 millóns de anos. Na súa orixe, a temperatura da Terra
era moi alta e con numerosos impactos de meteoritos e outros corpos celestes, tamén se producían
na súa superficie moitas explosións e erupcións volcánicas que expulsaron á atmosfera, entre outras
cousas, vapor de auga. Cando a Terra primitiva foi arrefriando, isto permitiu que o vapor de
auga presente na atmosfera primitiva se condensase e se producisen as primeiras choivas que
se estenderon durante millóns e millóns de anos , o que deu lugar á formación dos océanos. Todo
isto suponse que ocorreu fai aproximadamente 4.000 millóns de anos.

Estados físicos da auga

Pode atoparse en tres estados:
• Auga líquida . A hidrosfera terrestre aparece en forma líquida superficial nos mares e océanos.
Trátase de as augas mariñas.
Na atmosfera é líquida en forma de nubes.
Nos continentes tamén hai auga líquida, son as augas continentais . Poden ser superficiais , como os
ríos, arroios, lagos, lagoas, encoros, etc., ou profundas , as augas subterráneas que discorren baixo a
superficie terrestre.
A auga líquida da Terra pode ser doce, cando o seu contido en sales é baixo; salobre , se ten un
contido intermedio; ou salgada , cando a concentración de sales é máis elevada. Só un 3 % da
hidrosfera é auga doce. A auga doce forma a maior parte das augas continentais superficiais e
subterráneas. A auga salgada constitúe as masas de mares e océanos que ocupan as tres cuartas
partes da Terra , aínda que tamén hai lagos salgados, por exemplo, o Mar Morto. En canto a a auga
salobre , aparece en certos lagos e na zona de desembocadura dos ríos ao mar, onde se mesturan
augas salgadas e doces.
• Auga sólida . A temperaturas por debaixo de 0 º C , a auga líquida pasa a o estado sólido e forma
a neve e o xeo , que é neve compactada. Entón, a hidrosfera dá lugar aos casquetes polares ,
aos glaciares e á neve que se acumula estacionalmente en montañas e zonas frías.
• Auga gasosa . Procedente na súa maior parte da evaporación de mares, ríos e lagos, a auga
transfórmase en gas e incorpórase á atmosfera . Alí pode condensarse e dar lugar a as nubes .
PROPIEDADES DA AUGA
A auga ( H2O) está formada por dous átomos de hidróxeno (H) e un átomo de osíxeno (O).
En estado puro, a auga ten diferentes propiedades que se poden clasificar en:
- É incolora, inodora e insípida.
- Conxélase aos 0 ° C e ferve aos 100 ° C (a 1 atm de presión).
- A súa densidade é de 1 g/cm 3 a 4 oC, e de 0,9 g/cm3 a 0 oC (xeo). Menos densa en estado sólido
que en estado líquido (o xeo flota na auga, importante para a vida onde se xean os lagos e ríos).
- É capaz de disolver unha gran cantidade de substancias (moi bo disolvente).
- Require moita calor para elevar a súa temperatura (elevada capacidade térmica). Quéntase e
arrefría lentamente, por iso é un bo regulador térmico.
- Reacciona cunha gran variedade de substancias.
- As súas moléculas establecen fortes unións entre si (forzas de cohesión).
- As súas moléculas presentan unha alta capacidade de adhesión. Isto fai que sexa moi difícil de
comprimir, e que posúa unha alta capilaridade e unha gran tensión superficial.
CICLO DA AUGA
A auga da Terra atópase en constante intercambio entre os diferentes almacéns, de maneira que no
tempo establécese un proceso dinámico que denominamos ciclo da auga.
O ciclo da auga, ou ciclo hidrolóxico, é o conxunto de procesos por medio dos cales a auga pasa
desde a superficie terrestre (océanos ou continentes) á atmosfera en forma de vapor, e regresa de
novo á superficie en forma líquida ou sólida. As fontes de enerxía que moven o ciclo da auga son,
por unha banda o Sol (evaporación da auga), e por outra a forza da gravidade (precipitacións).
En este interveñen:
• Evaporación . É o paso da auga líquida ao estado gaseoso. A enerxía que funciona como motor
no ciclo da auga procede do Sol. Se evaporan un 33.000 km3 desde os mares e océanos e ao redor
de 65.000 km3 desde os ríos e lagos.
• Transpiración . É a evaporación de auga a través dos seres vivos, especialmente das plantas.

• Condensación . Ao ascender na atmosfera o vapor de auga arreafría e condénsase volvendo ao

estado líquido. Orixínanse así as nubes.
• Precipitación . Cando o tamaño das pingas de auga dunha nube é demasiado grande como para
permanecer en suspensión (ao redor de 1 mm de diámetro), prodúcese la chuvia. E se a temperatura
diminúe, orixínase a neve ou a saraiba.
• Escorrentía superficial. É o movemento superficial da auga sobre a terra. Dá lugar a ríos,
lagos, arroios e torrentes.
• Infiltración. É o paso lento de auga a través dos materiais porosos. Orixínanse así a
escorrentía subterránea.
DISTRIBUCIÓN DA AUGA NA TERRA
A 97 % da auga da Terra encóntrase nos mares e océanos, só o 3 % é auga doce. Dese 3 %, case
toda está conxelada en glaciares, o 79 %. Da restante o 20 % é subterránea, só o 1 % é auga
superficial que está nos ríos, lagos e humidade do chan.

A auga dos mares e océanos

O mar é un medio enormemente dinámico. Modifica a paisaxe costeira dunha forma moi
característica, xa que nas súas augas prodúcense múltiples fenómenos:
- Correntes: Semellantes a «ríos» de auga mariña de diferente temperatura ou densidade no seo do
mar. Son de interese para a pesca e a navegación.
- Correntes superficiais: movidas polo vento. Ás veces intensas (m/ s) Importantes
intercambiadoras de calor a nivel planetario. Importante influencia en climas actuais e pasados
- Correntes oceánicas profundas: a auga fría e densa afunde nas zonas polares. Viaxa de
polos ao ecuador a unha velocidade menor que as superficiais.
- Ondada: Movemento ondulatorio da auga. Débese ao vento.
- Mareas: Debidas á influencia gravitatoria da Lúa. Distínguese entre marea alta ou pleamar e
marea baixa ou bajamar que se suceden cada seis horas.

IMPORTANCIA DA AUGA
A auga é un líquido imprescindible para a vida e para manter a estabilidade do planeta.

1. Importancia da auga para os seres vivos. Fai uns 3 500 millóns de anos, a vida xurdiu nas
augas dos primitivos océanos. Baixo elas, os primeiros seres vivos quedaban protexidos das nocivas
radiacións ultravioletas do Sol. As primeiras células formáronse como gotiñas do océano primitivo
encerradas nunha membrana. Por iso, as células actuais teñen unha composición en sales parecida á
da auga do mar. Algúns animais, como as medusas, teñen un contido en auga próxima ao 97 %.
Ao redor do 70 % do peso dunha célula débese ao seu contido en auga. A auga é fundamental para o
desenvolvemento dos procesos vitais; os órganos máis activos son os que maior cantidade de auga
teñen e os seres vivos perdemos auga a medida que envellecemos. Cando a cantidade de auga
diminúe, algúns seres vivos entran en estado de latencia (sementes das plantas ou das esporas
bacterianas). E cando volve haber auga, prodúcese a xerminación e a vida activa.
2. Importancia da auga no clima. A auga é importante na determinación do clima. As nubes,
formadas nas rexións onde abunda a auga líquida e a vexetación, son arrastradas polos ventos e
distribúen a auga polas distintas zonas da Terra. Segundo o réxime de temperaturas e as
precipitacións, establécense as diferentes zonas climáticas. De maneira máis local a auga arrefríase
e quéntase moito máis lentamente que a terra. Por iso, as zonas próximas ao mar ou a grandes
extensións de auga presentan climas moito máis suaves que os das áreas continentais, pois as
diferenzas de temperatura entre o día e a noite son moito menos marcadas.
3. Importancia da auga na configuración do paisaxe. A auga é un importante axente
xeolóxico que participa na erosión, no transporte e na sedimentación dos materiais da codia
terrestre. Modela continuamente a paisaxe, creando algúns espectaculares.

USOS DA AUGA
As necesidades primarias de auga doce que temos as persoas, foron un dos motivos de que
os asentamentos de poboacións sempre estivesen á beira dos lagos e ríos . Os usos da auga son
múltiples. Abastecémonos de auga para o noso consumo e utilizámola para regar os nosos cultivos.
As correntes de auga e os mares son fonte de alimentos e utilízanse tamén como vías de
comunicación . A auga tamén teñen interese enerxético . As centrais hidroeléctricas aproveitan a
forza da auga embalsada para mover turbinas e producir electricidade. O uso recreativo que
facemos das zonas con auga, como praias, ríos e lagos e piscinas.
ESCASEZA DE AUGA POTABLE

A humanidade, desde os seus comezos, estivo ligada á auga . Con todo , a pesar da súa abundancia
no planeta, a auga é un ben escaso ; tan só o 0,63 % é auga doce dispoñible e un 0,01 % do total é
para o consumo humano.
En África, América do Sur e Asia, nos países en vías de desenvolvemento, a escaseza de auga ou de
pozos e conducións, a falta de potabilidade e as enfermidades que se transmiten a través da auga son
o motivo dunha morte cada once segundos (unhas 8.000 persoas/día), na maior parte nenos.
Mentres, no mundo desenvolvido, malgastamos auga e contaminamos sen reparo os nosos ríos e
mares.
A seca e a mala xestión están a conducir a unha situación de grave crise; e no futuro, a auga pode
converterse en motivo de discordia e mesmo de conflitos internacionais . Nas nosas mans está que a
auga siga sendo fonte de vida.

Medidas de aforro de auga

A auga é un recurso renovable, sempre que non se contamine e non esgotemos as reservas antes de
que se volvan a encher. Debemos evitar o seu malgasto e a súa contaminación.
Algunhas medidas de aforro son:
• Utilizar rega por goteo que evita a evaporación excesiva
• Mellorar os sistemas de condución de auga para evitar perdas.
• Reducir a contaminación instalando máis e mellores sistemas de depuración.
• Adoptar medidas de aforro doméstico como electrodomésticos eficientes…
• Reutilizar a auga tras ser depurada, para rega de parques, limpeza, etc.

CONTAMINACIÓN DA AUGA
A contaminación da auga é a alteración das súas propiedades físicas, químicas ou biolóxicas, de
maneira que resulta inútil para o seu posterior uso. Segundo a natureza dos contaminantes presentes
na auga, pódense diferenciar tres tipos de contaminación:
- Contaminación física. Débese a a presenza na auga de determinados materiais
flotantes, partículas en suspensión, elevación de temperatura, radioactividade, etc.
- Contaminación química. Está causada pola presenza de substancias disoltas
como pesticidas, fertilizantes, metais pesados, etc.
- Contaminación biolóxica. Débese á presenza de determinados organismos,
como virus, bacterias, algas, protozoos e vermes parasitos.
Tratamentos de augas:
A. DEPURACIÓN DE AUGAS
Unha vez que as poboacións usaron a auga debe retornar ao medio natural; para iso lévase a cabo a
depuración. Os procesos de depuración poden ser naturais directamente a través do chan, da
vexetación ou de organismos da auga, ou artificiais, nos que actúan organismos
depuradores, xeralmente bacterias. Lévase a cabo nas Estacións Depuradoras de Auga Potable
(EDAR).

B. POTABILIZACIÓN DE AUGAS
O uso da auga en poboacións rurais e grandes cidades esixe un tratamento que consta de diversas
etapas:
1. Captación de auga. Realízase a partir de acuíferos, ríos, lagos ou encoros.
2. Potabilización. É o conxunto de tratamentos que transforman a auga natural en potable. Ten
como obxectivo lograr un cheiro, cor e sabor adecuados, así como eliminar os riscos sanitarios. Este
proceso realízase nas Estacións de Tratamento de Augas Potables (ETAP).