1st Class Telugu WB

‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` 1
ˇø£≥e ‘·s¡>∑‹
kÕ<Ûäq
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ n_Ûeè~∆, Á|ü#·Ts¡D dü$T‹
¬ø. yÓÁ{Ïôd*« ◊.m.mdt &Ü. _. Á|ü‘ê|t¬s&ç¶ &ç. eT<ÛäTdü÷<äq sêe⁄
Á|ü‘˚´ø£ n~Ûø±]DÏ dü+#ê\≈£î\T dü+#ê\≈£î\T
bÕsƒ¡XÊ\ $<ä´ sêÁwüº $<ë´|ü]XÀ<ÛäHê •ø£åD≤ dü+düú Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡´ |ü⁄düÔø£ eTTÁ<äD≤\j·T+
Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ
dü+bÕ<äø£ es¡Z+
&Ü. &ç. #·+Á<äX‚Ks¡¬s&ç¶
$ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´\T, Ä+Á<Ûä kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ ÁbÕ#·´ø£fi≤XÊ\, ôV’≤<äsêu≤<é.
&Ü. sê#·bÕfiË+ #·+Á<äX‚Ks¡¬s&ç¶
$ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´\T, Áo ø£èwüí<˚esêj·T $X¯«$<ë´\j·T+, nq+‘·|ü⁄s¡+ ,
&Ü. |ü]$T sêeTqs¡dæ+Vü≤+
$ÁXÊ+‘· ‘Ó\T>∑T Ä#ês¡T´\T, πø+Á~j·T $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é .
&Ü. ø£&çyÓTfi¯fl es¡Á|ükÕ<é
$ÁXÊ+‘· ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T, qsê‡|ü⁄s¡+, |ü•ÃeT>√<ëe].
l Ä\÷s¡T •s√eTDÏX¯s¡à
$ÁXÊ+‘· ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T, HÓ\÷¢s¡T
>ös¡e dü\Vü‰<ës¡T\T
l yêÁ&˚e⁄ düT+<äs¡sêe⁄ $ÁXÊ+‘· n<Ûë´|ü≈£î\T, ‘·DT≈£î
&Ü. dæ.m. Á|ükÕ<é qsT÷‘ê*+ C≤rj·T ø£$T{° düuÛÑT´\T
l dæ.$. ø£èwüíj·T´ $ÁXÊ+‘· ñbÕ<Ûë´j·TT\T, ø£ècÕí õ˝≤¢
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·« Á|ü#·Ts¡D, neTsêe‹

i
www.apteachers360.com
© Government of Andhra Pradesh, Amaravati
First Published 2020
All rights reserved
No part of this publication may be reproduced,

stored in a retrieval system, or transmitted, in any
form or by any means without the prior permission
in writing of the publisher, nor be otherwise
circulated in any form of binding or cover other
than that in which it is published and without a
similar condition including this condition being
imposed on the subsequent purchaser.
The copy right holder of this book is the
Commissioner of School Education, Amaravati,
Andhra Pradesh.
This book has been printed on 70 G.S.M. SS Maplitho

Title Page 200 G.S.M. White Art Card
düeTÁ>∑ •øå±, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK,

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
Printed in India
at the A.P. Govt. Text Book Press
Amaravati
Andhra Pradesh
ii
eTT+<äTe÷≥
u≤\\ düeTÁ>∑ n_Ûeè~∆øÏ |ü⁄Hê~ uÛ≤wü, düe÷» nuÛÑT´<äj·÷ìøÏ, ãT~∆ $ø±kÕìøÏ Je<Ûës¡jÓÆTq~ uÛ≤wü. ÁbÕ<∏ä$Tø£
$<ë´s¡+>∑+˝À uÛ≤cÕuÀ<Ûäq n+‘ê kÕeTsêú´\ MT<äH˚ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~.
|æ\¢\T uÛ≤wüqT düVü≤»+>± H˚s¡TÃ≈£î+{≤s¡T. düVü≤» dü+<äsê“¤\˝À $$<Ûä düìïy˚XÊ\˝À, |ü]düsê\ qT+&ç uÛ≤wüqT
H˚s¡«&É+ eTT+<äT>± $q&É+‘√ ÁbÕs¡+_ÛkÕÔs¡T. u≤>± $ì ne>±Vü≤q #˚ düTø=ì ‹]– e÷{≤¢&É&É+ <ë«sê Á|ü‹düŒ+~kÕÔs¡T.
Ä ‘·sê«‘· |ü*øÏq X¯u≤›\≈£î ‘·–q nø£så ¡ s¡÷bÕ\qT >∑T]ÔkÕÔsT¡ . ∫es¡>± >∑T]Ô+∫q nø£så ¡ s¡÷bÕìï düT\uÛ+Ñ >± sêj·T>∑\TZ‘ês¡T.
uÛ≤wüqT |æ\¢\T düVü≤»+>± düT\uÛÑ+>± H˚s¡TÃ≈£î+{≤s¡H˚ $wüj·T+ yÓ TT<ä≥ Á>∑Væ≤+#ê*. |æ\¢\T ã&ç˝À #˚]q yÓ+≥H˚
nø£åsê\T ~<ä›&É+‘√ yÓTT<ä\T ô|≥º&É+ ns¡ús¡Væ≤‘·+. n+<äTπø Ä<ÛäT ìø£ uÀ<ÛäHêuÛÑ´düq Á|üÁøÏj·T\qT nqTdü]dü÷Ô |æ\¢\≈£î
‘Ó*dæq, |ü]düsê\˝À ø£ì|æ+#˚ $wüj·÷\‘√, ˇø£ Ä≥˝≤>± nø£ås¡C≤„q+ ø£*Z+#·&É+ Á|ü<Ûëq ñ<˚›X¯+>± ‘Ó\T>∑T‘√≥`2
bÕsƒ´¡ |ü⁄døÔü +£ s¡÷bı+~+#·ã&ç+~. BìøÏ nqTã+<Û+ä >± uÛ≤cÕ kÕeTsêú´\‘√ n‹eTTKýÓTqÆ #·<eä &É+, sêj·T&É+, düè»Hê‘·àø£‘·
e+{Ï kÕeTsêú´\ô|’ |ü≥Tº kÕ~Û+#˚+<äT≈£î ªkÕ<Ûäqμ ù|s¡T‘√ nuÛ≤´dæø£qT s¡÷bı+~+#·&É+ »]–+~.
u≤\\≈£î Äq+<ëìï ñ‘ê‡Vü‰ìï ø£*Z+#˚ n+<äyÓTÆq kÕ<Ûäq |ü⁄düÔø£+˝À Á|ü‹ bÕsƒ¡+ ∫Á‘ê\≈£î s¡+>∑T\T y˚j·T&É+‘√
ÁbÕs¡+uÛÑeTe⁄‘·T+~. ªª#·<äe+&çμμ nH˚ o]¸ø£‘√ ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq, uÛ≤cÕ_Ûs¡T∫ì ø£*Z+#˚ $<Ûä+>± ªª#·<äe&É+μμ nH˚ kÕeTsêú´ìï
kÕ~Û+#˚ ø£è‘ê´\qT bı+<äT|üs¡#ê+. ‘·sê«‘· ªªsêj·T+&çμμ nH˚ o]¸ø£ ‘√ Áø£e÷qT>∑‘·+>±, <√wüs¡Væ≤‘·+>± nø£åsê\qT,
|ü<ë\qT n+<ä+>± sêùd $<Ûä+>± Ä˝À#·Hê‘·àø£yÓTÆq ø£è‘ê´\T Çe«ã&Ü¶sTT. ∫es¡>± ªªH˚qT H˚s¡TÃ≈£îqï$μμ o]¸ø£‘√ |æ\¢\T
Ä bÕsƒ¡+ <ë«sê ‘êeTT H˚s¡TÃ≈£îqï n+XÊ\qT ùd«#·Ã¤>± sêùd $<Ûä+>± d”«j·T eT÷˝≤´+ø£HêìøÏ neø±X¯+ ø£*Œ+#·ã&ç+~.
á kÕ<ÛäqqT düeTs¡ú+>± ñ|üjÓ÷–+#·&É+˝À ñbÕ<Ûë´j·TTì bÕÁ‘· ø°\ø£y ÓTÆq~. uÛ≤cÕ kÕeTsêú´\ kÕ<Ûäq¬ø’
s¡÷bı+~+#·ã&çq |ü⁄düÔø£+ Ç~. Á|ü‹s√p uÛ≤cÕø±˝≤+X¯+˝À yÓTT<ä{Ï 45 ìˆˆ\T bÕsƒ¡+ uÀ~Û+∫, ¬s+&Ée 45 ìˆˆ\T
uÀ~Û+∫q n+XÊìøÏ nqT>∑TD+>± kÕ<Ûäq˝Àì ø£è‘ê´\qT |æ\¢\#˚ e´øÏÔ>∑‘·+>± #˚sTT+#ê*. nedüs¡yÓTÆq #√≥ düVü≤ø±s¡+
n+~+#ê*.
$<ä´˝À $q÷‘·ï e÷s¡TŒ\T rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ q÷‘·q bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±\qT Á|ü‹cÕ˜‘à· ø£+>± s¡÷bı+~+#·&ÜìøÏ dü«j·T+>±
|üPqT≈£îì e÷s¡<Z sä Ù¡ q+ #˚dqæ Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ eTTKéT+Á‹ >ös¡e˙j·TT˝…q’ l yÓ.’ mdt. »>∑Hyé ÷Ó Vü≤Hés¬ &ç¶ >±]øÏ <Ûqä ýê<ë\T.
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ s¡÷|üø£\Œq˝À Á|ü‘·´ø£å+>± dü÷#·q\T #˚dæ, düMTø£å \T ìs¡«Væ≤+∫, n+‘·sê®rj·T Á|üe÷D≤\‘√ HêD´‘· >∑\
bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±\ ‘·j÷· ØøÏ ~XÊìπsX› +¯ #˚dqæ bÕsƒX¡ Ê\ $<ë´XÊU≤e÷‘·T´\T >ös¡e˙j·TT˝…q’ &Üˆˆ Ä~eT÷\|ü⁄ düTsπ wt >±]øÏ
Á|ü‘´˚ ø£ ø£è‘·»‘„ \· T.
á kÕ<Ûäq |ü⁄düÔø£ s¡÷|üø£\Œq˝À ~XÊìπs›X¯+ #˚dæq bÕsƒ¡XÊ\ $<ä´ Á|ü<Ûëq ø±s¡´<ä]Ù l ãT&ç‹ sê»X‚KsY, ◊.m.mdt
>±]øÏ, dü\Vü‰\T, dü÷#·q\T Ç∫Ãq bÕsƒ¡XÊ\ $<ä´ ø£MTwüqsY l yêÁ&˚e ⁄ ∫qMs¡uÛÑÁ<äT&ÉT, ◊.m.mdt.>±]øÏ, bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\
Á|ü‘´˚ ø£ n~Ûø±]DÏ ø¬ . yÓÁ{Ïôd*«, ◊.m.mdt.>±]øÏ, nø£&$É Tø˘ n&Ó«’ »Ø uÀs¡T¶ düuTÑÛ ´\≈£î, dü+bÕ<äø£ ãè+<ëìøÏ, dü\Vü‰<ës¡T\≈£î,
$wüj·Tì|ü⁄DT\≈£î, bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqï ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î, ˝Ò ne⁄{Ÿ &çC…’ì+>¥ #˚dæqyê]øÏ, ∫Á‘·ø±s¡T\≈£î
Á|ü‘´˚ ø£ ø£è‘·»‘„ \· T.
á ªkÕ<Ûqä μ |ü⁄düøÔ +£ |æ\\¢ uÛ$Ñ wü´‘·T≈Ô î£ nedüsy¡ TÓ qÆ uÛ≤cÕ bÕ≥yêìï, kÕeTsêú´ìï ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+<äì
Ä•düTÔHêï+. á ªkÕ<Ûäqμ |ü⁄düÔø£+ô|’ dü÷#·q\qT, dü\Vü‰\qT ÄVü‰«ìdüTÔHêï+.
&Ü. _. Á|ü‘ê|t¬s&ç¶
dü+#ê\≈£î\T
sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûqä •ø£Då ≤ dü+dü,ú Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ
iii
kÕ<Ûäq s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqïyês¡T
lìyêdüT\ s¡|òüTTsêyéT
ñbÕ<Ûë´j·TT\T
Ä<äs¡Ù ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\ (LNC), ù|πs#·s¡¢,
y˚T&çø=+&É÷s¡T eT+&É\+, >∑T+≥÷s¡T (õ˝≤¢)
ø√q+øÏ dü+Jesêe⁄ ø√dü÷] s¡$≈£îe÷sY, LFL HM

ñbÕ<Ûë´j·TT\T eT+&É\ |ü]wü‘Y ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\
eT+&É\ |ü]wü‘Y ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\, (ST ø±\˙), <ë#˚|ü*¢ ` <ë#˚|ü*¢ (eT+&É\+),
∫Hê]ø£≥¢ (»qs¡˝Ÿ), ø=qø£q$T≥¢ >∑T+≥÷s¡T (õ˝≤¢)
(eT+&É\+), Á|üø±X¯+ (õ˝≤¢)
Äfi¯fl es¡Vü‰ >∑DÒXŸ &Üˆˆ nyê«] uÛÑÁ<ëe‹

ñbÕ<Ûë´j·TT\T ñbÕ<Ûë´sTTì
eT+&É\ |ü]wü‘Y ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\, eT+&É\ |ü]wü‘Y ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\
ø=+&Éø=bÕŒø£, nqø±|ü*¢ (eT+&É\+), yÓTsTTHé, eTqïe, bıq÷ïs¡T
$XÊK|ü≥ï+ (õ˝≤¢) (eT+&É\+), >∑T+≥÷s¡T (õ˝≤¢)
$wüj·Tì|ü⁄DT\T, düeTq«j·Tø£s¡Ô\T
&Ü. {Ï.$.mdt. s¡y˚Twt lìyêdüT\ s¡|òüTTsêyéT
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\ düeTq«j·Tø£s¡Ô ‘Ó\T>∑T bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ düeTq«j·Tø£s¡Ô
$<ë´Á|üD≤[ø£ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ $uÛ≤>∑eTT, eT+.|ü. Ä. ÅbÕ. bÕsƒ¡XÊ\, ù|πs#Ós¡¢,
sêÁwüº $<ë´|ü]XÀ<ÛäHê •ø£åD≤ dü+düú, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ y˚T&çø=+&É÷s¡T, >∑T+≥÷s¡T
kÕ+πø‹ø£ düVü‰j·T≈£î\T, $wüj·T ì|ü⁄DT\T

&Ü. y˚+|ü*¢ >∑+>±<ÛäsY e+^|ü⁄s¡+ dü«s¡í\‘· eT÷\ ‘ê‘·j·T´
ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT
õ˝≤¢ |ü]wü‘Y u≤\Ts¡ ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\, mdt.|æ.|æ.ÄsY.ÄsY. õ˝≤¢ |ü]wü‘Y Á|üuÛÑT‘·« –]»q dü+πøåeT ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\,
eTT<ä›q÷s¡T, yÓ’.mdt.ÄsY. ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\, ‘êfi¯fl|üP&ç, øÏ˝À¢sTT ø±\˙, eT+<ädü eT+ˆˆ,
ø£&É|ü |ü•ÃeT>√<ëe] Áoø±≈£îfi¯+
∫Å‘·ø±s¡T\T
ñ‘·ÔyéT
˝Ò ne⁄{Ÿ &çC…’ì+>¥
kÕºsY MT&çj·÷ düØ«ôddt, ôV’≤<äsêu≤<é
iv
$wüj·Tdü÷∫ø£
Áø£.dü+. bÕsƒ¡+ H˚s¡TÃø√e\dæq$ HÓ\ ù|õ
pHé
qT+&ç
i dü+dæ<ä∆‘· bÕsƒê\T
E˝…’
es¡≈£î
1. |ü&Ée |ü, &É, e Ä>∑wüßº 1`12
#·+<äe÷eT sêyÓ q, dü ,,
2. y˚T\Tø=\T|ü⁄ >∑, + ,, 13`26
ñ&É‘· ñ&É‘· VüA#YY ñ, ‘· ôdô|º+ãsY
3. ‘·ø£~Û$T‘√+ ã, \ ,, 27`38
ns¡ø£ n, s¡, ø£ ,,
4. }Vü≤\ }j·T\ }, j·T nø√ºãsY 39`52
u≤yê u≤yê |ü˙ïs¡T eT, #· ,,
5. Ä≥ Ä, ≥ qe+ãsY 53`64
»&É ` <ä+&É », <ä μμ
6. Ç\T¢ ` á>∑ Ç, á ,, 65`78
m\Tø£eTà m, @, ◊ &çX¯+ãsY
7. neTà ˇ&ç ˇ, z, W μμ 79`90
y˚T|òüT+ ` #Û·Å‘·+ K, |òüT, #Û·, s¡a, ãTT ,,
8. bÕsƒ¡XÊ\ |ü+&ÉT>∑ sƒ¡, &ÛÉ, D, <∏ä, <Ûä »qe] 91`102
X¯óuÛÑ<ësTTì |òü, uÛÑ, X¯, wü, Vü≤, fi¯, ø£å μμ
9. >∑\>∑\ e÷≥\T nø£ås¡e÷\ |òæÅãe] 103`114
>∑TDÏ+‘ê\+ >∑TDÏ+‘·>∑Ts¡TÔ\ |ü]#·j·T+ μμ
v
ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î dü÷#·q\T
h bÕsƒ¡´ |ü⁄düÔø±ìøÏ nqTã+<Ûä+>± nuÛ≤´dæø£ ªªkÕ<Ûäqμμ ù|s¡T‘√ s¡÷ bı+~+#·ã&ç+~.

h nuÛ≤´düB|æø£ ªªkÕ<ÛäqμμqT ‘·s¡>∑‹ >∑~˝ÀH˚ ñ+#ê*. Bì ìs¡«Vü≤D u≤<Ûä´‘· ñbÕ<Ûë´j·TT\<˚.
h yÓTT<ä{Ï 45 ìˆˆ ø±\+˝À bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝Àì bÕsƒ¡+ uÀ~Û+#ê*.
h ¬s+&Ée 45 ìˆˆ\˝À ø±\+˝À bÕsƒêìøÏ nqTã+<Ûä+>± kÕ<Ûäq˝Àì ø£è‘ê´\qT #˚sTT+#ê*.
h Á|ü‹ bÕsƒ¡+ Äs¡T |”]j·T&É¢˝À |üP]Ô #˚dæq≥T¢>±H˚ Äs¡T ù|J\˝À >∑\ nuÛ≤´dü ø£è‘ê´\qT #˚sTT+#ê*.
h ø£è‘·´ dü÷#·q\qT $e]+∫ $<ë´s¡Tú\#˚ e´øÏÔ>∑‘·+>± #˚sTT+#ê*.
h ‘·s¡>∑‹ >∑~˝ÀH˚ ø£è‘ê´\qT #˚sTT+#ê*. Ç+{Ï|üì>± Çe«sê<äT.
h $<ë´s¡Tú\ kÕúsTTì nqTdü]+∫ e´øÏÔ>∑‘·, »≥Tº ø£è‘ê´\qT πø{≤sTT+#ê*. ô|ì‡˝Ÿ‘√H˚ #˚sTT+#ê*.
h $<ë´s¡Tú\T ø£è‘ê´\qT #˚dæq nq+‘·s¡+ ‘·|üŒø£ dü]#·÷&Ü*. dü+‘·ø£+ #˚j·÷*.
h |æ\¢\ &Ó’Ø˝À bÕsƒ¡XÊ\˝À |üP]Ô #˚dæq kÕ<Ûäq |üÁ‘ê\ $esê\T qyÓ÷<äT #˚j·÷*.
h |æ\¢\ Á|ü>∑‹ì n+#·Hê y˚j·T&ÜìøÏ á kÕ<ÛäqqT ˇø£ kÕ<Ûäq+>± $ìjÓ÷–+#·Tø√yê*.
h n~Ûø±s¡T\ dü+<äsÙ¡ q düeTj·T+˝À, ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\ düe÷y˚XÊ\˝À |æ\\¢ Á|ü>‹∑ ì Á|ü<]ä Ù+#˚ dü+<äs“¡ +¤ ˝À
á kÕ<Ûäq\qT Á|ü<ä]Ù+#ê*.
h ãVüQfi¯ ‘·s>¡ ‹∑ uÀ<Ûqä ˝À ˇø£ ‘·s>¡ ‹∑ ˝À Á|ü‘´· ø£uå À<Ûqä eTs=ø£ ‘·s>¡ ‹∑ ˝À yê]øÏ kÕ<Ûqä ø£è‘ê´\T |üP]Ô
#˚sTT+#ê*.
h me] kÕ<Ûäq |üÁ‘ê\qT yêπs |üP]Ô #˚ùd˝≤ C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√yê*.
h kÕ<Ûäq |üÁ‘ê\qT ∫+#·≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&˚˝≤ $<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#· q #˚j·÷*.
h ø£è‘·´ ìs¡«Vü≤D≈£î, |æ\¢\ dü+K´≈£î ‘·–q≥T¢>± nuÛÑ´düq kÕeTÁ–ì n+<äTu≤≥T˝À ñ+#ê*.
h ¬>’sêΩ»¬s’q $<ë´s¡Tú\T kÕ<Ûäq |üÁ‘ê\qT eTs¡Tdü{Ï s√E |üP]Ô #˚ùd $<Ûä+>± ñbÕ<Ûë´j·TT\T Á|üD≤[ø£
dæ<ä∆+ #˚düTø√yê*.
vi
1 |ü&eÉ
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
(n) Vü‰jYT |æ\¢\÷! ãT&É>∑\ô|’ ñqï nø£åsê\T #·<äe+&ç. dü¬s’q nø£åsê\‘√ »‘·#˚j·T+&ç.
&É &É e &É |ü

|ü e |ü e
|ü &É e
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
1
(Ä) ∫Á‘ê\qT #·÷&É+&ç. |ü<ä+˝Àì yÓTT<ä{Ï nø£åsêìøÏ ª μ #·T≥º+&ç. >∑fi¯fl˝À sêj·T+&ç.
|ü&eÉ &Éu≤“ e\
(Ç) >∑fi¯fl˝À ª|ü, &É, eμ nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£åsêìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
|ü ø£ &É q e ≥
\ ñ m ≥ Ç s¡
n |ü \ &É á e
(á) ∫Á‘·+ ` |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.
e&É
|ü&Ée
(ñ) |ü<ä+`|ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.

|ü&Ée e&É
e&É |ü&Ée
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 2
}) |æ\¢\÷ ! ª|ü&Éeμ |ü<ë\qT #·<äTe⁄‘·÷ |üeHé |ü&ÉeqT #˚s¡&ÜìøÏ <ë] #·÷|ü+&ç.
(ãTT) øÏ+~ |ü<ë\˝À y˚s¡T>± ñqï |ü<ëìøÏ ª μ #·T≥º+&ç.
1. |ü&Ée |ü&Ée |ü&Ée e&É

2. e&É e&É |ü&Ée e&É
(ãT÷) øÏ+~ ¬s+&ÉT >∑fi¯fl˝Àì |ü<ë\qT #·<äe+&ç. ˇπø s¡ø£yÓTÆq |ü<ë\≈£î ˇπø s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
|ü\ø£ |ü&Ée |üqdü |ü&Ée

e&É e\ e&É ‘·\
3
sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\‘√ nø£åsêìï ø£\|ü+&ç. (Ä) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.
|ü &É e
(Ç) øÏ+~ ∫Á‘ê\ Ä<Ûës¡+>± |ü<ë\qT sêj·T+&ç.

1
1.
2. 2
á) øÏ+~ ∫Á‘ê\˝À y˚s¡T>± ñqï ∫Á‘êìï >∑T]Ô+#·+&ç. yê{Ï ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
1.
2.
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 4
(ñ) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À nø£åsê\T #Ó|üŒ+&ç. sêj·T+&ç.
|ü &É e
1 2 3
1e nø£ås¡+ @$T{Ï?
1, 2, 3 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.
3, 2 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.
(}) u§eTàqT #·÷dæ øÏ+~ U≤∞\˝À dü]jÓÆTq |ü<ëìï sêj·T+&ç.
1) sêE m≈£îÿ‘·THêï&ÉT. 2) \‘· ‹+≥Tqï~.
sêE m≈£îÿ‘·THêï&ÉT. \‘· ‹+≥Tqï~
(ãTT) ∫Á‘·+ #·÷&É+&ç. ù|s¡T sêj·T+&ç.
5
(ãT÷) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
|ü &É e e &É
H˚qT H˚sT¡ Ã≈£îqï$
nø£åsê\T |ü<ë\T
‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 6
#·+<äe÷eT sêyÓ
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
(n) |ü+&É¢ MT<ä, >∑+|ü MT<ä nø£åsê\T #·<äe+&ç. @ nø£ås¡+ ñqï |ü+&ÉTqT Ä nø£ås¡+ ñqï
>∑+|ü˝À y˚dü÷Ô ^‘· ^j·T+&ç
dü |ü dü
q |ü dü q
|ü q dü
7
|üqdü qø£ÿ düãT“
(Ç) >∑fi¯fl˝À ª|ü, q, düμ nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£åsêìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
e >∑ dü |ü &É ≥
\ q á ‘· q e
|ü m e &É j·T dü
(á) ∫Á‘·+ ` |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.
|üqdü
e&É
|ü&Ée
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 8
ñ) |æ\¢\÷ ! ªª|üqdüμμ |ü<ë\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ dü©yéT |üqdüqT #˚s¡&ÜìøÏ <ë] #·÷|ü+&ç.
|ü&Ée
|ü&Ée
e&É
|üqd |üqdü
ü
|üqdü |üqdü
|üqdü
dü©yéT e&É
|ü&Ée
e&É |üqdü
|üqdü
|üqdü
|üqdü
|ü&Ée
(}) øÏ+~ |ü<ë\˝À y˚s¡T>± ñqï |ü<ëìøÏ ª μ #·T≥º+&ç. U≤∞˝À sêj·T+&ç

1. |ü&Ée |üqdü |ü&Ée |ü&Ée
2. qdü e&É e&É e&É
3. |üqdü |üqdü |üqdü |üd|ü dü ü
(ãTT) øÏ+~ ¬s+&ÉT >∑fi¯fl˝Àì |ü<ë\qT #·<äe+&ç. ˇπø s¡ø£yÓTÆq |ü<ë\≈£î ˇπø s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
|üqdü e&É qdü |üqdü

qdü |ü&Ée |ü\ø£ |üd|ü dü ü
9
sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.

e dü |ü q dü
(Ä) øÏ+~ ∫Á‘ê\ Ä<Ûës¡+>± |ü<ë\qT sêj·T+&ç.

1
1.
2
2.
3
3.
(Ç) øÏ+~ ∫Á‘ê\˝À y˚s¡T>± ñqï ∫Á‘êìï >∑T]Ô+#·+&ç. yê{Ï ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
1.
2.
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 10
(á) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À nø£åsê\T #Ó|üŒ+&ç. sêj·T+&ç.
|ü &É e q dü
1 2 3 4 5
1, 2, 3 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äe+&ç. sêj·T+&ç
1, 4, 5 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äe+&ç. sêj·T+&ç
3, 5 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äe+&ç. sêj·T+&ç
(ñ) u§eTàqT #·÷dæ øÏ+~ U≤∞\˝À dü]jÓÆTq |ü<ëìï sêj·T+&ç.
1) HêdüsY ‘=q\T ‹+≥THêï&ÉT. 2) CÀj·T ‹+≥Tqï~.

HêdüsY ‘=q\T ‹+≥THêï&ÉT. CÀj·T ‹+≥Tqï~.
(}) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\‘√ |ü<ë\qT sêj·T+&ç.
|ü &É e q dü
11
ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
e dü |ü q dü |ü &É e
nø£åsê\T |ü<ë\T
‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 12
2 y˚T\Tø=\T|ü⁄
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
(n) ø√&ç|æ\¢\ô|’ ñqï nø£åsê\T #·<äe+&ç. n<˚ nø£ås¡+ ñqï >∑+|ü˝À y˚j·T+&ç.
>∑+ |ü >∑+ e |ü dü |ü >∑+
>∑+ |ü
13
(Ä) ∫Á‘ê\qT #·÷&É+&ç. yÓTT<ä{Ï |ü<ä+˝Àì ª>∑+μ nø£åsêìøÏ, ¬s+&Ée |ü<ä+˝Àì ª|üμ nø£åsêìøÏ
ª μ #·T≥º+&ç. >∑fi¯fl˝À sêj·T+&ç.
>∑+≥ |ü\ø£
(Ç) >∑fi¯fl˝À ª>∑, +, |üμ nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£åsêìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
>∑ + |ü ‘· &É ≥
\ q >∑ + |ü e
‘· m e &É j·T dü
(á) ∫Á‘·+ ` |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.
dü>∑+ q>∑ >∑+|ü
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 14
ñ) |æ\¢\÷ ! ªª>∑+|üüμμ |ü<ë\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ ø√&ç|æ\¢ ª>∑+|üμ qT #˚s¡&ÜìøÏ <ë] #·÷|ü+&ç.
ø√&ç|\æ ¢
>∑+|ü
1. >∑+|ü >∑+>∑ >∑+>∑ >∑+>∑

2. e+>∑ e+>∑ e+>∑ dü>∑+
3. |ü>∑&É+ q>∑ |ü>∑&É+ |ü>∑&É+
>∑+|ü |ü&Ée dü>∑+ e&É

dü>+∑ |üqdü qdü >∑+|ü
15
sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.
q >∑ >∑ + |ü
1. 1
3
2.
2
3.
1.
2.
3.
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 16
(á) øÏ+~ nø£åsê\T ø£\T|ü⁄‘·÷ |ü<ë\T #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.
&É|ü &É
>∑ &É>∑&É e q+
dü>d∑ ü dü
1) ˝À Ä|æ˝Ÿ |üfi¯ófl ñHêïsTT. 2) |üPõ‘· ‘=q\T ‹+≥Tqï~
˝À Ä|æ˝Ÿ |üfi¯ófl ñHêïsTT. |üPõ‘· ‘=q\T ‹+≥Tqï~
>∑ &É e dü
|ü + q >∑
17
ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
>∑+ |ü >∑∑ &É |ü >∑ &É >∑ &É
nø£så ê\T |ü<ë\T
‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 18
ñ&É‘·! ñ&É‘·! VüA#Y !
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
(n) ñ&É‘·\ô|’ >∑\ nø£åsê\T #·<äe+&ç. n<˚ nø£ås¡+ ñqï #Ó≥TºMT<ä≈£î ñ&É‘·\qT #˚s¡Ã+&ç.
ñ ñ &É ‘·
&É |ü &É ‘·
ñ &É ‘·
19
ñ&É‘· &Éu≤“ ‘·\T|ü⁄
(Ç) >∑fi¯fl˝À ªñ, &É, ‘·μ nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£åsêìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
ñ dü |ü >∑ ‘· ≥
&É q >∑ + &É e

‘· ñ &É ‘· ñ dü
(á) ∫Á‘·+, |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.
>∑+|ü ñ&É‘· |üqdü
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 20
(ñ) |æ\¢\÷ ! ªñ&É‘·μ |ü<ë\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ #Ó≥TºqT #˚s¡&ÜìøÏ ñ&É‘ ·≈£î <ë] #·÷|ü+&ç.
ñ&É‘·
ñ&É‘·
#Ó≥Tº

1. ñ&É‘·, ñ&É‘·, ñ&É‘·, ñ+&É
2. e&É, e&É, >∑&É, e&É
3. >∑&É|ü, |ü&Ée, |ü&Ée, |ü&Ée
(ãTT) øÏ+~ ¬s+&ÉT >∑fi¯fl˝Àì |ü<ë\qT #·<äe+&ç. ˇπøs¡ø£yÓTÆq |ü<ë\≈£î ˇπøs¡+>∑T y˚j·T+&ç.
ñ&É‘· >∑+|ü |ü&Ée e+‘·

e+‘· |üqdü ñ&É‘· e&É
21
sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.
ñ &∑ ‘· ‘· &É e

1
1.
2
2.
1.
2.
3.
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 22
&Ée &É
‘· |üq e
&Ée&É+ q+
1) #Ó≥Tºô|’ ñqï~. 2) e÷$T&ç |ü+&ÉT¢ ˝À ñHêïsTT.
#Ó≥Tºô|’ ñqï~. e÷$T&ç |ü+&ÉT¢ ˝À ñHêïsTT.
|ü q ñ
>∑ + ‘·
e dü &É
23
(ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
‘·+ &É dü+ ‘· dü+ ‘· dü+
‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 24
H˚HÓ+‘· H˚s¡TÃ≈£îHêïH√ ‘Ó\TkÕ? ` 1
#·<äe+&ç
(n) Vü‰jYT |æ\\¢ ÷! ãT&É>\∑ ô|’ ñqï nø£så ê\T #·<eä +&ç. |ü,&É,e nø£så ê\‘√ »‘·|sü #¡ +· &ç.
|ü e &É &É e |ü &É |ü

e
|ü &É e
(Ä) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À |ü, q, dü nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£åsêìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T
y˚jT· +&ç.
e >∑ dü |ü &É ≥
\ q á ‘· q e
|ü m e &É j·T dü
(Ç) øÏ+~ ∫Å‘ê\qT |ü<ë\‘√ »‘·|üs¡#·+&ç.
ñ&É‘·
|üqdü
|ü&Ée
>∑+|ü
25
sêj·T+&ç
(n) øÏ+~ ∫Á‘ê\T #·÷&É+&ç. |ü<ä+ sêj·T+&ç.
(Ä) øÏ+~ nø£åsê\T ø£\T|ü⁄‘·÷ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
&É|ü &É
>∑ &É>∑&É e q+
dü>d∑ ü dü
düè»Hê‘·àø£‘·
(n) |æ\¢\÷! ∫Á‘·+ ^j·T+&ç. s¡+>∑T y˚j·T+&ç. ù|s¡T sêj·T+&ç.
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 26
3 ‘·ø~£ $Û T‘√+
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
#·<äe+&ç
(n) Vü‰jYT |æ\¢\÷! ‘·ã\ô|’ ñqï nø£åsê\qT #·<äe+&ç. ‘·,ã,\ nø£åsê\‘√ »‘·|üs¡#·+&ç.
ã ñ ‘· \
‘· \ ã >∑
‘· ã \
27
‘·ã\ ã\¢ \&ÉT¶
(Ç) >∑fi¯fl˝À ª‘·, ã, \μ nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£åsêìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T

y˚j·T+&ç.
‘· ã \ >∑ |ü ≥
&É q ‘· ã \ e
|ü ñ &É ‘· ã \
(á) ∫Á‘·+, |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.
ã\|ü+ \e+>∑+ ‘·ã\
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 28
(ñ) |æ\¢\÷ ! ª‘·ã\μ |ü<ë\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ s¡+>∑, ‘·ã\qT #˚s¡&ÜìøÏ <ë]#·÷|ü+&ç.
‘·ã\ ‘·ã\ ‘·\ ‘·\
‘·\
‘·\
‘·ã\ ‘·ã\ ‘·\ ‘·\
‘·ã\
‘·ã\ ‘·ã\ ‘·ã\ ‘·ã\

‘·ã\
‘·ã\
‘·ã\ ‘·ã\ ‘·ã\ ‘·ã\
‘·\
‘·\
‘·ã\ ‘·ã\ ‘·ã\ ‘·ã\
s¡+>∑
1. ‘·ã\, ‘·ã\, ‘·\, ‘·ã\

2. \‘·, ‘·\, ‘·\, ‘·\
3. ã+&É, ã+&É, ã+&É, ã\|ü+
ñ&É‘· \‘· ‘·ã\ ã\+

‘·ã\ ã\+ ã+&É \‘·
29
sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.
‘· \ ã + &É
(Ä) ∫Á‘·+ Ä<Ûës¡+>± |ü<ë\qT sêj·T+&ç.

1
1.
2
2.
(Ç) øÏ+~ ∫Á‘ê\˝À y˚s¡T>± ñqï ∫Á‘êìï >∑T]Ô+#·+&ç. sêj·T+&ç.
1.
2.
3.
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 30
\ \|ü+
‘· ã\ ã \+
\>∑&É \>∑+
1) C≤qT yêsTTdüTÔHêï&ÉT. 2) ˝À #˚|ü\T ñHêïsTT.
C≤qT yêsTTdüTÔHêï&ÉT. ˝À #˚|ü\T ñHêïsTT.
\ e ñ
>∑ + ‘·
|ü ã &É
31
(ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
\ ‘· ‘· \ >∑ &É \ e+ >∑+
‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 32
ns¡ø£
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
(n) Vü‰jYT |æ\¢\÷! ns¡ø£\ <ä>∑Zs¡ nø£åsê\T #·<äe+&ç. n, s¡ , ø£ nø£åsê\‘√ »‘·|üs¡#·+&ç.
n ø£ s¡ ø£
‘· ã s¡ n
n s¡ ø£
33
ns¡ø£ s¡<∏ä+ ø£qTï
(Ç) >∑fi¯fl˝À ªn, s¡, ø£μ nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£åsêìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
‘· ã n >∑ |ü ≥
ã m s¡ n s¡ ø£
|ü ñ ø£ ‘· ‘· ã
(á) ∫Á‘·+, |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.
s¡+|ü+
ns¡ø£
ø£\+
|ü\ø£
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 34
(ñ) |æ\¢\÷ ! ªns¡ø£μ |ü<ë\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ ns¡ø£qT rdüTø√e&ÜìøÏ ¬s’‘·T≈£î <ë] #·÷|ü+&ç.
ns¡ø£ ns¡ø£ ns¡ø£ ns¡ø£ ns¡ø£ ns¡ø£

n\ø£ n\ n\ n\ø£ ns¡ø£
n\ø£
n\
n\ø£ n\ ns¡ø£
n\ø£ n\ ns¡ø£
¬s’‘·T n\ n\
ns¡ø£
ns¡ø£
ns¡ø£ ns¡ø£
ns¡ø£ ns¡ø£ ns¡ø£ ns¡ø£ ns¡ø£
n\ø£ n\ø£ n\ø£ ns¡ø£
1. n\ø£ n\ø£ n\ø£ ns¡ø£

2. s¡+|ü+ ‘·ã\ ‘·ã\ ‘·ã\
3. |ü\ø£ ã\|ü+ ã\|ü+ ã\|ü+
s¡+|ü+ >∑+|ü ‘·&Ée ns¡ø£

ns¡ø£ e\ ø£&É|ü s¡+|ü+
35
sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.
n s¡ ø£¡ n s¡ e &É¡ +
(Ä) øÏ+~ nø£åsê\≈£î ª + μ #˚]Ã #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.

|ü &É e q dü >∑ ñ ‘· ã \ n s¡
ñ<ë: |ü+
1.
2.
3.
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 36
\ &É|ü
n s¡ ø£ \|ü
\ø£ &Ée
s¡ø£ s¡ø£s¡
1) n\\ eT<Ûä´ ñ+~. 2) qT ø£\|ü‘√ #˚kÕÔs¡T.

n\\ eT<Ûä´ ñ+~. qT ø£\|ü‘√ #˚kÕÔs¡T.
n &É e
q >∑ \
|ü ø£ s¡
37
(ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
n\ ø£ s¡ ø£ s¡ n \ ø£ &É+

‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 38
4 }Vü≤\ }j·T\
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
(n) Vü‰jYT |æ\¢\÷! \&ÉT¶ MT<ä ñqï nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. }, j·T, \ nø£åsê\‘√
»‘·#˚j·T+&ç.
} \ >∑ ‘·
j·T } \ j·T
} j·T \
39
(Ä) ∫Á‘ê\qT #·÷&É+&ç. |ü<ä+˝Àì yÓTT<ä{Ï nø£åsêìøÏ ª μ #·T≥º+&ç.
}j·T\ j·T‹ \&ÉT¶
(Ç) >∑fi¯fl˝À }, j·T, \ nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£åsêìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
|ü } e ã q dü ‘·
>∑ j·T ñ n } j·T \
+ \ } j·T \ e ø£
(á) ∫Á‘·+, |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.
}j·T\ }&É \e+>∑+
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 40
(ñ) |æ\¢\÷! ª}j·T\μ |ü<ë\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ düT˝≤ÔHê }j·T\ #˚s¡&ÜìøÏ <ë] #·÷|ü+&ç.
}j·T\
}j·T\
}j·T\ }j·T\ }&É
}j·T\
}j·T\
}j·T\ }j·T\
}j·T\
}j·T\ }j·T\ }j·T\
}j·T\ }j·T\ }j·T\ }j·T\ }j·T\
düT˝≤ÔHê n\ø£ n\ø£ n\ø£
(}) y˚s¡T>± ñqï |ü<ëìøÏ ª μ #·T≥º+&ç. sêj·T+&ç.

1. }&É, }j·T\, }&É, }&É
2. }‘·+, }j·T\, }j·T\, }j·T\
3. >∑j·T, >∑j·T, \j·T, >∑j·T
4. qj·Tq+, qj·Tq+, qj·Tq+, |üj·Tq+
(ãTT) ∫Á‘ê\ Ä<Ûës¡+>± |ü{Ïºø£˝À |ü<ë\T >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.
}j·T\ |üqdü ‘·ã\

ns¡ø£ >∑+|ü e&É
ñ&É‘· ‘·\ |ü&Ée
41
sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ >∑fi¯fl˝À sêj·T+&ç.
} &É } ‘· + } j·T \
(Ä) øÏ+~ nø£åsê\≈£î ª + μ #˚]Ã #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.
} j·T \ ‘· ã q ø£ s¡ n dü
ñ<ë: }+
1.
2.
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 42
&É j·T
} ø£ \ ‘·
e+>∑+
#· \q
1) y˚DT }>∑T‘·THêï&ÉT. 2. nj·T´ ‘√ e#êÃ&ÉT.
y˚DT }>∑T‘·THêï&ÉT. nj·T´ ‘√ e#êÃ&ÉT.
(}) ¬s+&ÉT #Ó≥¢ MT<ä ñqï nø£åsê\qT ø£*|æ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
}>∑ 1. ........................
|üq |ü&É &É+ 2. ........................
‘·ã ñ&É ‘· dü
}j·T 3. ........................
\ e
4. ........................
5. ........................
6. ........................
43
(ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
}ø£ }j·T\ }>∑&+É }s¡e‘·\
nø£så ê\T
|ü<ë\T
‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 44
u≤yê u≤yê |ü˙ïs¡T
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
(n) Vü‰jYT |æ\¢\÷! |ü⁄e⁄«\ô|’ nø£åsê\T >∑T]Ô+#·+&ç. eT, #· nø£åsê\‘√ »‘·|üs¡#·+&ç.
eT #· >∑ q #· eT
eT #·
45
(Ä) ∫Á‘ê\qT #·÷&É+&ç. |ü<ä+˝Àì eT+, #·+ nø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç. >∑fi¯fl˝À sêj·T+&ç.
eT+#·+ #·+<äe÷eT
(Ç) >∑fi¯fl˝À ªeT, #·μ nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£åsêìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
‘· ã eT + #· +
eT + #· + s¡ ø£
|ü ñ ø£ |ü ‘· ã
(á) ∫Á‘·+, |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.

ø£eT\+
eT+#·+
ø£+#·+
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 46
(ñ) |æ\¢\÷ ! ªeT+#·+μ |ü<ë\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ sêE eT+#·+ <ä>∑Zs¡≈£î yÓfi¯¢&ÜìøÏ <ë] #·÷|ü+&ç.
eT+#·+ eT+#·+ eT+#·+ eT+#·+

eT+#·+
eT+#·+ eT+#·+
eT&É‘· eT+#·+
eT+#·+
eT+#·+ eT&É‘·
eT+#·+ eT+#·+ eT+#·+ eT+#·+
(}) øÏ+~ es¡Tdü |ü<ë\˝À y˚s¡T>± ñqï |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ |üø£ÿ >∑&ç˝À sêj·T+&ç.
1. eT+#·+, ø£+#·+, ø£+#·+, ø£+#·+

2. #·\+, #·\+, ø£+#·+, #·\+
3. eT&É‘·, eT&É‘·, #·<äs¡+, eT&É‘·
eT+#·+ eTs¡ø£ ø£+#·+ eT&Éø£

ø£+#·+ eTs¡ eT+#·+ neT\
47
sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.
s¡ eT eT q+ eT+ #·+
(Ä) øÏ+~ nø£åsê\≈£î ª+μ #˚]Ã #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.
q dü ñ ‘· ã \ n s¡ ø£ j·T eT #·
ñ<ë: q+
1.
2.
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 48
s¡ \+
eT q+ ø£ e#·+
&Éø£ eT\+
&É‘· \ø£
1) u≤e MT<ä ≈£Ls=Ãì ñHêï&ÉT. 2) <ëM<äT ˝À nqï+ ‹+≥THêï&ÉT.
u≤e MT<ä ≈£Ls=Ãì ñHêï&ÉT. <ëM<äT ˝À nqï+ ‹+≥THêï&ÉT.
n &É eT e
q >∑ \ +
|ü ø£ s¡ #·
49
(ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
eT s¡ #· ø£ #· ø£ q &É e &É+
‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 50
#·<äe+&ç
(n) Vü‰jYT |æ\¢\÷! ‘·ã\ô|’ ñqï nø£åsê\qT #·<äe+&ç. ‘·,ã,\ nø£åsê\‘√ »‘·|üs¡#·+&ç.
ã ñ ‘· \
‘· \ ã >∑
‘· ã \
(Ä) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À n, s¡, ø£ nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£åsêìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T
y˚j·T+&ç.
‘· ã n >∑ |ü ≥
ã m s¡ n s¡ ø£
|ü ñ ø£ ‘· ‘· ã
(Ç) øÏ+~ ∫Á‘ê\qT |ü<ë\‘√ »‘·|üs¡#·+&ç.
eT+#·+
ns¡ø£
‘·ã\
}j·T\
51
sêj·T+&ç
(n) øÏ+~ nø£åsê\T ø£\T|ü⁄‘·÷ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
\ \|ü+
‘· ã\ ã \+
\>∑&É \>∑+
(á) øÏ+~ ∫Á‘ê\T #·÷&É+&ç. |ü<ë\T sêj·T+&ç.
(n) |æ\¢\÷! ∫Á‘·+ ^j·T+&ç. s¡+>∑T y˚j·T+&ç. ù|s¡T sêj·T+&ç.
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 52
5 Ä≥
|æ\¢\÷! ∫Á‘ê\≈£î s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
(n) Vü‰jYT |æ\¢\÷! ã+‹ô|’ ñqï nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. Ä, ≥ nø£åsê\‘√ »‘·|üs¡#·+&ç.
#· eT ≥ ≥
≥ Ä Ä
Ä
Ä ≥
53 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
Ä≈£î ≥e÷≥
(Ç) >∑fi¯fl˝À ªÄ, ≥μ nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£åsêìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
Ä ≥ |ü &É Ä ≥
e q dü >∑ + ø£
Ä ≥ s¡ ‘· Ä ≥
(á) øÏ+~ ∫Á‘ê\qT |ü<ë\‘√ »‘·|üs¡#·+&ç.
eT+≥
Ä≥
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 54
(ñ) |æ\¢\÷ ! ªÄ≥μ |ü<ë\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ øÏs¡DY ã+‹ì #˚s¡&ÜìøÏ <ë] #·÷|ü+&ç.
≥ Ä≥ Ä≥
Ä
Ä≥ Ä≥
Ä≥
n≥ø£
Ä≥
n≥ø£
Ä≥
Ä≥ >∑+≥ >∑+≥ n≥ø£
>∑+≥
Ä≥
n≥ø£
Ä≥ Ä≥
Ä≥ Ä≥
n≥ø£ Ä≥ n≥ø£
1. n≥ø£ n≥ø£ n≥ø£ Ä≥

2. >∑+≥ >∑+≥ e+≥ >∑+≥
3. Ä&É≥+ Ä&É≥+ Ä\j·T+ Ä&É≥+
Ä≥ |ü+≥ Ä≥ ‘·+≥
eT+≥ e+≥ |ü+≥ }≥
55 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.
Ä ≥ Ä eT &É
(Ä) øÏ+~ ∫Å‘ê\ Ä<Ûës¡+>± |ü<ë\qT sêj·T+&ç.
1. 1
2
2.
(Ç) øÏ+~ ∫Á‘ê\T #·÷&É+&ç. U≤∞\˝À dü¬s’q nø£åsê\T sêj·T+&ç.
Ä e⁄
≈£î e÷{≤
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 56
&É&É+ ≥
Ä >∑&É+ } #·
≥+ø£+ s¡&É+
&Ée≥+
(ñ) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\‘√ @s¡Œ&˚ |ü<ë\qT sêj·T+&ç.
|ü &É e >∑ + <ä
q } dü ‘· ã \
>∑ j·T ã \ e ã
+ \ Ä eT + ≥
|ü + ≥ s¡ ø£ ñ
(}) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\≈£î ª + μ #˚]Ã #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.

|ü &É e q dü >∑ ñ ‘· ã
ñ<ë: |ü+
\ n s¡ ø£ \ eT #· Ä ≥
57 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

(ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
}≥ eTq+ Ä≥ Ä&É>∑\+

‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 58
»&É ` <ä+&É
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
(n) Vü‰jYT! |æ\¢\÷! me] <ä+&É yê]øÏ Çe«+&ç.
» <ä » <ä
Ä <ä ≥ »
» <ä
59 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
(Ä) ∫Á‘ê\qT #·÷&É+&ç. |ü<ä+ #·<äe+&ç. >∑fi¯fl˝À sêj·T+&ç.
» &É <ä + &É

»&É <ä+&É
(Ç) >∑fi¯fl˝À ª», <äμ nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£åsêìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
» &É dü <ä + &É
\ q » &É q e
<ä + &É &É j·T dü
(á) ∫Á‘·+ ` |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.
|ü+»s¡+
»&É
<ä+&É
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 60
ñ) |æ\¢\÷! ªª<ä+&Éμμ nø£åsê\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ ø±s¡TD´ <ä+&ÉqT #˚s¡&ÜìøÏ <ë] #·÷|ü+&ç.
<ä+&É <ä+&É <ä+&É

<ä+&É <ä+&É <ä+&É
<ä+&É É »&É
ä<+&
<ä+&É
<ä+&É É
ä<+&
<ä+&É <ä+&É
1. »‘· »‘· »&É »‘·

2. <ä+‘·+ <ä+‘·+ <ä+‘·+ <ä+&É
3. |ü+»s¡+ |ü+ø£»+ |ü+ø£»+ |ü+ø£»+
»&É »\» »‘· »&É

<ä+‘·+ <ä+&É <ä+&É ø£\X¯+
61 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.
» &É <ä + ‘· +

1
1. 3
2
2.
3.
1.
2.
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 62
(á) øÏ+~ nø£åsê\qT ø£*|æ #·<äe+&ç, sêj·T+&ç.
\+ &É
|ü+ &É+
» <ä+
q+ ‘·+
>∑+ &É>∑
(ñ) øÏ+~ u§eTà\≈£î dü¬s’q |ü<ë\qT ø£*|æ #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.
1. neTà bÕ|ü≈£î y˚düTÔqï~.
neTà bÕ|ü≈£î y˚düTÔqï~.
2. >∑Ts¡Te⁄≈£î ô|&É<ëeTT.
>∑Ts¡Te⁄≈£î ô|&É<ëeTT.
3. @qT>∑T ‘Ó\¢q.
@qT>∑T ‘Ó\¢q.
(}) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À |ü<ë\T <ë– ñHêïsTT. yê{ÏøÏ ª μ #·T≥º+&ç. sêj·T+&ç.
» &É |ü e Ä
\ #· <ä &É ≥
» ‘· ø£ >∑ eT
j·T \ n ã #·
q dü + s¡ }
63 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

(ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
»&É <ä+&É »\»
‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 64
6 Ç\T¢ ` á>∑
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
(n) Vü‰jYT! |æ\¢\÷! me] á\ yê]øÏ Çe«+&ç.
Ç á » Ç
á Ç <ä á
Ç á
65 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
Ä) ∫Á‘ê\qT #·<äe+&ç. |ü<ä+˝Àì yÓTT<ä{Ï nø£åsêìøÏ ª μ #·T≥º+&ç. es¡íe÷\˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
>∑fi¯fl˝À sêj·T+&ç.
Ç≥Tø£ \&ÉT¶ á\ >∑<ä
Ç) >∑fi¯fl˝À ªÇ, áμ nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£åsêìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.

#· ‘· Ç á &É
j·T á } ø£ Ç
n >∑ á Ç á
\ Ç ‘· ñ á
(á) ∫Á‘·+ ` |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.

á\
á>∑
áø£
á‘·
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 66
ñ) |æ\¢\÷ ! ªá\μ |ü<ë\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ U≤<äsY á\ rdüTø√e&ÜìøÏ <ë] #·÷|ü+&ç.
á\ á\ á\ á\
á á\ á\ á\
\ á
\ á\ á\ á\
á
\ á\ á\ á‘·
á\ á‘· á\ á‘·
U≤<äsY
1. á‘· á‘· á\ á‘·

2. Ç+‘· Ç+ø£ Ç+‘· Ç+‘·
3. á<ä&É+ á<ä&É+ áj·Tq á<ä&É+
4. Çe‘·\ Çs¡>∑&É+ Çs¡>∑&É+ Çs¡>∑&É+
á‘· áø£ á‘· Ç\

á>∑ Ç\ eTs¡ á>∑
67 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.
á >∑ Ç #· ≥
Ç) øÏ+~ |ü<ë\T »‘·|üs¡#·+&ç. sêj·T+&ç.

|ü&Ée }>∑&É+
}j·T\ Ä&É&É+
Ä≥ q&É|ü&É+
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 68
e‘·\ ‘·
Ç #·≥ á <ä&É+
s¡>∑&É+ j·Tq
ñ) u§eTàqT #·÷dæ øÏ+~ U≤∞˝À¢ dü]jÓÆTq |ü<ëìï sêj·T+&ç.

1. u…\¢+ô|’ yê*+~. 2. düTeT+‘Y ø=&ÉT‘·THêï&ÉT.
u…\¢+ô|’ ............. yê*+~. düTeT+‘Y ............ ø=&ÉT‘·THêï&ÉT.
}) Ç+{Ï˝Àì nø£åsê\‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
ñ<ë: Ä≥
1.
Ç » Ä #· j·T
2.
n \ ‘· + dü
3.
q e &É |ü m
4.
ø£ s¡ ã ñ >∑
5.
} eT ≥ <ä á 6.
69 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
á ø£ á\ ø£ eT \
‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 70
m\Tø£eTà
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
n) Vü‰jYT! |æ\\¢ ÷! ◊dtÁø°yTé \ô|’ ñqï nø£så ê\qT #·<eä +&ç. me] ◊dtÁø°yTé yê]øÏ n+~+#·+&ç.
m @ @ á
◊ Ç m ◊
m @ ◊
71 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
(Ä) ∫Á‘ê\qT #·÷∫ yê{ÏøÏ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç. yê{ÏøÏ+<ä ñqï |ü<ë\˝À yÓTT<ä{Ï nø£åsê\qT
#·<äe+&ç. ª μ #·T≥º+&ç.
mì$T~ @&ÉT ◊<äT

Ç) >∑fi¯fl˝Àì ªm, @, ◊μ nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£åsêìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
Ç » <ä m @ ◊
m @ ◊ ≥ eT e
|ü ñ &É ‘· ã \
(á) u§eTà #·÷&É+&ç ` nø£åsêìøÏ »‘·|üs¡#·+&ç.
@ ◊ m
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 72
ñ) |æ\¢\÷ ! m, @, ◊ nø£åsê\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ ~©|t, kÕsTT ◊dtÁø°yéT qT ‹q&ÜìøÏÏ <ë]
#·÷|ü+&ç.
m, @, ◊
m, @, ◊
m, @, ◊
m, @, ◊
m, @, ◊ m, @, ◊ m, @, ◊ ◊dtÁø°yTé
m, @, ◊ m, @, ◊ m, @, ◊ m, @, ◊ m, @, ◊
kÕsTT ~©|t
1. ms¡ @\ @\ @\
2. mø£s¡+ @‘·+ mø£s¡+ mø£s¡+
3. @‘·+ @‘·+ @‘·+ mø£s¡+
mø£s¡+ @‘·+ @‘·+ m&ÉeT

ms¡ m+&É mø£s¡+ m+‘·
73 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.
@ ‘· + m ø£ s¡ +
(Ä) ∫Á‘ê\qT #·÷&É+&ç. ∫Á‘êìï ã{Ïº U≤∞ >∑&ç˝À nø£ås¡+ sêj·T+&ç.

\T ø£
düT
qT >∑T
(Ç) øÏ+~ |ü<ë\qT #·<äe+&ç. yê{Ï˝À ªªm, @μμ nø£åsê\qT >∑T]Ô+∫ ª μ #·T≥º+&ç.
m ø£ s¡+ @ ‘·+ m s¡
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 74
m &É + @ ◊ eT
1 2 3 4 5 6
4, 5 nø£åsê\T @$T{Ï?
1, 3, 2 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äe+&ç.
1, 2, 6 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äe+&ç.
(ñ) øÏ+~ u§eTà\ MT<ä ñqï nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. yê{Ï‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n |ü >∑+
eT+ ‘·
á
75 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq

ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
m+ &É @ ‘·+ m ø£ s¡+

‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 76
#·<äe+&ç
(n) |æ\¢\÷! øÏ+~ >∑fi¯fl˝À », <äÉ, &Éä, dü, e, qü nø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
» &É dü <ä + &É
\ q » &É q e
<ä + &É &É j·T dü
(Ä) øÏ+~ |ü<ë\˝À y˚s¡T>± ñqï |ü<ëìøÏ ª μ #·T≥º+&ç. U≤∞˝À sêj·T+&ç
1. á‘· á‘· á\ á‘·
2. Ç+‘· Ç+ø£ Ç+‘· Ç+‘·
3. á<ä&É+ á<ä&É+ áj·Tq á<ä&É+
4. Çe‘·\ Çs¡>∑&É+ Çs¡>∑&É+ Çs¡>∑&É+
(Ç) øÏ+~ ∫Á‘ê\≈£î ` |ü<ë\qT »‘·|üs¡#·+&ç.
á>∑
<ä+&É
eT+≥
»&É
77 ‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` kÕ<Ûäq
sêj·T+&ç
(n) øÏ+~ nø£åsê\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
\+ &É
|ü+ &É+
» <ä+
q+ ‘·+
>∑+ &É>∑
Ä) øÏ+~ |ü<ë\T »‘·|üs¡#·+&ç. sêj·T+&ç.
|ü&Ée }>∑&É+
}j·T\ Ä&É&É+
Ä≥ q&É|ü&É+
(Ç) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\‘√ @s¡Œ&˚ |ü<ë\qT sêj·T+&ç.
|ü &É e >∑ + <ä
q } dü ‘· ã \
>∑ j·T ã \ e ã
+ \ Ä eT + ≥
|ü + ≥ s¡ ø£ ñ
(n) |æ\¢\÷! áø£ ∫Á‘·+ ^j·T+&ç. s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 78
7 neTà ˇ&ç
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T- y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
(n) Vü‰jYT |æ\¢\÷! z&É\ô|’ nø£åsê\qT #·<äe+&ç. me] nø£åsêìøÏ ‘·–q z&Éô|’øÏ, Ä nø£ås¡+
>∑\ |æ\¢\qT #˚s¡Ã+&ç.
z W ˇ z ø£ W ˇ ≥
ˇ z W
79
ˇø£{Ï ø£&eÉ
z&É &Éu≤“
(Ç) >∑fifl¯ ˝Àì ªˇ, z, Wμ nø£så ê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£så êìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T y˚jT· +&ç.
ø£ » ˇ m |ü ◊
m >∑ z ≥ eT e
≥ ñ W ˇ z W
(á) ∫Á‘·+`|ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.
ˇs¡
z&É
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 80
(ñ) |æ\¢\÷ ! ˇ, z, W nø£åsê\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ neTà <ä>∑Zs¡≈£î ∫Hêï] #˚s¡&ÜìøÏ <ë] #·÷|ü+&ç.
ˇ,
z, W ˇ, z, W
W z ,
ˇ, ˇ, z
, W ,W
ˇ, z, W
ˇ, z W
, z,
ˇ , W
ˇ, z ˇ, z, W
neTà
W ˇ, z ,W
ˇ, z, , W ˇ, z
∫Hêï]
1. Ws¡ Ws¡ ˇs¡ Ws¡

2. ˇø£ ˇø£ ˇø£ z&É
3. Ws¡ z&É z&É z&É
ˇs¡ Ws¡ z&É Ws¡

z&É zq+ \‘· ñ&É‘·
81
sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.
ˇ ø£∑ z &É W s¡
(Ä) HÓeT* |æ+#Û·+˝À >∑\ nø£åsê\‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
ˇ q W
n
»
ø£
s¡
+
\ &É z |ü
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 82
(Ç) øÏ+~ |ü<ë\˝Àì nø£åsê\qT dü]#˚dæ sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ s¡ W R W s¡
&É z R
ø£ ˇ R
<Ûä+ wü W R
s¡ s¡
ˇ W
ø£ wü<Ûä+
(ñ) øÏ+~ ∫Á‘ê\˝À y˚s¡T>± ñqï ∫Á‘êìï >∑T]Ô+#·+&ç. ù|s¡T sêj·T+&ç.
83
(ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
ˇ ø£ z &É¡£ W s¡É

‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 84
y˚T|òüT+ ` #Û·Á‘·+
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T- y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
(n) Vü‰jYT |æ\¢\÷! >=&ÉT>∑T ô|’ >∑\ nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ‘·–q nø£åsê\‘√ »‘·|üs¡Ã+&ç.
#Û· s¡a
|òTü
K
ãTT
s¡a |òüT
K |òüT ãTT K
ãTT s¡a
#Û·
85
(Ä) øÏ+~ |ü<ë\qT #·<äe+&ç. ∫Á‘ê\ Ä<Ûës¡+>± øÏ+<ä yêø±´\˝À Ä |ü<ë\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
(K>∑+ |òüT≥+ s¡awü+ Ks¡+ qK+ )
1. Ks¡+ n+fÒ >±&ç<ä.
2. qK+ n+fÒ >√s¡T.
3. |òüT≥+ n+fÒ ≈£î+&É.
4. s¡awü+ n+fÒ #˚|ü.
5. K>∑+ n+fÒ |üøÏå.
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 86
Ç) |æ\¢\÷ ! K, |òüT, #Û·, s¡a, ãTT nø£åsê\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ bÕeTT |ü⁄≥º˝ÀøÏ #˚s¡&ÜìøÏ <ë]
#·÷|ü+&ç.
Ks¡+ Ks¡+ Ks¡+
K>∑+
K, |òüT, #Û·, s¡a, ãTT Ks¡+ Ks¡+
bÕeTT |ü⁄≥º
K, |òüT, #Û·, s¡a, ãTT K, |òüT, #Û·, s¡a, ãTT
(á) øÏ+~ |ü<ë\qT #·<äe+&ç. y˚s¡T>± ñqï |ü<ë\≈£î ª μ #·T≥º+&ç. ^‘·\˝À sêj·T+&ç.
Ks¡+ K>∑+ Ks¡+ Ks¡+
|òTü ≥+ |òTü q+ |òTü q+ |òTü q+
s¡as¡+ s¡as¡+ s¡awü+ s¡as¡+
(ñ) øÏ+~ ¬s+&ÉT >∑fi¯fl˝Àì |ü<ë\qT #·<äe+&ç. ˇπø s¡ø£yÓTÆq |ü<ë\≈£î ˇπø s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
Ks¡+ K>∑+ Ks¡+ |òüT≥+

s¡as¡+ |òüT≥+ |òTü q+ qK+
87
sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.

q K + K >∑ + |òüT q +
(Ä) øÏ+~ ∫Á‘ê\ Ä<Ûës¡+>± >∑fifl¯ ˝À |ü<ë\T sêj·T+&ç.

1.
1. 2.
>
.
>
2.
(Ç) øÏ+~ ∫Á‘ê\˝À y˚s¡T>± ñqï ∫Á‘êìï >∑T]Ô+#·+&ç. |ü<ë\ sêj·T+&ç.

1.
2.
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 88
s¡+
K
>∑+
≥+
|òüT
q+
(ñ) |òüT≥+˝À >∑\ nø£åsê\‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
eT ø£ #·
‘· K s¡ s¡a \ |ü
<ä >∑ q
≥ e |Tüò +
(}) øÏ+~ |ü<ë\˝Àì nø£åsê\qT dü]#˚dæ sêj·T+&ç.

ñ<ëˆˆ K+ q : q K+ >∑+ K :
≥+ |òüT : s¡+ K :
wü+ s¡a : q ‘· |òüT :
89
(ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
K s¡+ |òüT ≥+ s¡a wü+
‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 90
8 bÕsƒ¡XÊ\ |ü+&ÉT>∑
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T - y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
(n) &ÛÉ+ø±\ô|’ ñqï nø£åsê\qT ny˚ nø£åsê\‘√ »‘·|üs¡#·+&ç.
sƒ¡ &ÛÉ D <∏ä
<Ûä ã <∏ä sƒ¡
sƒ¡ &ÛÉ <∏ä <Ûä D
91
(Ä) ∫Á‘·+ #·÷&É+&ç |ü<ä+˝Àì ªsƒ¡μ ª&ÛÉμ ªDμ ª<∏äμ ª<Ûäμ nø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç >∑fi¯fl˝À sêj·T+&ç.
bÕsƒX¡ Ê\ &Û+É ø£ u≤D+ s¡<∏ä+ <Ûäq+
(Ç) >∑fifl¯ ˝Àì ªsƒ,¡ &Û,É D,<∏,ä <Ûμä nø£så ê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ nø£så êìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T y˚jT· +&ç.
e <Ûä ø£ <∏ä
&ÛÉ >∑ &ÛÉ q
sƒ¡ q D sƒ¡
s¡ <∏ä n <Ûä
(á) ∫Á‘·+ ` |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç
&ÛÉ+ø£
s¡<∏ä+
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 92
ñ) |æ\¢\÷ ! sƒ¡, &ÛÉ, D, <∏ä, <Ûä nø£åsê\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ u≤\T&É T bÕsƒ¡XÊ\qT #˚s¡&ÜìøÏ <ë]
#·÷|ü+&ç
sƒ¡, &ÛÉ, D, <∏ä, <Ûä sƒ¡, &ÛÉ, D, <∏ä, <Ûä

sƒ¡, &ÛÉ, D, <∏ä, <Ûä
sƒ¡, &ÛÉ, D, <∏ä, <Ûä

ø£+sƒ¡+ s¡<∏ä+
sƒ¡, &ÛÉ, D, <∏ä, <Ûä

sƒ¡, &ÛÉ, D, <∏ä,
sƒ¡, &ÛÉ, D, <∏ä, <Ûä
s¡<∏ä+
sƒ¡, &ÛÉ, D, <∏ä, <Ûä
(}) øÏ+~ |ü<ë\qT #·<äe+&ç. y˚s¡T>± ñqï |ü<ë\≈£î ª μ #·T≥º+&ç. sêj·T+&ç.

ø£+sƒ¡+ ø£eTsƒ¡+ ø£eTsƒ¡+ ø£eTsƒ¡+
|ü<∏ä+ |ü<∏ä+ s¡<∏ä+ |ü<∏ä+
(ñ) øÏ+~ s¬ +&ÉT >∑fifl¯ ˝Àì nøå±sê\qT #·<eä +&ç. ˇπø s¡øy£ TÓ qÆ nø£så ê\≈£î ˇπø s¡+>∑T y˚jT· +&ç.
sƒ¡ \ <∏ä <∏ä n &ÛÉ

e <Ûä &ÛÉ s¡ <Ûä dü
<Ûä |ü D D ø£ s¡
93
sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.

ø£ + sƒ¡ + s¡ <∏ä + <Ûä q +
(Ä) ∫Á‘ê\ Ä<Ûës¡+>± >∑fi¯fl˝À |ü<ë\T sêj·T+&ç.
1.
1.
2.
2.
(Ç) øÏ+~ ∫Á‘ê\˝À y˚s¡T>± ñqï ∫Á‘êìï >∑T]Ô+#·+&ç. |ü<ë\T sêj·T+&ç.

1.
2.
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 94
(á) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À nø£åsê\qT #Ó|üŒ+&ç. sêj·T+&ç.
3, 4 nø£åsê\T @$T{Ï?
&ÛÉ D <∏ä <Ûä
1 2 3 4 7, 8 nø£åsê\T @$T{Ï?
7, 3, 5 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äe+&ç
+ ø£ s¡ sƒ¡ 4, 7 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äe+&ç
5 6 7 8 1, 5, 6 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äe+&ç
(ñ) |ü{Ïºø£˝Àì nø£åsê\qT ñ|üjÓ÷–+∫ |ü<ë\T sêj·T+&ç
>∑ |ü D <Ûä (1)

sƒ¡ n + ø£
(2)
\ &ÛÉ ≥ <Ûä
s¡ e ‘· ã (3)
(}) ∫Á‘ê\T #·÷&É+&ç ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
(1)
(2)
95
(ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
s¡ <∏ä+ <Ûä q+ >∑ D >∑ D
‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 96
X¯óuÛÑ<ësTTì
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T- y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
(n) Vü‰jYT |æ\¢\÷! y˚s¡TX¯q>∑ –+»\ô|’ nø£åsê\T >∑T]Ô+#·+&ç. y˚s¡TX¯q>∑ $‘·ÔHê\qT Ä

nø£ås¡+ >∑\ >∑+|ü˝À y˚j·T+&ç.
X¯ sƒ¡ <∏ä uÛÑ wü fi¯
K |òü D Vü≤ #Û· |òüT
fi¯ |òü uÛÑ X¯ wü Vü≤

97
(Ä) ∫Á‘ê\T #·÷&É+&ç. ∫Á‘ê\ øÏ+<ä |ü<ë\˝Àì ªª|ò,ü uÛ,Ñ X¯, wü, Vü≤, fi¯μμ nø£så ê\qT >∑T]Ô+#·+&ç.
|ü<ë\˝À ª μ #·T≥º+&ç. >∑fi¯fl˝À sêj·T+&ç.
|òü\+ uÛÑ»q X¯s¡+
y˚wü+ Vü≤+dü ‘êfi¯+
(Ç) >∑fi¯fl˝À ñqï nø£åsê\˝À ªª|òü, uÛÑ, X¯, wü, Vü≤, fi¯μμ nø£åsê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ˇø=ÿø£ÿ
nø£åsêìøÏ ˇø=ÿø£ÿ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
|òü uÛÑ wü fi¯ |òü
X¯ sƒ¡ <∏ä K Vü≤
Vü≤ &ÛÉ <Ûä |òüT uÛÑ
|òü D ãTT #Û· fi¯
uÛÑ X¯ wü fi¯ wü
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 98
ñ) |æ\¢\÷ ! |òü, uÛÑ, X¯, wü, Vü≤, fi¯ nø£åsê\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ ‘êuÒ\T #Ós¡Te⁄qT #˚s¡&ÜìøÏ <ë]
#·÷|ü+&ç
|ò\ü + Vü≤\+
|ò,ü <äfi+¯ |ò\ü +
uÛ,Ñ |ò,ü
|\üò +
X¯, uÛÑ, |ò\ü + <äfi+¯ |òü,
wü, uÛ,Ñ
Vü≤, X¯,
fi¯ wü, |ò\ü + X¯,
Vü≤, <äfi+¯ wü,
fi¯ Vü≤,
fi¯
Vü≤, fi¯ |òü, uÛÑ, X¯, wü, Vü≤, fi¯
ò|ü, uÛÑ, X¯, wü,
(}) y˚s¡T>± ñqï |ü<ëìøÏ ª μ #·T≥º+&ç. sêj·T+&ç.

1. |òü\+, |òü\ø£+, |òü\+, |òü\+
2. >∑fi¯+, <äfi¯+, <äfi¯+, <äfi¯+
3. uÛÑj·T+, uÛÑj·T+, uÛÑeq+, uÛÑj·T+
4. Vü≤\+, Vü≤\+, Vü≤\+, Vü≤+dü
(ãTT) øÏ+~ ¬s+&ÉT >∑fi¯fl˝Àì |ü<ë\qT #·<äe+&ç. ˇπø s¡ø£yÓTÆq |ü<ëìøÏ ˇπø s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
|òü\+ Vü≤+dü ñwü >∑fi¯+ |ü&Éø£ uÛeÑ q+

ø£fi¯ >∑fi¯+ uÛeÑ q+ ns¡ø£ |ò\ü + düsfi¡ ¯
99
sêj·T+&ç
(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.
|òü \ + Vü≤ + dü ø£ fi¯
(Ä) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\qT #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.

|òü \ uÛÑ + X¯ Vü≤
1 2 3 4 5 6
1, 2, 4e nø£åsê\T ø£*|æ #·<äe+&ç.
6, 2, 4 nø£åsê\T ø£*|æ #·<äe+&ç.
(Ç) øÏ+~ |ü<ë\˝À ªª|òü, uÛÑ, X¯, wü, Vü≤, fi¯μμ nø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
uÛ>Ñ u∑ >ÑÛ ∑ X¯‘·ø£+ Vü≤s¡V≤ü s¡ ‘·fi¯‘·fi¯ ‘·ã\ |òü\+
ñwü |üqdü y˚Twü+ }j·T\ |ò\ü ø£+ }Vü≤
>∑+|ü dü|òü\+ >∑s¡fi¯+ düuÛÑ Vü≤+dü X¯ø≥£ +
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 100
(á) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n #· \ eT fi¯ ≥
>∑ |òü + Vü≤ } K 1. 4.
sƒ¡ s¡a ø£ <∏ä s¡ #Û· 2. 5.
e &É uÛÑ |ü X¯ ‘·
&ÛÉ ñ j·T D <Ûä ã 3. 6.
eT wü Ä #· Ä »
(ñ) ∫Á‘·+ #·÷&É+&ç. |ü<ë\T sêj·T+&ç.
(}) øÏ+~ nø£åsê\T ø£\T|ü⁄‘·÷ |ü<ë\T #·<äe+&ç. sêj·T+&ç.

s¡D+ s¡D+
uÛÑ >∑u>ÑÛ ∑ X¯ ‘·ø£+
j·T+ ø£≥+
101
(ãTT) ^‘·\˝À n+<ä+>± sêj·T+&ç.
X¯+ K+ ø£ \ X¯+ |òü \ ø£+
‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 102
9 >∑\>∑\ e÷≥\T
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ
s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç.
#·<äe+&ç
(n) Vü‰jYT |æ\¢\÷! Ä≈£î\ô|’ ñqï nø£åsê\qT #·<äe+&ç. n#·TÃ\qT >∑T]Ô+#·+&ç.
Ä ãTT m
Ç } z
ø£ >∑ #· » ≥ n'
n ñ á
103
(Ä) øÏ+~ >∑fi¯fl˝À ªø£μ qT+&ç ªiμ es¡≈£î >∑\ nø£åsê\qT >∑T]Ô+∫, ˇπø s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
$T–*q nø£åsê\≈£î eTs=ø£ s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
ø£ n Ç Ä K
ñ >∑ ãTT |òTü }
m ◊ #· z @
ˇ ≥ W ‘· z
|ü n+ n n' j·T
(Ç) ∫Á‘ê\qT #·÷dæ |ü<ë\qT »‘·|üs¡#·+&ç.
z&É
ns¡ø£
Ä≥
ñ&É‘·
}j·T\
á>∑
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 104
(á) n#·TÃ\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ >∑T&çøÏ yÓfi‚fl+<äT≈£î ∫Hêïs¡T\≈£î <ë] #·÷ |ü+&ç.
n... W n... W n... W

n... W n... W
n... W
n... W
n... W n... W n... W

n... W »\>∑ |òüTq+
n... W
n... W
n... W »\>∑
(ñ) y˚s¡T>± ñqï |ü<ëìøÏ ª μ #·T≥º+&ç. U≤∞\˝À sêj·T+&ç.

1. »\>∑, »\+ »\>∑, »\>∑
2. |òüT≥+, |òüTq+, |òüTq+, |òüTq+
3. <ä+&É, <ä+&É, <ä+&É, <ä+&É+
4. Ks¡+, K>∑+, K>∑+, K>∑+
(}) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì |ü<ë\qT #·<äe+&ç. ˇπøs¡ø£yÓTÆq |ü<ë\≈£î ˇπø s¡+>∑T y˚j·T+&ç
ñ&É‘· X¯+K+ |ü+‘·+ |ü&Ée á>∑ ø£+sƒ¡+

>∑+|ü m+&É }j·T\ s¡<∏ä+ X¯+K+ uÛeÑ q+
ns¡ø£ Ä≥ ø£+sƒ+¡ >∑+|ü ø£fi¯ Ä≥
Ws¡ |òü\+ ã\|ü+ mø£s¡+ @‘·+ K>∑+
105
sêj·T+&ç
(n) øÏ+~ ∫Á‘ê\qT #·÷dæ ù|s¡T sêj·T+&ç.
(Ä) es¡íe÷\˝Àì nø£åsê\qT ñ|üjÓ÷–+∫ |ü<ë\T sêj·T+&ç.

n Ä Ç á ñ } ãTT ãT÷ ˇˇ
≤
m @ ◊ ˇ z W n+ n'
ø£Ô K >∑ |òüT v
Ô
#· #· |ü#Û· »q» s¡düa x
≥e sƒ¡ >∑&É+&ÛÉ &ÉD
‘· <∏ä <ä <Ûä q
|ü |òü ã uÛÑ eT
j·T s¡ \ e X¯ wü dü Vü≤ fi¯ i
2 nø£åsê\ |ü<ë\T 3 nø£åsê\ |ü<ë\T 4 nø£åsê\ |ü<ë\T
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 106

(Ç) øÏ+~ yêø±´\˝Àì nø£åsê\ Ä<Ûës¡+>± M˝…’qìï |ü<ë\T sêj·T+&ç.
eTq+ #·<äe>∑\+ |ü+&É>∑ dü+ãs¡+

ñ<ëˆˆ eTq+ eT+#·+ eT+<ä
(á) øÏ+<ä Vü≤\T¢\‘√ yÓTT<ä\j˚T´ |ü<ë\T sêj·T+&ç.

ñ<ëˆˆ ø£ : ø£eT\ ø£s¡+ ø£qø£+
>∑ :
‘· :
e :
s¡ :
(ñ) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\‘√ |ü<ë\T sêj·T+&ç.

n \ ø£ |ü e &É
#· m j·T } >∑ ‘·
» ñ s¡ <ä + ≥
ã q K @ ˇ |òTü
&ÛÉ ◊ s¡a D sƒ¡ uÛÑ
107
(}) es¡íe÷\qT Áø£eT+>±, n+<ä+>± ^‘·\˝À sêj·T+&ç.
n
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................

‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 108
>∑TDÏ+‘ê\+
|æ\¢\÷! ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç
#·<äe+&ç
(n) Vü‰jYT |æ\¢\÷! ∫\ø£eTT≈£îÿqTqï >∑TDÏ+‘· >∑Ts¡TÔ\qT #·<äe+&ç. dü¬s’q yê{Ï‘√

»‘·|üs¡#·+&ç.
109
(Ä) øÏ+~ ¬s+&ÉT >∑fi¯fl˝À >∑\ ˇπø >∑Ts¡TÔ\≈£î ˇπø s¡+>∑T y˚j·T+&ç.
1. £ ± Ï î
Ï ° L ±
2. î L L ±
¬ π £ π
3. ¬’ = ° ¬ ’
√ ö =î
(Ç) øÏ+~ >∑&ÉT\˝Àì >∑Ts¡TÔ\qT »‘·|üs¡#·+&ç.
£ ± ¬ =
± L π ¬’
Ï ° ¬’ ö
° £
î Ï = √
L î √ π
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 110
ö ¬
(}) >∑TDÏ+‘· >∑Ts¡TÔ\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ ø±øÏì ˙fi¯fl ø£&Ée <ä>∑Zs¡≈£î #˚s¡Ã+&ç.
£
Ï ° ± Ï ° £ ±
£ ± £ ± Ï ° Ï °
£ ± Ï °
£ ± Ï °
£ ± Ï °
£ ± ø£&Ée
Ï °
£ ± £ ± Ï °
Ï °
£ ±
£ ± Ï °
Ï ° £ ± Ï °
ø±øÏ ° Ï °
± Ï £ ± Ï ° £ ±
£ ± Ï ° £
(ãTT) y˚s¡T>± ñqï >∑TDÏ+‘· >∑Ts¡TÔ≈£î ª μ #·T≥º+&ç. U≤∞˝À sêj·T+&ç.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
111
sêj·T+&ç
(n) ^‘·\˝À øÏ+~ >∑TDÏ+‘· >∑Ts¡TÔ\qT sêj·T+&ç.
£ ± Ï ° î L
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
¬ π ¬ ’ = √ ö
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 112

(Ä) øÏ+~ nø£åsê\≈£î >∑TDÏ+‘· >∑Ts¡TÔ\qT ø£*|æ sêj·T+&ç.
ø£ ø£
>∑ >∑
± s¡ Ï
s¡
#· #·
yê |ü |æ
e
(Ç) øÏ+~ nø£åsê\≈£î yê{Ï >∑TDÏ+‘· >∑Ts¡TÔ\qT sêj·T+&ç.
n £ Ä Ç á
ñ } m @
◊ ˇ z W
113
nø£åsê\T
n
>∑TDÏ+‘· >∑Ts¡TÔ\T
|ü<ë\T
‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 114
#·<äe+&ç
(n) |æ\¢\÷! X¯q>∑ –+»\ô|’ nø£åsê\T >∑T]Ô+#·+&ç. X¯q>∑ $‘·ÔHê\qT Ä nø£ås¡+ >∑\
>∑+|ü˝À y˚j·T+&ç.
X¯ sƒ¡ <∏ä uÛÑ wü fi¯
K |òü D Vü≤ #Û· |òüT
fi¯ |òü uÛÑ X¯ wü Vü≤

(Ä) ∫Å‘·+ #·÷&É+&ç |ü<ä+˝Àì ªsƒ¡μ ª&ÛÉƒ¡μ ªDƒμ ª<∏äƒ¡μ ª<Ûäμ nø£åsê\≈£î ª μ #·T≥º+&ç.
bÕsƒX¡ Ê\ &ÛÉ+ø± uÛ≤D+ s¡<∏ä+ <Ûäq+

(Ç) øÏ+~ ∫Á‘ê\≈£î ` |ü<ë\qT »‘·|üs¡#·+&ç.
|òüT≥+
z&É
Ks¡+
s¡awü+
115
sêj·T+&ç
(n) øÏ+~ nø£åsê\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
s¡D+ s¡D+
>∑uÛÑ>∑ ‘·ø£+
uÛÑ X¯
j·T+ ø£≥+
Ä) ∫Å‘ê\T #·÷&É+&ç. U≤∞\˝À |ü<ë\T sêj·T+&ç.
(Ç) øÏ+~ >∑fi¯fl˝Àì nø£åsê\‘√ @s¡Œ&˚ |ü<ë\qT sêj·T+&ç.

n #· \ eT fi¯ ≥
>∑ |òü + Vü≤ } K
sƒ¡ s¡a ø£ <∏ä s¡ #Û·
e &É uÛÑ |ü X¯ ‘·
&ÛÉ ñ j·T D <Ûä ã
eT wü Ä #· n »
(n) |æ\¢\÷! ∫Á‘·+ ^j·T+&ç.
s¡+>∑T y˚j·T+&ç. ù|s¡T sêj·T+&ç.
‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

1e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T 116

1st Class Telugu WB

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

1st Class Telugu WB

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1st Class Telugu WB

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` 1

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·« Á|ü#·Ts¡D, neTsêe‹

First Published 2020

All rights reserved

No part of this publication may be reproduced,

This book has been printed on 70 G.S.M. SS Maplitho

düeTÁ>∑ •øå±, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK,

ø√q+øÏ dü+Jesêe⁄ ø√dü÷] s¡$≈£îe÷sY, LFL HM

Äﬁ¯ﬂ es¡Vü‰ >∑DÒXŸ &Üˆˆ nyê«] uÛÑÁ<ëe‹

kÕ+πø‹ø£ düVü‰j·T≈£î\T, $wüj·T ì|ü⁄DT\T

h bÕsƒ¡´ |ü⁄düÔø±ìøÏ nqTã+<Ûä+>± nuÛ≤´dæø£ ªªkÕ<Ûäqμμ ù|s¡T‘√ s¡÷ bı+~+#·ã&ç+~.

&É &É e &É |ü

(ñ) |ü<ä+`|ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.

(ãTT) øÏ+~ |ü<ë\˝À y˚s¡T>± ñqï |ü<ëìøÏ ª μ #·T≥º+&ç.

1. |ü&Ée |ü&Ée |ü&Ée e&É

|ü\ø£ |ü&Ée |üqdü |ü&Ée

(n) #·Tø£ÿ\‘√ nø£åsêìï ø£\|ü+&ç. (Ä) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.

(Ç) øÏ+~ ∫Á‘ê\ Ä<Ûës¡+>± |ü<ë\qT sêj·T+&ç.

á) øÏ+~ ∫Á‘ê\˝À y˚s¡T>± ñqï ∫Á‘êìï >∑T]Ô+#·+&ç. yê{Ï ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.

(}) u§eTàqT #·÷dæ øÏ+~ U≤∞\˝À dü]jÓÆTq |ü<ëìï sêj·T+&ç.

1) sêE m≈£îÿ‘·THêï&ÉT. 2) \‘· ‹+≥Tqï~.

sêE m≈£îÿ‘·THêï&ÉT. \‘· ‹+≥Tqï~

(ãTT) ∫Á‘·+ #·÷&É+&ç. ù|s¡T sêj·T+&ç.

H˚qT H˚sT¡ Ã≈£îqï$

‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

|üqdü qø£ÿ düãT“

(}) øÏ+~ |ü<ë\˝À y˚s¡T>± ñqï |ü<ëìøÏ ª μ #·T≥º+&ç. U≤∞˝À sêj·T+&ç

|üqdü e&É qdü |üqdü

(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.

(Ä) øÏ+~ ∫Á‘ê\ Ä<Ûës¡+>± |ü<ë\qT sêj·T+&ç.

(ñ) u§eTàqT #·÷dæ øÏ+~ U≤∞\˝À dü]jÓÆTq |ü<ëìï sêj·T+&ç.

1) HêdüsY ‘=q\T ‹+≥THêï&ÉT. 2) CÀj·T ‹+≥Tqï~.

(}) øÏ+~ >∑ﬁ¯ﬂ˝Àì nø£åsê\‘√ |ü<ë\qT sêj·T+&ç.

H˚qT H˚sT¡ Ã≈£îqï$

‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

>∑+ |ü >∑+ e |ü dü |ü >∑+

(á) ∫Á‘·+ ` |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.

dü>∑+ q>∑ >∑+|ü

(}) øÏ+~ |ü<ë\˝À y˚s¡T>± ñqï |ü<ëìøÏ ª μ #·T≥º+&ç. U≤∞˝À sêj·T+&ç

1. >∑+|ü >∑+>∑ >∑+>∑ >∑+>∑

>∑+|ü |ü&Ée dü>∑+ e&É

(Ä) øÏ+~ ∫Á‘ê\ Ä<Ûës¡+>± |ü<ë\qT sêj·T+&ç.

(ñ) u§eTàqT #·÷dæ øÏ+~ U≤∞\˝À dü]jÓÆTq |ü<ëìï sêj·T+&ç.

1) ˝À Ä|æ˝Ÿ |üﬁ¯óﬂ ñHêïsTT. 2) |üPõ‘· ‘=q\T ‹+≥Tqï~

˝À Ä|æ˝Ÿ |üﬁ¯óﬂ ñHêïsTT. |üPõ‘· ‘=q\T ‹+≥Tqï~

(}) øÏ+~ >∑ﬁ¯ﬂ˝Àì nø£åsê\‘√ |ü<ë\qT sêj·T+&ç.

>∑+ |ü >∑∑ &É |ü >∑ &É >∑ &É

H˚qT H˚sT¡ Ã≈£îqï$

nø£så ê\T |ü<ë\T

‘˚~: ...................... ñbÕ<Ûë´j·TTì dü+‘·ø£+: ...............................

ñ&É‘· &Éu≤“ ‘·\T|ü⁄

&É q >∑ + &É e

(á) ∫Á‘·+, |ü<ä+ »‘·|üs¡#·+&ç.

>∑+|ü ñ&É‘· |üqdü

(}) øÏ+~ |ü<ë\˝À y˚s¡T>± ñqï |ü<ëìøÏ ª μ #·T≥º+&ç. U≤∞˝À sêj·T+&ç

ñ&É‘· >∑+|ü |ü&Ée e+‘·

(n) #·Tø£ÿ\T ø£\T|ü⁄‘·÷ sêj·T+&ç.

(Ä) øÏ+~ ∫Á‘ê\ Ä<Ûës¡+>± |ü<ë\qT sêj·T+&ç.