Assalamualaikum dan selamat sejahtera. Terdapat 5 jenis hukum meneja dalam sistem ejaan jawi.

Antaranya ialah Hukum deranglu, Hukum Ka-Ga, Hukum Ra-Ma, Hukum Ha-Aha dan ejaan Lampau
Hukum. Hukum deranglu (dal, ro. Nga, lam, wau) ialah cara meneja dua suku kata kombinasi [a+a].
Mengikut hukum ini, jika terdapat perkataan dua suku kata terbuka yang kedua-duanya
menggunakan vokal [a] dan akhir perkataan tersebut menggunakan salah satu huruf konsonan
deranglu maka suku kata tersebut hendaklah dieja dengan menggunakan alif. Apabila suku kata
akhir sesuatu perkataan itu tidak bermula dengan huruf deranglu maka ejaan suku kata akhir tidak
perlu menggunakan huruf alif.

Hukum Ka-Ga pula berasaskan huruf Ka-Ga. Huruf ini menentukan semua bunyi yang di akhiri
dengan Ka-Ga tidak perlu dieja dengan menggunakan huruf alif, tidak kira bentuk suku kata di
depannya atau apa vokal yang digunakan. Huruf Ka-Ga hanya akan wajib di akhiri dengan huruf alif
di belakang apabila suku kata di depannya menggunakan vokal [e] pepet.

Hukum Ra-Ma ialah menentukan semua huruf yang menggunakan huruf Ra+Ma hendaklah memakai
huruf alif. Hukum ini mengecualikan hokum deranglu.

Hukum A-ha (meneja dasar tiga suku kata ke atas). Hukum ini digunakan meneja kata dasar lebih
daripada dua suku kata. Setiap perkataan yang mempunyai tiga atau empat suku kata yang bermula
dengan huruf ha dan diikuti dengan vokal [a], suku pertama itu dieja tenpa menggunakan alif.
Terdapat pengecualian terhadap perkataan dua suku kata yang terdiri daripada gabungan dan
perkataan berimbuhan seperti hadapan (hadap-an) haruslah di eja dengan menggunakan huruf alif.
Pengecualian juga berlaku terhadap hokum ha pertama untuk meneja perkataan pinjaman dan kata
terbitan. Hukum a-ha kedua. Hukum ini digunakan untuk meneja perkataan yang mengandungi suku
kata pertamanya terbuka dengan menggunakan vokal [a], kemudian diikuti dengan suku kata
berbunyi ha. Ejaan suku kata pertama menggunakan alif manakala suku kata terakhir tidak
menggunakan alif.

Ejaan Lampau Hukum, terdapat dua perkataan yang sama ejaan tetapi berlainan makna (homograf).
Perkataan pinjaman daripada bahasa-bahasa yang lain hendaklah ditambahkan alif di suku kata akhir
iaitu melanggar hukum deranglu. Selain disebabkan oleh homograf, kemasukan kata pinjaman asing
juga menjadi punca membuat pindaan atau melakukan pelanggaran hukum.

Bunyi diftong [au] dieja menggunakan alif-wau. Bunyi ini walau di mana sekalipun kedudukannya
tetap dieja demikian. Diftong [au] juga boleh hadir di awal kata, seperti pada perkataan audio. Oleh
itu [au] pada audio dieja dengan menggunakan alif+hamzah+wau. Bunyi diftong [ai] dieja dengan
menggunakan alif-ya. Bunyi ini boleh didapati di awal, tengah dan akhir kata. Untuk perkataan
terawal dan dimulai dengan huruf alif hendaklah ditambahkan huruf hamzah selepas huruf alif
tersebut. Perkataan yang mengandungi diftong [au] dan didahului susunan abjad konsonan seperti
ba,ja,jim dan ca, jika terletak di tengah atau di akhiri kata maka ejaan [ai] itu menjadi (alif+ya). Bunyi
diftong [oi] dieja dengan menggunakan wau-ya. Amat sedikit kata-kata yang mengandungi [oi] di
awal dan di tengah kata. Untuk perkataan yang berawalkan bunyi diftong [oi] dan dimulaikan dengan
huruf alif hendaklah ditambahkan huruf wau selepas huruf alif dan sebelum huruf wau asal tersebut.

Bunyi dan ejaan glotis. Dalam tulisan jawi, bunyi hentian glotis ini berkaitan dengan huruf-huruf kaf,
qof, hamzah dan ain dalam suku kata tertutup. Huruf hamzah dan ain hanya melibatkan perkataan
pinjaman daripada arab sahaja dan huruf hamzah serta ain kekal digunakan mengikut ejaan asalnya
kecuali bagi sesetengah perkataan yang telah terserap sepenuhnya menjadi perkataan melayu.
Dalam bunyi glotis bagi perkataan-perkataan Melayu menggunakan tiga huruf sahaja iaitu qof, kaf
dan hamzah, tetapi dalam ejaan baru hanya digunakan satu huruf sahaja iaitu qof. Perkataan
pinjaman daripada arab dikekalkan dalam ejaan asalnya. Tetapi perkataan yang dipinjam daripada
bahasa inggeris bunyi glotis lama (qof) digantikan dengan yang baru (kaf.

Bunyi geluncuran. Terdapat 3 jenis bunyi geluncuran iaitu geluncuran huruf u dan a [uwa],
geluncuran [iya] dan [iyu] dan geluncuran [uwi]. Geluncuran [uwa] – untuk meneja perkataan dua,
suku-suku katanya ialah du dan wa. Ejaannya dal-wau dan wau-alif. Apabila digabungkan kedua-dua
suku kata tersebut, satu daripad wau itu akan ‘terserap’ ke dalam yang satu lagi menjadikan hanya
satu wau sahaja. Geluncuran [iya]/[iyu] pula terbentuk daripada rentetan vokal [i] dan [u] seperti
dalam perkataan liur dan tiung yang asalnya daripada suku kata li-yur dan ti-yung. Dalam tulisannya
ya digunakan satu kali sahaja. Geluncuran [uwi] terbentuk daripada rentetan vokal [u] dan [i].
geluncuran ini terdapat satu tambahan, iaitu menggantikan wau kedua dengan huruf hamzah.

Bunyi gelinciran. Terdapat 2 cara menyebutnya. Pertama ialah jika ada bunyi lain yang hadir sebagai
perantara. Deretan [ai] dan [ui] akan menghadirkan bunyi [w] sebagai perantara. Deretan [ai] dan
[ui] akan hadir bunyi [y] sebagai perantara. Kuwah, kuwil, siyang dan tiyung ialah dipanggil
geluncuran. Cara kedua ialah tiada bunyi lain yang hadir sebagai perantara tetapi pula sekatan
antara dua vokal itu. Contohnya perkataan jauh dan baik disebut secara berterusan dan tiada
hentian di [ja] dan [uh] begitu juga dengan [ba] dan [ik]. Huruf hamzah amat penting dalam meneja
bunyi gelinciran agar bunyi tersebut tidak berubah dan membawa maksud lain. Tanpa hamzah huruf
ya akan menjadi konsonan [y] dan bukan [i].

Assalamualaikum dan selamat sejahtera.

1. Setelah anda membaca bab ini, sila jelaskan apa yang anda faham tentang homograf dan
bagaimana kewujudannya dalam sistem ejaan Jawi.

Homograf ialah satu ejaan yang mempunyai lebih daripada satu bunyi atau dengan
kata lain homograf adalah satu ejaan untuk dua atau lebih sebutannya. Ada dua Janis
homograf iaitu homograf hakiki dan homograf tidak hakiki. Homograf ini telah
diperkenalkan oleh pakar terdahulu dengan sistem baris bagi memudahkan para pembaca dan
penulis tulisan Jawi.

2. Sila tulis perkataan berikut mengikut ejaan yang betul dan jelas, di manakah berlakunya
pelanggaran hukum.

1. Buai      - ‫بواي‬
2. Buaya   - ‫بوايا‬
3. Bias     - ‫بىاس‬
4. Biasa    - ‫بياسا‬
5. Puas - ‫واسڤ‬
6. Puasa - ‫واساڤ‬
7. Paha - ‫ڤها‬
8. Ketuka - ‫کىتوکا‬
9. Kerengga – ‫غݢ کيلر‬
10. Wahana - ‫واهانا‬
11. Dirgahayu – ‫دىر ݢا ها يو‬
12. Serai – ‫سراي‬
13. Semoga - ‫سىموعا‬
14. Seraya - ‫سىرايا‬
15. Yoga - ‫يوعا‬
16. Afrika - ‫اڤريک‬
17. Luka - ‫لوکا‬
18. Kerangka - ‫کيرڠݢ‬
19. Moga - ‫موعا‬
20. Dewangga - ‫ديواڠݢ‬
21. Puaka -
22. Nama - ‫ناما‬
23. Kata - ‫کاتا‬
24. Serangga - ‫سرڠݢ‬
25. Semangka - ‫سمڠک‬
26. Lawa - ‫الوا‬
27. Dari - ‫درى‬
28. Bunga - ‫بونعا‬
29. Irama - ‫يراما‬
30. Maka  - ‫ماکا‬

3. Setelah anda memahami Hukum Ka-Ga, sekarang anda boleh mengeja dan menulis
perkataan berikut mengikut Hukum Ka-Ga.

Ejaan Rumi Ejaan Jawi

Belaka - ‫بىالک‬

Derhaka -
‫درهاک‬

Jenaka - ‫جن اک‬

Pekaka -

Pustaka -

Kerangka -

Dermaga -

Pujangga -

Tembaga -

Kerengga -

Tetangga -

Tenaga -

Pedaka -

Pelaga -

Puaka -

Rongga -

Angka -

Assalamualaikum dan selamat sejahtera.

1. Setelah anda membaca bab ini, sila jelaskan apa yang anda faham tentang homograf dan
bagaimana kewujudannya dalam sistem ejaan Jawi.

Homograf ialah satu ejaan yang mempunyai lebih daripada satu bunyi atau dengan kata lain
homograf adalah satu ejaan untuk dua atau lebih sebutannya. Ada dua Janis homograf iaitu
homograf hakiki dan homograf tidak hakiki. Homograf ini telah diperkenalkan oleh pakar
terdahulu dengan sistem baris bagi memudahkan para pembaca dan penulis tulisan Jawi. 

2. Sila tulis perkataan berikut mengikut ejaan yang betul dan jelas, di manakah berlakunya
pelanggaran hukum.

1. Buai      -‫بواي‬

~ tidak mengalami pelanggaran hukum.

2. Buaya   - ‫بوايا‬
~pelanggaran hukum deranglu, alif hendaklah ditambah agar tidak mengubah maksudnya

3. Bias    - ‫بىاس‬

~tidak mengalami pelanggaran hukum.

4. Biasa    - ‫بياسا‬

~pelanggaran hukum deranglu, alif hendaklah ditambah kerana homograf

5. Puas      - ‫ڤواس‬

~tidak mengalami pelanggaran hukum. 

6. Puasa    - ‫ڤواسا‬

~pelanggaran hukum deranglu untuk mengelakkan kesilapan oleh itu alif hendaklah
ditambah.

7. Paha    -‫ڤها‬

~tidak melanggar hukum.

8. Ketuka  - ‫کتوکا‬

~berlaku pengecualian hukum ka-ga, alif hendaklah ditambah bagi menghindarkan kesilapan
membacanya.

9. Kerengga – ‫كرڠڬ‬

~tidak berlaku pengecualian hukum ka-ga

10. Wahana - ‫وهانا‬

~tidak berlaku pengecualian hukum a-ha

11. Dirgahayu – ‫دىر ݢا ها يو‬

~tidak melanggar hukum ejaan

12. Serai – ‫سراي‬

~tidak melanggar hukum ejaan

13. Semoga - ‫سىموعا‬

~tidak melanggar hukum ejaan

14. Seraya - ‫سىرايا‬

~berlaku penambahan alif dibelakang bagi menghindarkan kesilapan membaca.

15. Yoga - ‫يوعا‬

~hendaklah ditambah alif kerana yoga merupakan perkataan pinjaman

16. Afrika - ‫افريکا‬

~hendaklah ditambah alif kerana yoga merupakan perkataan pinjaman

17. Luka - ‫لوکا‬

~tidak melanggar hukum ejaan

18. Kerangka - ‫کيرڠݢ‬

~tidak melanggar hukum ejaan

19. Moga - ‫موعا‬

~tidak melanggar hukum ka-ga

20. Dewangga - ‫ديواڠݢ‬

~tidak melanggar hukum ka-ga

21. Puaka  - ‫ڤواکا‬

~alif hendaklah ditambah agar tidak mengalami kekeliruan ketika membaca

22. Nama  - ‫نام‬

~tidak berlaku pelanggaran hukum

23. Kata   - ‫کات‬

~tidak berlaku pelanggaran hukum

24. Serangga  - ‫سرڠݢ‬

~tidak berlaku pelanggaran hukum

25. Semangka  - ‫سمڠک‬

~tidak berlaku pelanggaran hukum ka-ga

26. Lawa   - ‫الوا‬

~tidak berlaku pelanggaran hukum ka-ga

27. Dari - ‫درى‬

~tidak berlaku pelanggaran hukum deranglu

28. Bunga - ‫بوڠا‬

~tidak berlaku pelanggaran hukum ejaan

29. Irama - ‫ايراما‬

~tidak berlaku pelanggaran hukum ra-ma

30. Maka  - ‫مک‬

~tidak berlaku pelanggaran hukum ka-ga

3. Setelah anda memahami Hukum Ka-Ga, sekarang anda boleh mengeja dan menulis perkataan
berikut mengikut Hukum Ka-Ga.

Ejaan RumiEjaan Jawi

‫بىالک‬
Belaka

‫درهاک‬
Derhaka

‫جن اک‬
Jenaka

‫ڤکاک‬
Pekaka

‫ڤوستاک‬
Pustaka

‫کرڠک‬
Kerangka

‫درماݢ‬
Dermaga -

‫ڤوجڠݢ‬
Pujangga  -

‫تمباݢ‬
Tembaga   -
 ‫کيرڠݢ‬
Kerengga  -

‫تتڠݢ‬
Tetangga  -

‫بناݢ‬
Tenaga  -

‫ڤداک‬
Pedaka  -

‫ڤالک‬
Pelaga  -

‫ڤواک‬
Puaka  -

‫روڠݢ‬
Rongga  -

‫اڠک‬
Angka   -

1. Terangkan perbezaan antara bunyi geluncuran dan gelinciran dalam ejaan jawi

Bunyi geluncuran ialah bunyi apabila bunyi akhir sesuatu suku kata terbuka dan bunyi awal
bagi suku kata berikutnya dilambangkan dengan huruf yang sama dan ketika menyebutnya
wujud bunyi lain sebagai perantara. Terdapat 3 jenis bunyi geluncuran iaitu geluncuran huruf u
dan a [uwa], geluncuran [iya] dan [iyu] dan geluncuran [uwi]. Geluncuran [uwa] – untuk meneja
perkataan dua, suku-suku katanya ialah du dan wa. Ejaannya dal-wau dan wau-alif. Sebagai contoh,
jua – [‫ ]جوا‬dan mua – [‫]موا‬. Geluncuran [iya]/[iyu] pula terbentuk daripada rentetan vokal [i] dan [u]
dan [i] dan [a] seperti dalam perkataan liur – [‫ ]ليور‬bagi iyu dan riang – [‫]رياڠ‬. Geluncuran [uwi]
terbentuk daripada rentetan vokal [u] dan [i]. seperti buih – [‫]بوءيه‬.

Bunyi geinciran terwujud daripada deretan dua vokal tetapi ketika menyebutnya tiada bunyi lain
sebagai perantara. Terdapat 2 cara menyebutnya. Pertama ialah jika ada bunyi lain yang hadir
sebagai perantara. Deretan [ai] dan [ui] akan menghadirkan bunyi [w] sebagai perantara. Deretan
[ai] dan [ui] akan hadir bunyi [y] sebagai perantara. Sebagai contoh kuwah – [‫ ]کواه‬dan tiung – [‫]تيوڠ‬.
Cara kedua ialah tiada bunyi lain yang hadir sebagai perantara tetapi pula sekatan antara dua vokal
itu. Contohnya perkataan jauh dan baik disebut secara berterusan dan tiada hentian di [ja] dan [uh]
begitu juga dengan [ba] dan [ik]. Jauh – [‫]جاءوه‬.

2. Berikan contoh perkataan yang mengandungi bunyi diftong, glotis, geluncuran, dan
gelinciran.
Diftong [au]

Tajau – ‫تاجاو‬

Rantau – ‫رنتاو‬

Taucu – ‫تاوچو‬

Diftong [ai]

Cerai – ‫چراي‬

Damai – ‫داماي‬

Cabai – ‫چاباي‬

Diftong [oi]

Kaloi – ‫کالوي‬

Peroi – ‫ڤروي‬

Amboi – ‫امبوي‬

Glotis

Warak – ‫ورع‬

Doktor – ‫دوکتور‬

Oktober – ‫اوکتوبر‬

Geluncuran

Mua – ‫موا‬

Tuan – ‫توان‬

Buih - ‫بوءيه‬

Gelinciran

Kuwah – ‫کواه‬

Kaut – ‫کاءوت‬

Sauh – ‫ساءوه‬

Assalamualaikum dan salam sejahtera.

a) Kata imbuhan awalan

1. Ber…. : bergabung (‫)برعابونع‬
2. Ter…. : termakan (‫)ترماکن‬
3. Per… : perhabis (‫)ڤرهابيس‬
4. Men… : mencuci (‫)منچوچي‬
5. Pen… : pendamai (‫)ڤنداماي‬
6. Se… : selalu (‫)ساللو‬
7. Ke… : kedua (‫)کدوا‬
8. Di… : dibayar (‫)دباير‬
9. Ber… : berlari (‫)برالري‬
10. Pen… : pendua (‫)ڤندوا‬

b) Kata imbuhan sisipan

1. …er… : keruping ( ‫) کروڤيڠ‬
2. …el… : kelangkang ( ‫) کلڠکڠ‬
3. …em… : gementar ( ‫ڠمنتر‬ )
4. …er… : gerigi ( ‫) ݢريݢي‬
5. …el… : geletar (‫)ݢلتر‬
6. …em… : semerbak (‫)سمربق‬
7. …er… : seruling (‫)سروليڠ‬
8. …el… : telunjuk (‫)تلونجوق‬
9. …em… : kemuning (‫)کمونيڠ‬
10. …er… : keruping (‫)کروڤيڠ‬

c) Kata imbuhan akhiran

1. …an : jemputan (‫)جمڤوتن‬
2. …i :  jauhi (‫)جاءوهي‬
3. …kan : bukukan (‫)بوکوکن‬
4. … an : bilangan (‫)بيلڠن‬
5. …i : Punyai (‫)ڤوڽاءي‬
6. … kan : gunakan (‫)ڬوناكن‬
7. …an : Makanan (‫)مکانان‬
8. …i : kasihi (‫)کسيهن‬
9. …kan : Hantarkan (‫)هانتركن‬
10. …an : ejaan (‫) ايچأب‬

d) Kata imbuhan apitan

1. Ke…an : kerelaan (‫)کريالءن‬
2. Ke…an : kemajuan (‫)کماجوان‬
3. Pem…an : pembelaan (‫)ڤمبيالءن‬
4. Ber…an : berjauhan (‫)برجاءوهن‬
 5. Ber…an : berburuan (‫)بربوروان‬
6. Ber…kan : berdasarkan (‫)برداسرکن‬
7. Ber…kan : berasaskan (‫)براساسکن‬
8. Di…i : diragui (‫)دراݢوءي‬
9. Di…i : dilupai (‫)دلوڤاءي‬
10. Di…kan : dikhabarkan (‫)دخبرکن‬

https://www.slideshare.net/daud5530/daftar-ejaan-jawi