Mga Gabay Sa Pananaliksik

Introduksyon sa
Pananaliksik
Kahulugan ng Pananaliksik
• Sistematiko, matalino, at etikal na pagkalap ng impormasyon upang masagot ang
isang tanong o malutas ang isang suiranin. Sistematiko dahil hinihingi nito ang
pagsunod sa isang planadong proseso. May mga hakbang na kailangang sundin
upang matiyak na tama at maaasahan ang mga resultang makakalap, at naaayon sa
pondo at oras ang gawain, lalo pa at nililimitahan ng mga usaping ito ang
pananaliksik. Matalino ito dahil hinihingi nito ang pagiging iskolar ng mananaliksik.
Naiintindihan niya dapat ang paksang sinasaliksik niya; alam niya kung paano pipiliin
ang mga impormasyong pakikinabangan niya at hindi; kaya niyang lapatan ang mga
ito ng malalim na pagsusuri; at kaya niyang ipaliwanag sa mundo ang kabuluhan ng
kaniyang pananaliksik. Etikal naman ito dahil kailangang panatilihin ng mananaliksik
ang katapatan sa buong proseso at iwasan hangga’t maaari ang paglabag sa
karapatan ng ibang taong maaaring masangkot sa pananaliksik, gaya ng mga
kukunin niyang respondent o ang mga awtor ng mga sangguniang gagamitin niya.
 Isang pamamaraang sistematiko, pormal at masaklaw na pagsasagawa ng
pagsusuring lohiko at wasto sa pamamagitan ng matiyaga at hindi apurahang
pagkuha ng mga datos sa mga pangunahing maaaring pagkunan, inaayos ang
mga ito at pagkatapos ay sinusulat at inuulat ( Sauco, 1998).
 Sistematikong pag-uusisa upang patunayan at makuha ang anumang kabatirang

hinahangad natin ( Mercene, 1983 ).
 Mapanuri at kritikal na pag-aaral ukol sa isang isyu, konsepto at problema

( Semorlan, 1999 ).
 Isang masistemang pag-aaral ng kahit anong paksa sa layuning masagutan ang

mga katanungang itinatanong ng mananaliksik ( Parel, 1973 ).
 Puspusang pagtuklas at paghahanap ng mga hindi pa nalalaman ( Sanchez, 1998 ).
 Pagtatangka upang makakuha ng mga solusyon sa mga suliranin; pangangalap ng

mga datos sa isang kontroladong sitwasyon para sa layunin ng prediksyon at
eksplanasyon ( E. Trece at J.W. Trece, 1993 ).
 Isang maingat, kritikal, disiplinadong pag-alam sa pamamagitan ng iba’t ibang teknik

at paraan batay sa kalikasan at kalagayan ng natukoy na suliranin tungo sa
klaripikasyon at/o resolusyon nito ( Good, 1993 ).
 Sistematikong paghahanap sa mga mahahalagang impormasyon hinggil sa isang

tiyak na paksa o suliranin ( Aquino, 1994 ).
 Isang proseso ng pangangalap ng mga datos o impormasyon upang malutas ang
isang partikular na suliranin sa isang siyentipikong pamamaraan ( Manuel at
Medel, 1976 ).
 Formulated in a more comprehensive form, research may be defined as a

purposive, systematic and scientific process of gathering, analyzing, organizing,
presenting and interpreting data for the solution of a problem, for prediction,
for invention, for the discovery of truth, or for the expansion or verification of
existing knowledge, all for the preservation and improvement of the quality of
human life ( Calderon, at Gonzales, 1993 ).
 Ang pinakamalaking industriya sa daigdig dahil nagaganap ito sa halos lahat ng
dako, gaya ng mga laboratoryo at aklatan, kasukalan ng kagubatan at kailaliman
ng karagatan, sulok ng mga kuweba at layo ng kalawakan, sa mga tanggapan, sa
cyberspace, maging sa mismo nating mga tahanan (Booth, Colomb at Williams,
2008).
 Ang buong proseso ng pananaliksik ay maaaring humantong sa: (1) pagbubuo

ng bagong kaalaman, (2) balidasyon o pagpapatibay ng iba pang pag-aaral, at
(3) pagbuwag ng lumang kaalaman at paniniwala (Nuncio at Morales-Nuncio,
2004).
Layunin ng Pananaliksik
Ang pangunahing layunin ng pananaliksik ay ang preserbasyon at
pagpapabuti ng kalidad ng pamumuhay ng tao. Wika nga nina Good at Scates
(1972), The purpose of research is to serve man and the goal is the good life.
 Upang makadiskubre ng mga bagong kaalaman hinggil sa mga batid nang

penomena.
Halimbawa:
Ang alkohol ay isa nang batid na penomena at sa pamamagitan ng
pananaliksik, maaring makalikha ng isang fuel mula sa alkohol na ang kalidad ay
katulad ng sa gasolina (Calderon at Gonzales, 1993).
 Upang makakita ng mga sagot sa mga suliraning hindi pa ganap na nalulutas ng

mga umiiral na metodo at impormasyon
Halimbawa:
Ang kanser ay isang malubhang sakit na hindi pa nahahanapan ng ganap na
lunas, ngunit sa pamamagitan ng mga intensib at patuloy na pananaliksik, ang sakit
na ito ay maaaring malunasan na sa hinaharap (Calderon at Gonzales, 1993)
Ang pangunahing layunin ng pananaliksik ay ang preserbasyon at pagpapabuti ng
kalidad ng pamumuhay ng tao. Wika nga nina Good at Scates (1972), The purpose of
research is to serve man and the goal is the good life.
 Mapagbuti ang mga umiiral na teknik at makadebelop ng bagong instrumento o

produkto.
Halimbawa:
Sa pamamagitan ng pananaliksik sa komunikasyon at teknolohiya,
napakikinabangan na natin sa kasalukuyan ang mga makabagong kagamitan tulad ng
kompyuter, cellphone, fax machine at iba pa. Inaasahan na bunga ng patuloy na
pananaliksik sa larangang nabanggit, higit sa sopistikado at episyente ang mga kagamitang
maiimbento at gagamitin sa hinaharap (Calderon at Gonzales, 1993).
 Makatuklas ng hindi pa nakikilalang substances at elements.

Halimbawa:
Dati-rati, mayroon lamang tayong siyamnapu’t dalawang (92) elements,
ngunit bunga ng pananaliksik, mayroon na ngayong higit sa isandaan (100)
(Calderon at Gonzales, 1993).
 Higit na maunawaan ang kalikasan ng mga dati nang kilalang substances at

elements.
Halimbawa:
Bunga ng pananaliksik, napag-alaman ang mga negatibong epekto ng
metamphetamine hydrochloride sa katawan ng tao na nagsilbing dahilan upang
ideklara itong isang ipinagbabawal na gamot (Calderon at Gonzales, 1993).
 Makalikha ng mga batayan ng pagpapasya sa kalakalan, industriya, edukasyon,

pamahalaan at iba pang larangan.
Halimbawa:
Bunga ng mga pananaliksik, napag-alaman na ang mga mag-aaral sa hayskul
ay kulang sa kaalaman at kasanayan sa paggamit ng wika sa mga iskolarling
diskurso. Ito ang naging isa sa mga dahilan upang ipasya ng DepEd na baguhin ang
kurikulum sa batayang edukasyon kung kaya’t sa kasalukuya’y ipinatutupad ang
Basic Educatin Curriculum o BEC (Calderon at Gonzales, 1993).
 Ma-satisfy ang kuryosidad ng mananaliksik.

Halimbawa:
Naging misteryoso kay Thomas Edison kung paano nangingitlog ang manok.
Bunga ng kanyang kuryosidad sa bagay na ito, nagsaliksik siya at kalauna’y
nakaimbento ng tinatawag na incubator (Calderon at Gonzales, 1993).
 Mapalawak o ma-verify ang mga umiiral na kaalaman.

Halimbawa:
Sa pamamagitan ng pananaliksik hinggil sa mga isda, maaaring ma-verify ng
mga mananaliksik ang mga kaalamang una nang natuklasan ng mga naunang
pananaliksik o di kaya nama’y maaari silang makatuklas ng mga bagong kaalaman
hinggil sa mga katangian at kalikasan ng mga isda na maaaring pakinabangan ng
mga mangingisda, mangangalakal at maging mga mamimili(Calderon at Gonzales,
1993).
 Upang umunlad ang sariling kamalayan sa pali-paligid

Halimbawa:
Sa patuloy na pananaliksik na kaakibat ng pagbabasa, napupukaw ang
kamalayang pansarili. Ang walang kahala-halagang bagay sa kanya, ngayon ay
napagtutuunan na ng pansin at nakikita ang importansya ( Ordoñez et al., 2007 ).
Ang pangunahing layunin ng pananaliksik ay ang preserbasyon at pagpapabuti
ng kalidad ng pamumuhay ng tao. Wika nga nina Good at Scates (1972), The purpose
of research is to serve man and the goal is the good life.
 Upang umunlad ang sariling kamalayan sa pali-paligid.

Sa patuloy na pananaliksik na kaakibat ng pagbabasa, napupukaw ang
kamalayang pansarili. Ang walang kahala-halagang bagay sa kanya, ngayon ay
napagtutuunan na ng pansin at nakikita ang importansya ( Ordoñez et al., 2007 ).
Halimbawa:
Dapat palang maglunsad ng pananaliksik upang makita ang pagkakaiba-iba sa
maraming larangan katulad ng mga itinayong kainan sa paligid ng kabayanan ang
Jollibee, McDonald’s, Greenwich, KFC, Max’s at iba pa.
 Upang mabatid ang lawak ng kaalaman ng mga mag-aaral sa isang partikular na

bagay.
Halimbawa:
Sa pamamagitan ng pananaliksik mababatid ang lawak ng kaalaman ng mga
mag-aaral at maging ng mga gurong di-nagtuturo ng Filipino sa 2001 Revisyon ng
Alfabetong Filipino o ng 1987 Ortograpiya na ibinalik lamang kamakailan
( Ordoñez et al., 2007 ).
Sa paaralan, karaniwan nang pinagsasaliksik ang mga mag-aaral. Isa itong

akademikong pangangailangan sa halos kahit na anong larangan o disiplina. Ang
dahilang nito’y ang katotohanang walang larangan o disiplina ang hindi maaaring
umagapay sa patuloy na nagbabagong panahon. Samakatwid, ang pananaliksik ay
isang esensyal na pangangailangan sa ano mang propesyon. Kung gayon,
masasabing ang paggawa ng pananaliksik sa akademya ay isang paghahanda sa
propesyong pinagpapakadalubhasaan ng mga mag-aaral na kalaunan ay kanilang
kabibilangan, at isa rin itong pagsasanay sa siyentipikong pagdulog ng paglutas ng
mga suliranin sa makatotohanang larangan na tinatawag nating ... buhay.
Kaakibat ng pananaliksik ang pagsulat ng papel-pampananaliksik o

pampamanahong papel. Sa mga paaralang gradwado, tisis o disertasyon ang tawag
dito. Isa itong paraan ng pag-oorganisa at paglalahad ng mga datos na nakalap sa
pananaliksik. Isa itong pinakamahusay na manipestasyon ng kasanayan sa
akademikong pagsulat na ayon sa ilang pag-aaral ay hindi gamay ng maraming
Pilipinong mag-aaral. Kung tutuusin, may mga propesyonal na ngang hindi pa rin
nakasusulat ng mga akademikong ulat na kailangan sa kani-kanilang propesyon.
Samakatwid, ang pagsulat ng papel-pampananaliksik o pampamanahong papel ay
nararapat lamang pagtuunan ng pansin sa akademya.
KATANGIAN NG PANANALIKSIK
(Best, 1981)
1. Sumasaklaw sa pangangalap ng mga bagong datos o impormasyon o kaya
naman ay paggamit ng dati nang mga datos para sa bagong layunin; kakambal
ang pangangalap ng datos at makatwirang pagsusuri kung saan ang hinuha ay
nabubuo.
2. Nakatuon sa pagbibigay-kalutasan sa isang suliranin.
3. Kadalasang nilalapatan ng maingat na pamamaraan at laging gumagamit ng
mga lohikal na pagsusuri.
4. Nangangailangan ng kasanayan, katapangan at lakas ng loob.
5. Nangangailangan ng tiyaga at hindi nagmamadaling gawain.
(Bernales et. al., 2008)
1. Sistematik - may sinusunod na proseso o magkakasunod-sunod na mga hakbang
tungo sa pagtuklas ng katotohanan, solusyon ng suliranin, o ano pa mang
nilalayon sa pananaliksik.
2. Kontrolado - lahat ng baryabol na sinusuri ay kailangang mapanatiling konstant.
Hindi dapat baguhin, ano mang pagbabagong nagaganp sa asignatura na pinag-
aaralan ay maiuugnay sa eksperimental na baryabol na kailangang-kailangan sa
mga eksperimental na pananaliksik.
3. Empirikal - kailangang maging katanggap-tanggap ang mga pamamaraang
ginagamit sa pananaliksik, maging ang mga datos na nakalap.
4. Mapanuri - ang mga datos na nakalap ay kailangang suriin nang kritikal upang hindi
magkamali ang mananaliksik sa paglalapat ng interpretasyon sa mga datos na kanyang
nakalap. Kadalasang gumagamit ang mananaliksik ng mga nabalideyt nang pamamaraang
pang-estadistika sa pagsusuri ng datos upang masabing analitikal ang pananaliksik.
5. Lohikal, obhetibo at walang pagkiling - lahat ng tuklas o findings at mga kongklusyon ay
kailangang lohikal na nakabatay sa mga empirikal na datos at walang pagtatangkang
ginawa upang baguhin ang resulta ng pananaliksik. Walang puwang dito ang sariling
pagkiling.
6. Gumagamit ng mga kwantiteytib o istatistikal na metodo - ang mga datos ay dapat
mailahad sa pamamaraang numerikal at masuri sa pamamagitan ng istatistikal na tritment
upang matukoy ang kanilang gamit at kahalagahan.
7. Isang orihinal na akda - ang mga datos na nakalap ng mananaliksik ay sarili niyang tuklas
at hindi mula sa panulat, tuklas o lathala ng ibang mananaliksik. Idagdag pa na ang mga
datos ay kailangang nagmula sa mga praymari sorses o mga hanguang first-hand.
8. Akyureyt na imbestigasyon, obserbasyon at deskripsyon - bawat aktibidad na
pampananaliksik ay kailangang maisagawa nang tumpak o akyureyt nang ang tuklas ay
humantong sa pormulasyon ng mga syentipikong paglalahat. Lahat ng kongklusyon ay
kailangang nakabatay sa mga aktwal na ebidensya.
9. Matiyaga at hindi minamadali - upang matiyak ang katumpakan o accuracy ng
pananaliksik, kailangang pagtiyagaan ang bawat hakbang nito. Ang pananaliksik na
minadali at ginawa ng walang pag-iingat ay kadalasang humahantong sa mga hindi
matitibay na kongklusyon at paglalahat.
10. Pinagsisikapan - walang pananaliksik nang walan pagsisikap. Kailangan itong
paglaanan ng panahon, talino at sipag upang maging matagumpay.
11. Nangangailangan ng tapang - kailangan ang tapang ng isang mananaliksik sapagkat
maaaring makaranas ng mga hazards at discomforts, gayundin ng di-pagsang-ayon
ng publiko at lipunan at di-pagkakaunawaan sa pagitan ng mga kasamang
mananaliksik habang nananaliksik.
12. Maingat na pagtatala at pag-uulat - lahat ng datos na nakalap ay kailangang
maingat na maitala. Ang maliit na pagkakamali ay makaaapekto sa tuklas ng
pananaliksik. Kailangan ding maiulat sa pasulat na paraan sa anyo ng isang papel-
pampananaliksik para sa angkop na dokumentasyon at kadalasan ay sa pasalitang
paraan o oral defense.
(Bernales, et. al., 2013)
1. Mapagkakatiwalaan - ulitin man ang pananaliksik gamit ang parehong pamamaraan, nararapat ay maging magkatulad ang
resulta na siyang pinupunto ng pagiging mapagkakatiwalaan. Ang pabagu-bagong resulta ay tanda ng hindi lubusang
mapagkakatiwalaan ang resulta ng pananaliksik at mainam na makabuo ng ibang pamamaraan ng pagsasagawa ng
pananaliksik.
2. Validity - pagiging tama o mali ng resulta ng pananaliksik at tumitiyak kung maaari bang maging kapaki-pakinabang ang
pananaliksik. Maaring mabisa nga ang instrumento ng pananaliksik ngunit sa uri ng pananaliksik ay hindi ito angkop.
Itinuturing ng nakararami na magkaugnay ang validity at ang pagiging mapagkakatiwalaan ng pananaliksik ngunit higit na
mahalaga ang validity dahil kung hindi valid ang mga isinasagawa sa pananaliksik, mawawalan ng saysay ang gawaing
pananaliksik.
3. Kawastuhan - tumutukoy sa kaangkupan ng mga kagamitan ng pananaliksik sa isinasagawang pananaliksik. Dapat ay maaaring
pag-ugnay-ugnayin ang lahat ng kasangkapan sa pananaliksik upang matiyak na wasto ang pananaliksik.
4. Kredibilidad - kailangang maingat na piliin ang mga hanguan ng impormasyon. Tiyaking ang mga pinagkunan ay
mapagkakatiwalaan at kung may nakapanayam man, kailangang matiyak na siya ay taong kinikilala sa larangan ng pinag-
uusapan.
5. Generalizability - mahalagang tiyakin na ang resulta ng pananaliksik ay maaaring maikapit sa mas malalaking populasyon kung
kaya’t sa pagpili ng sample size, kailangang tiyakin na ito ay maaaring kumatawan sa mas malalaking bilang.
KAHALAGAHAN NG PANANALIKSIK
(Ordoñez et al., 2007)
1. Pampayaman ng kaisipan - yumayaman ang kaisipan ng mananaliksik dahil patuloy siyang
nagbabasa, nag-iisip sa panunuri at pagbibigay-interpretasyon ng resulta ng kanyang pag-
aaral.
2. Lumalawak ang karanasan - sa maraming nakakasalamuha sa pangangalap ng datos, sa
maraming nababasa, at sa mismong pagbuo ng pag-aaral, naiibang karanasan ang
nadarama ng mananaliksik.
3. Nalilinang ang tiwala sa sarili - ang sinumang tao, kapag maayos na nagampanan ang
tungkuling hinarap at ito’y naaayon sa tamang resulta, nakasisigurong nalilinang ang
pagmamalaki at tiwala sa sarili.
4. Nadaragdagan ang kaalaman - bagong kaalaman ang dulot sa mananaliksik ng gawaing
pananaliksik at mabigyan ng interpretasyon, bagong pagkatuto sa mananaliksik ang mga
pangyayari.
MGA URI NG PANANALIKSIK (Bernales et al., 2018)
Ayon sa Inkwiri
1. Rasyonalistik – nagsisimula sa isang umiiral na iskolarling teorya gamit ang mga pormal na
instrumento ng pangangalap ng mga datos. Sa pananaliksik na ito, ang teorya ay
tinatawag na take-of point ng inkwiri. Isang mahalagang konsiderasyon ng mananaliksik
ay mabalideyt o masulit ang teorya nang may pagsasaalang-alang sa mga pala-palagay ng
teorya.
2. Naturalistik – pag-unawa sa ugaling pantao ang pangunahing konsern ng mananaliksik
kung kaya iniimbestigahan niya ang mga iniisip, pagpapahalaga, persepsyon, aksyon ng
isang indibidwal o mga pangkat ng indibidwal.
3. Debelopmental – gumagamit ng mga sistematikong teknik at nagpapakilala ng mga
inobasyon batay sa mga siyentipikong tuklas ng pananaliksik. Layunin ng mananaliksik na
makalinang ng mga bagong materyales, kagamitan o serbisyo upang mapabuti ang
pamumuhay ng tao.
Ayon sa Layunin
1. Batayan – tinatawag ding puro o pundamental na pananaliksik. Ang mga
praktikal na aplikasyon ng mga tuklas sa pananaliksik na ito ay hindi konsern ng
uring ito ng pananaliksik. Sa halip, isinasagawa ang pananaliksik na ito upang
malinang lamang ang buong siyentipikong kaalaman.
2. Aplayd – isinasagawa upang makatuklas ng mga sagot sa mga suliraning
pampananaliksik at nang maiaplay ang mga iyon sa mga tiyak na sitwasyon.
Isang tipikal na halimbawa nito ay ang aksyong pananaliksik sa pananaliksik na
ito, ang mananaliksik ay nag-aaral ng penomenon, nag-iintrodyus ng
interbensyon at nag-aaplay ng bagong kaalaman.
Ayon sa Pamamaraan o Metodo

1. Kwantiteytib – layunin nito na obhetibong sukatin ang paksa ng pananaliksik gamit ang matematika
at estadistika. Madalas, ang mga datos sa pananaliksik na ito ay sinusuri sa tulong ng spreadsheet
software program tulad ng Microsoft Excel o kaya’y ng statistical package tulad ng SPSS. Gamitin sa
pananaliksik na ito ang instrumentong sarbey-kwestyoneyr.
2. Kwaliteytib – tipikal na walang estruktura at may kalikasang eksploratori. Sa pananaliksik na ito,
ang mananaliksik ay hindi interesadong tukuyin ang obhetibong estadistikal na kongklusyon o
kaya’y subukin ang haypotisis. Sa halip, layunin ng mananaliksik na makakuha ng mga insayt tungkol
sa isang tiyak na paksa. Ilan sa mga karaniwang teknik nito ang FGD, interbyu, at obserbasyon.
3. Magkahalo – kung gumagamit ng mga tradisyon ng dalawa. Maraming nagkakamali na
nagpapalagay na kapag ang pananaliksik ay gumagamit ng mga tekstwal at numerikal na datos ay
magkahalong metodo na ang pananaliksik. Mali ang palagay naito. Sa katotohanan, ang
magkahalong metodo ay nagkokombayn ng paggamit ng mga kwantiteytib at kwaliteytib na datos,
lapit, pamamaraan, at paradigma.
Ayon sa Disenyo
1. Eksperimental –may dalawang kategorya: purong eksperimental (makikilala sa
tatlong bahagi – manipulasyon, randomisasyon, at kontrol na madalas
ginagamit sa eksperimentasyon) at kwasi-eksperimental na disenyo (kapag ang
partisipant ay hindi pinili nang pa-random o walang ramdomisasyon).
Ayon sa Disenyo
2. Di-eksperimental – may sumusunod na sub-kategorya: deskriptib, historikal, korelasyonal,
ex post facto, at ebalwasyon. Inilalarawan lamang ang mga katangian ng isang
populasyon o penomenon sa deskriptib na disenyo. Kritikal na imbestigasyon naman ng
mga nakaraang pangyayari, debelopment o karanasan ang historikal na disenyo.
Ginagamit naman ang korelasyonal na disenyo kung layunin ng mananaliksik na tukuyin
ang relasyon ng dalawa o higit pang set ng datos. Ang disenyong ex post facto, kung
tutuusin, ay isang kwasi-eksperimental na disenyo, ngunit mauuri rin sa ilalim ng di-
eksperimental na pananaliksik. Dito, ang inkwiri ay nagsisimula matapos maganap ang
isang fact nang hindi kinokontrol ng mananaliksik ang independent na baryabol.
Panghuli, ang disenyong ebalwasyon ay ginagamit upang matukoy kung ang isang
programa ay epektibo o hindi. Layunin nitong makapagpasya kung ititigil o ipagpapatuloy
ang programang inebalweyt at kung ano-ano ang dapat gawin para sa pagpapabuti nito.
MGA URI NG PANANALIKSIK (Dr. Lakandupil Garcia et .al., 2008)
• PALARAWAN (Descriptive) - sinasaklaw nito ang kasalukuyan. Pinag-aaralan ang

mga pangkasalukuyang ginagawa, pamantayan at kalagayan. Halimbawa: pag-
aaral sa mga suliranin ng mga mag-aaral na naninirahan sa mga boarding houses
at ang nagiging epekto nito sa kanilang pag-aaral.
• EKSPERIMENTAL - ang pinag-uukulan nito ng pansin ay ang hinaharap at kung

ano ang mangyayari. Halimbawa: eksperimentong gagawin ng isang guro upang
malaman kung aling paraan ng pagtuturo ang gagamitin upang madaling matuto
ang kanyang mga mag-aaral; tinatawag itong action research - isang uri ng
pananaliksik na ang karaniwang layunin ay mabigyan ng ebalwasyon ang
kasalukuyang kalakaran at humanap ng mas mabuting alternatibo.
• PANGKASAYSAYAN (Historical) - sinasaklaw ng uring ito ang nakalipas. Sinusuri

rito ang mga pangyayari, ang pag-unlad, ang mga dahilan ng bagay-bagay, at sanhi
at bunga. Halimbawa: pag-aaral ukol sa pag-unlad ng ating pambansang wika.
• PAG-AARAL NG ISANG KASO (Case Study) - isang malawak na pag-aaral sa isang

aklat, pangyayari, karanasan, isang pasyente, isang usapin o kaso sa hukuman, o
kaya’y isang mabigat na suliranin. Halimbawa: pag-aaral sa kaso ng isang sugapa
sa ipinagbabawal na gamot na naging dahilan ng pagkakapasok niya sa
rehabilitation center.
• GENETIC STUDY - pinag-aaralan at sinusuri nito ang pagsulong at pag-unlad ng

isang paksa. Halimbawa: pag-aaral sa yugto ng pagdadalaga/pagbibinata ng isang
tao.
• PAMAMARAANG NABABATAY SA PAMANTAYAN (Normative) - dito’y

inihahambing ang resulta ng isang pag-aaral sa isang umiiral na pamantayan.
Halimbawa: paghahambing na nagampanan sa Ingles ng mga nasa ikatlong
baitang sa isang dibisyon sa Pambansang Pamantayan sa Ingles ng mga nasa
ikatlong baitang.
• HAMBINGANG PAMAMARAAN (Comparative Analysis) - ginagamitan ng mga

talahanayan ng paghahambing ng mga datos. Halimbawa: pag-aaral ng bunga ng
edukasyon sa mga mag-aaral ng paaralang publiko at paaralang pribado.
• PAGHAHAMBING AT PAGKOKONTRAST - nagpapakita ng kalakasan o kahinaan ng

dalawang bagay o paksa. Kinakilangang magsagawa ang mananaliksik ng sapat na
pangangalap ng datos sa dalawang paksa upang makapagbigay ng mapanuring
paghahambing at pagkokontrast.
• ANALITIKAL - naglalaman ng samu’t saring impormasyon na nagsusuri ng iba’t

ibang pananaw kaugnay ng isang paksa. Malawak ang pagtalakay ng mananaliksik
at naghahain siya ng isang pangkalahatang kongklusyon sa katapusan ng
pananaliksik.
• SANHI AT BUNGA - karaniwang ginagamit sa larangan ng edukasyon at

pangangalakal. Sinusuri ng mananaliksik ang mga posibleng kahihinatnan o bunga
mula sa isang partikular na aksyon sa isang lohikal na pagkakasunud-sunod
(Oliver, 2008).
• REPORT - isang uri ng pampropesyonal na pananaliksik. Kabilang sa uring ito ang

project reports, annual reports, quarterly o half-yearly reports, at focus group
reports.
• ARGUMENTATIVE PAPER - naglalaman ng mga argumento, mga personal na

pananaw ng mananaliksik at mga solusyon. Karaniwang natutungkol sa mga
kontrobersyal na usapin. Naglalaman ng walang pagkiling na pagtalakay ng
dalawang panig ng isang isyu. Ang isang mahusay na argumentative paper (Oliver,
2008) ay naglalaman ng in-text citation mula sa mga mananaliksik na naghaharap
ng lohikal na mga impormasyon mula sa dalawang panig ng isyu at sa katapusan
ay naghaharap ng isang kongklusyon kung saan sinuri niya ang kalakasan at
kahinaan ng bawat argumento.
• SUBJECT-BASED REPORTS - pinakakaraniwang uri ng pananaliksik na isinasagawa

ng mga mag-aaral sa paaralan at karaniwang natutungkol sa mga paksang
ibinibigay ng guro. Isinasagawa ng mag-aaral upang makapangalap ng
impormasyon bago isulat ang mismong ulat.
• SURVEY RESEARCH - nangangalap ang mananaliksik ng impormasyon pagkatapos

ay susuriin niya ang datos na nakalap at iuulat ang anumang resulta ng pag-aaral.
Nabibilang dito ang public opinion polls, mall surveys, telephone surveys, at
consumer surveys.
MGA KATANGIAN NG MANANALIKSIK (Bernales et al., 2008)
• Masipag - kailangan niyang maging masipag sa pangangalap ng mga datos at

pagsisiyasat sa lahat ng anggulo at panig na pinapaksa ng pananaliksik. Hindi
maaaring doktorin ng mananaliksik ang resulta ng kanyang pananaliksik. Kung
magiging tamad siya, mahahalata ito sa kakulangan ng kanyang datos, kakulangan
sa katibayan para sa kanyang mga pahayag at mga hindi mapangangatwiranang
kongklusyon.
• Matiyaga - kakambal ng sipag ang tiyaga. Sa pangangalap kasi ng mga datos,

kailangang maging pasensyoso ang isang mananaliksik. Kailangan niyang
pagtiyagaan, hindi pa man iminumungkahi ng tagapayo, ang pangangalap ng mga
datos mula sa iba’t ibang hanguan tulad ng mga aklat, magasin, pahayagan,
journal, tisis, disertasyon, manuskrito, manipesto, polyeto, praymer,
imbestigasyon, obserbasyon at mga website sa internet.
• Maingat - sa pagpili at paghihimay-himay ng mga makabuluhang datos,

kailangang maging maingat ang isang mananaliksik. Lalo na sa dokumentasyon o
sa pagkilala sa pinagkunan ng datos at pinagmulan ng anumang ideya, ang pag-
iingat ay kailangan upang maging kapani-paniwala ang resulta ng pananaliksik.
Kailangan ding maingat na tiyakin ang iba’t ibang panig ng paksang sinisiyasat at
maingat na tiyaking may sapat na katibayan o balidasyon ang anumang posisyon
o interpretasyong ginawa sa pananaliksik.
• Sistematik - kailangang sundin ng mananaliksik ang mga hakbang nito ayon sa

pagkakasunud-sunod. Kailangang maging sistematiko upang di maiwaglit ang mga
datos sa sandaling kailangan na niya ng mga ito.
• Kritikal o mapanuri - ang pananaliksik ay isang iskolarling gawain na

pinaglalaanan ng buhos ng isip. Kailangang maging kritikal o mapanuri sa pag-
ieksamen ng mga impormasyon, datos, ideya o opinyon upang matukoy kung ang
mga ito ay valid, mapagkakatiwalaan, lohikal at may batayan. Kailangang timbang-
timbangin ang katwiran ng mga impormasyon upang kanyang mapagpasyahan
kung alin sa mga iyon ang kanyang mapakikinabangan sa kanyang pananaliksik.
MGA PANANAGUTAN NG MANANALIKSIK (Bernales et al., 2008)
Katapatan ang pinakapangunahing pananagutan ng isang mananaliksik na

kailangan niyang maipamalas sa pagkilala ng pinagkunan ng kanyang mga datos at
iba pang ideya o impormasyon sa kanyang pananaliksik. Nangangahulugan ito na:
1. Kinikilala ng mananaliksik ang lahat ng pinagkunan niya ng datos;
2. Bawat hiram na termino at ideya ay kanyang ginagawan ng karampatang tala;
3. Hindi siya nagnanakaw ng mga salita ng iba kundi sinisipi ito at binibigyang ng
karampatang pagkilala; at
4. Hindi siya nagkukubli ng datos para lamang palakasin o pagtibayin ang kanyang
argumento o para ikiling ang kanyang pag-aaral sa isang partikular na pananaw
(Atienza et. al., 1996).
Sa aklat naman nina Dr. Lakandupil Garcia et. al. (2008), tinukoy ang ilan sa
mga responsibilidad ng sinumang mananaliksik:
1. Magkaroon ng panimulang kaalaman kung paanong isinasagawa ang
pananaliksik. Ang kaalamang ito ang gagabay sa mga hakbanging isasakatuparan
sa pananaliksik;
2. Alamin at pumili ng napapanahong paksa para sa isang partikular, tiyak at
napapanahong paksa para sa kanyang magiging pagsasaliksik. Inaasahang siya ay
may kakayahang mapaghiwalay ang mga ideyang batay lamang sa mga haka-haka
o opinyon at sa iniisip lamang na pangyayari;
3. Mabigyang-kahulugan ang suliranin ng pananaliksik. Tungkulin ng mananaliksik
na masuri niyang mabuti ang lahat ng aspekto ukol sa suliranin ng pananaliksik.
Ang pagtukoy niya sa lahat ng bagay ukol sa mga suliraning nais niyang isama sa
pananaliksik ay makapagbibigay-linaw at balidong resulta sa mga nais niyang
matuklasan;
4. Pumili ng mga impormasyong kailangan at mahalaga sa ikalulutas ng mga
suliranin. Tungkulin ng mananaliksik na gamitin ang kanyang kaalaman tungkol sa
iba’t ibang pamamaraan sa pangangalap ng mga datos at maging ang mga
nakalap niyang mga datos ay kailangan pa ring masuri;
5. Kumilala ng mga palagay/hinuha na may kinalaman sa suliranin ng pananaliksik.
Kailangang makita ng mananaliksik ang kaugnayan ng kanyang mga hinuha sa
ginagawang pananaliksik. Ang mga hinuhang ito ang magpapalinaw sa direksyong
tinatahak ng pananaliksik subalit dapat tandaan ng mananaliksik na ang mga
hinuhang ito ay hindi kailangang mapatunayang tama o kaya naman ay mali;
6. Kakayahang gumawa ng makabuluhang kongklusyon mula sa kanyang mga
inaasahan, palagay o hinuha at mga mahahalagang impormasyon. Ang isang di-
makatwirang kongklusyon ay nabubuo kung ang mananaliksik ay di-
makatarungan sa kanyang paghuhusga at ang mga paghuhusgang ito ay ayon
lamang sa kanyang personal na batayan;
7. Kakayahang lumikha ng makabuluhang palagay. Ang mga mananaliksik ay
kailangang maingat sa pagsasagawa ng mga hinuha upang maging makabuluhan
ang mga hinuhang ito sa aktwal na proseso ng pananaliksik - lalo na sa
pananaliksik na may kasangkot na mga pagsubok o pagsasanay;
8. Sanay manghusga sa katumpakan ng mga ginamit na pamamaraan patungo sa
pagbuo ng kongklusyon. Sa isang siyentipikong pananaliksik, ang pagpili ng
pamamaraang gagamitin ay isa sa pinakamahalagang desisyong nararapat
pagpasyahan. Ganoon din, ang proseso ng paghihinuha ay gumagaganap ng isang
mahalagang tungkulin sa kabuuan ng pananaliksik. Ang kongklusyong di-mabuti
ang pagkakabuo ay nakapag-aalinlangan; at
9. Maalam sa pagtataya ng kahalagahan ng nabuong kongklusyon. Nararapat na
mapatunayan ng mananaliksik na ang nabuong kongklusyon ay makabuluhan,
nababagay at nagbibigay-linaw sa mga ginawang rekomendasyon.
PLAGYARISMO - pangongopya ng datos, mga ideya, mga pangungusap, buod at

balangkas ng isang aklat, programa, himig at iba pa, na hindi
kinkilala ang pinagmulan o kinopyahan. Isang uri ito ng
pagnanakaw at pagsisinungaling dahil inaangkin mo ang hindi iyo
(Atienza, et .al.,1996). Ito ay paglabag sa R. A. Bilang 8293 na
kilala rin sa tawag na Intellectual Property Code of the Philippines.
Sa pananaliksik ay may sinusunod na etika. Katulad ito ng ano mang
disiplina na may istriktong code of ethics na ipinatutupad. Sa etika ng pananaliksik,
itinuturing na napakalaking kasalanan ang plagyarismo. Dahil sa kabigatan ng
kasalanang ito, napatalsik ang isang dekano sa isang unibersidad, natanggalan ng
digri ang isang nagtapos ng doktorado, nawalan ng kredibilidad ang isang tanyag na
iskolar, inihabla sa korte ang prodyuser ng isang programa sa tv (Atienza, et
.al.,1996).
PLAGYARISMO
Kamakailan, isang senador ang umani ng batikos sa mga netizen nang kopyahin niya
nang walang pagkilala ang isang blog at isalin at angkinin ang bahagi ng talumpati
ng isang dating pangulo. Isang mag-aaral din ng tanyag na pamantasan ang nalagay
sa malaking kahihiyan nang mabunyag ang pagsusumite niya ng larawang hindi niya
kuha sa isang timpalak sa potograpiya.
Sa isang paaralan, akala ng isang pangkat ng mga estudyante na nakalusot

na sila nang hindi mapansin ng kanilang guro (pabaya rin kasi ang kanilang guro!)
na ang kanilang pamanahong-papel ay konopya lamang sa ibang pamanahong-
papel. Ngunit sa kanilang oral defense, halos mangilabot ang mga panelist (mga
kasamahan din ng guro) nang makumpirma ang kapalaluan ng mga estudyanteng
nabanggit.
PLAGYARISMO
Halos perpekto kasi ang papel, malayo sa aktwal na kaalaman at kakayahan ng mga
estudyanteng notoryus na ang kahinaan ng isip at kapabayaan sa pag-aaral. Ang
hinala ng mga panelist ay lalo pang tumibay nang hindi maidepensa ng mga
estudyante ang resulta ng pananaliksik na kanilang kinopya lamang. Lumagpak ang
mga estudyanteng iyon hindi lamang sa kanilang defense kundi maging sa kanilang
subject. Pasalamat pa sila at hindi sila napatalsik sa paaralan at hindi na naghabol
pa ang orihinal na mananaliksik na kanilang pinagkopyahan!
Ilang Halimbawa ng Plagyarismo (Atienza, et al., 1996)

 kung ginamit ang orihinal na termino o mga salita, hindi ipinaloob sa panipi (o
hindi gumamit ng tipong italicized) o hindi itinala ang pinagkunan;
 kung hiniram ang ideya o mga pangungusap at binago ang pagkakapahayag
ngunit hidi kinilala ang pinagmulan;
 kung namulot ng mga ideya o mga pangugusap mula sa iba’t ibang akda at
pinagtagni-tagni ang mga ito ngunit hindi kinilala ang mga pinagkunan;
Ilang Halimbawa ng Plagyarismo (Atienza, et al., 1996)

 kung isinalin ang mga termino, ideya, pahayag, at dahil nasa ibang wika na ay
inangkin na at hindi itinala na salin ang mga ito;
 kung ninakaw ang bahagi ng isang disenyo, balangkas, himig at hindi kinilala ang
pinagkunan ng “inspirasyon,” at
 kung ginamit ng isang mananaliksik ang mga datos na pinahirapa ng iba at
pinalabas niyang siya ang nangalap ng mga datos na ito.
Mga Kaparusahang Maaaring Ipataw sa Plagyarista (Atienza, et al., 1996)

 pinakamagaang parusa na para sa mga estudyante na mabigyan ng lagpak na
marka para sa kurso;
 kung mapatutunayan na matindi ang pagnanakaw na ginawa, maaaring
patalsikin ang estudyante sa paaralan;
 kahit nakagradweyt na ang estudyante at ilang taon na ang nakalipas, ngunit
natuklasan na ang kaniyang pananaliksik ay kinopya, maaari siyang bawian ng
diploma o digri; at
 maaari ring ihabla ang sino mang mangongopya batay sa Intellectual Property
Rights Law at maaaring sentensyahan ng multa o pagkabilanggo.
Tandaan ang mga kasunod na tagubilin nina Atienza, et al. (1996)

Walang nagtitiwala sa isang magnanakaw at sinungaling. Kung matuklasan
na ang isang mananaliksik ay nangopya at hindi kumilala sa kanyang pinagkunan,
sapat na ito para mabura ang lahat ng iba pa niyang pinagpaguran. Hindi na
kapani-paniwala ang kaniyang saliksik at hindi na mapagkakatiwalaan pa ang
kaniyang gawain. Parang sinisira na rin niya nag kaniyang pangalan at
kinabukasan…
Alalahaning kung madali para sa sino mang estudyante ang mangopya,

magiging madali rin para sa kaniya ang gumawa ng korapsyon kung siya ay
nagtatrabaho na.
PROSESO NG PANANALIKSIK
(http://www.edison.edu/library/research skills/Unit I/3 sixSteps.php,n.d.)
1. Pagtukoy at pagkilala ng kahingian ng pananaliksik

2. Pagpili ng paksa ng pananaliksik
3. Pagbuo ng estratehiya ng pananaliksik
4. Pagsasagawa ng pangangalap
5. Pagsusuri ng mga hanguan
6. Pagkilala sa mga hanguan
Mga Uri ng Hanguan (Monsura, 1999 sa Bernales et .al., 2008)

Hanguang Primarya
• Mga indibidwal o awtoridad
• Mga grupo o organisasyon ( pamilya, asosasyon, unyon, fraternity, katutubo o
minorya, bisnes, samahan, simbahan at gobyerno)
• Mga kinagawiang kaugalian (relihiyon at pagaasawa, sistemang legal at
ekonomiko)
• Mga pampublikong kasulatan o dokumento (konstitusyon, batas-kautusan, treaty
o kontrata at ang lahat ng orihinal na tala, katitikan sa korte, sulat, journal, at
talaarawan o dayari)

Hanguang Sekondarya
• Mga aklat ( diksyunaryo, ensayklopedya, taunang-ulat o yearbook, almanac at
atlas)
• Mga nalathalang artikulo sa journal, magasin, pahayagan at newsletter
• Mga tesis, disertasyon at pag-aaral ng pasibiliti, nailathala man o hindi, at
• Mga monograp, manwal, polyeto, at manuskrito at iba pa.

Hanguang Elektroniko
A. Internet - isa sa pinakamalawak at pinakamabilis na hanguan ng mga
impormasyon o datos

Ilang Katanungan sa Kawastuhan ng Paggamit ng Internet
1. Anong uri ng website ang iyong tinitingnan?
a. Ang web page Uniform Resource Locators (URLs) na nagtatapos sa .edu ay
mula sa institusyon ng edukasyon o akademiko
Halimbawa: www.university_of_makati.edu
b. Ang .org ay nangangahulugang mula sa isang organisasyon at ang .com ay
mula sa komersyo o bisnes.
Halimbawa: www.knightsofcolumbus.org
www.yahoo.com

2. Sino ang may-akda?
Mahalagang malaman kung sino ang may-akda ng isang impormasyon sa
Internet nang sa gayo’y masuri kung ang impormasyon ay wasto at kompleto.
Kadalasan kasi ay kalakip ng impormasyong isinulat ng may-akda ang kanilang mga
kredensyal at kwalipikasyon. Kung gayon, maaaring i-verify ang mga impormasyon
hinggil sa kanilang pagkatao. Kung wala nito, mahirap paniwalaan ang kanilang
akda.

3. Ano ang layunin?
Alamin ang layunin ng may-akda kung bakit naglunsad o naglabas ng
website. Nais bang magbahagi ng impormasyon o magbenta lamang ng produkto?
Alalahaning napakaluwag ng pagpasok ng mga impormasyon sa Internet.
Samakatuwid, maaari din itong magamit sa pagpapakalat ng maling propaganda at
mga pansariling interes.

4. Paano inilahad ang impormasyon?
Ang teksto ba ay pang-advertizing o opinyon lamang? Alamin din kung may
bias at prejudice ang teksto.

5. Makatotohanan ba ang teksto?
Alamin kung opisyal o dokumentado ang teksto. Pag-aralan kung ang
pagkakasulat ay maayos o kung wasto ang baybay at gramatika. Subukan din kung
ang web site ay maaaring ihalintulad o iugnay sa ibang web site nang sa gayo’y
maikumpara ito sa iba nang matimbang kung ang tekstong laman nito ay wasto o
hindi.

6. Ang impormasyon ba ay napapanahon?
Mainam kung ang impormasyon ay napapanahon. Marapat na nakalagay
ang petsa ng pinakahuling rebisyon ng akda nang sa gayon ay malaman kung ang
akda ay bago o hindi.
Gamitin ang mga payo o tips na nailahad sa pag-eebalweyt ng mga
impormasyon o datos. Mahalaga ito upang maging akyureyt ang pagsulat ng
pananaliksik.
Pangangalap ng mga Impormasyon o Datos

Matapos matukoy ang iba’t ibang pagkukunan o paghahanguan ng
impormasyon o datos, sa pagkakataong ito, atin namang pansinin ang pangangalap
ng impormasyon o datos. Una, tukuyin kung anong uri ng impormasyon o datos ang
kailangan gayon din ang klasipikasyon kung saan maaaring matagpuan ito sa silid-
aklatan. Ang lahat ng posibleng sanggunian ay kailangang itala upang mapadali ang
paghahanap nito.

Halimbawa:
Tanong: Ano ang intelektwalisasyon ng wika?
1. Impormasyong hahanapin
a. Pagkakaiba o pagkakatulad ng intelektwalisasyon at estandardisasyon
b. Kailan masasabi na ang wika ay intelektwalisado

Halimbawa:
Tanong: Ano ang intelektwalisasyon ng wika?
2. Mga posibleng sanggunian
a. Ensayklopidya, aklat sa wika
b. Mga artikulo at kolum sa pahayagan at magasin
c. Mga artikulo sa mga propesyonal na journal
d. Panayam sa mga eksperto

Kapansin-pansin na magiging sistematiko ang pangangalap ng mga
impormasyon o datos sapagkat nakaayos ang balangkas ng paksang sasaliksikin.
Natukoy rin ang mga posibleng sanggunian kaya’t mapadadali ang paghahanap nito
sa silid-aklatan.
Tatlong Yugto ng Pananaliksik sa Silid-aklatan

A. Panimulang paghahanap ng kard katalog, sangguniang-aklat, bibiliograpi, indeks
at hanguang elektroniko o internet.
B. Pagsusuri na kinasasangkutan ng browsing, skimming at scanning ng mga aklat
at artikulo at ng pagpili ng citation mula sa mga babasahin.
C. Pagbabasa at pagtatala mula sa mga aklat, sanaysay, artikulo, computer
printouts, at iba pang sanggunian
Ang tatlong yugtong ito ay dapat sundin kung gusto ng isang mananaliksik na
maging sistematiko ang kaniyang pananaliksik.
Maliban sa mga aklat na nasa loob ng silid-aklatan, makabubuting
sumangguni rin sa mga magasin, dyaryo at iba pang babasahin. Huwag ikulong ang
sarili sa silid-aklatan bagkus ay isiping marami pang impormasyon na makukuha sa
paligid. Nariyan ang midya at internet.
Kaugnay ng paghahanap ng kard katalog, kailangang batid ng isang

mananaliksik kung anong uri ng kard katalog ang kaniyang kailangan at hahanapin.
Dahil nga sa kalawakan ng koleksyon ng mga libro, sadyang inihanda ang isang
tanging lugar sa aklatan na dapat na unang lapitan ng mga mananaliksik. Sa ngayon,
ang kard katalog ay hindi na lamang mga kabinet na nakaayos nang alpabetikal
kundi nakaprograma na rin ito sa mga kompyuter (kung aang aklatan ay moderno
na). Ano man ang anyo nito, isa pa rin naman ang mga uri at paraan ng
pagkakasulat nito.
Mga Uri ng Kard Katalog

Kard ng Paksa - nangunguna sa entri ang mismong paksa bago pa man ang iba pang
impormasyon tulad ng awtor at pamagat ng libro
PHILIPPINE POETRY (FILIPINO)
F
PL
6165.4.R9 Rubin, Ligaya Tiamson
P11 Paano Tumutula ang Isang Ina: Tula ng Buhay at Bayan
2000 Ligaya Tiamson-Rubin. --
Manila: De La Salle University Press, Inc. C2000
179p. 23cm
ISBN 971-555-335-4
1. Philippine poetry (Filipino). I. Title


Kard ng Awtor - nangunguna sa entri ang pangalan ng awtor bago pa ang ibang
entris.
RUBIN, L.T.
F
PL
179p. 23cm
ISBN 971-555-335-4


Kard ng Pamagat - ang unang entri sa kard na ito ay ang pamagat ng libro.
Paano Tumutula ang Isang Ina: Tula ng Buhay at Bayan

F
PL
179p. 23cm
ISBN 971-555-335-4

Sa ikalawang yugto, gamitin ang mga kasanayang browsing, skimming, at

scanning sa mga aklat at artikulong posibleng magamit sa pagsulat ng pananaliksik.
Alamin kung ito’y may kaugnayan sa paksang tinatalakay at makatutulong sa
isinasagawang pananaliksik.
Ang pagkakaroon ng maraming impormasyon o datos mula sa ibang
sanggunian ay mabuting palatandaan sapagkat mas madaling magbawas kaysa sa
kulangin ng datos o impormasyon. Kapag kulang ang impormasyon, ang
mananaliksik ay magpapabalik-balik sa silid-aklatan. Masasayang ang panahon at
maaaring mauwi sa wala ang pagsulat ng pananaliksik.
Sa bahaging ito, ang mga napiling impormasyon o datos ay kailangang salain

upang malaman kung magagamit ito, gayon din ang dapat gawin sa mga
sangguniang hindi makatutulong sa pananaliksik. Gamitin ang mga sumusunod na
gabay na tanong sa pagsusuri ng mga nakalap na sanggunian.
1.Ano ang kaugnayan nito sa paksa?
Isinasagawa ang pananaliksik upang tugunan ang isang paghahanap o
pangangailangan. Tiyaking ang mga impormasyon sa sanggunian ay
tumatalakay sa paksa ng pananaliksik. Magagamit mo ba ang aklat ukol sa
sayaw na ipinamana ng mga dayuhan halimbawa sa paksang katutubong
sayaw?

2. Mapagkakatiwalaan ba ang may-akda at tagapaglathala?
Hindi mo nanaising pagdudahan ang iyong gawa, hindi ba? Kung gayon
makabubuti kung ang sumulat ng mga sanggunian ay mapagkakatiwalaan o
mga awtoridad sa paksa. Tingnan kung may sapat na kaalaman at karanasan
ang may akda sa kaniyang paksang sinusulat. Pakaiisipin mo: Gaano
kahalaga ang impormasyong makukuha ukol sa pag-awit mula sa akdang
sinulat ng isang mananayaw?

3. Makatotohanan ba ito?
Ang pagiging makatotohanan ay hindi lamang nasusukat sa may-akda.
Ang totoo noon ay maaaring kasinungalingan na ngayon. Hangga’t maaari
ay iwasan ang mga sangguniang limang (5) taong mahigit na sa tagal,
maliban kung ang sanggunian ay isang hanguang primarya.

3. Makatotohanan ba ito?
Kaugnay nito, iwasang gumamit ng sanggunian mula sa tabloyd, digest,
at review. Bakit? Sapagkat ang mga nakalathala rito ay malamang na hindi
siyentipiko ang pagkakasulat o lumaktaw sa masinop na pangangalap at
pagtitiyak ng datos. Piliting gumamit ng mga sangguniang
mapanghahawakan o sangguniang magagamit bilang mabigat at malakas na
ebidensya.
Sa ikatlong yugto, mahalaga ang pagsasagawa at paghahanda ng mga tala ng

impormasyon o datos. Ngunit paano ito gagawin ng isang mananaliksik?
Pagtatala ng mga Impormasyon o Datos

Narito ang ilang bagay na dapat tandaan sa paggawa ng tala ng mga
impormasyon o datos.
Sa pangangalap ng tala o notecards, maaaring gumamit ng kard na may
sukat na 3x5, 4x6, at 5x8. ang 3x5 ay may kaliitan ang sukat. Ang 4x6 ay
katamtaman lamang ang laki at ang 5x8 ay husto sa lahat ng nais itala dahil
maaaring isulat ang mga mahahalagang komento o kuro-kuro hinggil sa
impormasyon. Sa tatlong iba’t ibang sukat ng kard, gumamit lamang ng isang sukat.
Alin man sa tatlo ay maaaring gamitin depende sa kung saan komportable ang
mananaliksik.

Ano ang iyong itatala?
1. Pamagat ng impormasyon o datos,
2. Ang impormasyon o datos na nais ibilang sa pananaliksik at bibigyang
paliwanag,
3. Ang may-akda o mga may-akda, at
4. Ang pamagat ng aklat, magasin o kung saan kinuha ang impormasyon
kasama ang pahina kung saan nakuha ito.

May dalawang paraan ng pagtatala ng mga impormasyon o datos:
1. Tuwirang sipi. Ito ay eksakto o kompletong pagsipi ng bahagi ng orihinal na
teksto. Maaaring ito ay isa o higit pa sa isang salita, parirala, pangungusap o
talata.
2. Pabuod. Ang orihinal na teksto ay kailangang ibuod sapagkat may mga
tekstong mahahaba. Sa pagbubuod, kailangang maisagawa ito sa
pamamagitan ng sariling pananalita ng mananaliksik. Paraphrasing ang
tawag dito. Isulat ang buod ng napiling impormasyon batay sa pang-unawa
at pagkatapos ay ikumpara ito kung may pagkakahawig sa ito diwa.

Halimbawa ng Tuwirang Sipi:
“Ang ulat sa maikling kathang Tagalog ay hindi magiging ganap
kundi mababanggit ang isang institusyon sa ganang sarili – si “Lola
Basyang” ambil ni Severino Reyes sa kaniyang mga salaysay na
romantikong lingguhang lumabas noon sa Liwayway. Ang mga
kuwento ni Lola Basyang ay ukol sa mga ada o engkantada, mga
hari at reyna sa malalayong bayan at mga kuwento ng katalinuhan
na kinagigiliwan ng bata’t matandang mambabasa noon hanggang
bago magkadigma. Marami sa mga kuwentong ito ay gagad sa
mga katha sa ibang bansa…”
-Ponciano B.P. Pineda, G.K del Rosario,

Tomas C.Ongoco,

Halimbawa ng Pabuod:
Isang institusyon sa maikling kathang Tagalog si Severino
Reyes, nakilala sa sagisag na Lola Basyang sa mga salaysay sa
lingguhang Liwayway noon hanggang bago magkadigma. Ang
kanyang mga kuwentong gagad sa mga dayuhang akda ay
karaniwang tungkol sa kababalaghan, kaharian o katalinuhan na
kinagigiliwan ng mga mambabasang bata o matanda.
-Ponciano B.P. Pineda, G.K del Rosario,

Tomas C.Ongoco,
Ang Panitikang Pilipino sa Kanluraning
Bansa; Caloocan, National Bookstore,
pp. 308-309; 1979

“Fitness is neither being thin and having a small waist nor is
being in size. These is a general notion that only stout person
should exercise, but the truth is, everyone should exercise to stay
fit and healthy.
Thin people must exercise and consequently watch their diet in
order to grow bigger and stay fit. Likewise, stout people must have
an exercise program that will enable them to remove their excess
fats to reach fitness level.”
-Cyrus M. Saremi, Fitness for

All;
Cyrus Publishing, Inc.

Hindi pagiging mataba, payat o kaliitan ng baywang ang
sukatan ng “fitness.” Hindi rin totoong mataba lamang ang dapat
mag-ehersisyo upang maging “fit” at malusog. Mapamataba o
mapapayat man ay kailangang mag-ehersisyo upang maabot ang
“fitness level.”
-Cyrus M. Saremi, Fitness for

All;
Cyrus Publishing, Inc.
1993; p.9
ANG PAGSISIMULA NG PANANALIKSIK
(Research Skill, n.d.)
1. Pumili ng paksa - ang pagpili ng paksa ay pagkilala sa paksang nais gawan ng pag-
aaral. Ito ay maaring ibigay ng guro o kaya ay pinili ng mag-aaral. Tiyakin na
magiging kawili-wili ang paksang mapipili at may mapagkakatiwalaang hanguan
ng impormasyon upang maisagawa ang pananaliksik.
Mga Hanguan ng Paksa
• Sarili - mula sa sariling karanasan, mga nabasa, napakinggan, napag-aralan, at
natutunan. Nangangahulugan ito na maaaring simulan sa sarili ang pag-iisip ng
mga paksang pagpipilian.
• Dyaryo at magasin - maaaring paghanguan ng paksa ang mga napapanahong isyu
sa mga pamukhang pahina ng mga dyaryo at magasin o sa mga kolum, liham sa
editor at iba pang seksyon ng mga dyaryo at magasin tulad ng lokal na balita,
bisnes, entertainment at isports.
• Radyo, tv at cable tv - maraming uri ng programa sa radyo at tv ang
mapagkukunan ng paksa. Marami na ring bahay, hindi lamang sa Metro Manila,
kundi maging sa mga probinsya, ang may cable tv. Mas maraming programa sa
cable dahil sa 24 na oras na balita, isports at mga programang edukasyonal.
• Mga awtoridad, kaibigan at guro - magtanong-tanong sa ibang tao.
Makatutulong ito upang makakuha ng paksang hindi lamang napapanahon kundi
kawiwilihan din ng ibang tao.
• Internet - isa sa pinakamadali, mabilis, malawak at sopistikadong paraan ng
paghahanap ng paksa. Maraming mga websites sa internet na tumutugon sa iba-
ibang interes at pangangailangan ng iba’t ibang uri ng tao.
• Aklatan – bagama’t tradisyonal na hanguan ito ng paksa, hinsi pa rin
mapasusubalian ang yaman ng mga paksang maaaring mahango sa aklatan . Dito
makatatagpo ng iba’t ibang paksang nauugnay sa ano mang larangang pang-
akademya.
Sa puntong ito, kapaki-pakinabang marahil na pansinin ang naging
obserbasyon nina Atienza, et al. (1996):
Madalas, kapag nag-iisip na ang mananaliksik ng kaniyang susulatin,
papasok na ang aborsyon, prostitusyon, paninigarilyo, drug addiction, faith healing,
fiesta, at marami pang gasgas at gastado nang mga paksa. Bakit nga ba ordinaryo
at paboritong paksain ang mga ito? Dahil, mga karaniwang problema, pangyayari,
at elementong panlipunan ang mga ito. Madalas ding talakayin ang mga paksang
ganito sa akademya at sa midya.
Para maiwasan na ang inilahad na obserbasyob, kailangang maghanap at
mag-isip ng mga paksang wika nina Atienza ay hindi gasgas at gastado na na hango
sa alin man sa mga natukoy nang hanguan. Upang lalo pang matiyak ito,
iminumungkahi ang pagpili ng paksang kaugnay ng Wika at/o Kulturang Pilipino na
siyang requirement ng asignaturang Filipino sa kurikulum na ito.
Mga Konsiderasyon sa Pagpili ng Paksa
• Kasapatan ng datos. Kailangang may sapat nang literatura hinggil sa paksang
pipiliin. Magiging labis na limitado ang saklaw ng pananaliksik kung mangilan-
ngilan pa lamang ang mga abeylabol na datos hinggil doon.
• Limitasyon ng panahon. Tandaan, ang kursong ito ay para sa isa o dalawang
markahan lamang. Magiging konsiderasyon sa pagpili ng paksa ang limitasyong
ito. May mga paksa kasing mangangailangan ng mahabang panahon, higit pa sa
dalawang markahan, upang maisakatuparan.
• Kakayahang pinansyal. Isa pang problema ito sa pagpili ng paksa. May mga
paksang nangangailangan ng mahabang panahon, higit pa sa dalawang
markahan, upang maisakatuparan.
Mga Konsiderasyon sa Pagpili ng Paksa
• Kabuluhan ng paksa. Ang isang pananaliksik na nauukol sa isang paksang walang
kabuluhan. Samakatuwid, kailangang pumili ng paksang hindi lamang
napapanahon, kundi maaari ring pakinabangan ng mananaliksik at ng iba pang
tao.
• Interes ng mananaliksik. Magiging madali para sa isang mananaliksik ang
pangangalap ng mga datos kung ang paksa niya ay naaayon sa kaniyang kawilihan
o interes. Hindi na rin niya kailangang pilitin pa ang sarili sa pananaliksik kung ang
ginagawa niya ay nauukol sa bagay na gusto naman talaga niya.
2. Ilahad ang paksa bilang isang katanungan - nagkakaroon ng direksyon ang
pananaliksik dahil itutuon ng mananaliksik ang kaniyang pokus sa paghahanap
ng sagot sa katanungang nabuo.
3. Paglilimita ng paksa - makatutulong upang maayos na maisagawa ang

pananaliksik, maiwasan ang masaklaw na pag-aaral, mabigyan ng direksyon at
pokus ang pananaliksik, at maiwasa ang padampot-dampot o sabog na
pagtalakay sa paksa. Maaaring gamiting batayan ang mga sumusunod sa
paglilimita ng paksa (Bernales et .al., 2008): a) panahon; b) edad; c) kasarian; d)
perspektibo; e) lugar; f) propesyon o grupong kinabibilangan; g) anyo o uri; h)
partikular na halimbawa o kaso; o i) kombinasyon ng dalawa sa itaas o higit pang
batayan.
Batayan ng Paglilimita Pangkalahatang Paksa Nilimitahang Paksa
A. Panahon Karapatan ng Kababaihan Karapatan ng Kababaihan
sa Panahon ng Komonwelt
B. Edad Mga Imbentor na Pilipino Mga Batang Imbentor na
at ang Hinaharap ng Pilipino (Edad 13-17) at
Teknolohiya sa Pilipinas ang Hinaharap ng
Teknolohiya sa Pilipinas
C. Kasarian Ang mga NGO Bilang Ang Papel ng Kababaihan
Tagapuno ng Kakulangan sa NGO Bilang Tagapuno
sa Serbisyo ng Pamahalaan ng Kakulangan sa Serbisyo
ng Pamahalaan
D. Perspektibo Epekto ng Globalisasyon Epekto ng Globalisasyon
sa Lipunang Pilipino sa Ispiritwal na
Pamumuhay ng mga
Pilipino
E. Lugar Mga Naiibang Tradisyong Mga Naiibang Tradisyong
Pangkapistahan sa Pangkapistahan sa
Katagalugan Malolos, Bulacan
F. Propesyon o Grupong Pag-aaral ng Wika ng mga Pag-aaral ng Wika ng mga
Kinabibiulangan Bakla Baklang Parlorista
G. Anyo o Uri Persepsyon sa Kababaihan Persepsyon sa Kababaihan
sa Larangan ng Panitikang sa Larangan ng Panulaang
Ilokano Ilokano
H. Partikular na Epektong Pangkapaligiran Epektong Pangkapaligiran
Halimbawa o Kaso ng Turismo sa Pilipinas sa mga Beach Resorts sa
Pilipinas: Kaso ng Puerto
Galera
I. Kumbinasyon
1. Perspektibo Atityud ng mga Estudyante Preperensya ng mga
Estudyante...
2. Uri sa mga Programang Preperensya ng mga
3. Lugar Kultural Estudyanteng nasa Unang Taon
4. Anyo Preperensya ng mga
Estudyanteng nasa Unang Taon
sa Unibersidad ng Makati
Preperensya ng mga
Estudyanteng nasa Unang Taon
sa Unibersidad ng Makati sa
mga Dulaang Panteatro sa
Kampus
Ang Pamagat-Pampananaliksik
Ang pamagat-pampananaliksik ay kaiba sa pamagat ng mga akdang
pampanitikan. Kaiba ito sa pamagat ng mga kuwento, nobela, sanaysay, at dula.
Pansinin ang mga kasunod na pamagat ng mga akda:
1. Sa Kabataang Pilipino (Tula)
2. Sa Kadawagan ng Pilik-mata (Kuwento)
3. Bata…Bata…Paano Ka Ginawa? (Nobela)
4. Sino si Bill Gates? (Sanaysay)
5. Ang Paglilitis ni Mang Serapio (Dula)
Ang mga ganitong pamagat ay hindi maaaring gamitin sa pananaliksik.

Bagama’t makatawag-pansin ang mga pamagat na ‘yon at nagbibigay ng ideya kung
tungkol saan ang paksa, masyadong literari ang dating ng mga nabanggit na
pamagat.
Ang Pamagat-Pampananaliksik
Sa pananaliksik , ang pamagat ay kailangang maging malinaw (hindi
matalinhaga), tuwiran (hindi maligoy) at tiyak (hindi masaklaw). Kung tutuusin, ang
mga konsiderasyon sa paglilimita ng paksa ay maaari ring isaalang-alang sa
pagdidisenyo ng pamagat upang iyo’y maging malinaw, tuwiran, at tiyak. Kung
tutuusin din, ang nalimitang paksa, maliban sa kaunting pag-aayos, ay maaari na
ring gamitin bilang pamagat pampananaliksik.
May iminumungkahi ring bilang ng mga salita sa pamagat, hindi kasama ang
mga salitang pangkayarian tulad ng pantukoy, pananda, at pang-ugnay. Hangga’t
maaari, ang mga salita ay hindi kukulangin sa sampu (10) at hindi hihigit sa
dalawampu (20).
Halimbawang Pamagat-Pampananaliksik sa Iba’t Ibang Larangan
a. Isang Pagsusuri ng mga Pamamaraang Ginamit sa Pagsasalin sa Filipino ng mga
Katawagang Legal sa Bagong Konstituyon ng Pilipinas
b. Preperensya ng mga Batang Preschooler ng Barangay South Cembo sa Pagpili ng mga
Kuwentong Pambata
c. Mga Estratehiya ng Promosyon ng mga Produktong Pabango ng Bench Phils.: Isang
Analisis ng Epektibnes
d. Korelasyon ng mga Piling Baryabol sa Atityud sa Pang-ekonomikong Pamumuhay ng mga
Magulang na Iskwater sa Bliss Guadalupe
e. Pahambing na Pagsusuri sa Preperensya ng mga Kababaihan at Kalalakihang Mag-aaral
ng UST sa Panonood ng mga Telenobela
f. Isang Mungkahing Limang-Taon na Development Plan sa Pagtatatag ng Sentro ng
Pananaliksik sa Unibersidad ng Makati
g. Mga Piling Estudyateng May Malalang Bayolasyon sa Patakaran ng NTC-HSD: Mga Aral-
Kaso
h. Disenyo at Gabay sa Paggamit ng Internet Web Site para sa Mutya Publishing House,
Inc.: Isang Project Proposal
4. Ang pangangalap ng datos ay nakadepende sa pamamaraan o uri ng
pananaliksik na isasagawa - ang paraan ng pangangalap ay karaniwang may
tuwirang kaugnayan sa ninanais na maging resulta ng pananaliksik. Mahalagang
matutunan ang wastong pagtatala ng impormasyon upang matiyak na hindi
makakaligtaan ang mahahalagang impormasyon tulad ng ngalan ng awtor,
pamagat ng aklat at ibang impormasyon na kailangan sa bibliograpiya. Hindi
dapat makalimutan ang pinaghanguan ng bawat impormasyon na kanyang
ninanais na ilagay sa kaniyang likha.
Kalakip ng pangangalap ng datos ang pagtatala: tuwirang sipi - paghango ng

bawat salita na sinulat ng isang awtor, pagbubuod, at paraphrasing - muling
paglalahad ng kaisipan ng isang awtor gamit ang sarili mong salita (Bernales
et.al., 2008).
5. Paglalahad ng tesis ng pananaliksik - ang tesis (The thesis statement, n.d.) - isa o
dalawang pangungusap sa teksto na naglalaman ng pokus ng sanaysay at
naglalahad sa mambabasa kung natutungkol saan ang pananaliksik - ang gagabay
sa mag-aaral sa direksyon ng kanyang pananaliksik. Nararapat na fleksibol ang
tesis kung saan maaaring maragdagan kung sa proseso ng pagsulat ay mayroong
matuklasang bago na maaaring isama upang mapagbuti ang pananaliksik.
6. Pagbuo ng balangkas - ang balangkas (A research guide for students, n.d.) ay
magsisilbing gabay ng mananaliksik kung hanggang saan ang maaaring talakayin
sa isusulat na teksto. Sa pagsasaayos ng balangkas, makatutulong ang
sumusunod (Concise guide to research writing, Ellison, 2010):
• Kilalanin ang tesis at itala ito bilang pangunahing punto.
• Itala ayon sa antas ng kahalagahan ang mga mahahalagang punto mula sa iyong
pananaliksik na sumusuporta sa iyong tesis.
• Sa ilalim ng bawat mahalagang punto, itala ang mga ebidensyang magpapatunay
sa naturang punto.
6. Pagbuo ng balangkas - ang balangkas (A research guide for students, n.d.) ay
magsisilbing gabay ng mananaliksik kung hanggang saan ang maaaring talakayin
sa isusulat na teksto. Sa pagsasaayos ng balangkas, makatutulong ang
sumusunod (Concise guide to research writing, Ellison, 2010):
• I-edit ang iyong talaan.
• Itala ang lahat ng mga ideya ayon sa antas ng kahalagahan.
• Magdagdag ng pangunahing punto na siyang magpapakilala sa kongklusyon na
iyong nais na mabuo ng iyong mga mambabasa mula sa iyong inihaing
impormasyon.
• Sa ilalim nito ay itala ang mga kadahilanan kung bakit
7. Pagsasaayos at presentasyon ng mga datos - makatutulong ang paglilimita ng
impormasyon sa mga lubhang mahahalaga lamang upang hindi maging daan ng
kalituhan ng mambabasa at magiging maayos ang presentasyon kung limitado
ito.
Ang pagsasaayos ng datos ay may tuwirang kaugnayan sa uri ng
pananaliksik na isinagawa. Anumang pamamaraan ay dapat tumugon sa
kahingian ng uri ng pananaliksik.
Sa paghaharap ng datos, kailangang walang pagkiling ang mananaliksik sa
resulta ng pag-aaral. Hindi dapat ikubli ang ilang impormasyon upang palutangin
ang ninanais na ideya.
8. Pagsulat ng unang burador - sa pagsulat ng unang burador, hayaan muna ang
mga kamalian sa gramatika at ispeling.
9. Pagrerebisa at Pag-eedit - mahalaga ang pagrebisa (Ellison, 2010) upang matiyak

na ang introduksyon ay nanghihikayat ng mambabasa at malinaw na
nagpapahayag ng tesis na tumutugon sa kahingian ng pananaliksik; ang katawan
ay sumusuporta sa tesis at ang kongklusyon ay kinukumbinse ang mambabasa sa
halaga ng iyong pananaliksik.
10. Pagsulat ng pinal na papel - ang maingat na pagsasaalang-alang ng mga

naunang hakbang ay daan sa higit na mas matagumpay na pananaliksik.
MGA HAKBANG SA PANANALIKSIK ni
Blankenship (sa www.humankinetics.com) halaw sa Applied Research and
Evaluation Methods in Recreation
1. Tukuyin ang problema. Ang unang hakbang sa proseso ng pananaliksik ay ang

pagtukoy sa mga problema o ang pagdebelop ng katanungang pampananaliksik.
Inilalahad ang mga problemang ito sa Layunin ng Pag-aaral. Kinapapalooban ito
ng isang pangkalahatang problema at ilang mga tiyak na problema. Ito ay
inilalahad sa paraang patanong, at tinatangka itong sagutin sa pananaliksik.
Napakahalaga ng hakbang na ito sa proseso ng pananaliksik dahil sa nagsisilbi
itong pokus ng pag-aaral.
2. Rebyuhin ang literatura. Matapos tukuyin ang problema, ang mananaliksik ay

kailangang magkaroon ng higit na kaalaman hinggil sa paksang iniimbestigahan.
Upang matamo ito, kailangang rebyuhin ng mananaliksik ang mga literatura at
pag-aaral na kaugnay ng pangkalahatang problema. Ang hakbang na ito rin ang
magtuturo sa mananaliksik kung ano-ano na ang mga pag-aaral na isinagawa
kaugnay ng paksang pampananaliksik, kung paano isinagawa ang mga naunang
pag-aaral, at ang mga kongklusyon at rekomendasyong nalika ng iba pang
mananaliksik.
3. Linawin ang problema. Madalas, ang natukoy na problema sa unang hakbang ay

napakalawak kung hindi man napakakitid. Sa hakbang na ito, nililinaw ng
mananaliksik ang kaniyang mga problema, nililimita o kaya’y pinalalawak kung
kinakailangan. Isinasagawa ang hakbang na ito matapos ang pagrerebyu ng
literatura sapagkat ang kaalamang natamo niya sa hakbang na iyon ang
magsisilbing gabay sa paglilinaw ng kaniyang natukoy na problema. Sa hakbang
na ito, inaasahang ang mananaliksik ay hahantong sa mga problemang
researchable at higit na limitado ang pokus kumpara sa orihinal na natukoy na
problema.
4. Malinaw na bigyang-kahulugan ang mga temino at konsepto. Ang mga termino

at konsepto ay mga salita o parirala na ginagamit para sa layunin ng paglalahad
ng layunin at deskripsyon ng pag-aaral. Ang mga aytem na ito ay kailangang tiyak
na mabigyang-kahulugan kung paano gagamitin sa pag-aaral. Madalas, ang mga
termino at konsepto ay may iba-ibang kahulugan depende sa larangan at sa
oryentasyon ng bumabasa. Upang maiwasan ang kalituhan, kailangang gawin ng
mananaliksik ang hakbang na ito. Kailangan din ito upang maunawaan nang higit
ang pananaliksik ng mga mambabasa nito.
5. Ilarawan ang populasyon. Ang mga proyektong pampananaliksik ay maaaring

nakapokus sa isang tiyak na pangkat ng mga tao, pasilidad, programa, istatus,
gawain o teknolohiya. Halimbawa, kung nais ng mananaliksik na suriin ang tiyak
na pangkat ng tao sa isang komunidad, maaaring ipokus ang pag-aaral sa isang
tiyak na age group, kasarian, lugar o pangkat etniko. Ang mga natukoy at nalinaw
na problema ng pag-aaral ay dapat maging gabay ng mananaliksik sa pagtukoy
ng pangkat na sangkot sa pag-aaral na sa pananaliksik ay tinatawag na
populasyon. Ang hakbang na ito ay makatutulong sa mananaliksik sa
pamamagitan ng paglilimita ng saklaw ng pag-aaral mula sa napakalawak na
populasyon tungo sa pangkat na manageable at sa pagtukoy sa pangkat na
pagtuunan ng pansin sa pag-aaral. Sa tulong ng hakbang na ito, natitiyak ng
mananaliksik na siya ay nananatili sa tamang landas sa kabuuan ng proseso ng
pananaliksik at hindi nalilihis ng landas.
6. Idebelop ang plano ng instrumentasyon. Ang plano ng pananaliksik ay tinatawag

na Plano ng Instrumentasyon. Nagsisilbi itong mapa sa kabuuan ng pag-aaral.
Tinutukoy sa planong ito kung sino-sino ang sangkot sa pag-aaral, maging paano
at kailan kokolektahin ang mga datos. Ang planong ito ay kinapapalooban din ng
maraming desisyon at konsiderasyon kaugnay kung paano susuriin ang mga
datos na makokolekta. Sa kabuuan, inilalatag sa planong ito ang mga hakbang na
isasagawa ng mananaliksik.
Blankenship (sa www.humankinetics.com) halaw sa Applied Research and Evaluation
Methods in Recreation
7. Kolektahin ang mga datos. Matapos kompletuhin ang Plano ng Instrumentasyon,

ang aktwal na pag-aaral ay magsisimula na sa pamamagitan ng pangongolekta
ng mga datos. Napakakritikal na hakbang ito sa pananaliksik dahil dito makukuha
ang mga impormasyong kailangan upang masagot ang mga katanungang inilahad
sa Mga Suliranin ng Pag-aaral. Bawat pananaliksik ay nagsasangkot ng
pangongolekta ng ano mang uri ng datos, mula man sa literatura o kaya’y mga
subject. Ang mga datos ay maaaring kolektahin sa pamamagitan ng sarbey na
gumagamit ng kwestyoneyr, ay sa pamamagitan ng interbyu o kaya ay sa
pamamagitan ng obserbasyon.
8. Suriin ang mga datos. Lahat ng panahon at pagsusumikap na ginawa ng

mananaliksik sa Hakbang 1 hanggang 7 ay natatapos sa pinakahuling hakbang na
ito. Matapos makolekta ang mga datos, ang kasunod na lohikal na hakbang ay
suriin ang mga ito. Sa ikaanim na hakbang, natukoy na kung paano susuriin ang
mga datos, kung kaya ang mananaliksik ay magsasagawa ng pagsusuri ayon sa
kanyang dinibelop na plano. Ang mga resulta ng pagsusuri ay kanya ring
rerebyuhin at lalagumin batay sa mga katanungang inilahad sa Mga Suliranin ng
Pag-aaral.
Sa walong hakbang na itong tinukoy ni Blankenship ay maidaragdag ang
mga kasunod na hakbang na sa aming karanasan sa pagtuturo ng pananaliksik at
sa aming karanasan sa mismong pagsasagawa ng pananaliksik ay aming
napatunayang lubhang mahalaga.
9. Isulat ang papel pampananaliksik. Sa hakbang na ito, kailangang masinop na

maisulat o mai-encode ang papel ayon sa itinatakdang pormat ng paaralan. Sa
hakbang na ito, kailangang maging maingat ng mananaliksik lalong-lalo na
hinggil sa mga grammatical at typographical errors. Dito rin kailangang-
kailangan ang kasanayan sa organisasyon ng mga ideya at ang pagsasaalang-
alang ng pangangailangan ng kaisahan (unity), pagkakaugnay-ugnay (coherence),
at diin (emphasis) sa pagsulat ng talataan. Iminumungkahi namin ang baha-
bahagi o kaba-kabanatang pagsasagawa ng hakbang na ito. Halimbawa, matapos
maisagawa ang Hakbang 1, 3, 4, 5, at 6, maaari nang isulat ang Kabanata I ng
papel. Maaari namang isulat ang Kabanata II ng papel matapos isagawa ang
Hakbang 2. Matapos namang gawin ang Hakbang 5 at 6, makabubuting isulat na
agad ang Kabanata III. Matapos namang maisagawa ang Hakbang 7 at 8,
inaasahang magiging madali na ang pagsulat ng Kabanata IV at V.
10. Iulat ang resulta ng pag-aaral. Ito ang kulminasyon ng proseso ng pananaliksik
kung masinop na nagawa ng mananaliksik ang mga naunang hakbang. Sa
hakbang na ito, iniuulat ng mananaliksik sa paraang pasalita ang resulta ng pag-
aaral. Karaniwang isinasagawa ito sa pamamagitan ng talakayang panel kung
ang pananaliksik ay ginawa nang pangkatan. Ang resulta ng pananaliksik ay
iniebalweyt din ng panel ng mga eksperto sa hakbang na ito. Maaaring sa
hakbang na ito ay may matutukoy ang panel ng mga ebalweytor na mga
kahinaan at pagkakamali sa papel pampananaliksik. Kung gayon, maaaring may
maimungkahi ang panel para sa pagpapabuti ng pananaliksik, kung kaya ang
mananaliksik ay mapipilitang bumalik sa alin man sa mga naunang natukoy na
hakbang.
Ang pagsasagawa ng tinalakay na mga hakbang sa pagsasagawa ng

siyentipikong pananaliksik ay sadyang nangangailangan ng dedikasyon ng panahon
at efort sa proseso ng pagpaplano. Hindi maaaring makapagsaliksik gamit ang
siyentipikong proseso ng pananaliksik kung ang panahon ay napakalimitado o ang
pag-aaral ay minamadali. Ang mga gayong mananaliksik ay karaniwang
humahantong sa mga maling kongklusyon o kaya’y mga kongklusyong hindi
matibay, at kung gayo’y hindi mapanghahawakan.
MGA BAHAGI NG PAMANAHONG PAPEL
Pamanahong Papel - isang uri ng papel-pampananaliksik na karaniwang

ipinagagawa sa mga estudyante sa kolehiyo bilang isa sa mga pangangailangan sa
isang larangang akademiko. Kadalasang nagsisilbing kulminasyon ito ng mga pasulat
na gawain kaugnay ng pag-aaral ng isang paksa sa isang kurso o asignatura sa loob
ng isang panahon o term na kadalasa’y saklaw ng isang semester o traymester. Kaya
tinawag itong term paper.
Pamanahong Papel – isa sa sukatan ng kabutihan nito ay ang presentasyon

at pagkakaayos ng mga bahagi at nilalaman nito. Kung gayon, marapat lamang na
maging pamilyar ang isang mananaliksik sa mga bahagi at nilalaman ng isang
karaniwang pamanahong papel.
Mga Pahinang Preliminari o Front Matters

• Fly Leaf 1 - pinakaunang pahina na walang nakasulat kahit na ano, blangko ito.
• Pamagating Pahina - ang pahinang nagpapakilala sa pamagat ng pamanahong-
papel. Nakasaad dito kung kanino iniharap o ipinasa ang papel, kung saang
asignatura ito pangangailangan, kung sino ang gumawa, at panahon ng
komplesyon. Nakaayos ng pabaliktad na piramide ang mga impormasyon sa
pahinang ito.


• Dahon ng Pagpapatibay - ang pahinang kumukumpirma sa pagkakapasa ng
mananaliksik at pagtanggap ng guro ng pamanahong-papel.
• Pasasalamat o Pagkilala - tinutukoy dito ang mga indibidwal, pangkat, tanggapan
o institusyong maaaring nakatulong sa pagsulat ng pamanahong-papel at kung
gayo’y nararapat pasalamatan o kilalanin.


• Talaan ng mga Nilalaman - nakaayos ang pagbabalangkas ng mga bahagi at
nilalaman ng pamanahong-papel at nakatala ang kaukulang bilang ng pahina kung
saan matatagpuan ang bawat isa.
• Talaan ng mga Talahanayan at Grap - nakatala ang pamagat ng bawat
talahanayan/grap na nasa loob ng pamanahong-papel at ang bilang ng pahina na
katatagpuan ng bawat isa.


• Fly Leaf 2 - isa na namang blangkong pahina bago ang katawan ng pamanahong-
papel.
KABANATA I: Ang Suliranin at Kaligiran Nito
• Panimula o Introduksyon - isang maikling talataan na kinapapalooban ng
pangkalahatang pagtalakay ng paksa ng pananaliksik.
• Layunin ng Pag-aaral - inilalahad ang pangkalahatang layunin o dahilan kung
bakit isinasagawa ang pag-aaral. Tinutukoy dito ang mga ispesipik na suliranin na
nasa anyong patanong.
• Kahalagahan ng Pag-aaral - inilalahad ang signipikans ng pagsasagawa ng
pananaliksik ng paksa ng pag-aaral. Tinutukoy rito ang maaaaring maging
kapakinabangan o halaga ng pag-aaral sa iba’t ibang indibidwal, pangkat,
institusyon, propesyon, disiplina o larangan.
KABANATA I: Ang Suliranin at Kaligiran Nito

• Saklaw at Limitasyon - tinutukoy ang simula, at hangganan ng pananaliksik.
Itinatakda rito ang parameter ng pananaliksik dahil tinutukoy rito kung anu-ano
ang baryabol na sakop ng pag-aaral.
• Depinisyon ng mga Terminolohiya - ang mga katawagang makailang ginamit sa
pananaliksik at ang bawat isa’y binigyan ng kahulugan. Ang pagpapakahulugan ay
maaaring konseptwal ( batay sa istandard na depinisyon ng mga katawagan) at
operasyonal (batay sa kung paano ginamit sa pamanahong-papel).
May mga pamanahong papel na kakikitaan ng Theoretical o Conceptual
Framework, Hypotheses at Assumptions sa Kabanata I.
KABANATA II: Mga Kaugnay na Literatura at Pag-aaral
Sa kabanatang ito, tinutukoy ang mga pag-aaral at mga babasahin o
literaturang kaugnay ng paksa ng pananaliksik. Kailangan ding matukoy ng
mananaliksik kung sino-sino ang mga may-akda ng naunang pag-aaral o literatura,
disenyo ng pananaliksik na ginamit, mga layunin at mga resulta ng pag-aaral.
Mahalaga ang kabanatang ito dahil ipinaaalam dito ng mananaliksik ang
kasalukuyang estado ng kaalaman kaugnay ng kaniyang paksa.
• Kaugnay na Literatura - ang mga literaturang tutukuyin at tatalakayin dito ay

yaong mga bago o nalimbag sa loob ng huling sampung taon.
KABANATA II: Mga Kaugnay na Literatura at Pag-aaral
• Kaugnay na Pag-aaral - ipinaaalam dito ng mananaliksik ang kasalukuyang estado
ng kaalaman kaugnay ng kanyang paksa.
Hangga’t maaari, ang mga pag-aaral at literaturang gagamitin ay yaong lokal

at dayuhan. Tiyakin din na ang materyal na gagamitin ay nagtataglay ng mga
katangiang tulad ng: a) obhetibo o walang pagkiling; b) nauugnay o relevant sa pag-
aaral; at c) sapat ang dami o hindi napakakakaunti o napakarami.
KABANATA III: Disenyo at Paraan ng Pananaliksik
• Disenyo ng Pananaliksik - nililinaw kung anong uri ng pananaliksik ang
kasalukuyang pag-aaral. Para sa inyong pamanahong papel, iminumungkahi ang
pinakasimple na, ang deskriptib-analiktik na isang disenyo ng pangangalap ng
datos at impormasyon hinggil sa mga salik o factors na kaugnay ng paksa ng
pananaliksik.
• Respondente - tinutukoy kung sino sila, paano at bakit sila ang napili.
• Instrumento ng Pananaliksik - inilalarawan ang paraang ginamit ng pananaliksik
sa pangangalap ng mga datos at impormasyon. Iniisa-isa rito ang mga hakbang na
kanyang ginawa at kung maaari, kung paano at bakit ginawa ang bawat hakbang.
Maaring mabanggit dito ang interbyu o pakikipanayam, pagko-conduct ng sarbey
at pagpapasagot ng sarbey-kwestyoneyr sa mga respondente bilang
pinakakaraniwan at pinakamadaling paraang aplikabol sa isang deskriptib-analitik
na disenyo.
• Tritment ng mga Datos - inilalarawan kung anong istatistikal tritment na ginamit
upang ang mga numerikal na datos ay mailarawan. Dahil ito’y isang pamanahong-
papel lamang, hindi kailangang gumamit ng mga kompleks na istatistikal tritment.
Sapat na ang pagkuha ng porsyento o bahagdan matapos mai-tally ang mga
kasagutan sa kwestyoneyr ng mga respondente.
KABANATA IV: Presentasyon at Interpretasyon ng mga Datos

Sa kabanatang ito inilalahad ang mga datos na nakalap ng mananaliksik sa
pamamagitan ng tekstwal at tabular o grapik na presentasyon. Sa teksto
inilalalahad ng mananaliksik ang kanyang analisis o pagsusuri.
KABANATA V: Lagom, Kongklusyon at Rekomendasyon
Lagom - binubuod ang mga datos at impormasyong nakalap ng mananaliksik na
komprehensibong tinalakay sa Kabanata III.
• Mga Tagubilin (Methods of Research and Thesis Writing nina Calderon at

Gonzales, 1993) sa Pagsulat ng
A. Lagom
• Simulan ang lagom sa isang maikling pahayag tungkol sa pangunahing layunin ng
pag-aaral, mga respondente, saklaw, limitasyon at panahon ng pag-aaral,
pamamaraan at instrumentong ginamit sa pangangalap ng mga datos at
impormasyon at ang disenyo ng pananaliksik. Hindi na kailangan ang anumang
eksplanasyon o pagpapalawig.

A. Lagom
• Ilahad ang lagom sa paraang tekstwal at numerikal sa pamamagitan ng
pagbubuod ng mga importanteng datos.
• Huwag gumawa ng mga deduction, inference at interpretasyon sa lagom dahil
mauulit lamang ang mga iyon sa kongklusyon.

A. Lagom
• Ang mga importanteng tuklas at haylayt ng mga datos ang dapat banggitin sa
lagom, lalung-lalo na iyong mga pinagbatayan ng mga kongklusyon.
• Ang mga datos ay hindi dapat ipaliwanag pang muli.

A. Lagom
• Gawing maiikli at tuwiran ang mga pahayag sa lagom.
• Huwag magdaragdag ng mga bagong datos o impormasyon sa lagom.
Lagom ng Isang Haypotetikal na Pag-aaral
Ang pag-aaral na ito ay isinagawa sa layuning madetermina ang istatus ng
pagtuturo ng Wika sa mga pampublikong mataas na paaralan sa lalawigan ng Abra.
Ang ginamit na pamamaraan ng pananaliksik ay deskriptib at normatib sarbey
naman ang teknik na ginamit sa pangangalap ng mga datos at impormasyon.
Nagdisenyo ang mga mananaliksik ng isang kwestyoneyr na ginamit na istrumento
sa pangangalap ng mga datos mula sa mga respondente. Ang pag-aaral na ito
isinagawa sa taong-akademiko 2015-2016.
Lagom ng Isang Haypotetikal na Pag-aaral
Sa limampu’t siyam (59) na respondenteng gurong nagtuturo ng subject na
Filipino sa buong lalawigan, napag-alamang tatlumpu’t isa (31 o 53.54%) sa kanila
ang nagtapos ng kursong BSE samantalang tatlo (3 o 5.08%) lamang ang may
digring Masteral. Dalawampu’t lima (25 o 42.37%) naman ang gurong nagtapos ng
ibang kurso (maliban sa BSE) ngunit nakapagtuturo dahil sa pagtatamo ng hindi
kukulangin sa labingwalo (18) yunit sa Edukasyon. Kapansin-pansin naman na
kulang sa kalahati ng mga respondente, dalawampu’t pito (27 o 25.76%) ang
medyor sa Filipino samantalang higit sa kalahati, tatlumpu’t dalawa (32 o 54.24%)
ang mga hindi medyor sa nasabing subject na kanilang itinuturo…
Kongklusyon - mga inferences, abstraksyon, implikasyon, interpretasyon,
pangkalahatang pahayag, at/o paglalahad batay sa mga datos at impormasyong
nakalap ng mananaliksik.
Mga Tagubilin (Methods of Research and Thesis Writing nina Calderon at Gonzales,
1993) sa Pagsulat ng
B. Kongklusyon
• Lahat ng kongklusyon ay dapat ibatay sa lohika ng mga datos at impormasyong
nakalap.
B. Kongklusyon
• Dapat masagot nang tumpak at maayos ang mga katanungang tinukoy sa Layunin
ng Pag-aaral. Mawawalan ng kabuluhan ang pananaliksik kung ang mga
katanungang iyon ay hindi malalapatan ng mga kasagutan sa kongklusyon.
B. Kongklusyon
• Dapat matukoy sa kongklusyon ang mga paktwal na napag-alaman sa inkwiri.
• Huwag bumuo ng kongklusyon batay sa mga implayd o indirektang epekto ng mga
datos o impormasyong nakalap.
B. Kongklusyon
• Gawing maiikli at tuwiran ang mga kongklusyon, ngunit tandaang kailangang
maihayag ang mga kailangang impormasyong resulta ng pag-aaral na hinihingi ng
mga tiyak o ispesipik na tanong sa Layunin ng Pag-aaral.
B. Kongklusyon
• Maging tiyak sa paglalahad ng mga kongklusyon. Hindi dapat ipahiwatig ng mga
mananaliksik na sila’y may pagdududa o alinlangan sa validity at reliability ng
kanilang pananaliksik. Kailangan kung gayong iwasan ang mga salitang
nagpapahayag ng walang-katiyakan tulad ng siguro, marahil, malamang, baka, at
iba pa.
B. Kongklusyon
• Ilimita ang mga kongklusyon sa paksa, saklaw at panahon ng pag-aaral.
• Ang mga kongklusyon ay hindi dapat repetisyon lamang ng mga pahayag sa ibang
bahagi ng pamanahong-papel. Samakatwid, ang isang diwang una nang
nabanggit sa ibang bahagi ay kailangang maipahayag sa ibang kaparaanan sa
Kongklusyon ng Isang Haypotetikal na Pag-aaral
Batay sa nakalap na datos at impormasyon ang mga mananaliksik ay
humantong sa mga sumusunod na kongklusyon:
a. Pitumpu’t tatlong porsyento (73%) ng mga gurong nagtuturo ng Filipino sa mga
pampublikong mataas na paaralan sa lalawigan ng Abra ay hindi kwalipayd.
b. Hindi sapat ang mga pasilidad na ginagamit sa pagtuturo ng Filipino sa mga
pampublikong mataas na paaralan sa lalawigan.
c. Hindi sapat ang pondong inilalaan ng DepEd sa pagpapabuti ng kalidad ng
pagtututo ng Filipino sa mga pampublikong mataas na paaralan sa lalawigan.
Kongklusyon ng Isang Haypotetikal na Pag-aaral
Batay sa nakalap na datos at impormasyon ang mga mananaliksik ay
humantong sa mga sumusunod na kongklusyon:
d. Below average ang nakuhang mean ng mga mag-aaral sa mga pampublikong
mataas na paaralan sa lalawigan ng Abra sa Achievement Test na inadminister
ng DepEd sa taong-akademiko 1999-2000 sa Filipino., at
e. Animnapung porsyento (60%) ng mga gurong nagtuturo ng Filipino sa mga
pampublikong mataas na paaralan sa Abra ay naniniwalang hindi kasiya-siya
ang istatus ng pagtuturo sa nasabing subject sa kani-kanilang paaralan.
Rekomendasyon - mga mungkahing solusyon para sa mga suliraning natukoy o
natuklasan sa pananaliksik.
C. Rekomendasyon
• Ang mga rekomendasyon ay dapat naglalayong lutasin ang mga suliraning
natuklasan sa imbestigasyon.
• Huwag magrekomenda ng mga solusyon sa anumang suliraning hindi naman
natuklasan o natalakay sa pag-aaral.
C. Rekomendasyon
• Bagama’t ang mga rekomendasyon ay maaaring maging ideyal, kailangang ang
bawat isa’y maging praktikal, naisasagawa, nakakamit, makatotohanan at
makatarungan.
• Dapat maging balid at lohikal ang bawat rekomendasyon.
C. Rekomendasyon
• Dapat ipatungkol ang bawat rekomendasyon sa indibidwal, pangkat, tanggapan o
institusyong nasa posisyong magpatupad ng bawat isa.
• Kung may mga mabubuting bagay na natuklasan, kailangang irekomenda ang
pagpapanatili, pagpapatuloy at/o pagpapapabuti ng mga iyon at/o mga hakbang
o paraan kaugnay niyon.
C. Rekomendasyon
• Maaaring irekomenda sa ibang mga mananaliksik ang pagpapatuloy o
pagpapalawak ng isinagawang pag-aaral at/o paggamit ng ibang saklaw, panahon,
lokaliti at populasyon upang ma-verify, ma-amplify o mapasinungalingan ang mga
natuklasan sa pag-aaral.
Rekomendasyon ng Isang Haypotetikal na Pag-aaral
Kaugnay ng isinagawang pag-aaral, buong-pagpapakumbabang iminumung-
kahi ng mga mananaliksik sa mga kinauukulang indibidwal, pangkat, tanggapan, o
institusyon ang mga sumusunod na rekomendasyon:
a. Para sa mga superitendente at superbisor ng mga paaralang dibisyon sa
lalawigan ng Abra at mga prinsipal ng mga pampublikong mataas na paaralan
ng lalawigan, maging mahigpit sa pagtanggap ng mga guro sa Filipino.
Kailangang ipatupad ang minimum na kwalipikasyong itinatakda ng Serbisyo
Sibil sa pagtanggap ng mga bagong guro sa nabanggit na subject.
b. Para sa mga administrador ng mga pampublikong mataas na paaralan sa
lalawigan, hikayatin ang mga gurong nagtuturo ng Filipino tungo sa komplisyon
ng digrimg masteral, mga pagsasanay, mga seminar at/o worksyap sa
pamamagitan ng pagbibigay ng mga insentibo tulad ng promosyon, dagdag na
suweldo at/o parangal o distinksyon sa mga makapagpapataas ng kanilang
kwalipikasyong akademiko.
c. Sa DepEd at DBM, pag-aralan kung paano madaragdagan ang pondong inilalaan
sa pagpapabuti ng pagtuturo ng Filipino sa mga pampublikong mataas na
paaralan sa lalawigan ng Abra.
d. Sa mga administrador ng paaralan, guro, magulang, at mag-aaral samantalang
hindi pa nadaragdagan ang pondo para sa mga pasilidad sa pagtuturo ng
Filipino, magtulungan upang makapangalap ng pondo upang maibsan kahit
paano ang hindi kasapatan sa nasabing pasilidad.
e. Para sa mga administrador at guro ng mga paaralang pampubliko ng lalawigan
ng Abra, magsagawa ng mga klaseng remidyal upang maitaas ang lebel ng
kompetensi ng kanilang mga mag-aaral sa Filipino.
f. Para sa pamahalaang lokal ng lalawigan ng Abra, maglaan ng pondong
gagamitin sa pagpapabuti ng istatus ng pagtuturo ng Filipino sa lalawigan; at
g. Para sa iba pang mga mananaliksik at/o DepEd, magsagawa ng katulad na pag-
aaral hinggil sa ibang subject at/o sa ibang lokalidad upang mahanapa ng mga
posibleng solusyon ang iba pang matutukoy na suliraning pang-edukasyon.
Mga Panghuling Pahina
• Listahan ng Sanggunian - isang kumpletong tala ng lahat ng mga hanguan o
sorses na ginamit ng mananaliksik sa pagsulat ng pamanahong-papel.
• Apendiks - tinatawag ding dahong dagdag; maaaring ilagay dito ang mga liham,
pormularyo ng ebalwasyon, transkripsyon ng interbyu, sampol ng sarbey-
kwestyoneyr, biodata ng mananaliksik, mga larawan, kliping at kung anu-ano pa.
BAHAGI NG PANANALIKSIK (Research Paper Outline, n.d.)
Konseptong Papel
1. Pamagat - nagsisilbing paunang introduksyon sa pananaliksik. Mahalagang ang
pamagat ay magbigay ng ideya tungkol sa isinagawang pananaliksik ngunit hindi
gaanong mahaba at ibinibigay ang lahat ng detalye tungkol sa pananaliksik.
2. Abstrak - naglalaman ng buod ng pananaliksik, resulta ng pananaliksik nang
hindi lalagpas sa 200 salita. Mahalagang maingat itong maisagawa dahil ito ang
karaniwang binabasa ng mga taong interesadong mabasa ang ginawa mong
pananaliksik.
3. Introduksyon - dito ipinakikilala ang isinagawang pananaliksik. Makatutulong
ang paglalagay ng maikling kaligirang pangkasaysayan na naging daan sa
paglulunsad ng pananaliksik upang maunawaan ng mambabasa ang konteksto
ng pananaliksik. Huwag kalilimutang kilalanin ang pinaghanguan ng
impormasyon.
Konseptong Papel
4. Pamamaraan - sa bahaging ito ipinaliliwanag ang pamamaraang isinagawa

upang matamo ang layunin ng pananaliksik. Nakasaad din ang mga kagamitang
kinasangkapan sa pananaliksik, gayundin ang iskedyul ng mga gawain, lalo na sa
pananaliksik na may kalakihan ang saklaw.
5. Resulta - mahalagang maisama sa katawan ng pananaliksik ang kinalabasan ng
pag-aaral ngunit kailangang ilimita ang datos sa mahahalagang punto lamang
mainam na ilagay ang iba pang datos sa apendiks ng pananaliksik upang hindi
malito ang mga mambabasa.
Konseptong Papel
6. Diskusyon/kongklusyon - sa diskusyon tinatalakay ang nasabing resulta ng
pananaliksik. Inilalarawan ang mga kinalabasan ng mga pamamaraang ginamit
sa pananaliksik. Inilalarawan ang resulta at binibigyan ng paliwanag na may
pinagbabasehang teorya. Sa pagtalakay sa resulta, mahalagang mailarawan ang
kahalagahan ng kinalabasan ng pag-aaral, mapatunayan man o hindi ang
binuong haypotesis sa simula. Dito rin inilalahad kung ano ang mahalagang
natutunan o nabuo mula sa pananaliksik.
7. Bibliograpiya - dito nararapat itala ang lahat ng mga pinaghanguan ng
impormasyon para sa pananaliksik. Mahalagang kumpleto at wasto ang detalye
upang maiwasang maakusahan ng pangongopya.
Konseptong Papel
6. Diskusyon/kongklusyon - sa diskusyon tinatalakay ang nasabing resulta ng
pananaliksik. Inilalarawan ang mga kinalabasan ng mga pamamaraang ginamit
sa pananaliksik. Inilalarawan ang resulta at binibigyan ng paliwanag na may
pinagbabasehang teorya. Sa pagtalakay sa resulta, mahalagang mailarawan ang
kahalagahan ng kinalabasan ng pag-aaral, mapatunayan man o hindi ang
binuong haypotesis sa simula. Dito rin inilalahad kung ano ang mahalagang
natutunan o nabuo mula sa pananaliksik.
7. Bibliograpiya - dito nararapat itala ang lahat ng mga pinaghanguan ng
impormasyon para sa pananaliksik. Mahalagang kumpleto at wasto ang detalye
upang maiwasang maakusahan ng pangongopya.
DOKUMENTASYON
Isang mahalagang pangangailangan sa pananaliksik ang maingat na

pagkilala sa pinagmulan ng mga hiniram na ideya, datos o impormasyon . Ito ang
dahilan kung bakit kailangang mabatid at magamit ng sino mang mananaliksik ang
iba’t ibang paraan ng pagkilala na ginamir na hanguan sa pagsulat ng pamanahong
papel. Ito ang tinatawag na dokumentasyon.
DOKUMENTASYON
Kahalagahan at Tungkulin ng Dokumentasyon

Ang dokumentasyon ay gumaganap ng mahalagang tungkulin sa isang
papel-pampananaliksik. Bukod sa manipestasyon ito ng katapatan ng isang
mananaliksik, nagbibigay ito ng kredibilidad sa mga datos at impormasyong
ginamit. Nagiging lubos na kapani-paniwala ang mga datos o impormasyong iyon
kung binabanggit ng mananaliksik ang awtor ng akdang kanyang pinaghanguan
(Atienza, et al., 1996).
DOKUMENTASYON
Kahalagahan at Tungkulin ng Dokumentasyon

Lubhang mapanganib para sa isang mananaliksik ang pagbabale-wala sa
halaga at tungkulin ng dokumentasyon. Ang hindi pagkilala sa pinaghanguan ng
impormasyon ay isang uri ng pagnanakaw ng intelektwal na pag-aari ng iba sa
larangan ng pananaliksik, pamamahayag at literatura ay tinatawag na plagyarismo.
Katulad ng natalakay na, ang isang plagyarista ay maaaring patawan ng mga
kaparusahang naaayon sa polisiya ng paaralan at/o sang-ayon sa Intellectual
Property Law (Atienza, et al., 1996).
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Sa kabuuan ng talakayan kaugnay ng pananaliksik, makailang ulit binanggit
ang kahalagahan ng in-text citation, at pagkakaroon ng talaan ng pinaghanguan o
bibliograpiya.
Dat-rati, footnoting o paggamit ng talababa ang pinakagamiting paraan ng
dokumentasyon ng mga mananaliksik. Karaniwang ginagamit sa kasalukuyan ang
estilong APA o American Psychological Association. Ito ang tinatawag na talang-
parentetikal (parenthetical citation) na higit na simple at madaling gawin kaysa
footnote, bukod pa sa nagagawa nitong maging tuluy-tuloy ang daloy ng teksto sa
pagbabasa.
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Dalawang pamamaraan ang maaring gawin sa in-text citation:
 Paggamit ng signal na kataga tulad ng: Ayon kay ... o Nabanggit ni ...
Halimbawa:
• Isang awtor : Ayon kay San Juan (2005), “..........”
• Dalawang awtor: Ayon kina San Juan at Pasia (1979).....
• Tatlo hanggang limang awtor: Ayon kina San Juan, Cimafranca, Salvador at
Durano (1987).....
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Halimbawa:
*Tandaan na sa susunod na babanggitin ang teksto, ang ngalan na lamang ng unang

awtor ang ilalagay na susundan ng et .al.
Nabanggit nina San Juan, et al (1987) na .....
Higit sa limang awtor: Nilinaw nina San Juan, et al (1987) na .....

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
• Walang awtor: Kung walang ngalan ng awtor at walang binanggit na taon,
banggitin ang teksto sa pamamagitan ng pamagat o di kaya ay banggitin ang
unang dalawang salita na nakapaloob sa panaklong. Ang pamagat ng mga aklat at
mga report ay nakasulat nang pahilig samantalang ang pamagat ng mga artikulo,
kabanata at pahina sa web ay nakapaloob sa mga panipi (In-text citations: Citing
authors, n.d.)
Halimbawa:
Isang pag-aaral ang naisagawa kaugnay ng .......(Understanding Computers, n.d.)
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
• Sa pagkakataong isang organisasyon ang tumatayong awtor ng teksto, banggitin
ang buong ngalan ng organisasyon sa unang pagkakataon kalakip sa tabi nito ang
daglat na nakapaloob sa braket at sa mga susunod na pagbanggit ay ang daglat na
lamang ang isusulat.
Halimbawa:
Ayon sa Mechanical Engineering Society ｛ MES ｝ (1993) ..........
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
• Dalawang awtor na magkatulad ang apelyido. Upang maiwasan ang kalituhan,
ilakip ang inisyal ng mga unang ngalan ng awtor kasunod ng apelyido:
Halimbawa:
Ayon kina E. San Juan at F. San Juan (2004) .....
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
• Di-tuwirang pinaghanguan. Sa loob ng teksto, unang banggitin ang orihinal na
pinaghanguan kasunod ang awtor ng akda kung saan hinango ang teksto.
Halimbawa:
Ayon kay San Juan (1987, sa Pasia, 2003) .....
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
• Hanguang elektroniko. Hindi ito naiiba sa mga akda kung saan awtor-petsa rin ang
metodong sinusunod. Sa pagkakataong walang awtor at petsa, gamitin ang
pamagat ng akda o ang unang dalawang salita na nakapaloob sa panaklong at
ilakip ang mga titik na n.d. Upang ilahad ang no date. Sa pagkakataong kailangang
itala ang bilang ng pahina ngunit walang bilang ng pahina ang teksto, isulat ang
katagang para na may tuldok na kumakatawan sa salitang paragraph, kasunod
ang bilang ng talata.
Halimbawa:
Ayon sa Wikipedia.org.....
Ayon naman sa www.rabernalesliterature.com (n.d.) .....
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
 Talang parentetikal kung saan nakapaloob sa panaklong ang mahahalagang
impormasyon
Halimbawa:
• Isang awtor: o .......... (San Juan, 2005).
• Dalawang awtor: ..... (San Juan & Pasia, 1979).
• Tatlo hanggang limang awtor: ..... (San Juan, Pasia, Cimafranca, Salvador at
Durano, 1987).
*Tandaan...: ..... (San Juan, et .al., 1987).
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
 Talang parentetikal kung saan nakapaloob sa panaklong ang mahahalagang
impormasyon
Halimbawa:
• Higit sa limang awtor: .....(San Juan, et. al., 1987).
• Organisasyon ang tumatayong awtor: .....(Mechanical Engineering Society
｛ MES ｝ (1993).
• Dalawang awtor na magkatulad ang apelyido: .....(E. San Juan & F. San Juan,
2004).
• Di-tuwirang pinaghanguan: .....(San Juan, 1987, sa Pasia, 2003).
• Hanguang elektroniko: .....(http//www.latinamerica.com, n.d.)
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Sa M.L.A., ang pangalan (apelyido) ng awtor at bilang ng pahina ang
inilalagay sa loob ng parentesis. Samantala sa A.P.A. Naririto ang pangkalahatang
tuntunin sa paggamit ng dokumentasyon:
A. Kung nabanggit na ang pangalan ng awtor sa mismong teksto, taon na lamang
ng publikasyon ang isulat sa loob na panaklong.
Halimbawa:
Ayon kay Nunan (1977), mahalaga ang pakikinig sa pag-aaral ng dayuhang
wika. Ngunit sa pag-aaral ng katutubong wika, binibigyan ng higit na pansin sa mga
paaralan ang paglinang sa kakayahan sa pagbasa at pagsulat...
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
• Kung si Nunan ay may ko-awtor (dalawa o higit pa), kailangang may et al.
matapos ang kanyang pangalan at sa kuwit na naghihiwalay rito, bago ang taon
ng publikasyon.
Halimbawa:
Ayon kina Nunan, et. al. (1977), mahalaga ang pakikinig sa pag-aaral ng
dayuhang wika. Ngunit sa pag-aaral ng katutubong wika, binibigyan ng higit na
pansin sa mga paaralan ang paglinang sa kakayahan sa pagbasa at pagsulat...
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
B. Kung hindi nabanggit ang awtor sa mismong teksto, banggitin ito sa hulihan ng
pangungusap kasama ang taon ng publikasyon. Paghiwalayin ang dalawang
entris sa loob ng parentesis sa pamamagitan ng kuwit (,).
Halimbawa:
Ang lingua franca ay ang wikang ginagamit ng mga taong may iba’t ibang
katutubong wika upang sila’y magkaunawaan (Wardaugh, 1986).
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
C. Kung dalawa ang awtor, banggitin ang apelyido ng dalawa at ang taon ng
publikasyon.
Halimbawa:
Inamin ng mga guro ng Oral Communication sa Estados Unidos na ang isang
tipikal na mag-aaral sa kolehiyo ay pinakukuha ng mga kurso sa pagbasa, pagsulat
at pagsasalita, ngunit iilan lamang ang nagkakaroon ng pagkakataong kumuha ng
kurso sa pakikinig (Seiler at Beall, 2002).
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
C. Kung dalawa ang awtor, banggitin ang apelyido ng dalawa at ang taon ng
publikasyon.
Halimbawa:
Inamin nina Seiler at Beall (2002), mga guro ng Oral Communication sa
Estados Unidos, na ang isang tipikal na mag-aaral sa kolehiyo ay pinakukuha ng
mga kurso sa pagbasa, pagsulat at pagsasalita, ngunit iilan lamang ang nagkakaroon
ng pagkakataong kumuha ng kurso sa pakikinig.
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
D. Kung tatlo o higit pa ang awtor at hindi nabanggit ang pangunahing awtor sa
mismong teksto banggitin na lamang ang unang awtor sa loob ng parentesis at
sundan ng et. al. bago ang taon ng publikasyon.
Halimbawa:
Sa pananaw na komunikatibo, ang apat na kasanayang pangwika ay hindi
pinaghihiwalay kundi nililinang sa integratibong paraan (Bernales, et al., 2001).
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
E. Kung may babanggiting dalawa o higit pang awtor na pareho ang apelyido,
banggitin ang inisyal ng mga awtor bago ang kani-kaniyang apelyido at sundan
ng taon ng publikasyon.
Halimbawa:
Ang pananaliksik ay pangangalap ng mga datos sa masinop at kontroladong
sitwasyon para sa layuning prediksyon at eksplanasyon (E. Trece at J. W. Trece,
Jr.,1977).
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
E. Kung may babanggiting dalawa o higit pang awtor na pareho ang apelyido,
banggitin ang inisyal ng mga awtor bago ang kani-kaniyang apelyido at sundan
ng taon ng publikasyon.
Halimbawa:
Ayon kina E. Trece at J. W. Trece, Jr., (1977), ang pananaliksik ay
pangangalap ng mga datos sa masinop at kontroladong sitwasyon para sa layuning
prediksyon at eksplanasyon.
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
F. Kung pamagat lamang ang abeylabol na impormasyon, banggitin ang pinaikling
bersyon ng pamagat at sundan ng taon ng publikasyon. Ipaloob ang pinaikling
pamagat sa panipi o di kaya’y iitalisado ang tipo ng font.
Halimbawa:
Ang mga mag-aaral ay may karapatang maglathala at mamahala ng regular
na publikasyon na sumasalamin ng responsableng pamamahayag at ng misyon-
bisyon ng Kolehiyo (CBS Student Handbook, 1996)..
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
F. Kung pamagat lamang ang abeylabol na impormasyon, banggitin ang pinaikling
bersyon ng pamagat at sundan ng taon ng publikasyon. Ipaloob ang pinaikling
pamagat sa panipi o di kaya’y iitalisado ang tipo ng font.
Halimbawa:
Ang mga mag-aaral ay may karapatang maglathala at mamahala ng regular
na publikasyon na sumasalamin ng responsableng pamamahayag at ng misyon-
bisyon ng Kolehiyo (“CBS Student Handbook,“1996).
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
G. Kung ang babanggitin ay bahagi ng akdang may higit sa isang bolyum, banggitin
ang bilang ng bolyum kasunod ng pangalan ng awtor o mga awtor, ngunit
tutuldok (:) ang gamiting bantas upang paghiwalayin ang unang entri sa taon ng
publikasyon.
Halimbawa:
Nang sakupin ng Amerika ang Pilipinas, muling ipinahayag ni Mabini ang
kanyang paghihimagsik. Isinulat niya ang El Liberal na isang panunuligsa sa mga
bagong mananakop (Bernales 4: 2002).
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
H. Kung may babanggiting dalawa o higit pang akda ng iisang awtor, banggitin na
lamang ang mga akda at paikliin hangga’t maaari. Ipaloob sa panipi o iitalisado
ang mga pamagat.
Halimbawa:
Sa mga aklat ni Bernales (Sining ng Pakikipagtalastasan at Mabisang
komunikasyon), tinukoy ang mga pangunahin at unibersal na katangian ng wika.
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
H. Kung may babanggiting dalawa o higit pang akda ng iisang awtor, banggitin na
lamang ang mga akda at paikliin hangga’t maaari. Ipaloob sa panipi o iitalisado
ang mga pamagat.
Halimbawa:
Sa mga aklat ni Bernales (“Sining ng Pakikipagtalastasan” at “Mabisang
komunikasyon”), tinukoy ang mga pangunahin at unibersal na katangian ng wika.
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
I. Kung ang datos mula sa isang awtor ay nakuha mula sa aklat ng ibang awtor,
dapat banggitin ang dalawa.
Halimbawa:
Tinukoy ni Halliday (1961; sa Bernales, et al.,2000) ang pitong tungkulin ng
wika.
May pitong tungkulin ang wika (Halliday , 1961; sa Bernales, et al.,2000)
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
J. Kung ang datos o impormasyon ay hango sa internet, banggitin na lamang ang
link kung walang awtor. Kung batid ang awtor, banggitin din ang awtor.
Halimbawa:
Ayon sa campus.muraystate.edu, pangunahin sa mga hakbang sa
pananaliksik ang pagtukoy sa suliranin.
Pangunahin sa mga hakbang sa pananaliksik ang pagtukoy sa suliranin
(campus.muraystate.edu).
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
J. Kung ang datos o impormasyon ay hango sa internet, banggitin na lamang ang
link kung walang awtor. Kung batid ang awtor, banggitin din ang awtor.
Halimbawa:
Sa www.humankinetics.com, walo ang tinukoy na hakbang ni Blankenship sa
pagsasagawa ng pananaliksik.
May walong tinukoy na hakbang sa pagsasagawa ng pananaliksik (
www.humankinetics.com).
DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Tandaan: Agad na inilalagay ang talang parentetikal pagkatapos ng salita o
ideyang hiniram at ito’y ipinoposisyon bago ang bantas sa loob o katapusan ng
pahayag maging iyon man ay tuldok (.), tandang-pananong (?), padamdam (!),
kuwit (,), tutuldok (:), tuldok-kuwit (;), tulduk-tuldok (...), o panipi (“ ”). Maliban sa
tuntunin g, laging kuwit ang ginagamit na bantas sa paghihiwalay ng mga entris sa
loob ng parentesis.
PRESENTASYON NG MGA DATOS
Sa pananaliksik, ang presentasyon ay tumutukoy sa proseso ng pag-

oorganisa ng mga datos sa lohikal, sikwensyal at makahuligang kategorya at
klasipikasyon ayon sa isinasagawang pag-aaral at interpretasyon. Sina Calderon at
Gonzales (1993) ay may tinukoy na tatlong paraan ng presentasyon ng mga datos
na nakalap sa pananaliksik: tekstuwal na presentasyon, tabular na presentasyon, at
grapikal na presentasyon.
A. TEKSTWAL na PRESENTASYON - gumagamit ng mga patalatang pahayag upang
ilarawan ang mga datos. Ang layunin ay upang maipokus ang atensyon sa ilang
mahahalagang datos upang magsilbing suplement sa presentasyong tabular o
grapikal.
KATANGIAN:
• Kaisahan - nangangahulugang pagkakaroon ng isang ideya sa loob ng talata.
• Kohirens - tumutukoy sa pagkakaugnay-ugnay ng mga bahagi sa loob ng talataan.
• Empasis - tumutukoy sa pagbibigay-angkop at sapat na diin sa datos na
nangangailangan niyon.
grapikal.
KATANGIAN:
Ang iba pang katangian ng tekstwal na presentasyon ay :
• Malinaw – tiyaking ang mga pangungusap ay hindi malabo o maaaring magbunga
ng iba’t ibang interpretasyon.
• Tuwiran - iwasan ang pagiging maligoy ng pahayag.
grapikal.
KATANGIAN:
• Maikli – tandaang ito’y isang teknikal na sulatin at hindi isang akdang literari at
malikhain, panatilihin ang pagiging maikli ng pahayag na gagamitin. Sa teknikal na
pagsulat, ang brevity ay isang pangangailangan.
• Wasto ang gramar - kailangang maging maingat sa konstruksyon ng mga
pangungusap, sa pagbaybay at sa paggamit ng bantas.
grapikal.
KATANGIAN:
• Lohikal - maaaring ayusin ang mga datos mula sa pinakamalaki/pinakamataas
hanggang sa pinakamaliit/pinakamababa o ang kabaligtaran nito, mula sa
pinakakompleks hanggang sa pinakasimple o kabaligtaran nito, mula sa
pinakbago hanggang sa pinakaluma o kabaligtaran nito, mula sa una hanggang sa
huli o kabaligtaran nito o mula sa pinakamalayo hanggang sa pinakamalapit o
kabaligtaran nito, depende sa uri at kalikasan ng mga datos na inilalahad sa
teksto.
Halimbawa:
Noong taong 2000, tumaas ng dalawangpung bahagdan (20%) ang bilang ng
mga turistang pumunta rito sa Pilipinas mula sa dami ng bilang ng mga dayuhang
turistang naitala ng Departamento ng Turismo noong 1996. dalawamopung
bahagdan (20%) din ang itinaas ng bilang ng mga turista noong 2004. gayon din ang
itinaas noong 2008. samakatuwid, lumilitaw na tumataas ng dalawampung
bahagdan (20%) ang bilang ng mga turistang dumadayo sa Pilipinas tuwing ikaapat
na taon mula 1996 hanggang 2008.
B. TABULAR na PRESENTASYON - dito, ang ginagamit ay isang istatistikal na

talahanayan kung saan ang mga magkakaugnay na datos ay inaayos ng
sistematiko. Bawat numerikal na datos ay itinatala sa ilalim ng isang kolum at
katapat ng isang hanay (row) upang ipakita ang ugnayan ng mga iyon sa isang
tiyak, kompak at nauunawaang anyo.
Talahanayan ng Ispesipikasyon sa Filipino, Baitang 7
Layunin ng Pag-aaral
Paksang Aralin
Kaalaman Pag-unawa Paglalapat Pagsusuri Kabuuan
Katangian ng Wikang 10 (22.2%) 10 (22.2%)
Filipino
Mga Barayti ng Wika 6 (13.3%) 3 (6.7%) 1 (2.2%) 10 (22.2%)
Klasipikasyon ng mga Wika 1 (2.2%) 12 (26%) 1 (2.2%) 14 (31.1%)
Kasaysayan ng Wikang 2 (4.4%) 6 (13.3%) 2 (4.4%) 1 (2.2%) 11 (24.3%)

Filipino
Kabuuan 19 (42.2%) 21 (46.7%) 2 (4.4%) 3 (6.7%) 45 (100%)

C. GRAPIKAL na PRESENTASYON - ang grap ay isang biswal na presentasyong
kumakatawan sa kwantiteytib na baryasyon o pagbabago ng mga baryabol, o
kwantiteytib na komparison ng pagbabago ng isang baryabol sa iba pang
baryabol o mga baryabol sa anyong palarawan o diagramatik ( Calderon at
Gonzales, 1993).
Mga Pinakagamiting Uri ng Grap

• Layn grap - ginagamit upang ipakita ang mga pagbabago ng baryabol; epektib
kung nais ipakita ang trend o pagtaas, pagdami o pagsulong ng isang tiyak na
baryabol.
• Layn grap - ginagamit upang ipakita ang mga pagbabago ng baryabol; epektib
kung nais ipakita ang trend o pagtaas, pagdami o pagsulong ng isang tiyak na
baryabol.
Edad ng mga Pasyenteng Nagka-A(H1N1) Virus
100%
80%
60%
40% Column2
20%
0%
Category 1 Category 2 Category 3 Category 4
Gonzales, 1993).

• Bilog na grap - tinatawag ding circle o pie graph. Ginagamit ito upang ipakita ang
distribusyon, pagkakahati-hati o dibisyon, proporsyon, alokasyon, bahagi o
praksyon ng isang kabuuan.
Gonzales, 1993).

• Bar grap - epektib gamitin upang ipakita ang sukat, halaga o dami ng isa o higit
pang baryabol sa pamamagitan ng haba ng bar.
Gonzales, 1993).

• Piktograp - ang presentasyon ay sa pamamagitan ng larawang kumakatawan sa
isang baryabol.
HULING TAGUBILIN
Sa pananaliksik, kailangang sikaping maging malinaw at akyureyt ang

presentasyon ng mga datos na nakalap. Samakatuwid, kailangang gamitin ang
kombinasyon ng tekstuwal na presentasyon at ng tabular o grapikal na
presentasyon. Tandaan lamang na kailangang maging konsistent ang mga datos na
inilalahad sa teksto at sa talahanayan o grap.
HULING TAGUBILIN
Sa pananaliksik, kailangang sikaping maging malinaw at akyureyt ang
presentasyon ng mga datos na nakalap. Samakatuwid, kailangang gamitin ang
kombinasyon ng tekstuwal na presentasyon at ng tabular o grapikal na
presentasyon. Tandaan lamang na kailangang maging konsistent ang mga datos na
inilalahad sa teksto at sa talahanayan o grap.
ANG LISTAHAN NG MGA SANGGUNIAN
Ang listahan ng mga sanggunian ay matatagpuan sa katapusan ng isang
papel-pampananaliksik. Ito ang pinakakatumbas ng Bibilograpi sa M.L.A. sa A.P.A.,
ang pahinang ito ay maaaring pamagatang Listahan ng mga Sanggunian, Mga
Sanggunian o Talasanggunian.
Ang unang linya ng bawat entri sa listahan ng sanggunian ay nagsisimula sa
dulong kaliwa, samantalang ang ikalawa at mga kasunod na linya ay nakapasok
nang tatlong espasyo mula sa kaliwang margin. Hanging indention ang tawag dito.
Ang mga entris ay nakaayos ng alpabetikal batay sa apelyido ng awtor o unang
awtor. (Para sa awtor ng aklat na ito, opsyonal ang hanging indention dahil it does
not serve any purpose.)
Mahalaga ang listahan ng sanggunian sa isang pamanahong papel. Ito ay
gumaganap sa mga sumusunod na tungkulin:
1. Nagpapahalaga at nagbibigay ng kredit sa mga pinaghanguan ng mga ideya,
ilustrasyon, mga pahayag na hiniram o mga materyales na hinalaw,
2. Nagpapakita ng pagkilala sa mga taong pinaghanguan ng mga kaalaman,
3. Nagbibigay ng mga karagdagang impormasyon para sa mambabasa na
nagnanais na palawakin pa ang isang pananaliksik,
4. Nagbibigay ng oportunidad sa mga mambabasa na alamin kung may
katotohanan ang mga nakalap na impormasyon ng isang mananaliksik, at
5. Nagbibigay ito ng kredibilidad sa pananaliksik na isinagawa.
Ang mga entris ng sanggunian ay kailangang maging kumpleto sa kapakanan
ng iba pang mananaliksik na maaaring nagbabalak na sumangguni rin sa mga
sangguniang nakatala roon. Kung gayon, kailangang matukoy sa listahan ng
sanggunian ang mga sumusunod na batayang impormasyon:
• Awtor o mga awtor
• Pamagat
• Lugar ng publikasyon
• Pablisyer/tagalimbag
• Petsa/taon ng publikasyon/pagkakalimbag
• Editor, tagasalin, konsultant, compiler (kung mayroon)
• Mga Tagubilin (mula sa A Guide for Research Paper, A.P.A. Style na matatagpuan
sa http://webster.commet.edu/apa/apa htm#content2 ni Burgess, 1995)
Aklat na may isang awtor
• Simulan sa apelyido ng awtor, sundan ng kuwit at inisyal ng awtor (o buong
pangalan kung abeylabol ang datos na iyon), at tuldukan.
• Isunod ang taon ng publikasyon. Tuldukan.
• Isunod ang pamagat ng aklat. Tanging ang unang salita ang nagsisimula sa
malaking tiitk at ang mga pangngalang pantangi at subtitle na karaniwang
sumusunod sa tutuldok. Tuldukan ang huling salita ng pamagat.
• Isunod ang lugar ng publikasyon at ang publisher. Paghiwalayin ang dalawa ng
tutuldok. Tapusin ang entri sa isang tuldok.
Mga Tagubilin (mula sa A Guide for Research Paper, A.P.A. Style na matatagpuan sa
http://webster.commet.edu/apa/apa htm#content2 ni Burgess, 1995)
Aklat na may isang awtor
Aquino, B. 1990. The taming of the millionaire. New York: Random

House.
Bernales, Rolando A. 1995. Bukal 3: Pagbasa. San Mateo, Rizal: Vicente

Publishing House, Inc.
Aklat na may dalawa o higit pang awtor

• Simulan sa apelyido ng unang awtor, kuwit at inisyal o pangalan (kung abeylabol).
Huwag babaguhin ang pagkakasunud-sunod ng mga awtor na nakatala sa aklat.
• Isunod ang apelyido ng (mga) ko-awtor tularan ang pormat ng unang awtor.
Paghiwalayin ang mga pangalan ng awtor ng kuwit, maliban kung dalawa lamang
ang awtor at bago ang huling awtor na ginagamitan ng ampersand (&).
• Sundin ang tuntunin A.2, A.3 at A.4.
Davis, K. & Newstorm, J. 1989. Human behavior in organization. New

York: Mc Graw-Hill.
Tumangan, Alcomtiser P., Bernales, Rolando A., Lim, Dante C. &

Mangonon, Isabela A. 2000. Sining ng pakikipagtalastasan:
Pandalubhasaan. Valenzuela City: Mutya Publishing House, Inc.

Ang et. al. (et alibi, and others, at iba pa) ay hindi ginagamit sa listahan ng
sanggunian kahit pa mahigit sa dalawa ang awtor ng isang sanggunian. Sa
dokumentasyon (talang parentetikal) lamang ginagamit ang et. al.
Inedit na bolyum ng isang aklat

• Simulan sa apelyido ng editor ng bolyum. Bantasan katulad ng sa awtor o mga
awtor ng isang aklat. Kung dalawa o higit pa ang editor, gumamit ng ampersand
sa pagitan ng dalawang editor at huling editor kung tatlo o higit pa.
• Isunod ang ed. (nag-iisang editor) o Eds. (dalawa o higit pa) na nakapaloob sa
parentesis. Tuldukan.
• Sundin ang tuntunin A.2, A.3 at A.4.
Almario, Virgilio S. (Ed.). 1996. Poetikang Tagalog: Mga unang

pagsusuri sa sining ng pagtulang Tagalog. Lungsod ng Quezon:
UP Diliman.
Darling, C.W., Shields, J. & Villa, V.B. (Eds.). 1998. Chronological

looping in political novels. Hartford: Capitol Press.

Halos ganito rin ang mga tuntunin sa mga isinalin at kinumpayl na akda.
Palitan lamang ang Ed. o Eds. ng Tran. o Trans. Para sa translator/s at Comp. o
Comps. para sa compiler/s. Kung konsultant o mga konsultant naman ang given,
gamitin ang Con. o Cons. sa halip.
Mga hanguang walang awtor o editor

• Simulan sa pamagat ng akda at tuldukan.
• Sundin ang tuntunin A. 2, at A.4.
Webster’s new collegiate dictionary. 1961. Springfield, MA: G and G Merriam.
The personal promise pocketbook. 1987. Makati: Alliance Publishers, Inc.

Multi-bolyum, inedit na akda

• Sundin ang tuntunin C.1 at C.2.
• Sundin ang tuntunin A.3.
• Isunod ang bilang ng bolyum na nakapaloob sa parentesis. Tuldukan.
Nadeau, B.M. (Ed.). 1994. Studies in the history of cutlery. (Vol. 4). Lincoln:
University of Nebraska Press.
Multi-bolyum, inedit na akda

Kung ang multi-bolyum na akda ay hindi inedit at sa halip ay isinulat ng
isang awtor, sundin lang ang tuntunin A.1, A.2, A.3, E.4, at A.4. Kung dalawa o higit
pa ang awtor, sundin ang tuntunin B.1, B.2, A.2, A.3, E.4, at A.4.
Di-nalathalang disertasyon, tisis, pamanahong-papel

• Sundin ang tuntunin A.1 at A.2.
• Sundin ang tuntunin A.3 at salungguhitan.
• Isunod ang salitang di-nalathalang disertasyon/tisis/pamanahong papel ( o ano
mang anyo ng papel-pampananaliksik o akademikong papel), sundan ng kuwit, ng
pangalan ng kolehiyo o unibersidad at tuldukan.
Di-nalathalang disertasyon, tisis, pamanahong-papel

De Jesus, Armando F. 2000.Institutional research capability and performance at
the University of Santo Tomas: Proposed model for managing research in
private HEIs. Di-nalathalang disertasyon, UST.
Grospe, Alas A. 1999. Isang pagsusuri ng mga pamamaraang ginamit ni Rolando

Tinio sa pagsasalin ng mga idyoma sa mga dula ni Shakespeare. Di-
nalathalang tisis, UP Diliman.
Mga artikulo mula sa journal, magasin, dyaryo, newsletter

• Sundin ang mga tuntunin A.1 kung nag-iisa ang awtor; B.1 at B.2 kung dalawa o
higit pa.
• Isunod ang taon, buwan (kung abeylabol ang petsa, idagdag din ito) na
pinaghihiwalay ng kuwit. Tuldukan matapos.
• Isunod ang pamagat ng artikulo, tulad ng sa A.2. Tuldukan.
• Isunod ang pangalan ng journal, magasin dyaryo o newsletter, sundaan ng kuwit,
ng bilang ng pahina (huwag gagamit ng p. o pp.) at tuldukan.
Mga artikulo mula sa journal, magasin, dyaryo, newsletter

Dauz, Florentino. 2003. Agosto 10. Ang bayan ng Gapan. Kabayan, 4.
Maddux, K. 1997. March. True stories of the interest patrol. Net Guide
Magazine, 88-98.
Nolasco, Ma. Ricardo. 1998. Hunyo. Ang linggwistiks sa pagsalin sa wikang

pambansa. Lagda, 12-20.
Pelikula, kaset, cd, vcd

• Sundin ang tuntunin A.1. Palitan lamang ang awtor ng direktor kung pelikula at
artist/speaker/lecturer kung kaset, vcd o cd.
• Kung di-given ang mga pangalan sa H.1, magsimula na agad sa H.4, tuldukan,
isunod ang taon ng unang distribusyon at tuldok muli.
• Sundin ang tuntunin A.3 ngunit bago tuldukan, isingit ang salitang “Pelikula,
Kaset, VCD,o CD” sa loob ng braket.
Pelikula, kaset, cd, vcd

• Isunod ang lugar kung saan prinodyus (kung given) sundan ng tutuldok, isunod
ang prodyuser at tuldukan. Kung di-given ang lugar, isunod agad prodyuser at
tuldukan.
Leonardo: The inventor [VCD]. 1994. Future Vision Multimedia Inc.
Redford, R. 1980. Ordinary people [Pelikula]. Paramount.
Sound effects [CD]. 1999. Network Music Inc.
Villaluz, E. & Reyes, L. 1990. Sing! Sing!sing!: A vocal course for pop singers
[kaset]. Ivory Records.
Mga dokumento mula sa mga tanggapan ng gobyerno

• Simulan sa pangalan ng ahensyang pinagmulan ng dokumento at tuldukan.
• Isunod ang taon ng publikasyon at tuldukan.
• Isunod ang pamagat ng dokumento, ang bilang ng publikasyon (kung mayroon) sa
loob ng parentesis at tuldukan.
• Isunod ang lugar ng publikasyon, tutuldok at pablisyer.
Mga dokumento mula sa mga tanggapan ng gobyerno
National Institute of Mental Health. 1982. Television and behavior: Ten years of
scientific progress (DHHS Publication No. A82-1195). Washington, DC:
US Government Printing Office.
Mga hanguang elektroniko

• Kung nakapost sa internet ang pangalan ng awtor o kontribyutor, at/o ang
pamagat, sundin ang tuntunin A.1, A.2 at A.3 at isunod ang sinalungguhitang
website o path. Tapusin sa tuldok.
• Kung pamagat lamang ang abeylabol, simulan sa pamagat, tuldukan at isunod ang
website o path na sinalungguhitan.
• Kung hindi abeylabol ang datos sa J.1 at J.2, ilagay na lang ang sinalungguhitang
website.
Mga hanguang elektroniko

• Tapusin ang entri sa pamamagitan ng paglalagay ng petsa kung kailan na-retrieve
ang datos sa internet. Tuldukan.
Burgess, Patricia. 1995. A guide for research paper. APA style.
http://webster.commet.edu/apa/apa intro.htm#content2.
Comments and criticisms on Gabriel Garcia Marquez’ a Love in the Time of
Cholera. http://Gabrielgarciamarquez.edu.ph.
http://latin-americanliterature.edu.ph.
PASULAT na PRESENTASYON
Sadyang napakahalaga sa isang pamanahong papel ang nilalaman o ang
mga ideyang ipinaaabot niyon sa mga mambabasa. Ngunit kasinghalaga niyon ang
matuto at masanay ang mananaliksik sa wasto at mabisang presentasyon nito – ang
wastong pormat, margin, indensyon, at iba pa. Bahagi ito ng disiplina ng isang
mananaliksik. Sinasalamin kasi nito ang kaniyang kultura sa pananaliksik at sinop sa
paggawa.
Sa bahagi naman ng mambabasa, ang wasto at mabisang presentasyon ng
papel ay nakatutulong para higit na madali niyang maunawaan ang mga kaalamang
nais iparating sa kaniya.
Kung tutuusin, may iba’t ibang pormat na iminumungkahi ang iba’t ibang
unibersidad at kolehiyo at walang makapagsasabi na ang isa ay tama at ang iba ay
mali. Mayroon silang kani-kaniyang kumbensyon sa pananaliksik. May mga
pagkakataon ngang ang mga guro ng iisang institusyon ay may itinatakdang iba-
ibang pormat at pangangailangan. Kadalasan, nagbubunga ito ng kalituhan sa mga
mag-aaral. Isipin na lamang na sasanayin ang mga mag-aaral sa pagsulat sa isang
tiyak na pormat sa isang subject tulad halimbawa ng Ingles samantalang iba naman
sa Filipino.
May mga guro pa ngang nagpapagawa ng pamanahong papel nang walang
itinakdang pormat. Nagbubunga ito ng pagkakaiba-iba sa pormat ng awtput ng mga
mag-aaral. Ito ang dahilan kung bakit ang mga progresibong paaralan, unibersidad,
at kolehiyo (tulad ng UP, DLSU,UST at ADMU) ay may itinatakdang isang tiyak na
pormat sa pagsulat ng ano pa mang papel-pampananaliksik sa ano mang larangan o
disiplina. Ang layunin ay makapag-establish ng isang kultura sa pananaliksik.
Manipestasyon ito ng mataas na respeto sa larangan ng pananaliksik. Ganito ang
dapat na maging kalakaran sa anumang paaralan, unibersidad, at kolehiyong
nangangarap na umagapay sa mga progresibong pagbabago sa mga pangunahing
institusyong pang-akademiko sa loob at labas ng ating bansa.
Mga Tagubilin Kaugnay ng mga Sangkap at/o Pangangailangan ng Pananaliksik
 PAPEL, MAKINILYA/KOMPYUTER, PRINTER AT CORRECTION FLUID
Ang sukat ng papel ay 8 ½ x 11 na may katamtamang kapal na maaaring

substance 20-26. Huwag gumamit ng napakanipis na papel.
Hangga’t maaari, gumamit na ng kompyuter sa halip na tayprayter dahil sa

mga features nitong nakatutulong sa mga mananaliksik sa pagpapadali ng pagsulat
ng pamanahong-papel.
Kung kompyuter printer naman ang gagamitin, makabubuti nang gamitin

ang inkjet o laser na printer dahil mas mabilis ito at mas episyente. Ngunit kung
dotmatrix pa rin ang gagamitin, iminumungkahing nylon cloth ang gamiting ribon sa
halip na carbon at cotton cloth.
Ang correction fluid ay angkop gamitin sa makinilyadong kopya, ngunit

huwag abusuhin ang gamit nito. Kadalasan, mas makabubuting itayp na lamang
muli ang isang buong pahina sa halip na tadtarin iyon ng correction fluid.
Samantala, ang pag-eedit sa kompyuter ay dapat gawin bago i-print ang isang kopya
upang maiwasan na ang paggamit ng correction fluid o manwal na pagdaragdag o
pagbubura sa final na kopya ng pamanahong papel.
 MARGIN, SPACING, CENTERING
Ang tamang margin ay 1½ pulgada sa kaliwa at isang pulgada sa itaas, sa

kanan at sa ibaba. Ang dahilan nito ay para sa binding lalo na kung gagamit ng
plastic slide o hardbound.
Doble ang espasyong dapat gamitin sa pagitan ng bawat linya sa loob ng

mga talataan at maging sa pagitan ng isang heading, sub-heading at simula ng isang
talataan. Ang tanging eksepsyon sa tuntuning ito ay ang pagsipi ng isang buong
talataan o mahabang quoted material na isinusulat nang may tig-iisa lamang na
espasyo bawat linya at ini-indent pa sa magkabilang panig, higit pa sa itinakdang
margin sa mga karaniwang talataan.
Ang isa pang ginagamitan ng isang espasyo ay ang listahan ng mga

sanggunian. Ang mga linya sa loob ng isang entri ay kailangang tig-iisang espasyo
lamang, ngunit ang espasyo sa pagitan ng bawat bibliograpikal na entri ay
kailangang dalawa.
Lahat ng mga kabanata bilang, pamagat ng kabanata at mga kasangang-

paksa o subtitles ay kailangang nakasentro sa pahina ng papel. Gayundin ang lahat
ng datos na nakapaloob sa pamagating pahina.
 FONT
Ang isang ikinalalamang na feature ng kompyuter sa makinilya ay ang

bersatiliti ng font nito. Sa pagsulat ng pamanahong-papel gamit ang kompyuter,
kailangang pumili ng simpleng tipo ng font tulad ng Times New Roman, Tahoma,
Calibri, o Arial. Huwag gagamit ng maarteng tipo. Tandaang ang pamanahong-papel
ay isang pormal na sulatin.
Huwag ding gagamit ng labis na maliliit at malalaking tipo. Pinakaideyal na

ang font na may sukat na labindalawa (12).
 FONT
Ang paghahaylayt o boldfacing naman ng font ay kailangang gamitin lamang

kung kailan kailangan. Ang mga bilang ng kabanata, titles at sub-titles ng katawan
ng pamanahong-papel ay kailangang i-bold. Gayundin ang pamagat ng iba pang
bahagi o pahina tulad ng Dahon ng Pagpapatibay, Pasasalamat, Talaan ng mga
Nilalaman, Listahan ng mga Talahanayan at Grap, Listahan ng mga Sanggunian at
Apendiks.
 FONT
Samantala, ang italics na font ay kailangan namang gamitin sa mga dayuhang

salitang binaybay sa orihinal na ispeling at ginamit sa loob ng isang tekstong
Filipino. Maaari din itong gawing sabstityut sa panipi (“ “), halimbawa sa mga
siniping pahayag, mga banggit na pahayag at mga pamagat ng akdang binanggit sa
loob ng teksto ng pamanahong-papel.
 KAPITALISASYON, PAGDADAGLAT, PAGSULAT NG BILANG
Ang tuntunin ng gramatika sa paggamit ng malaking titik ay kailangang

istriktong masunod sa pagsulat ng pamanahong papel tulad ng sa simula ng mga
pangungusap, pangngalang pantangi, mga dinaglat na titulo, mga titulong
pantawag tulad ng Mang, Aling, Padre at iba pa. Ang tanging eksepsyon sa mga
tuntuning ito ay ang pamagat-bilang at pamagat ng bawat kabanata sa katawan ng
pamanahong-papel na isinusulat nang buo sa malalaking titik (all caps).
Ang mga salita ay kailangang isulat nang buo hangga’t maaari. Ang maaari
lamang daglatin ay ang mga titulo tulad ng G., Gng., Bb., Dr., Prof., Rev., Kgg., PhD.,
Jr.; mga karaniwan nang akronim tulad ng USA, UNESCO, YMCA; at mga salitang
panukat tulad ng cm., mm., ft., lbs.,; mga pormula tulad ng H2O, Fe. Huwag na
huwag gagamit ng mga pinaikling salita gaya ng nakagawian sa paggamit ng e-mail
at cellular phone.
Ang mga buong bilang ay kailangang baybayin, sinusundan lamang ito ng

simbulong numerikal sa loob ng parentesis, halimbawa: labinlima (15), anim na
raan at dalawampu’t isa (621), siyamnapung porsyento (90%), dalampung litro (20
liters). Ngunit ang mga petsa, taon, bilang ng kalye, serial at bilang na may praksyon
o puntos-desimal ay maaari nang isulat sa simbulo, halimbawa: Pebrero 16, 1969,
216 Daang Malvar, Bolyum 2, 1 ¼, 89.23.
 BILANG NG PAHINA
Ang bilang ng pahina ay kailangang ilagay sa itaas, gawing kanan o upper

right hand corner ng papel. Ang pahina ay nagsisimula sa katawan ng pamanahong-
papel o sa Kabanata I hanggang sa mga huling pahina nito. Hindi na nilalagyan ng
bilang ng pahina ang Fly leaf, Pamagating Pahina, Dahon ng Pagpapatibay,
Pasasalamat, Listahan ng mga Talahanayan at Grap at Listahan ng mga Nilalaman.
 PAGBABAYBAY AT PAGBABANTAS
Kailangang sundin ang mga alituntuning panggramatika sa pagbabaybay at

pagbabantas. Makatutulong kung muling sasangguni sa mga aklat na tumatalakay
sa gamit ng mga bantas.
 PROOFREADING AT EDITING
Karaniwang hindi maiiwasan ang mga pagkakamali sa pagsusulat. Maaaring

ito ay sa pagkakamali sa gramatika, ispeling, pagbabantas, o sa pagsipi ng mga
datos. Maaari ding ang pagkakamali ay tipograpikal o pagkakamali sa pag-eenkowd
sa kompyuter lalo na kung ibang tao ang nag-enkowd o nagtayp ng teksto kung
gayon, mahalaga ang hakbang na proofreading sa pagsulat ng pamanahong papel.
Sa hakbang na ito, muling pinapasadahan ang teksto upang salain at iwasto

ang ano mang pagkakamali sa teksto. Isa itong mahalagang tungkulin ng
mananaliksik bago ipasa ang pinal na kopya ng kaniyang pamanahong papel.
Editing naman ang tawag sa pagwawasto sa mga pagkakamali sa gramatika,
ispeling, pagbabantas o sa pagsipi ng datos.
May mga pagkakataong ang mga mananaliksik na hindi gaanong maalam sa

gramatika o hindi nakatitiyak sa kawastuhan ng kaniyang presentasyon ay
kumukuha at nagbabayad pa ng editor, ngunit ang gawain niyo’y kailangang ilimita
lamang sa gawaing pag-eedit ng mga pagkakamali sa teksto.
PASALITANG PRESENTASYON
Ang pananaliksik ay hindi lamang isang proseso ng pangangalap at pagtatala

ng mga datos at impormasyon tungo sa kalutasan ng isang suliranin. Nakapaloob
din sa prosesong ito ang pag-uulat ng mga nakalap na datos at impormasyon. Ito
ang dahilan kung bakit isang esensyal na pangangailangan ng pananaliksik ang
komplesyon ng isang papel pampananaliksik tulad ng pamanahong papel. Ito ang
pasulat na pag-uulat o presentasyon ng mga tuklas na impormasyon o datos sa
isinagawang akademikong pananaliksik.
Kadalasan, bukod sa pasulat na presentasyon, ang mga mag-aaral na
mananaliksik ay hinihingan pa ng pasalitang presentasyon bilang kulminasyon ng
proseso ng pananaliksik. Oral defense ang tawag dito ng marami, ngunit ang
salitang defense ay may negatibong konotasyon, na wari bang may isang katuwiran
o panig na kailangang idepensa o ipagtanggol. Ito ang dahilan kung bakit
kinatatakutan ng maraming mag-aaral ang gawaing ito. Kaya nga’t mas makabubuti
at mas angkop marahil ang tawag na oral presentation, dahil sa katunayan, kung
naging masinop ang isang mananaliksik sa pangangalap ng datos, kung naging
maingat siya sa pagtatala niyon, kung naging matapat siya sa pagsunod sa lahat ng
mga tagubiling binigyang-diin sa mga nakalipas na liksyon tungo sa maayos at
wastong pasulat na presentasyon ng kaniyang papel, at kung magiging konpident at
matalino siya sa kaniyang pasalitang presentasyon ay wala naman siyang kailangang
idepensa, sa halip, paglalahad, pagpapaliwanag, at pagtalakay lamang ang
kakailanganin niyang gawin.
May mga dahilan kung bakit kailangang isagawa ang pasalitang
presentasyon. Ilan sa mga layunin nito ay ang sumusunod:
1. Matiyak ang relayabiliti ng mga datos o impormasyong nakalap ng mga
mananaliksik;
2. Matiyak ang baliditi ng mga pamamaraang ginamit ng mga mananaliksik sa
pangangalap ng mga datos at ang kawastuhan ng interpretasyong kanilang
inilapat sa mga datos;
3. Matiyak ang masteri ng bawat mananaliksik sa saklaw at nilalaman ng paksang
sinaliksik;
May mga dahilan kung bakit kailangang isagawa ang pasalitang
presentasyon. Ilan sa mga layunin nito ay ang sumusunod:
4. Malapatan ng independiyenteng kritisismo ang presentasyon (pasulat at
pasalita) ng pamanahong papel;
5. Maebalweyt ang halaga at mga merito ng pamanahong papel; at
6. Makapaglahad ng mga mungkahi tungo sa posibleng pagpapabuti ng
isinagawang pananaliksik at isinulat na pamanahong papel.
Samakatuwid, kailangang isaisip at isagawa ng isa o pangkat ng mga
mananaliksik ang mga sumusunod na tagubilin tungo sa matagumpay na pasalitang
presentasyon:
A. PAGHAHANDA
Kahandaan ang isa sa mga susi ng matagumpay na pasalitang presentasyon.
Ang sapat na kahandaan o ang kakulangan o kawalan nito ay makikita sa kabuuan
ng presentasyon, mula simula hanggang wakas. Samakatuwid, kailangang maging
maayos at balanse ang paghahati-hati ng mga paksang tatalakayin ng bawat
miyembro ng pangkat nang maging malinaw at tiyak ang saklaw at limitasyon ng
paghahandang gagawin ng bawat isa.
presentasyon:
A. PAGHAHANDA
Magiging limitado rin ang gagawing paghahanda ng bawat miyembro at wala nang
magiging dahilan upang magahol ang isa sa pag-aaral sa bahaging naitakda sa
kaniya. Ngunit kung sadyang pinagtulungan ng bawat isa ang pagsasagawa ng
bawat bahagi ng pamanahong papel, bawat miyembro ay inaasahang magiging
maalam sa nilalaman ng lahat ng bahagi niyon. Kung gayon, hindi magiging
suliranin sa bawat miyembro ang pagkakamit ng masteri sa kabuuan ng isinulat na
pamanahong papel.
presentasyon:
A. PAGHAHANDA
Upang matiyak ang kahandaan ng bawat miyembro, makatutulong kung ang
pangkat ay magpapraktis ng presentasyon nang sa gayo’y makritik nila ang
preparasyon ng isa’t isa. Sa pamamagitan nito, magkakaroon din ng pagkakataon
ang bawat isa na maiwasto ang mga pagkakamali o mapunan ang mga pagkukulang
ng iba nang hindi na iyon mamanipest pa sa aktwal na presentasyon.
presentasyon:
A. PAGHAHANDA
Kailangan ding ihanda ang mga kagamitang kailangan na makatutulong
upang maging epektib at impresib ang presentasyon. Kasama sa mga kagamitang
dapat ihanda ng pangkat ay ang mga awtlayn ng presentasyon, mga grap,
talahanayan at iba pang visual aids. Kung mangangailangan ang pangkat ng mga
kagamitang elektroniko tulad ng kompyuter, projector, mikropono, karaoke,
cd/cassette player, tv, at iba pa, kailangan ding ihanda ang mga iyon. Tiyaking
nagpapangksyon ang mga kagamitan gagamitin. Kung kinakailangan, magsanay din
sa paggamit, operasyon, o manipulasyon ng mga kaukulang kagamitan nang
maiwasan na ang mga di-inaasahang kapalpakan sa presentasyon.
presentasyon:
A. PAGHAHANDA
Bahagi rin ng paghahanda ang pagpili at pag-anyay sa mga panelist.
Iminumungkahi ang maingat na pagpili sa mga panelist na hindi bababa sa tatlo.
Hangga’t maaari, ang mga panelist ay kailangang dalubhasa o praktisyuner sa paksa
ng pamanahong papel nang sa gayo’y maiwasan na ang mga katanungang lihis o
sadyang hindi nauugnay sa paksa at nang sa gayon di’y makapagbigay sila ng
mahahalaga at relevent na input na maaaring makatulong sa pagpapabuti ng
pamanahong papel.
presentasyon:
A. PAGHAHANDA
Hangga’t maaari din, isa sa mga panelist na pipiliin ay dalubhasa o kaya’y maalam
sa pananaliksik at pagsulat ng pamanahong papel upang may mag-eebalweyt sa
anyo at porma ng pasulat na awtput at sa disenyo at pamamaraang ginamit sa
pananaliksik. Upang matiyak ang mga ito, kailangang sang-ayunan muna ng inyong
guro ang listahan ng inyong mga panelist bago sila padalhan ng paanyaya. Kapag
tinanggap na ang paanyaya ng pinili ninyong mga panelist, bigyan na sila kaagad ng
kopya ng inyong pamanahong papel nang sa gayo’y mabasa na nila iyon bago pa
man ang aktuwal na presentasyon at nang maging sila ay makapaghanda rin.
presentasyon:
B. BAGO ANG AKTUWAL NA PRESENTASYON
Dapat na dumating nang mas maaga sa aktuwal na presentasyon ng
pamanahong papel. Hangga’t maaari, isang oras bago ang takdang oras. Kailangan
ito upang maihanda ang lahat ng mga kagamitang kakailanganin ng pangkat at
matiyak kung ang bawat miyembro ay handang-handa na sa itinakdang gawain.
presentasyon:
B. BAGO ANG AKTUWAL NA PRESENTASYON
Kailangan ding ayusin ang silid na pagdarausan ng pangkat ayon sa hinihingi
ng gawain. Tiyakin ding malinis ang silid bago ang aktuwal na presentasyon.
Kung kinakailangan, sunduin ang mga panelist. Kailangang maipakita sa

kanila ang mataas na pagpapahalaga. Alalahaning mahalaga ang tungkulin nila sa
presentasyon. Kung tutuusin, they can make or unmake your presentation.
presentasyon:
C. SA AKTUWAL NA PRESENTASYON
Magsimula sa oras. Hindi magandang impresyon sa mga panelist ang
pagkaantala ng presentasyon.
Magbihis nang naaayon sa okasyon. Business attire ang iminumungkahing

kasuotan.
presentasyon:
Tiyakin ding magigig malinaw, tiyak, malakas, at wasto ang tinig at bigkas sa
presentasyon. Tiyaking malinaw na maririnig ng lahat, lalong-lalo na ng mga
panelist, ang inyong tinig. Kailangan ding iwasan ang mga maliligoy at
matatalinhagang pahayag na hindi angkop sa ganitong gawain.
presentasyon:
Sa pagsasalita, magpakita ng tiwala sa sarili. Hangga’t maaari, iwasan ang
mga nakadidistrak na mannerism at labis na paggamit ng mga pahayag na walang
tiyak na kahulugan tulad ng ahhh…, bale…, …ng ano at iba pa. Iwasan din ang
paggamit ng mga bulgar, balbal, at maging mga kolokyal na salitang may
kagaspangan. Tandaang ang pasalitang presentasyon ay isang pormal na okasyon at
ang mga gayong salita ay hindi angkop gamitin sa ganitong pagkakataon.
presentasyon:
Tiyaking maayos ang daloy ng presentasyon. Tiyaking lohikal ang presen-
tasyon, hindi padampot-dampot. Iwasan din ang mahahabang gap na makasisira sa
momentum ng presentasyon. Upang matiyak ito, kailangang alam ng bawat isa
kung kailan magsisimulang magsalita at kung kailan matatapos, kung sino ang
susunod kanino. Kailangang iwasan din ang pagsasalita nang sabay-sabay. Maaari
kayong mag-asayn ng lider o pasiliteytor ng pangkat para sa layuning nabanggit
nang hindi mamanipuleyt ng isa o ilan ang talakayan. Hindi magandang
mamonopolisa ng isa o ilang miyembro ang presentasyon. Maging konsyus din sa
oras. Huwag na huwag babaguhin, iinipin, o gugutumin ang mga panelist.
presentasyon:
Sa pagtalakay, huwag na huwag babasahinang teksto ng pamanahong papel.
Kung kinakailangan, gumamit ng gabay na nakasulat sa maliliit na indeks kard.
Ngunit huwag namang ipahahalatang sinaulo lamang ang mga sinasabi. Tandaang
kailangang maimpres ang mga panelist na alam ninyo ang inyong sinasabi at hindi
mga salitang binabasa lamang o ‘di kaya’y sinaulo lamang nang walang pang-
unawa.
presentasyon:
Kailangan ding magamit nang epektibo ang mga visual aid. Ituon ang
atensyon ng panelist sa bahagi ng talahanayan o grap na binibigyang-diin maging
ang bilang ng pahina at talata kung saan matatagpuan ang impormasyong
binibigyang-diin sa kopya ng mga panelist.
Sa pagtalakay pa rin, iminumungkahi ang paraang panel discussion dahil ito

ay isang pangkatang presentasyon.
presentasyon:
Sa pagsagot sa mga tanong ng mga panelist, kailangang maging magalang,
mapagpakumbaba, at tuwiran. Kung sino ang tinatanong, siya ang dapat sumagot.
Kung may ibang nais magsalita, humingi ng pahintulot sa mga panelist. Iwasan ang
pagbibigay ng sagot na hindi tiyak, maligoy, o sumasalaungat sa mga datos o
impormasyong nakalap. Iwasan din ang pagbibigay ng mga opinyon, prediksyon o
ispekulasyon, maging ang mga datos o impormasyong hindi naman nailahad sa
pamanahong papel. Huwag na huwag ding makipagtalo sa mga panelist. Maging
reseptib sa kanilang mga ideya at rekomendasyon.
presentasyon:
Sa pagwawakas ng presentasyon, pasalamatan ang panelist sa kanilang oras
at mahahalagang input. Hangga’t maaari, bigyan sila ng token of appreciation.

Mga Gabay Sa Pananaliksik

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mga Gabay Sa Pananaliksik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Introduksyon sa

 Sistematikong pag-uusisa upang patunayan at makuha ang anumang kabatirang

 Mapanuri at kritikal na pag-aaral ukol sa isang isyu, konsepto at problema

 Isang masistemang pag-aaral ng kahit anong paksa sa layuning masagutan ang

 Pagtatangka upang makakuha ng mga solusyon sa mga suliranin; pangangalap ng

 Isang maingat, kritikal, disiplinadong pag-alam sa pamamagitan ng iba’t ibang teknik

 Sistematikong paghahanap sa mga mahahalagang impormasyon hinggil sa isang

 Formulated in a more comprehensive form, research may be defined as a

 Ang buong proseso ng pananaliksik ay maaaring humantong sa: (1) pagbubuo

 Upang makadiskubre ng mga bagong kaalaman hinggil sa mga batid nang

 Upang makakita ng mga sagot sa mga suliraning hindi pa ganap na nalulutas ng

 Mapagbuti ang mga umiiral na teknik at makadebelop ng bagong instrumento o

 Makatuklas ng hindi pa nakikilalang substances at elements.

 Higit na maunawaan ang kalikasan ng mga dati nang kilalang substances at

 Makalikha ng mga batayan ng pagpapasya sa kalakalan, industriya, edukasyon,

 Ma-satisfy ang kuryosidad ng mananaliksik.

 Mapalawak o ma-verify ang mga umiiral na kaalaman.

 Upang umunlad ang sariling kamalayan sa pali-paligid

 Upang umunlad ang sariling kamalayan sa pali-paligid.

 Upang mabatid ang lawak ng kaalaman ng mga mag-aaral sa isang partikular na

Sa paaralan, karaniwan nang pinagsasaliksik ang mga mag-aaral. Isa itong

Kaakibat ng pananaliksik ang pagsulat ng papel-pampananaliksik o

Ayon sa Pamamaraan o Metodo

• PALARAWAN (Descriptive) - sinasaklaw nito ang kasalukuyan. Pinag-aaralan ang

• EKSPERIMENTAL - ang pinag-uukulan nito ng pansin ay ang hinaharap at kung

• PANGKASAYSAYAN (Historical) - sinasaklaw ng uring ito ang nakalipas. Sinusuri

• PAG-AARAL NG ISANG KASO (Case Study) - isang malawak na pag-aaral sa isang

• GENETIC STUDY - pinag-aaralan at sinusuri nito ang pagsulong at pag-unlad ng

• PAMAMARAANG NABABATAY SA PAMANTAYAN (Normative) - dito’y

• HAMBINGANG PAMAMARAAN (Comparative Analysis) - ginagamitan ng mga

• PAGHAHAMBING AT PAGKOKONTRAST - nagpapakita ng kalakasan o kahinaan ng

• ANALITIKAL - naglalaman ng samu’t saring impormasyon na nagsusuri ng iba’t

• SANHI AT BUNGA - karaniwang ginagamit sa larangan ng edukasyon at

• REPORT - isang uri ng pampropesyonal na pananaliksik. Kabilang sa uring ito ang

• ARGUMENTATIVE PAPER - naglalaman ng mga argumento, mga personal na

• SUBJECT-BASED REPORTS - pinakakaraniwang uri ng pananaliksik na isinasagawa

• SURVEY RESEARCH - nangangalap ang mananaliksik ng impormasyon pagkatapos

• Masipag - kailangan niyang maging masipag sa pangangalap ng mga datos at

• Matiyaga - kakambal ng sipag ang tiyaga. Sa pangangalap kasi ng mga datos,

• Maingat - sa pagpili at paghihimay-himay ng mga makabuluhang datos,

• Sistematik - kailangang sundin ng mananaliksik ang mga hakbang nito ayon sa

• Kritikal o mapanuri - ang pananaliksik ay isang iskolarling gawain na

Katapatan ang pinakapangunahing pananagutan ng isang mananaliksik na

PLAGYARISMO - pangongopya ng datos, mga ideya, mga pangungusap, buod at

Sa isang paaralan, akala ng isang pangkat ng mga estudyante na nakalusot

Ilang Halimbawa ng Plagyarismo (Atienza, et al., 1996)

Ilang Halimbawa ng Plagyarismo (Atienza, et al., 1996)

Mga Kaparusahang Maaaring Ipataw sa Plagyarista (Atienza, et al., 1996)

Tandaan ang mga kasunod na tagubilin nina Atienza, et al. (1996)

Alalahaning kung madali para sa sino mang estudyante ang mangopya,

1. Pagtukoy at pagkilala ng kahingian ng pananaliksik

Mga Uri ng Hanguan (Monsura, 1999 sa Bernales et .al., 2008)

Mga Uri ng Hanguan (Monsura, 1999 sa Bernales et .al., 2008)

Mga Uri ng Hanguan (Monsura, 1999 sa Bernales et .al., 2008)

Mga Uri ng Hanguan (Monsura, 1999 sa Bernales et .al., 2008)

Mga Uri ng Hanguan (Monsura, 1999 sa Bernales et .al., 2008)

Mga Uri ng Hanguan (Monsura, 1999 sa Bernales et .al., 2008)

Mga Uri ng Hanguan (Monsura, 1999 sa Bernales et .al., 2008)

Mga Uri ng Hanguan (Monsura, 1999 sa Bernales et .al., 2008)

Mga Uri ng Hanguan (Monsura, 1999 sa Bernales et .al., 2008)

Pangangalap ng mga Impormasyon o Datos

Pangangalap ng mga Impormasyon o Datos

Pangangalap ng mga Impormasyon o Datos