Λυσίας, Υπέρ Μαντιθέου

§§1 – 3 Προοίμιο

1. (3) ὡς οὐχ ἵππευον οὔδ᾽ ἐπεδήμουν ἐπί τῶν τριάκοντα, οὐδέ

μετέσχον τῆς τότε πολιτείας: να αντικατασταθούν οι
δευτερεύουσες προτάσεις με ισοδύναμες συντακτικές
εκφράσεις.

Απάντηση
Οι τρεις παραπάνω προτάσεις είναι ειδικές και εξαρτώνται (ως
αντικείμενα) από το ρ. ἀποδείξω (μέλλοντας του ρ. ἀποδείκνυμι).
Το ρ. ἀποδείκνυμι συντάσσεται με κατηγορηματική μετοχή, που
άλλοτε αναφέρεται στο υποκείμενό του (α) και άλλοτε στο
αντικείμενό του (β). Έτσι, η μετατροπή γίνεται ως εξής:
α. (Ἀποδείξω) οὐχ [ἱππεύων] οὐδ' [ἐπιδημῶν] ἐπί τῶν τριάκοντα
οὐδέ [μετασχών] τῆς τότε πολιτείας.
β. (Ἀποδείξω) ἐμαυτόν οὐχ [ἱππεύοντα] οὐδ' [ἐπιδημοῦντα] ἐπί τῶν
τριάκοντα οὐδέ [μετασχόντα] τῆς τότε πολιτείας.
Γνωρίζουμε ότι οι δευτερεύουσες προτάσεις μπορούν να
μετατραπούν και σε ειδικές, ωστόσο η σύνταξη του ρ. ἀποδείκνυμι
με απαρέμφατο δεν είναι εννοιολογικά ισοδύναμη. Η μετατροπή σε
απαρέμφατο θα γινόταν ως εξής
γ. οὐχ [ἱππεύειν] οὐδ' [ἐπιδημεῖν] ἐπὶ τῶν τριάκοντα οὐδὲ
[μετασχεῖν] τῆς τότε πολιτείας.

2. (4) Να αναγνωριστούν οι φανεροί και κρυφοί υποθετικοί λόγοι του κειμένου(για

τις όποιες πλαγιασμένες αποδόσεις ακολουθεί η άσκηση 3 μετατροπής σε ευθύ).

Εἰ μή ...συνῄδη κακῶς ἐμέ ποιεῖν, πολλήν ἄν ... χάριν εἶχον*μη

πραγματικό
οἵτινες ἄν αὐτούς ἀναγκάζωσιν ...καταστῆναι, τούτους εἶναι ...
αἰτίους*αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον
ἐπειδάν ἐμοῦ λέγοντος ἀκούσῃ περί τῶν πεπραγμένων,
μεταμελήσειν αὐτῷ καί ... ἡγήσεσθαι*προσδοκώμενο(σε πλάγιο
λόγο κρίσης)
ἐάν μέν τοῦτο μόνον ὑμῖν ἐπιδείξω, μηδέν πώ μοι πλέον
εἶναι*προσδοκώμενο (σε πλάγιο λόγο επιθυμίας)
Ἐάν δέ φαίνωμαι ... βεβιωκώς, ἐμέ μέν δοκιμάζειν ... τούτους δέ
ἡγεῖσθαι*προσδοκώμενο (σε πλάγιο λόγο επιθυμίας)
*απλή σκέψη
*πραγματικό
*αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

3. Να αποδώσετε σε ευθύ λόγο τις αποδόσεις που βρίσκονται στον

πλάγιο.
 ἐπειδάν ... ἀκούσῃ, μεταμελήσειν αὐτῷ καί ... ἡγήσεσθαι.
Σε ευθύ: ἐπειδάν ... ἀκούσῃ, μεταμελ[ήσει] αὐτῷ καί ... ἡγή[σεται]
ἐάν μέν τοῦτο μόνον ὑμῖν ἐπιδείξω, μηδέν πώ μοι πλέον εἶναι
Σε ευθύ: ἐάν μέν τοῦτο μόνον ὑμῖν ἐπιδείξω, μηδέν πώ μοι πλέον
[έστω]
Ἐάν δέ φαίνωμαι ... βεβιωκώς, ἐμέ μέν δοκιμάζειν ... τούτους δέ
ἡγεῖσθαι
Σε ευθύ: Ἐάν δέ φαίνωμαι ... βεβιωκώς, ἐμέ μέν δοκιμάζ[ετε] ...
τούτους δέ ἡγ[εῖσθε]

4. (5)Να κάνετε την ορθή αντιστοίχηση

Η μετοχή λέγοντος είναι*συνημμένη, γιατί τό υποκείμενο της ἐμοῦ
εἶναι αντικείμενο στο ρ. τῆς πρότασης ἀκούσῃ
*απόλυτη γιατί τό υποκείμενο της ἐμοῦ δεν συνδέεται συντακτικά
με κάποιον όρο τῆς πρότασης.

5. (6)Τα επίθετα του κειμένου να αντικατασταθούν στους άλλους

βαθμούς.

Κατά σειρά τα επίθετα του κειμένου είναι: πολλήν, [μεγάλων],

[αἰτίους], [ἀγαθόν], λοι[πόν], [εὔνους], [πολύ], [κακούς]. Για την άσκηση
αντικατάστασης ανατρέξτε στις ασκήσεις κλίσης.

6. (7)συνῄδη, μετέσχον: α) το πρώτο να κλιθεί και το δεύτερο να

αντικατασταθεί εγκλιτικά στο β΄ ενικό και γ΄ πληθυντικό πρόσωπο, β) να
γραφούν τα ομόρριζά τους στη ν.ε.

α) ανατρέξτε στις ασκήσεις κλίσης

β) συνεί[δηση], σ[υνειδη]τά, συνειδησ[ιακός]ευσυνε[ίδητος]
με[τοχ]ή, αμ[έτοχ]ος, συμ[μετοχ]ή, μ[ετοχικ]ός

§§ 4 – 8

1. (4) διαιτησομένους , καθαιρουμένων, χρωμένους: να αναλυθούν

οι μετοχές.
διαιτησομένους: η μετοχή εξαρτάται από ρήμα παρελθοντικού
χρόνου (ἐξέπεμψε), οπότε στην ανάλυση της μετοχής θα
χρησιμοποιήσουμε ευκτική του πλαγίου λόγου, ἵνα διαιτ[ησαίμεθα]
καθαιρουμένων: ὅτε τά [τείχη] καθ[ῃρεῖτο] (αττική σύνταξη)
χρωμένους: ὅτι καί ἡμεῖς ταύτῃ τῇ γνώμῃ χρῆσθε.

2. (5)ὡς οὐδείς ὑπ᾽ ἐμοῦ τῶν πολιτῶν κακῶς πέπονθε: α) να

αντικατασταθεί η ειδική πρόταση από ισοδύναμη συντακτικά
έκφραση και β) να τραπεί η σύνταξη σε ενεργητική.

α) οὐδένα ὑπ᾽ ἐμοῦ τῶν πολιτῶν κακῶς [πεπονθότα]

επιλέγουμε να αντικατασήσουμε την ειδική πρόταση με
κατηγορηματική μετοχή και όχι με ειδικό απαρέμφατο, γιατί
εξαρτάται ως αντικείμενο από τη μετοχή ἀποδείξας, που
προέρχεται από το ρ. ἀποδείκνυμι, το οποίο συντάσσεται είτε με
ειδική πρόταση είτε με κατηγορηματική μετοχή (και όχι με ειδικό
απαρέμφατο).
β) ὡς οὐδ[ένα] ἐγώ τῶν πολιτῶν κακῶς πεποίηκα.

3. (6)Να μεταφέρετε στην αρχαία ελληνική την ακόλουθη έκφραση: Είναι

φυσικό να μετέχουμε στους κινδύνους της πόλης, αλλά είναι αδιανόητο να
συμπάσχουμε με τους εχθρούς της.

Εἰ[κός] ἐστιν ἡμ[ᾶς] μετ[έχειν] τῶν τῆς π[όλεως] κ[ινδύνων], αλλ’

εὔηθές ἐστι σ[υμπάσχειν] τοῖς πολ[εμίοις] αὐ[τοῖς].

4. Να γραφούν στη ν.ε. λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις ακόλουθες

λέξεις: ἐξέπεμψε, καθαιρουμένων, ἐπεδημοῦμεν, μεθισταμένης,
ἀφιγμένους, μετέχειν, ἠτίμαζον, χρωμένους.

ἐξέπεμψε: ε[κπομπ]ή, π[αραπεμπτικ]ό, πο[μπ]ός

καθαιρουμένων: καθαί[ρεση], αφαί[ρεση], προ[αιρετ]ικός
ἐπεδημοῦμεν: επ[ιδημ]ία, επ[ιδημιολόγ]ος, επ[ιδη]μικός, απο[δημη]τικός
μεθισταμένης: μετά[σταση], κατά[στασ]η, διά[στημ]α
ἀφιγμένους: ά[φιξη], ε[φικτό]ς
μετέχειν: με[τοχ]ή, αμ[έτοχ]ος, συμ[μετοχ]ή, μ[ετοχικ]ός
ἠτίμαζον: α[τιμ]ία, εκτ[ίμησ]η, έν[τιμος]
χρωμένους: κατά[χρηση], χρή[στης], χρη[στικ]ός
5. μεθισταμένης, μεταδιδόναι: α) να γίνει χρονική αντικατάσταση
και β) να γραφεί το β΄ ενικό πρόσωπο του ενεστώτα και
αορίστου β΄ σε όλες τις εγκλίσεις.

Ανατρέξτε στις ασκήσεις κλίσης

§§ 9- 13

1. Να χαρακτηριστούν συντακτικά τα απαρέμφατα του κειμένου και να

γραφεί το υποκείμενό τους.

λέγειν(§ 9): [υπο]κείμενο του ρ. [δεῖ], [τελ]ικό απαρέμφατο, με

υποκείμενο το [ἐμέ] , [ετερ]οπροσωπία
προσήκειν(§ 9): [υπο]κείμενο του ρ. [δοκεῖ], [ειδ]ικό απαρέμφατο, με
υποκείμενο το [ἀπολογεῖσθαι], [ετερ]οπροσωπία
ἀπολογεῖσθαι (§ 9): [υπο]κείμενο του απαρ. [προσήκειν], [τελ]ικό
απαρέμφατο, με υποκείμενο το [τινά], [ετερ]οπροσωπία
δίκαιον εἶναι(§ 9): [υπο]κείμενο του ρ. [δοκεῖ], [ειδ]ικό απαρέμφατο, με
υποκείμενο το [διδόναι] [ετερ]οπροσωπία
διδόναι (§ 9): [υπο]κείμενο του απαρ. [δίκαιον εἶναι], [τελ]ικό
απαρέμφατο, με υποκείμενο το [τινά], [ετερ]οπροσωπία
ἀκροάσασθαι (§ 9): [ά]μεσο αντικείμενο του ρ. [δέομαι], [τελ]ικό
απαρέμφατο, με υποκείμενο το [ὑμᾶς], [ετερ]οπροσωπία
ὁμολογεῖν (§ 10): απαρέμφατο σε θέση ρήματος, (ὥστε + [τελ]ικό
απαρέμφατο αντί ρήματος), με υποκείμενο το [ἐκεῖνον].
Ἔχειν (§ 10): [αντι]κείμενο του απαρ. [ὁμολογεῖν], [ειδ]ικό
απαρέμφατο, με υποκείμενο τό [ἐκεῖνον], [ταυτ]οπροσωπία
γενέσθαι (§ 10): απαρέμφατο σε θέση ρήματος, (ὥστε + [τελ]ικό
απαρέμφατο αντί ρήματος), με υποκείμενο το [ἔγκλημα]
εἶναι (§ 11): [αντι]κείμενο του ρ. [ἡγοῦμαι], [ειδ]ικό απαρέμφατο, με
υποκείμενο τό ὅτι ... ψευδομένους, [ετερ]οπροσωπία
ἀποδεῖξαι (§ 12): [αντι]κείμενο του ρ. [δύναιτο ἄν], [τελ]ικό
απαρέμφατο, με υποκείμενο το [οὐδείς], [ταυτ]οπροσωπία
βοηθεῖν (§ 13): [αντι]κείμενο του ρ. [ἔδει], [τελ]ικό απαρέμφατο, με
υποκείμενο το [ὑμᾶς], [ετερ]οπροσωπία
ἱππεύειν (§ 13): απαρέμφατο του [σκοπ]ού, με υποκείμενο το [ἐγώ],
[ταυτ]οπροσωπία
εἶναι (§ 13): [υπο]κείμενο του απαρ. [δεῖν], [τελ]ικό απαρέμφατο, με
υποκείμενο τό [ἀσφάλειαν], [ετερ]οπροσωπία
δεῖν(§ 13): [αντι]κείμενο της μετ. [νομίζοντας], [ειδ]ικό
απαρέμφατο, με υποκείμενο τό [εἶναι], [ετερ]οπροσωπία
(υποκείμενο της μετοχής είναι το [πάντας])
(εἶναι) (§ 13): [αντι]κείμενο της μετ. [ἡγουμένους], [ειδ]ικό
απαρέμφατο, με υποκείμενο τό [κίνδυνον], [ετερ]οπροσωπία
(υποκείμενο της μετοχής είναι το [πάντας])
ἐξαλεῖψαι (§ 13): [ά]μεσο αντικείμενο του ρ. [ἔφην], [τελ]ικό
απαρέμφατο, με υποκείμενο το [τόν Ὀρθόβουλον], [ετερ]οπροσωπία
αἰσχρόν εἶναι(§ 13): [αντι]κείμενο της μετ. [ηγούμενος], [ειδ]ικό
απαρέμφατο, με υποκείμενο το [στρατεύεσθαι] [ετερ]οπροσωπία
(υποκείμενο της μετοχής είναι το [ἐγώ])
κινδυνεύειν (§ 13): [αντι]κείμενο της μετ. [μέλλοντος], [τελ]ικό
απαρέμφατο, με υποκείμενο το [τοῦ πλήθους] [ταυτ]οπροσωπία
στρατεύεσθαι(§ 13): [υπο]κείμενο της απρόσ. έκφρ. [αἰσχρόν εἶναι],
[τελ]ικό απαρέμφατο, με υποκείμενο τό [ἐμέ], [ετερ]οπροσωπία

2. (5)ἔφην τῷ Ὀρθοβούλῳ ἐξαλεῖψαί με ἐκ τοῦ καταλόγου: να

τραπεί ο πλάγιος λόγος σε ευθύ.

Ὦ Ὀρθ[όβουλε] ἐξ[άλειψόν] με ἐκ [τοῦ] καταλόγου.

3. (6)μοι: ποιες είναι οι συντακτικές του ιδιότητες στο κείμενο;

μοι (§ 9) δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου στο [δοκεῖ]

μοι (§ 10) [αντι]κείμενο στο [καταλειφθείσης]
μοι (§ 10) δοτική προσωπική [κτητ]ική στο [γενέσθαι]
μοι (§ 11) δοτική προσωπική [κτητ]ική στο [εἶναι]
μοι (§ 11) δοτική [αντικειμεν]ική στο [διαφόρους]
μοι (§ 13) δοτική προσωπική [χαριστ]ική στο [ἀνάβηθι]

4. ὅ,τι, πλείω, ἐμαυτῷ: να κλιθούν στο θηλυκό γένος.

Ανατρέξτε στις ασκήσεις κλίσης.

5. σκέψασθε, ἀνάβηθι: να αντικατασταθούν χρονικά και εγκλιτικά.

Ανατρέξτε στις ασκήσεις κλίσης.

§§ 14 – 17

1. Να γραφούν οι απόλυτες μετοχές και να χαρακτηριστούν.

συλλεγέντων (§ 14): γενική απόλυτη [χρον]ική μετοχή που δηλώνει το

[προτερόχρονο]
γενομένης (§ 15): γενική απόλυτη [χρον]ική μετοχή που δηλώνει το
[προτερόχρονο]
προειδότων (§ 15): γενική απόλυτη [χρον]ική μετοχή που δηλώνει το
[προτερόχρονο]
ἀναδυομένων (§ 15): γενική απόλυτη [εναντιωματ]ική μετοχή
δυστυχησάσης (§ 15): γενική απόλυτη [εναντιωματ]ική μετοχή
ἐναποθανόντων (§ 15): γενική απόλυτη [εναντιωματ]ική μετοχή
κατειλημμένων (§ 16): γενική απόλυτη [χρον]ική μετοχή που δηλώνει το
[προτερόχρονο]
ἐμβαλόντος (§ 16): γενική απόλυτη [αιτολογ]ική μετοχή
ψηφισαμένων (§ 16): γενική απόλυτη [χρον]ική μετοχή που δηλώνει το
[προτερόχρονο]
φοβουμένων (§ 16): γενική απόλυτη [εναντιωματ]ική μετοχή

2. αἵτινες βοηθήσουσι: να αναγνωρίσετε την πρόταση και να την

αντικαταστήσετε με άλλη ισοδύναμή της.

Δευτερεύουσα επιρρηματική αναφορική – [τελική] πρόταση που εισάγεται με

την αναφορική αντωνυμία αἵτινες, εκφέρεται με οριστική μέλλοντα -
παρά το γεγονός ότι εξαρτάται από ιστορικό χρόνο – για έμφαση
και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του [σκοπού] στο
ρήμα [αποχωρίσαι] της κύριας πρότασης. Ως επιρρηματικός
προσδιορισμός του σκοπού μπορεί να μετατραπεί σε [τελική]
πρόταση: [ἵνα] [βοηθήσωσι] (αἱ τάξεις).

3. κεκτημένος, ἡγούμενος. Να γράψετε ομόρριζα (απλά και σύνθετα) του

πρώτου τύπου στη ν.ε. και τα συνώνυμα του δεύτερου τύπου στην α.ε.

κεκτημένος (κτῶμαι, ομόρριζα σε ονομαστική ενικού): κτήμ[α],

[κτηματο]λόγιο, απ[όκτησ]η, επίκτη[τος] , κ[ατακτητή]ς
ἡγούμενος (ἡγοῦμαι, συνώνυμα σε πρώτο πρόσωπο) : ν[ομίζω],
ο[ἴομαι], δ[οκῶ], κ[ρίνω], ὑ[πολαμβάνω], φ[ρονῶ].

4. (7)Να γράψετε τα ρήματα και τους ρηματικούς τύπους με αναδιπλασιασμό

και να χαρακτηρίσετε το είδος του.

κεκτημένος (§ 14): κατ’ εξαίρεση [επανάληψη] του αρχικού συμφώνου (κ+ε)

τεταγμένος (§ 15): [ομαλός] αναδιπλασιασμός
ὠνειδικότος (§ 15): [ομαλός] αναδιπλασιασμός με [χρον]ική [αύξηση]
κατειλημμένων (§ 16): [ανώμαλος] αναδιπλασιασμός
σεσωσμένους (§ 16): [ομαλός] αναδιπλασιασμός
ἀποδιδράσκουσι (§ 17): [ενεστωτικός] αναδιπλασιασμός

5. (8)ἀναδυομένων, ἀποδιδράσκουσιν: α) να αντικατασταθούν χρονικά

και β) να γραφεί το το β΄ ενικό και γ΄ πληθυντικό πρόσωπο του αορίστου
β΄ σε όλες τις εγκλίσεις.

Ανατρέξτε στις ασκήσεις κλίσης.

§§ 18 – 19

1. (3) διαλεγόμενοι, ἀμελοῦντες: α) να χαρακτηριστούν συντακτικά

οι μετοχές και να αναλυθούν, β) να γραφούν τα ομόρριζα της
πρώτης μετοχής στη ν.ε. και να αντικατασταθεί η δεύτερη με
το αντώνυμό της.

α)
διαλεγόμενοι: επιρρηματική [εναντιωματ]ική μετοχή. Ανάλυση: εἰ καί μικρόν
διαλέγονται
ἀμελοῦντες: επιρρηματική [εναντιωματ]ική μετοχή. Ανάλυση: εἰ καί
ἀμελοῦσι.

β)
διαλεγόμενοι (ομόρριζα): διά[λογος], δι[αλογικ]ός, δι[άλεξ]η,
απ[ολογ]ία, λε[κτικό]ς,
ἀμελοῦντες (αντώνυμα): ἐπ[ιμελόμεν]οι από το ρήμα ἐπ[ιμελ]οῦμαι
ή ἐπ[ιμέλ]ομαι, κ[ηδόμεν]οι από το ρήμα κ[ήδομαι], φ[ροντίζοντ]ες
από το ρήμα φ[ροντίζω].

2. (4)Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις γενικές του κειμένου.

τῶν ἄλλων § 18 : [επιθετ]ικός προσδιορισμός στα [στρατειῶν] και

[φρουρῶν]
 τῶν στρατειῶν § 18 : γενική [διαιρετ]ική στο [οὐδεμιᾶς]
τῶν φρουρῶν § 18: γενική [διαιρετ]ική στο [οὐδεμιᾶς]
οὐδεμιᾶς § 18 : [αντικείμενο] του ρήματος [ἀπελείφθην]
μετά τῶν πρώτων § 18 :
μετά τῶν τελευταίων § 18
ἐκ τῶν τοιούτων § 18
τῆς πόλεως § 18
ἐκ τῶν ἐθελόντων § 18
ἀπ' ὄψεως § 19
ἐκ τῶν ἔργων § 19
μεγάλων § 19
κακῶν § 19
τῶν τοιούτων § 19

3. (5)Να καλύψετε τα κενά με λέξεις του κειμένου.

Α)
Β)
Γ)
Δ)

4. (6)