PRAISTORIJA

P R A I S T O R I J A (paleolit: orinjak 35000 - 15000, solitren 15000 - 12000,

magdalen 12000 – 10000; neolit 5000 – 2200; metalno doba (2200 – 0): bronzano
doba, gvozdeno doba (halštatski period + latenski period)).
umetnost sastavni deo egzistencijalne delatnosti čoveka; bitno je da je korisno, a ne
lepo! ritualni karakter; podsvesna težnja da se utiče na probleme, delo se zanemaruje
kada mu je prošla ritualna vrednost – jednokratna upotreba crteža; kult plodnosti –
velika tema; “životna sila” – jedinstvena pojava u celoj prirodi, najsnažnija je u utrobi
zemlje (duboko u pećinama; pećina = majka), poistovećuje oblik, npr crtež neke
životinje sa životnom silom, on izaziva pojačanu plodnost neke vrste tako čto je crta;
“makete” životinja izbodene strelama; nema slika opasnih zveri; često prikazivanje
gravidnih životinja; “magijske oči”, šake preko životinja (želja da se ona uhvati),
strelice usmerene prema životinji - MAGIJA SIMPATIJE (simpatija=čarobna
tajanstvena sila, tajanstveno dejstvo jednog tela na drugo); figure trudnih žena –
Venere sa prenaglašenim materinskim atributima, želja da žena što češće bude u
takvom stanju, zanemarivanje crta lika; vrač=umetnik; nema kompozicije!!!

najpre realistično prikazivanje, a potom u neolitu (sa promenom u strukturi razmišljanja)

prelazi se na krajnje apstraktne predstave – pojava “personalizovanih” apstraktnih životnih sila
(nešto kao božanstva) kojima čovek ne može da upravlja; deponije odbačenih figurina vezane
za mesta sahranjivanja, odn kuće pokojnika gde su ovi i sahranjivani – kamen može da primi
duhove predaka; megaliti koji u sebi generišu opštu energiju kosmosa; kada oblici počInju da
se komponuju u kompozicije, tada prestaje praistorija, jer to govori o razvoju ljudske svesti;

paleolit (360000-10000):

 Venera iz Mantona, orinjak, figurina od bazalta, koji ne trpi detalj, pa je malo

apstrahovana, glava, ruke i noge skoro zanemareni, sličnost sa Vilendorfskom
 Venera iz Losela, srednji neolit, orinjak 21000 pne, bareljef u steni, tehnika
spljoštene skulpture, to su već složenije predstave vezane za plodnost; u rukama
drži rog.
 Vilendorfska Venera, orinjak 15000 pne, kamena (krečnjak) figurina 11cm
 Konjič i goveče, solitren, reljef u steni
 Bizon urezan na kosti / rogu irvasa (bizon iz pećine la Madelaine), magdalen
15000-10000 pne
 reljef Dva bizona iz Tik d’ Odubera, Francuska
 Grupa jelena, ribe i magijske oči –“Jeleni prelaze reku”, magdalen, pećina Lorte,
Španija, različiti položaji nogu jelena, magijske oči (simboli plodnosti), krajnje
realistično prikazivanje oblika – jer je to zahtev potreba rituala; ovde se prostor
ispunjava oblicima životinja koje su bile značajne u tom trenutku, nije to
kompozicija riba i jelena u reci; umetnik verovatno koristi već postojeće oblike u
steni i dorađuje ih;
 Ranjeni bizon, bizoni u različitim položajima, magdalen, 15000-10000 pne,
Altamira, Španija, strahovita snaga ranjenog bizona, linija izvučena ugljenom,
trodimenzionalnost postignuta zemljanim bojama, prefinjeno kontrolisano senčenje
 Slika iz pećine Lasko (Lascaux) – konji, bikovi, isprepletani crteži, 15000-10000
pne, različitost oblika po veličini ivrsti (najveći oblici su prvi nacrtani, posle se
“uglavljuju” manji, da popune prostor – nema kompozicije);

1
neolit (5000-2200): pojava grnčarije; pojava apstrakcije, jer prirodne sile više nisu
bliske, na njih se ne može uticati primitivnim magijskim ritualom; atributi plodnosti
nisu više tako naglašeni, pojavljuje se niz zareza, čak simbola; više se pažnje poklanja
liku – izražene oči - duhovno, nos; i dalje je to kult majke plodnosti;

 Kamena glava iz Lepenskog vira, 6000 pne, prelaz paleolita na neolit

 Idol iz Vinče, figura sa istaknutim nosom

metalno doba (2200-0):

 Dupljajska kolica, bronzano doba, kod Vršca, sunčev kult, krug je simbol večitog
kretanja Sunca
 Idol iz Kličevca, bronzano doba, nakit koji nije pre postojao, hermafroditski oblik,
zvonasta haljina, prelazak matrijarhata u patrijarhat