Professional Documents
Culture Documents
јонизирачко зрачење
јонизирачко зрачење
2020
Биофизика
7. Јонизирачко зрачења
ПР О Ф . Д -Р ЗД ЕНКА СТОЈ АНОВ С К А
2 0 2 0 /2 1
7. Јонизирачко зрачење
7.1. Вовед
7.2. Нуклеарно зрачење
7.3. Нуклеарна медицина
7.4. Рендгенско зрачење (рендгенска дијагностика)
1
25.12.2020
7. Јонизирачко зрачење
Вовед
МАСА И ЕНЕРГИЈА
Енергијата на атомот
▪Енергетските состојби на орбиталните електрони или пак
подреденоста на протоните и неутроните во атомското јадро.
Сили во атомот
▪Електромагнетна привлечна сила- помеѓу позитивно
наелектризираното јадро и негативните електрони кои кружат
околу јадрото.
▪Центрипетална сила и одбивната центрифигалната сила врз
електронот бидеќи се движи по кружна патека
▪Нуклеарните сили: подреденоста на протоните и неутроните.
2
25.12.2020
АТОМСКО ЈАДРО
▪Симболичното
претставување
АТОМСКО ЈАДРО
стабилни
Стабилн
изотопи
позитрони или
Број на неутрони (N)
3
25.12.2020
енергија
Ексцитација Деексцитација
Емисија на честичка
0 MeV
~8 MeV
7. Јонизирачко зрачење
4
25.12.2020
ИЗОМЕРНА ТРАНЗИЦИЈА
ИНТЕРНА КОНВЕРЗИЈА
10
5
25.12.2020
АЛФА РАСПАД
A−4
A
Z X⎯
⎯→ Z −2Y
11
АЛФА РАСПАД
12
6
25.12.2020
БЕТА β- РАСПАД
−
A
Z X ⎯⎯→ A
Z +1Y
13
БЕТА β- РАСПАД
60
Релативен број на
β- честици (%)
40
20
14
7
25.12.2020
БЕТА β- РАСПАД
БЕТА β+ РАСПАД
p → n + e+ +
+
A
Z X ⎯⎯→ A
Z −1Y
16
8
25.12.2020
БЕТА β+ РАСПАД
+ (1-3 mm)
17
ЕЛЕКТРОНСКИ ЗАФАТ
➢При ЕЗ, ново настанатото јадро има ист масен број додека пак
атомскиот број е намален за 1, што може да се запише:
+
A
Z X ⎯⎯→ A
Z −1Y
18
9
25.12.2020
ЕЛЕКТРОНСКИ ЗАФАТ
19
N
− = N A=N
t
• Законот за радиоактивно распаѓање: N t = N 0 e − t
At = A0 e − t
20
10
25.12.2020
ПЕРИОД НА ПОЛУРАСПАЃАЊЕ
21
ЕФЕКТИВНО ВРЕМЕ НА
ПОЛУРАСПАЃАЊЕ
22
11
25.12.2020
ЈОНИЗАЦИЈА-ЈОНИЗИРАЧКО ЗРАЧЕЊЕ
23
ИНТЕРАКЦИЈА НА НАЕЛЕКТРИЗИРАНИ
ЧЕСТИЦИ
12
25.12.2020
ИНТЕРАКЦИЈА НА ФОТОНИТЕ СО
МАТЕРИЈАТА
▪ Гама или X зраците, стапуваат во интеракција со
орбиталните електрони или пак со јадрото од
атомотите на апсорберот при што доаѓа до
делумна или целосна загуба на нивната енергија.
25
▪ Фотоелектричниот ефект е
интеракцијата во која упадниот
фотон ја предава целата своја
енергија на цврсто врзаните
орбитални електрони во една од
внатрешните слоеви од атомот.
26
13
25.12.2020
Комптоново расејување
27
Создавање на парови
28
14
25.12.2020
АТЕНУАЦИЈА (ОСЛАБУВАЊЕ) И
АПСОРПЦИЈА НА ФОТОНИТЕ
I t = I 0 e− d
= + +
29
ДОЗИМЕТРИЈА
30
15
25.12.2020
HT = wR DT
Вредности за тежинскиот фактор wТ
брзина на еквивалентна доза се изразува во Sv/s.
Орган/ткиво wТ
гонади 0,08
1 rem = 0,01 Sv 1 rem/s = 0,01 Sv/s. дојка 0,12
црвени крвни зрнца 0,12
бели дробови 0,12
желудник 0,12
• ефективна еквивалентна доза HE тироидна жлезда 0,04
површина на коски 0,01
H E = wT HT црн дроб
кожа
0,04
0,01
T преостанати 0,20
16
25.12.2020
17
25.12.2020
Радијациска заштита
• Меѓународната комисија за радијациска заштита го дефинира основниот
принцип на заштитата од зрачење позната како ALARA принцип: As Low As
Reasonobly Achievable – разумно ниска вредност (на зрачењето).
18
25.12.2020
7. Јонизирачко зрачење
7.2. Нуклеарна
медицина
19
25.12.2020
Дијагностичка информација
Морфолошка Функционална
20
25.12.2020
Модалитети за визуелизација
Гама емитери
1. Гама камера
I. Планарна гама камера (2D слика)
И во двата системи за
II. Монофотонска емисиона томографија визуализација се детектираат:
SPECT – (3D слика)
гама фотони
Бета емитери
2. Позитронска емисиона томографија
3. Комбинирани модалитети SPECT/CT и
PET/CT (CT- компјутерска Резултат на анихилацијата
томографија)
21
25.12.2020
22
25.12.2020
NaI(Tl) детектор
▪ Кристалот на NaI(Tl), кој е практично ненадминат сцинтилатор за енергии
на фотони до 400 keV. (емитира сино-зелена светлина со бранова должина
~ 415 nm.
▪ Се карактеизира со висока ефикасност- за кратко време се генерираат
голем број на фонони (>104).
▪ Обично NaI(Tl) кристал е со површина: 60 cm x 45 cm, со што е
овозможено видно поле на со димензии 55 cm x 40 cm.
▪ Дебелина на кристалот варира од 6 mm до 18 mm, во зависност од типот
на камерата.
▪ Поголема дебелината на кристалот повисока сензитивност но послаба
резолуцијата.
Колиматор
▪ Колиматорот врши механичка
колимација на фотоните.
▪ Направени се од материјал со
висока густина (олово, волфрам) и
голем коефициент на атенуација за
да одговараат за Е < 500keV на
фотоните
▪ Улогата на колиматорот е да
овозможи фотоните емитирани од
еден регион од органот во видното Само фотонот што паѓа
поле бидат детектирани во точно нормално врз отворот на
определена позиција во детекторот. колиматорот ќе биде
детектиран
23
25.12.2020
Видови на колиматори
▪ Изборот на колиматорот зависи од
големината на органот кој се испитува.
▪ Разлики во димензиите предмет/лик
предизвикува дисторзија на ликот.
Фотомултипликаторска цевка
Улогата на секоја фотомултипликаторската цевка е да го претворат
светлосниот сигнал во електричен и да го засилат.
24
25.12.2020
Позиционирање на сигналите
▪ Позиционирањето на настан во детекторот се врши
со комбинација на излезните сигнали од сите ФМ
цевки по дадена шема за декодирање.
1
▪ Позицијата е според логиката на Ангер, каде сите 1
1
позиции на ФМ-те цевки ќе имаат различен 1
придонес во измерениот сигнал. 1
25
25.12.2020
Резолуција на колиматорот
▪ Резолуцијата на колиматорот
(геометриска резолуција) главно е
раководена од дизајнот на
колиматорот.
▪ Подобрување на резолуцијата се
постигнува со:
• Поголемо t
• Помало d
• Помало b
26
25.12.2020
Контраст
▪ Контрастот се креира од разликата во акумулацијата на радиоизотопот во здравото ткиво
и лезијата.
▪ Ладна лезија- помалку акумулиран изотоп во однос на околината
▪ Жешка лезија- повеќе акумулиран изотоп во однос на околината
▪ Повеќе фактори влијаат врз контрастот на сцинтиграмот. На пример :
o Густината на импулси (информации) зависи од внесената активност.
Поголема густина на импулси поголем контраст но се зголемува шумот.
o Големината и типот на лезијата. Контрастот на топлата лезија е поголем од ладната
o Движењето на органите го намалува контрастот.
o Атенуцаијата во телото на пациентот го намалува контрастот
o Интегрирањето на третата димензија
27
25.12.2020
Томографски методи во НМ
Во нуклеарна медицина постојат две томографски методи:
Еднофотонска (монофотонска) емисиона компјутерска томографија (SPECT,
од англиски: Single Photon Emission Computed Tomography)
Позитронско- емисиона томографија (PET, од англиски: Positron Emission
Tomography).
7. Јонизирачко зрачење
28
25.12.2020
Рендгенска цевка
29
25.12.2020
I = kU 2 IZ
U е анодниот напон
I се регулира со катодниот напон
30
25.12.2020
Квалитет на радиограмот
• Квалитетот на дијагностичката информација директно зависи од
квалитетот на сликата формирана при радиолошката процедура.
Контраст на радиограмот
• Контрастот на радиограмот се должи на разликите меѓу
коефициентите на атенуација на различни делови од
телото за дадена енергија.
• Kонтрастот се регулира со напонот на рендгенската
цевка.
31
25.12.2020
Резолуција на радиограмот
• Главни фактори кои влијаат врз резолуцијата на
радиограмот е геометријата на снимањето и
движењето на органите.
Радиолошки методи
Планарна радиографија
Флуороскопија
Компјутерска томографија
32