1.01.

2021

Bilişsel Yaklaşım
BİLİŞ
BİLİŞSEL ÖĞRENME
KURAMLARI Biliş sözcüğü akıl, bilgi, bellek, akıl
yürütme, anımsama, unutma, problem
çözme, kavramlar ve düşünce gibi
zihinsel işlevleri ifade eder.

DR. GÜLER ÇETİN 2

Bilişsel Yaklaşım Bilişsel Yaklaşım

• U-T bağının öğrenmenin tek açıklayıcısı olamayacağını ileri sürmüştür. BİLGİYİ İŞLEME KURAMI
• İnsan zihni uyaran-tepki bağını işleyen süreçlere sahiptir.
• Hafıza, dikkat, algı ve problem çözme gibi durumların bilimsel olarak ele
◦ Bilgiyi işleme kuramı, insanın bilgiyi nasıl aldığı, depoladığı,
alınabilir. kaydettiği (bütünleştirdiği), geri getirdiğini (hatırladığını)
• Bireyler öğrenme sürecine aktif bir şekilde katılır. Dolayısıyla öğrenme açıklamaya çalışır.
mekanik değil, dinamik ve insani bir süreçtir. ◦ Bilgisayar-insan zihni
• Öğrenme, daha önce öğrenilen bilgiyle yeni bilgiyi ilişkilendirme
sürecidir.

ORGANİZMA
UYARICI (Bilişsel TEPKİ
Süreçler)
3 4

Bilgiyi İşleme Kuramı

YÜRÜTÜCÜ KONTROL BEKLENTİLER Bilgiyi İşleme Kuramı
ÇIKTI
V Tepki
E 1.
Süreci
R
İ
ZİHİNSEL
C TEKRAR
Ç İ
L
E
R
E D
Uyarıcılar
V U
A Y Kısa
Zihinsel tekrar
R L
I U Süreli Uzun
C S Bellek
E I
L A Kodlama Süreli
A (İşleyen Bellek
R L
Uyarıcılar, (Duyu
KAYIT Bellek) Hatırlama
(Fiziksel
Organları)
Dikkat ve
Girdiler) Seçici Algı 5 6

BİLGİ İŞLEME KURAMI MODELİ (Atkinson & Shiffren)

1
 1.01.2021

Bilgiyi İşleme Kuramı Bilgiyi İşleme Kuramı

2. a. Duyusal Kayıt (Duyusal Bellek)
Bilişsel Süreçler
◦ Çevreden gelen uyarıcılar duyu organları yolu ile
• Dikkat duyusal kayıta gelirler.

• Algı
◦ Duyusal kayıtın kapasitesi çok geniş olmasına karşın
• Açık ve Örtük Tekrar bilginin kalış süresi çok kısadır (1-3 saniye).
• Kodlama
• Geri Getirme ve Unutma ◦ Ancak DİKKAT ve ALGI süreçleri ile bu bilginin bir
kısmı alınır ve kısa süreli belleğe gönderilir.
• Yürütücü Biliş
7 8

Bilgiyi İşleme Kuramı Bilgiyi İşleme Kuramı

Dikkat Algı

◦ Öğrenme, dikkat etme süreciyle başlar. • Duyusal bilginin yorumlanması ya da

anlamlandırılması işlemidir.
◦ Uyarıcıya yönelmedir.

• Büyük ölçüde geçmiş yaşantılara

◦ Hangi bilginin kısa süreli belleğe geçip
geçmeyeceğini belirler. Bilgiyi işleme süreci dikkat
dayalıdır.
ile başlar.
• Algıyı etkileyen bir başka etken de
9
beklentilerdir. 10

Bilgiyi İşleme Kuramı Bilgiyi İşleme Kuramı

b. Kısa Süreli Bellek / İşleyen Bellek Açık ve Örtük Tekrar

• Duyusal kayıttan dikkat ve algı süreçleri sonunda ayrılan

bilgi, sistemin ikinci öğesi olan kısa süreli belleğe geçer.
• Kısa süreli belleğin hem bilgi tutma süresi, hem de
kapasitesi sınırlıdır. Kapasitesinin 7±2 birim bilgiden ibaret
olduğu üzerinde uzmanlar hemfikirdir. Süresi 30 sn.den
azdır.
• Gruplama > tel no, tc kimlik no vb.
• Bilgi yeterli sıklıkta tekrarlanırsa uzun
süreli belleğe geçer.
• Tekrar iki biçimde; sesli ve zihinde
yapılır. Tekrar sürecinde bireyin rolü
önemlidir.

• Duyusal bellek (kayıt) ile uzun süreli bellek arasında • Aralıklı tekrar sürekli tekrardan daha
11 12
bilginin uğrak yeridir. etkilidir.

2
 1.01.2021

Bilgiyi İşleme Kuramı Bilgiyi İşleme Kuramı

Kodlama c. Uzun Süreli Bellek

• Uzun süreli bellekte var olan bilgi ile • Özellikle iyi öğrenilmiş bilgiyi, uzun süre saklayan
kısa süreli bellekteki bilginin kısımdır.
ilişkilendirilerek transfer edilmesidir.
• Uzun süreli bellekte bilgiyi, istenilen uzunlukta ve
miktarda depolanır ve asla unutulmaz.
• Bilgiler arasında anlamlı bağlantılar,
ilişkiler • Uzun süreli bellekte bilgiler kaybolmaz, ancak bilgi,
uygun biçimde kodlanmamış ve uygun yere
yerleştirilmemişse, geri getirmede zorluklarla
• Örneğin, yeni bilginin gelmesiyle var karşılaşılır.
olan şemaların değiştirilmesi vb. 13 14

Bilgiyi İşleme Kuramı Bilgiyi İşleme Kuramı

Geri Getirme ve Unutma
Uzun Süreli Bellek • Geri getirme, uzun süreli bellekten bilginin
aranıp bulunarak etkin duruma getirilmesidir.
◦ Anısal Bellek «Kodlama, ortam, duyular»
◦ Yaşamımız süresince başımızdan geçen olaylar, şakalar, dedikodular, kısaca
kişisel yaşantılar ve anılar burada depolanır. • Unutma, geri getirmede başarısızlıktır.

◦ İşlemsel Bellek
• Öğrenme sürecinde ön bilginin geri
◦ Herhangi bir şeyin nasıl yapılacağı ile ilgili bilgiler ve işlemler depolanır.
Örneğin, kek yapmak, araba sürmek, yüzmek vb.
getirilmesi öğrenme düzeyini etkiler. Çünkü
yeni bilgiler ön bilgi ile ilişkilendirilirse anlamlı
hale gelir.
◦ Anlamsal Bellek
◦ Konu alanlarının kavramları, olguları, genellemeleri, kuralları depolanır.
Örneğin, öğrenme psikolojisinin tanımı, kapsamı vb. • Kullanılmayan bilgi ve karışan bilgi (ileriye-
15 geriye ket vurma) unutulur. 16

Bilgiyi İşleme Kuramı Bilgiyi İşleme Kuramı

Yürütücü Biliş Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere Öneriler

• Yürütücü kontrol bireyin tüm biliş süreçlerini denetleyen
sisteme verilen adıdır.
• Öğrenme gerçekleşmezse yürütücü biliş bireye kendi
öğrenme durumlarıyla ilgili geri bildirim vermesi ve bu sayede
bireye gerektiğinde değişiklikler yapma olanağı sağlar.
• Yürütücü biliş, duruma uygun doğru süreçleri işe koşar.
Özetleme, şematize etme, düzenleme gibi.
• Yürütücü kontrol, bilginin nasıl organize edileceği, 17
sınıflandırılacağı ve yorumlanacağına rehberlik eder.
• Anlatım sırasında önemli konulara dikkat çekilmeli,
• Farklı ifadelerle ve ses tonundaki değişmelerle öğrencinin dikkati
korunmalı,
• bilgiler birbirlerine eklemeli ve hiyerarşik bir sıra ile sunulmalı,
• Bilgiler anlamlı bütünler halinde sunulmalı,
• Bilgiler eski öğrenilen bilgilerle ilişkilendirilmeli,
• Edinilen bilginin içinde bulunduğu durum ve bağlamla beraber
kaydedilmesi,
• Tekrarlara yer verilmeli
18

3
 1.01.2021

Değerlendirme Soruları Değerlendirme Soruları

19 20

Değerlendirme Soruları Değerlendirme Soruları

◦ a. Anlamsal bellek
◦ b. Anısal bellek
◦ c. İşlemsel bellek
◦ d. Duyusal kayıt
◦ e. Kısa süreli bellek

21 22