Univerzitet u Tuzli – Mašinski fakultet – KONSTRUISANJE RAČUNAROM, II godina Školska 2021/2022

UVOD u KR
METODOLOGIJA KONSTRUISANJA

Dr. Salko Ćosić, v.prof.

Tuzla, oktobar 2021 god.

1
Univerzitet u Tuzli – Mašinski fakultet – KONSTRUISANJE RAČUNAROM, II godina Školska 2021/2022

DIZAJN ↔ PROJEKTOVANJE ↔ KONSTRUISANJE

DIZAJN: ''Proces transformacije znanja (ideja, zahtjeva kupaca) u konstrukcijsko rješenje odnosno
zamisao (projekat) ovog tehničkog rješenja ''.
PROJEKTOVANJE: Izrada ili razvoj idejnog rješenja dijela, mašine ili sistema u cjelini, definisanje
glavnih karakteristika, osnovnog principa rada, pogon, način upravljanja, funkcionisanje i raspored
modula...
• Projekat u osnovi označava zamisao, ideju o načinu postizanja tehničkog rješenja.
• Computer-Aided Design (CAD) is the technology concerned with the use of computer systems to assist in the
creation, modification, analysis, and optimization of a design. [Groover and Zimmers, 1984]
KOPRA-konstruisanje pomoću računara, KR - constructio (lat.)-građenje, izgradnja, oblikovanje
KONSTRUISANJE: Određivanje konkretnog oblika (1), materijala i dimenzija (2) elemenata (oblikovanje i
dimenzionisanje) i/ili sklopova ili mašina prema projektnom zahtjevu.

2
Univerzitet u Tuzli – Mašinski fakultet – KONSTRUISANJE RAČUNAROM, II godina Školska 2021/2022

Rezultat konstruisanja: tehnička dokumentacija, radionički crteži potrebni za pripremu proizvodnje.

Oba zadatka (projektovanje, konstruisanje) su složeni, obimni i moraju se riješiti za što kraće vrijeme
– POTREBNI SPECIJALNI (softverski) ALATI – čime se ističe značaj i uloga računara u projektovanju i
konstruisanju - CAD, CAE, CAPP, CAM, CAT, CAQM ... CAx...

Osnovni cilj CAD-CAE-CAM: dizajn i izrada što kvalitetnijih proizvoda za kraće vrijeme, uz što manje troškove
čime je proizvod konkurentniji na tržištu.

CAD, CAE – zadaci i oblasti primjene

• 2D, 3D modeliranje i izrada dokumentacije (CAD SISTEMI, Catia, SolidWorks, Inventor,
Pro-engineer-CREO, NX.... AutoCAD)
• proračuni, vizualizacija, optimizacija (CAE)
statička i dinamička simulacija (čvrstoća, naponi, vibracije,
frekvencije) – FEM softveri (Abaqus, Ansys, Adina, Nastran, SW...)
strujanje fluida (CFD), prenos toplote, distribucija temperature
• kinematska analiza (mehanizmi, roboti, zadato kretanje
pogonskog člana, potrebno je odredi kretanja ostalih ili
zadato kretanje radnog člana, odredi potrebna kretanja ostalih)

Softveri za analitičke/numeričke proračune: MATLAB, MAPLE,

vlastiti programi (C++, FORTRAN)

3
Univerzitet u Tuzli – Mašinski fakultet – KONSTRUISANJE RAČUNAROM, II godina Školska 2021/2022

PROCES RAZVOJA PROIZVODA:

znanja ili nauke koje

utiču na razvoj proizvoda

Prema stepenu „noviteta“ novog proizvoda (konstrukcije) razlikuju se:

• Originalni dizajn (novo rješenje) (potpuno novi proizvod, novi koncept, inovativna rješenja)
• Unaprijeđeni dizajn (prilagođeni dizajn) zadržava neke karakteristike prethodnog modela proizvoda uz
izmjene nekih dijelova ili funkcija, poboljšavanje osobina kada počinje da opada interes na tržištu
• Nova varijanta, zadržava osnovne karakteristike prethodnog modela ali se mijenja veličina, broj modula i sl.
Prelazak na novu varijantu često ne zahtijeva promjenu koncepta ali zahtijeva proračune i razradu.
• Ponovljeno rješenje
(manje promjene oblika ili materijala)

4
Univerzitet u Tuzli – Mašinski fakultet – KONSTRUISANJE RAČUNAROM, II godina Školska 2021/2022

FAZE U ŽIVOTNOM CIKLUSU PROIZVODA

1. Uočavanje potreba ili mogućnosti prodaje (istraživanje tržišta), prilika za proizvođača
Zahtjevi (želje) kupca ili tržišta za novi proizvod/uslugu:
• nove funkcije i karakteristike (viši kvalitet)
• niža cijena
• duži vijek trajanja ?!
• bolja ergonomičnost
• bolji odnos prema okolini
2. Definisanje projektnog zadatka (tehnički i ekonomski parametri = lista zahtjeva)
3. KONCEPTUALNI DIZAJN (sinteza i izbor između nekoliko alternativnih rješenja bez detalja...)
4. KONSTRUISANJE (detaljni dizajn) određivanje oblika, veličine, materijala i karakteristika
proizvoda koji zadovoljava postavljene projektne zahtjeve, proračuni (dimenzionisanje)
numerička simulacija ponašanja, optimizacija - konačno rješenje za koje se planira proizvodnja,
izrada konstrukcijske dokumentacije
5. Priprema proizvodnja – izrada tehnološke dokumentacije, projektovanje TP, priprema i
programiranje CNC mašina, kupovina i izrada alata...
6. Proizvodnja, montaža, prodaja, isporuka, marketing…
7. Održavanje,
8. Povlačenje iz upotrebe, reciklaža

METODOLOGIJA KONSTRUISANJA (nauka o konstruisanju) algoritamski razrađuje opšti proces

konstruisanja omogućavajući njegovu automatizaciju na računarima.
5
Univerzitet u Tuzli – Mašinski fakultet – KONSTRUISANJE RAČUNAROM, II godina Školska 2021/2022

faze dizajnerski pardoks, uticaji na troškove

procesa
dizajna
(VDI)

6
Univerzitet u Tuzli – Mašinski fakultet – KONSTRUISANJE RAČUNAROM, II godina Školska 2021/2022

Još u najranijoj fazi razvoja proizvoda, dok su izmjene jednostavne i jeftine potrebno je doći do
dobrog rješenja – dizajna – (pomaže 3D modeliranje i prikaz i analiza više mogućih varijanti)

OGRANIČENJA u razvoju proizvoda : ekonomska, tehnička, okolinska, zakonska, etička, ograničenja

vezana za zdravlje i sigurnost, proizvodna (tehnološka) ograničenja, studija izvodivosti...

Troškovni ciklus proizvoda -opšti slučaj

• Od početka do kraja prethodnog vijeka efikasnost proizvodnje je povećana 10-20 puta

• Za isto vrijeme efikasnost procesa dizajna povećana je samo za cca 50 %
• Primjenom novog načina organizacije i softverskih alata (CAD) to se postepeno mijenja
Kako skratiti vrijeme razvoja novog proizvoda ???

7
Univerzitet u Tuzli – Mašinski fakultet – KONSTRUISANJE RAČUNAROM, II godina Školska 2021/2022

ORGANIZACIJA PROCESA DIZAJNA U PRAKSI : klasični (sekvencijalni) i paralelni (konkurentski, CE, simultani)

multidisciplinarni
Design Team

8
 Univerzitet u Tuzli – Mašinski fakultet – KONSTRUISANJE RAČUNAROM, II godina Školska 2021/2022

OPŠTI PRINCIPI DIZAJNIRANJA proizvoda - 10 „zapovijesti“ dobrog dizajna (D. Rams)

1. Inovativnost (proizvoda ili tehnologije izrade proizvoda, neprekidni istraživački rad, mogućnost unaprjeđenja nije nikada
iscrpljena, izbirljivi kupac sve više zahtijeva inovativna rješenja)
2. Korisnost (istinska upotrebljivost proizvoda za ono za šta je namijenjen)
3. Estetičnost (zbog prodaje ali i svakodnevne upotrebe proizvod mora da se dopada kupcu-emocija)
4. Razumljivost (treba da je odmah jasno gdje je šta i kako šta funkcioniše)
5. Nenametljivost, („stidljivost“) produkt ne treba da privlači pažnju osim za ono za što je namijenjen.
Treba ga smatrati alatom za neku namjenu a ne dekorativni sredstvom.
6. Autentičnost, direktnost, proizvod ne treba da ima „fasadu“ koja ga maskira i pokušava da stvori
dojam o nečemu drugome, na prvi pogled treba da je prepoznatljiv po namjeni, ne treba kupcu da
„obećava“ ono sto ne može ispuniti
7. Dugotrajnost (trendovi ne traju dugo, proizvodi koji su u „trendu“ kratko traju, za kratko vrijeme
su nezanimljivi ili smiješni. Dobar dizajn traje dugo...
8. Fokusiranost na detalje, svaki pa i najsitniji detalj vezan za upotrebu proizvoda od strane korisnika
mora se smatrati bitnim
9. Prijateljski za okolinu (danas jako važno)
10. Jednostavnost (bez nepotrebnih dodataka).
Primjeri dobrog dizajna:

Dizajniraj i konstruiši proizvod tako da je efikasan, lijep i jednostavan za korišćenje i ništa više od toga.

9
 Univerzitet u Tuzli – Mašinski fakultet – KONSTRUISANJE RAČUNAROM, II godina Školska 2021/2022

Karakteristike rješenja koje je "prijateljsko prema okolini"

• Lako za rastavljanje, pogodno za recikliranje

• zahtijeva manju količinu energije u proizvodnji
• koristi manju količinu materijala u proizvodnji
• proizvodi se bez upotrebe opasnih materija u proizvodnji ili kao nus proizvoda
• u svom radu proizvodi manju emisiju hemikalija u radu i troši manju količinu energije

(moraju se uzeti u obzir još u početnim fazama dizajna)

Standardizacija:
Dobar dizajn praktikuje višestruku primjenu istovrsnih elemenata tj. standardizovanih komponenti u konstrukcionom
rješenju čime se smanjuje raznovrsnost dijelova, smanjuju troškovi nabavke ili vrijeme proizvodnje, pojednostavljuje i
čini jeftinijim, ugradnja, eksploatacija i održavanje. Unifikacija komponenti proizvoda dovodi i do unifikacije u
proizvodnji, montaži, održavanju (alati, mašine, mjerna oprema). Primjenjuje se kod dijelova koji ulaze u sklopove sa
tolerancijama, vijčanih veza, ležaja, zupčanika i dr.
Moguća je i preporučuje se i unifikcija materijala, dobavljača, obradnih postupaka i dr.

10