Economische Monitor Tilburg 2005

Economische monitor Tilburg
2005
Economische monitor Tilburg
2005
Gemeente Tilburg
Dienst Beleidsontwikkeling
Team Onderzoek & Informatie
Maureen van Beers
mei 2005
Samenvatting en conclusies
Dit rapport bevat informatie over de economische ontwikkeling in Tilburg sinds 1997, en in het bijzonder
over de ontwikkeling van de bedrijvigheid in Tilburg. In het kort worden ook de bevolkingsontwikkeling en
de arbeidsmarktsituatie geschetst om het beeld compleet te maken. De ontwikkelingen in Tilburg worden
zoveel mogelijk afgezet tegen de andere B5-steden (Eindhoven, Helmond, Breda en ’s-Hertogenbosch). De
informatie in deze rapportage kan gebruikt worden bij de economische beleidsvorming. Dit rapport wordt
één keer in de twee jaar geactualiseerd.
Bevolking groeit nog steeds

De bevolking groeit nog steeds, al is het minder snel. Op 1 januari 2005 had Tilburg 199.065 inwoners, en
dat zijn er 268 meer dan op 1 januari 2004. De 200.000ste inwoner is nog niet gehaald. Naar alle
waarschijnlijkheid zal dit aantal eind 2005 bereikt worden. In alle grote Brabantse steden ligt de groei van
de bevolking tussen 1997 en 2005 boven de gemiddelde groei voor de provincie. Van de Brabantse steden
is Tilburg (8,8%), na Helmond (12,8%), de stad waar de bevolking het sterkst is gegroeid sinds 1997. Ook de
beroepsbevolking blijft naar verwachting voorlopig nog groeien in de Brabantse steden.
Tilburg heeft laagste werkloosheidspercentage van de B5

Vanaf de zomer van 2001 neemt het aantal Niet-Werkende Werkzoekenden (NWW’ers) die staan
ingeschreven bij de Centra voor Werk en Inkomen (CWI’s) toe. Dit is niet specifiek voor Tilburg, maar een
landelijke tendens. In het kalenderjaar 2004 is het aantal bij het CWI geschreven NWW’ers verder gestegen
in heel Nederland. In Tilburg (+7,7%), en Helmond (+23,4%) was de groei in 2004 sterker dan gemiddeld in
de B5 (+5,8%). In Eindhoven is de stijging van het aantal NWW’ers in 2004 (+1,5%) onder het gemiddelde
voor de B5 gebleven, terwijl in ’s-Hertogenbosch het aantal NWW’ers tussen 1 januari 2004 en 1 januari
2005 zelfs iets is gedaald (-0,9%).
Ondanks de relatief sterke stijging van het aantal NWW’ers (werklozen) in Tilburg in 2004 ten opzichte van
de andere Brabantse steden heeft Tilburg nog steeds het laagste werkloosheidspercentage. Tilburg heeft
met 9,6% op dit moment een lager aantal NWW’ers als percentage van de beroepsbevolking dan de andere
Brabantse steden (’s-Hertogenbosch 9,8%, Breda 11,2%, Eindhoven 12,4% en Helmond 14,8%). Het landelijk
gemiddelde NWW-percentage komt op 1 januari 2005 uit op 9,1%.
Tilburgse werkgelegenheid groeit in 2004 − tegen de landelijke trend in

De werkgelegenheid in Tilburg neemt nog steeds toe. De wat minder gunstige economische situatie leidt
dus nog altijd niet tot een daling van de werkgelegenheid, maar de werkgelegenheid groeit wel minder hard
dan voorheen. Tussen medio 2003 en medio 2004 is het aantal arbeidsplaatsen in Tilburg nog maar met
ongeveer 750 toegenomen tot ruim 100.000, oftewel een stijging van 0,7%. Daarmee is Tilburg wel één van
de weinige grote steden die de werkgelegenheid in 2004 nog heeft zien groeien. In heel Nederland is de
werkgelegenheid in 2004 met 0,3% gedaald. Onder de twintig gemeenten met de meeste werkgelegenheid
zijn er maar vier waar de werkgelegenheid in 2004 sterker is gegroeid dan in Tilburg. Van de Brabantse
steden is alleen in Eindhoven (+2,2%) de werkgelegenheid in 2004 sterker gegroeid dan in Tilburg.
Onderwijs en zorg relatief sterk in Tilburg; zakelijke dienstverlening relatief zwak

De verklaring voor de ontwikkelingen in de Tilburgse werkgelegenheid is gelegen in de sectorstructuur.
Tilburg heeft relatief weinig conjunctuurgevoelige werkgelegenheid, waardoor de werkgelegenheid ten
tijde van een economische neergang niet zo snel daalt. De keerzijde hiervan is echter dat de werkgelegen-
heid ook niet zo snel zal groeien als het economisch gezien weer voorspoedig gaat. Sterke sectoren in
Tilburg in vergelijking tot de andere Brabantse steden zijn − zowel wat betreft het aantal vestigingen als
het aantal werkzame personen − de minder conjunctuurgevoelige sectoren “onderwijs” en “gezondheids- &
welzijnszorg”. In vergelijking tot de andere Brabantse steden heeft Tilburg ook relatief veel banen in
“vervoer & communicatie” en “financiële instellingen”, maar relatief weinig vestigingen. De zakelijke dienst-
verlening in Tilburg is relatief zwak, zowel het aantal vestigingen als het aandeel van deze sector in de
werkgelegenheid is relatief laag in vergelijking tot de andere Brabantse steden.
Economische monitor Tilburg 2005 Team Onderzoek & Informatie

Overige karakteristieken van de Tilburgse bedrijvigheid:
- Sinds 2003 is de gezondheids- & welzijnszorg de grootste werkgelegenheidsverschaffer in Tilburg. In
2004 is het aandeel van de gezondheids- & welzijnszorg in de totale werkgelegenheid 18,0%, gevolgd
door industrie (16,9%) en handel & reparatie (15,5%).
- Medio 2004 waren er in Tilburg 55 bedrijven met een buitenlandse moedermaatschappij waar in totaal
ongeveer 9.000 mensen werken.
- Tilburg kent 8 grotere bedrijventerreinen waar tezamen ongeveer een derde deel van de werkgelegen-
heid gehuisvest is. De 28 zogenoemde binnenwijkse bedrijventerreinen (veelal beperkte concentraties
van bedrijvigheid binnen woonwijken) zijn goed voor circa 4% van de werkgelegenheid.
- Van alle Tilburgse vestigingen behoort ruim 80% tot het kleinbedrijf (< 10 banen);
Relatief veel starters in Tilburg

Als het aantal startende ondernemingen in 2003 worden afgezet tegen het totaal aantal vestigingen in een
stad dan blijkt Tilburg (7,3%) medio 2003 na Helmond (8,0%) het hoogste percentage starters te hebben.
Daarna volgen Breda (6,0%), ’s-Hertogenbosch (5,4%) en ten slotte Eindhoven (4,7%). Toch is het aantal
starters in absolute aantallen de laatste jaren enigszins gedaald in Tilburg.
Net als het aantal startende ondernemingen kan ook het aantal uitgesproken faillissementen van bedrijven
of instellingen worden afgezet tegen het totaal aantal vestigingen in een stad. Door het relatief geringe
aantal faillissementen in verhouding tot het totaal aantal vestigingen, zijn de verschillen klein tussen de
grote Brabantse steden, variërend van 9 tot 13 uitgesproken faillissementen per 1.000 bedrijven of
instellingen. Hoewel de aantallen dus relatief gering zien, vertoont het aantal uitgesproken faillissementen
van bedrijven of instellingen in alle Brabantse steden vanaf 2000 wel een stijgende lijn. De minder
gunstige economische situatie van de afgelopen jaren resulteert dus ook in meer faillissementen.
Dieptepunt in gronduitgifte op bedrijventerreinen in Tilburg lijkt voorbij

Van de Brabantse grote steden heeft Breda tussen 1999 en 2003 de meeste grond uitgegeven op bedrijven-
terreinen: in totaal ruim 93 ha. en dat is gemiddeld 19 ha. per jaar. Tilburg, Eindhoven en Helmond blijven
met gemiddeld tussen de 14 en 16 ha. uitgegeven grond per jaar niet veel achter bij Breda. ’s-Hertogen-
bosch blijft met een gemiddelde uitgifte van 3 ha. per jaar wel duidelijk achter bij de andere vier.
Opvallend in Tilburg is dat sinds 2002 de uitgifte van bedrijventerreinen sterk is teruggevallen. De belang-
rijkste verklaring hiervoor is dat er nog maar weinig grond direct beschikbaar was voor uitgifte. De
gemeente is druk bezig nieuwe terreinen voor uitgifte gereed te maken. Zo is er een nieuw bedrijventerrein
in ontwikkeling langs de A 58 (Tradepark 58) waarvoor de gronduitgifte naar verwachting eind 2005 start.
Op 1 januari 2005 is in Tilburg 24 ha. bedrijventerrein direct uitgeefbaar. Omdat in 2004 bijna 5 ha. is
uitgegeven, was in Tilburg op 1 januari 2004 dus nog 29 ha. direct beschikbaar voor uitgifte. Daarmee had
Tilburg op 1 januari 2004 meer direct uitgeefbare grond op bedrijventerreinen dan ‘s-Hertogenbosch (14
ha.) maar minder dan de andere Brabantse steden: Breda (63 ha.), Eindhoven (38 ha.) en Helmond (41 ha.).
Voorraad kantoorruimte in Tilburg onder landelijk gemiddelde

Tilburg staat niet bekend als kantorenstad, en de cijfers bevestigen dat. Het aantal m2 kantoor per inwoner
ligt in Tilburg onder het landelijk gemiddelde en onder de meeste andere Brabantse steden. Het aandeel
van de huursector in de kantorenvoorraad in Tilburg (35% begin 2004) ligt ook lager dan in de andere
Brabantse steden (52% tot 57%). Dit heeft vooral te maken met de dominante positie van een aantal
eigenaar/gebruikers in Tilburg (vooral Interpolis en de CZ groep). Er wordt relatief weinig op risico
gebouwd. In minder goede economische tijden is dit een voordeel, omdat er dan minder snel leegstand zal
ontstaan. Maar wanneer de vraag naar kantoorruimte hoog is kan dit als een nadeel worden gezien, omdat
de direct beschikbare voorraad beperkt zal zijn. Een groot deel van de Tilburgse voorraad kantoorruimte is
te vinden in het centrum (44%). Dit is duidelijk hoger dan het landelijk gemiddelde (30%), terwijl Tilburg
juist een minder dan gemiddelde voorraad kantoorruimte heeft op kantoorlocaties (15% ten opzichte van
32% landelijk). Op de korte termijn zijn er in Tilburg in vergelijking tot de andere Brabantse steden ook
relatief weinig mogelijkheden om kantoorruimte te realiseren op kantoorlocaties.

Verkoopvloeroppervlak detailhandel in Tilburgse hoofdwinkelgebied relatief klein
De detailhandel heeft in Tilburg eind 2004 in totaal 1.164 verkooppunten met ongeveer 283.600 m2
verkoopvloeroppervlak. Ongeveer 69.000 m2 hiervan ligt in het hoofdwinkelgebied verdeeld over 323
verkooppunten. Tilburg heeft in het hoofdwinkelgebied in vergelijking tot de andere binnensteden een
relatief hoog gemiddeld verkoopvloeroppervlak per verkooppunt (alleen Eindhoven komt hoger uit). Maar
verder heeft het hoofdwinkelgebied in Tilburg een relatief beperkt aantal verkooppunten zeker gezien het
aantal inwoners en de totale oppervlakte van het hoofdwinkelgebied is ook relatief klein in vergelijking tot
de andere Brabantse steden. Met de ontwikkeling van het Pieter Vreedeplein kan hier wellicht verandering
in komen.

Inhoudsopgave:
pagina
1. Bevolkingsstructuur 1
1.1 Inleiding 1
1.2 Bevolkingsontwikkeling in Tilburg in de afgelopen jaren 1
1.3 (Beroeps)bevolkingsontwikkeling in Tilburg in vergelijking tot de andere 2

Brabantse steden
2. Arbeidsmarktsituatie 5
2.1 Ontwikkeling van de werkloosheid in Tilburg in de afgelopen jaren 5
2.2 Ontwikkeling van de werkloosheid in Tilburg in vergelijking tot de andere 6

Brabantse steden
2.3 Bij het CWI ingediende vacatures in Tilburg en de andere Brabantse steden 7
3. Bedrijvigheid 9
3.1 Aantal vestigingen en de werkgelegenheidsontwikkeling in Tilburg in de 9

afgelopen jaren
3.2 Aantal vestigingen en de werkgelegenheidsontwikkeling in Tilburg 13

in vergelijking tot de andere Brabantse steden
3.3 Aantal vestigingen en de werkgelegenheidsontwikkeling op de Tilburgse 15

bedrijventerreinen
4. Bedrijvendynamiek 19
5. Bedrijfshuisvesting 23
5.1 Bedrijventerreinen - uitgifte en beschikbare locaties 23
5.2 Kantorenlocaties 26
5.3 Detailhandelslocaties 28
Bijlage

1. Bevolkingsstructuur
1.1 Inleiding
Deze rapportage is bedoeld ter informatie over de economische ontwikkeling in Tilburg, in het bijzonder
de ontwikkeling van de bedrijvigheid in Tilburg. Alvorens de bedrijvigheid, de bedrijvendynamiek en de
bedrijfshuisvesting te bespreken in de hoofdstukken 3 tot en met 5 worden in dit hoofdstuk en hoofdstuk
2 achtereenvolgens kort de bevolkingsstructuur en de arbeidsmarktsituatie geschetst om het beeld
compleet te maken. De ontwikkelingen in Tilburg worden steeds afgezet tegen de andere vier grote
Brabantse steden (Eindhoven, Helmond, Breda en ’s-Hertogenbosch).
1.2 Bevolkingsontwikkeling in Tilburg in de afgelopen jaren
In de periode 1997-2005 (peildatum 1 januari) is het aantal inwoners van de gemeente Tilburg met ruim
16.000 personen toegenomen. Het inwonertal steeg van 182.998 personen op 1 januari 1997 naar 199.065
op 1 januari 2005. Door de toename van de bevolking is ook de bevolkingsdichtheid gestegen van 15,4
inwoners per hectare in 1997 tot 16,8 inwoners per hectare in 2005 (zie de tabel hieronder).
In de tabel is verder de verdeling van de bevolking van Tilburg naar geslacht en leeftijd opgenomen. De
verdeling naar geslacht wijkt niet af van het landelijke beeld; er zijn over de gehele periode iets meer
vrouwelijke dan mannelijke inwoners. Voor de verdeling naar leeftijd is een indeling gemaakt in drie
categorieën: 0 - 14 jarigen, 15 - 64 jarigen en 65+’ers. De bevolking tussen de 15 - 64 jaar wordt ook wel de
potentiële beroepsbevolking genoemd. Tussen 1997 en 2001 is het aandeel van de 15 - 64 jarigen en van
de 65+’ers iets gedaald in Tilburg, en het percentage 0 - 14 jarigen duidelijk gestegen. Sinds 2002 zien we
dat het aandeel van de 15 - 64 jarigen in de bevolking niet meer is veranderd, en dat sindsdien het aandeel
van 0 - 14 jarigen weer terugloopt (ontgroening) en het aandeel van de 65+’ers stijgt (vergrijzing).
Bevolkingsomvang Tilburg naar geslacht en leeftijd (%) 1997-2005*

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Geslacht:
Mannen 49,4% 49,3% 49,4% 49,4% 49,4% 49,4% 49,4% 49,4% 49,4%
Vrouwen 50,6% 50,7% 50,6% 50,6% 50,6% 50,6% 50,6% 50,6% 50,6%
Leeftijd:
0 - 14 jaar 16,8% 17,0% 17,3% 17,5% 17,7% 17,7% 17,6% 17,5% 17,3%
15 - 64 jaar 70,5% 70,3% 70,1% 70,0% 69,8% 69,9% 69,9% 69,9% 69,9%
65+ 12,7% 12,7% 12,5% 12,5% 12,4% 12,4% 12,6% 12,6% 12,8%
Bevolking 182.998 185.778 190.536 193.080 195.825 197.351 197.958 198.797 199.065
Bevolkings- 15,4 15,6 16,0 16,2 16,5 16,6 16,7 16,7 16,8
dichtheid**
Bron: Gemeentelijke Basis Administratie (GBA); bewerking O&I
* De gegevens zijn inclusief Berkel-Enschot en Udenhout; peildatum: 1 januari
** Aantal inwoners per hectare.
Bevolkingsontwikkeling Tilburg 1997-2005 (1 januari)

Aantallen
200.000
196.000
192.000
188.000
184.000
180.000
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Jaar
1
1.3 (Beroeps)bevolkingsontwikkeling in Tilburg in vergelijking tot de andere Brabantse steden
De onderstaande tabel toont de bevolkingsontwikkeling in Tilburg in vergelijking tot de andere grote

Brabantse steden en de provincie Noord-Brabant. Weergegeven is de bevolkingsomvang vanaf 1997.
Sindsdien zijn alle herindelingen in de Brabantse steden achter de rug. In alle grote Brabantse steden ligt
de groei van de bevolking tussen 1997 en 2005 boven de gemiddelde groei voor de provincie. Van de
Brabantse steden is Tilburg (8,8%), na Helmond (12,8%), de stad waar de bevolking het sterkst is gegroeid
sinds 1997.
Bevolkingsontwikkeling van de vijf grootste Brabantse steden en Noord-Brabant als geheel

1997-2005*
1997 1999 2001 2002 2003 2004 2005**
% groei
1997-2005
Tilburg 182.998 190.536 195.825 197.351 197.958 198.797 199.065 8,8
Breda 156.364 159.042 162.308 163.427 164.397 166.035 167.908 7,4
’s-Hertogenbosch 126.516 128.009 130.477 131.697 132.501 133.511 134.009 5,9
Eindhoven 197.766 199.877 203.397 204.776 206.118 207.870 208.573 5,5
Helmond 75.984 79.340 80.932 82.853 84.233 85.127 85.675 12,8
Noord-Brabant 2.304.094 2.337.709 2.375.116 2.391.123 2.400.198 2.406.994 2.410.649 4,6
Bron: Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) voor Tilburg, CBS voor de andere gemeenten en de provincie;
bewerking O&I
* Peildatum: 1 januari
** De cijfers van het CBS zijn voorlopig
Bevolkingsomvang van de vijf grootste Brabantse steden en Noord-Brabant als geheel naar
leeftijd (%) op 1 januari 2005*
0 - 14 jaar 15 - 64 jaar 65+ Totaal aantal
Tilburg 17,3% 69,9% 12,8% 199.065
Breda 17,6% 67,5% 14,9% 167.908
’s-Hertogenbosch 17,5% 69,6% 13,0% 134.009
Eindhoven 15,9% 68,8% 15,3% 208.573
Helmond 19,8% 68,2% 12,0% 85.675
Noord-Brabant 18,4% 67,7% 13,9% 2.410.649
Bron: Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) voor Tilburg, CBS voor de andere gemeenten en de provincie;
bewerking O&I
* De cijfers van het CBS zijn voorlopig.
De bevolking in de verschillende steden op 1 januari 2005 is in de tabel hierboven uitgesplitst naar

leeftijdscategorie. In Tilburg is bijna 70% van bevolking tussen de 15 en 64 jaar, en dat is iets meer dan in
de andere steden. Het potentieel aan arbeidskrachten is in Tilburg dus iets groter dan in de andere steden.
Helmond heeft naar verhouding de meeste 0 - 14 jarigen (19,8%), en Eindhoven de meeste 65+’ers (15,3%).
De 15 - 64 jarigen in de bovenstaande tabel vormen de potentiële beroepsbevolking van een stad, maar niet
iedereen tussen de 15 en 64 jaar werkt of wil ook daadwerkelijk werken. Degenen die tenminste 12 uur per
week werken of bereid zijn te gaan werken vormen tezamen de feitelijke beroepsbevolking van een stad.
ETIN Adviseurs maakt berekeningen voor de beroepsbevolking op gemeenteniveau. Zij doen dit omdat het
CBS vaak laat is met de publicatie van nieuwe beroepsbevolkinggegevens die bovendien op gemeentelijk
niveau vaak niet erg nauwkeurig blijken te zijn. ETIN Adviseurs maakt ook ramingen voor de verwachte
beroepsbevolking in de toekomst.
Berekende beroepsbevolking in de vijf grootste Brabantse steden en Noord-Brabant als geheel,

1997-2015*
1997 2000 2003 2004 2005 2010 2015
Tilburg 79.800 87.200 92.000 92.800 94.100 102.900 109.400
Breda 71.400 75.900 79.600 80.500 81.800 89.400 94.500
’s-Hertogenbosch 58.300 61.700 64.900 65.300 65.500 68.300 71.100
Eindhoven 86.000 91.100 97.000 98.000 99.100 106.300 111.600
Helmond 33.500 36.200 39.100 39.300 39.600 42.100 44.800
Noord-Brabant 1.036.200 1.084.500 1.126.200 1.131.300 1.144.000 1.215.800 1.254.700
Bron: CBS, bewerking ETIN Adviseurs, 2004
* Berekening gemaakt in 2004; het betreft jaargemiddelden.
2
In de tabel hiervoor zijn de berekeningen voor de beroepsbevolking in de grote Brabantse steden en de
provincie Noord-Brabant opgenomen. Hieruit blijkt dat de beroepsbevolking naar verwachting voorlopig
nog blijft groeien in de steden en Noord-Brabant als geheel.
Als de beroepsbevolking van 2004 wordt afgezet tegen de totale bevolking eind 2004 dan blijkt dat Tilburg
met 46,6% een hoger aandeel van de beroepsbevolking in de totale bevolking heeft dan Helmond (45,9%),
maar een lager percentage dan ’s-Hertogenbosch (48,7%), Breda (47,9%) en Eindhoven (47,0%).
3
4
2. Arbeidsmarktsituatie
2.1 Ontwikkeling van de werkloosheid in Tilburg in de afgelopen jaren
De Centra voor Werk en Inkomen (CWI’s) beschikken in hun bestanden over aantallen “Niet-werkende
werkzoekenden (NWW’ers)”. Deze definitie van werkloze personen is aanmerkelijk ruimer dan de definitie
van “Geregistreerde werklozen (GWL)” die het CBS hanteert bij de presentatie van (landelijke) aantallen
werklozen. Het CBS beschikt wel over enige gegevens omtrent het aantal “Geregistreerde werklozen” in
Tilburg, maar deze zijn helaas niet erg recent en bovendien is er geen verdere uitsplitsing beschikbaar naar
geslacht, leeftijd, werkloosheidsduur e.d. De NWW-gegevens zijn wel recent en bovendien is het mogelijk
een uitsplitsing te maken naar een aantal kenmerken van de werklozen. In de tabel is het totaal aantal
NWW’ers in Tilburg opgenomen vanaf 1997 tot en met 2005 (peildatum 1 januari). Verder is het aantal
NWW’ers uitgesplitst naar opleidingsniveau en leeftijdsgroep.
Werkloze personen* Tilburg naar opleidingsniveau en leeftijdscategorie (%) 1997-2005

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Opleidingsniveau:
Vbo/Mavo of lager 59,4% 60,6% 63,6% 64,5% 64,2% 61,9% 60,0% 48,0% 45,4%
Mbo/Havo/Vwo 21,8% 22,4% 22,6% 22,0% 22,2% 24,9% 27,2% 34,1% 37,1%
Hbo of hoger 17,1% 16,0% 13,6% 13,3% 13,5% 13,1% 12,8% 17,6% 17,4%
Onbekend 1,6% 1,1% 0,3% 0,1% 0,0% 0,0% 0,0% 0,3% 0,1%
Leeftijd:
15 – 23 jaar 12,1% 11,2% 10,3% 9,7% 9,5% 9,9% 10,9% 10,3% 9,7%
24 – 29 jaar 22,3% 21,1% 18,8% 15,9% 13,6% 12,7% 12,8% 12,7% 12,7%
30 – 39 jaar 28,7% 29,5% 30,6% 30,6% 29,9% 29,8% 28,8% 28,6% 28,2%
40 – 49 jaar 22,2% 21,8% 22,5% 23,8% 24,0% 23,1% 23,3% 23,4% 24,4%
50 – 57,4 jaar 13,5% 15,1% 16,2% 17,0% 17,2% 16,6% 14,6% 14,4% 15,4%
>= 57,5 jaar 1,2% 1,4% 1,6% 2,9% 5,8% 7,9% 9,5% 10,5% 9,7%
Totaal aantal 11.325 9.484 7.932 6.619 5.985 6.095 7.466 8.259 8.899
Bron: RBA Midden en West Brabant, m.i.v. april 2002 CWI District Zuidoost-Nederland, m.i.v. januari 2004
www.cwinet.nl; bewerking O&I
* Definitie: Niet-Werkende Werkzoekenden (NWW); dit zijn bij het RBA/CWI ingeschreven werkzoekenden die niet of
minder dan 12 uur per week werken en beschikbaar zijn voor tenminste 12 uur per week; peildatum: 1 januari
Aantal werklozen (NWW'ers) in Tilburg per kwartaal, 1997-2005

12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0
1 jan. 1997
1 jan. 1998
1 jan. 1999
1 jan. 2000
1 jan. 2001
1 jan. 2002
1 jan. 2003
1 jan. 2004
1 jan. 2005
Tussen begin 1997 en medio 2001 is de werkloosheid sterk gedaald in Tilburg, maar sindsdien is deze
daling weer grotendeels tenietgedaan, zoals blijkt uit de figuur hiervoor. Dit is niet specifiek voor Tilburg.
De ontwikkelingen in de andere Brabantse steden, zowel als de landelijke werkloosheidsontwikkeling, laten
een zelfde tendens zien. In het najaar van 2001 komen de minder gunstige ontwikkelingen ten aanzien van
5
de economische groei van de laatste tijd voor het eerst tot uitdrukking in duidelijk gestegen aantallen
NWW’ers. Door de economische teruggang daalde de groei van de werkgelegenheid en daarmee de
vacaturemarkt. Daardoor heeft de arbeidsmarkt in 2001 de instroom van schoolverlaters in de
zomerperiode niet volledig kunnen absorberen. In samenhang met de uitstoot van werknemers door het
bedrijfsleven heeft dit geleid tot een toename van het aantal Niet-Werkende Werkzoekenden vanaf de
zomer van 2001. Ook in 2004 is het aantal werklozen weer verder gestegen. Op 1 januari 2005 telde
Tilburg 8.900 NWW’ers.
Opvallend is verder dat de laatste twee jaren het aandeel lager opgeleiden werklozen (Vbo/Mavo of lager) is
afgenomen van ruim 60% tot ongeveer 45% op 1 januari 2005, en het aantal hoger opgeleiden is
toegenomen. Door de minder gunstige economische situatie van de afgelopen jaren vinden nu dus ook de
wat hoger opgeleiden steeds moeilijker een baan.
Tussen 1997 en 2001 is met name het aandeel NWW’ers van 24 tot en met 29 jaar sterk afgenomen.
Kennelijk heeft vooral deze groep jongeren geprofiteerd van de toegenomen vraag naar arbeid in die jaren.
De laatste jaren is het aandeel van deze leeftijdsgroep constant gebleven. Ook het aandeel van de andere
leeftijdsgroepen is de laatste jaren niet veel veranderd. Kennelijk hebben alle leeftijden ongeveer evenveel
last gehad van de mindere gunstige economische situatie van de afgelopen jaren. Alleen het aandeel
ouderen vanaf van 57,5 jaar neemt de laatste jaren wel zichtbaar toe. De vergrijzing wordt dus ook steeds
meer zichtbaar in het bemiddelingsbestand (zie de tabel hiervoor).
2.2 Ontwikkeling van de werkloosheid in Tilburg in vergelijking tot de andere Brabantse steden
De dalende tendens van het aantal bij het CWI ingeschreven NWW’ers is sinds medio 2001 dus voorbij.
Gedurende het afgelopen jaar is het aantal bij het CWI geschreven NWW’ers verder gestegen in heel
Nederland. De stijging wordt wel minder, maar het gaat nog steeds niet erg goed op de arbeidsmarkt. De
economie herstelt kwakkelend. In Tilburg (+7,7%) en Helmond (+23,4%) is het aantal NWW’ers tussen 1
januari 2004 en 1 januari 2005 sterker gegroeid dan gemiddeld in de B5 (+5,8%). In Eindhoven is de
stijging van het aantal NWW’ers het afgelopen jaar (+1,5%) duidelijk lager dan het gemiddelde voor de B5,
terwijl in ’s-Hertogenbosch het aantal NWW’ers tussen 1 januari 2004 en 1 januari 2005 zelfs iets is
gedaald (-0,9%).
Aantal werkloze personen* in de vijf grootste Brabantse steden en Nederland 1997-2005

1997 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 ** %
mutatie
2004-‘05
Tilburg 11.325 7.932 6.619 5.985 6.095 7.466 8.259 8.899 (9,6%) 7,7
Breda 8.936 6.349 5.430 5.156 5.018 6.129 8.535 9.000 (11,2%) 5,4
’s-Hertogenb. 8.223 5.584 4.654 4.129 4.856 5.597 6.446 6.387 (9,8%) -0,9
Eindhoven 13.163 9.369 7.889 6.341 7.511 9.827 11.978 12.163 (12,4%) 1,5
Helmond 5.396 4.420 3.774 3.347 3.835 3.851 4.709 5.811 (14,8%) 23,4
B5 47.043 33.654 28.366 24.958 27.315 32.870 39.927 42.260 (11,2%) 5,8
Nederland 860.255 651.231 548.001 487.245 488.428 547.342 678.545 692.210 (9,1%) 2,0
Bron: RBA Midden en West Brabant, m.i.v. april 2002 CWI District Zuidoost-Nederland m.i.v. januari 2004
www.cwinet.nl; bewerking O&I
* Definitie: Niet-Werkende Werkzoekenden (NWW); dit zijn bij het RBA/CWI ingeschreven werkzoekenden die niet of
minder dan 12 uur per week werken en beschikbaar zijn voor tenminste 12 uur per week; peildatum: 1 januari
** Tussen haken is weergegeven het aantal NWW’ers per 1 januari 2005 als percentage van de beroepsbevolking
2004 (zoals opgenomen in paragraaf 1.3 hiervoor); dit wordt het NWW-percentage genoemd.
Ondanks de relatief sterke stijging van de werkloosheid in Tilburg in het afgelopen jaar ten opzichte van
de andere Brabantse steden heeft Tilburg nog steeds het laagste werkloosheidspercentage. Als het aantal
NWW’ers per 1 januari 2005 wordt afgezet tegen de beroepsbevolking van de verschillende gemeentes, dan
blijkt dat Tilburg met 9,6% op dit moment een lager aantal NWW’ers als percentage van de beroeps-
bevolking heeft dan de andere grote Brabantse steden (’s-Hertogenbosch 9,8%, Breda 11,2%, Eindhoven
12,4% en Helmond 14,8%). Het verschil met ‘s-Hertogenbosch is wel nog maar klein. Het landelijk
gemiddelde NWW-percentage komt op 1 januari 2005 uit op 9,1%.
6
Als Tilburg wordt vergeleken met de andere Brabantse steden wat betreft het opleidingsniveau van de
werklozen en de leeftijdscategorie, dan blijkt dat Tilburg begin 2005 relatief veel NWW’ers met een
Mbo/Havo/Vwo opleiding heeft (37,1%). Helmond heeft relatief de meeste lager opgeleiden (55,4%) en
’s-Hertogenbosch de meeste hoger opgeleiden (19,4%). De leeftijdsverdeling van de NWW’ers toont dat
Tilburg een iets groter aandeel NWW’ers in de leeftijd van 23 t/m 39 jaar kent dan de andere steden.
Helmond heeft relatief veel jonge NWW’ers (9,2%) en Breda en ’s-Hertogenbosch hebben naar verhouding de
meeste NWWèrs ouder dan 39 jaar (respectievelijk 52,9% en 52,7%).
Werkloosheid in de B5 op 1 jan. 2005
naar opleidingsniveau (%)

Tilburg 45,5 37,1 17,4
Breda 47,9 33,4 18,7

Vbo/Mavo of lager
's-Hertogenbosch 45,9 34,7 19,4 Mbo/Havo/Vwo
Hbo/Wo
Eindhoven 52,8 28,8 18,5
Helmond 55,4 33,8 10,8

%
0 20 40 60 80 100
naar leeftijdscategorie (%)

Tilburg 7,4 43,2 49,4
Breda 7,6 39,5 52,9

Jonger dan 23 jr
's-Hertogenbosch 6,2 41,1 52,7 23 t/m 39 jr
Ouder dan 39 jaar
Eindhoven 6,1 42,0 51,8
Helmond 9,2 39,5 51,4
%
0 20 40 60 80 100
2.3 Bij het CWI ingediende vacatures in Tilburg en de andere Brabantse steden
Op de site van de gezamenlijke CWI’s (cwinet) zijn naast het aantal Niet-werkende werkzoekenden ook
vacaturecijfers per gemeente opgenomen. Het gaat uitsluitend om de vacatures die zijn aangemeld bij het
CWI. Werkgevers zijn niet verplicht een vacature bij het CWI aan te melden, en derhalve geven deze cijfers
geen compleet beeld van de vacaturemarkt. Toch geven deze gegevens wel een inzicht in de trends en
ontwikkelingen op de vacaturemarkt.
In de eerste tabel op de volgende pagina staan de bij het CWI ingediende vacatures in Tilburg uitgesplitst
naar bedrijfstak en opleidingsniveau. Per 1 november 2004 hebben de werkgevers de laatste 12 maanden
2.784 vacatures ingediend bij het CWI in Tilburg en dat zijn er 385 meer dan de voorlaatste 12 maanden.
Zoals blijkt uit de tweede tabel hierna zijn ook in de meeste andere Brabantse steden de laatste 12
maanden voor 1 november 2004 meer vacatures bij het CWI ingediend dan de voorlaatste 12 maanden. De
bedrijfstak waarin in Tilburg de meeste vacatures worden ingediend is duidelijk de zakelijke dienst-
verlening (44,7% van alle ingediende vacatures de laatste 12 maanden). De stijging van het totaal aantal
ingediende vacatures in de laatste 12 maanden ten opzichte van de voorlaatste 12 maanden komt ook bijna
volledig voor rekening van de zakelijke dienstverlening. Het opleidingsniveau is van bijna een kwart van de
vacatures niet bekend. Uit de vacatures waarvan dit wel bekend is valt op te maken dat het aandeel van de
vacatures op Mbo/Havo/Vwo-niveau is toegenomen van 29,5% de voorlaatste 12 maanden tot 35,3% de
laatste 12 maanden, terwijl het aandeel van zowel de lager als de hoger opgeleiden is afgenomen.
7
De laatste tabel op deze pagina geeft tenslotte nog enig inzicht in hoeveel van de bij het CWI ingediende
vacatures op de peildatum nog openstaan in de Brabantse steden, en welk deel daarvan moeilijk vervulbaar
is. Tilburg heeft 5,5 vacature openstaan bij het CWI per 1.000 banen, Breda zit met 4,3 openstaande
vacatures per 1.000 banen lager dan Tilburg, Eindhoven en Helmond zitten iets hoger, en ’s-Hertogenbosch
heeft met 11,3 vacatures per 1.000 banen duidelijk meer vacatures openstaan dan de andere steden. Kijken
we naar het deel van de vacatures dat moeilijk vervulbaar is (langer dan 3 maanden openstaat) dan blijkt
dat dit in Tilburg en Breda op de peildatum 16% is en dat is lager dan in de andere Brabantse steden.
Ingediende vacatures bij het CWI naar bedrijfstak en opleidingsniveau (%) in Tilburg,
peildatum 1 november 2004
Ingediende vacatures Ingediende vacatures
voorlaatste 12 mnd laatste 12 mnd
Bedrijfstak:
Zakelijke dienstverlening (incl. R&D, schoonmaak) 33,8% 44,7%
Handel & reparatie 14,6% 13,3%
Industrie 10,7% 9,6%
Gezondheids- & welzijnszorg 10,0% 7,5%
Overige dienstverlening 6,3% 5,5%
Bouwnijverheid en –installatie 5,4% 5,1%
Transport, opslag, post en telecommunicatie 5,8% 4,6%
Onderwijs 7,9% 3,9%
Horeca 3,1% 3,1%
Overig 2,4% 2,9%
Opleidingsniveau:
Vbo/Mavo of lager 37,3% 32,5%
Mbo/Havo/Vwo 29,5% 35,3%
Hbo of hoger 12,7% 9,0%
Niet bekend 20,6% 23,2%
Totaal aantal 2.399 2.784

Bron: CWI (www.cwinet.nl); bewerking O&I
Ingediende vacatures bij het CWI, Tilburg in vergelijking tot de andere Brabantse steden,
peildatum 1 november 2004
Ingediende vacatures Ingediende vacatures
voorlaatste 12 mnd laatste 12 mnd
Tilburg 2.399 2.784
Breda 2.143 2.141
’s-Hertogenbosch, 3.034 3.210
Eindhoven 1.807 3.320
Helmond 905 1.072
Bron: CWI (www.cwinet.nl); bewerking O&I
Openstaande vacatures bij het CWI ingediend in Tilburg en de andere Brabantse steden op 1
november 2004
Aantal openstaande vacatures Aantal openstaande vacatures
per 1.000 banen
Tilburg, 557 5,5
waarvan langer dan 3 maanden 16%
Breda, 383 4,3
’s-Hertogenbosch, 1.052 11,3
Eindhoven, 796 5,7
Helmond, 213 5,9
Bron: CWI (www.cwinet.nl) en Bedrijvenregisters (aantal banen); bewerking O&I
8
3. Bedrijvigheid
3.1 Aantal vestigingen en de werkgelegenheidsontwikkeling in Tilburg in de afgelopen jaren
De belangrijkste informatiebron voor gegevens over de bedrijvigheid is het zogenoemde “Bedrijvenregister

Tilburg”. Het “Bedrijvenregister Tilburg” is een bestand met informatie over het aantal personen dat werk-
zaam is bij vestigingen van bedrijven maar ook van non-profit instellingen in Tilburg (met uitzondering
van vestigingen in de landbouw). Door deze gegevens aan te vullen met gegevens over de landbouw uit de
Landbouwtellingen van het CBS ontstaat een totaal beeld van de werkgelegenheid in Tilburg.
Medio 2004 heeft Tilburg in totaal bijna 7.400 vestigingen van bedrijven of instellingen in zowel de profit
als de non-profit sector. Dit zijn er duidelijk meer dan medio 2003 toen het “Bedrijvenregister” voor
Tilburg ongeveer 7.035 vestigingen telde, en ongeveer evenveel als in 2002. Voor een deel is de daling
tussen 2002 en 2003 te verklaren door een extra opschoning van het vestigingenbestand in 2003. Ook de
stijging van het aantal vestigingen tussen 2003 en 2004 is voor een belangrijk deel toe te schrijven aan
administratieve wijzigingen. In 2004 zijn namelijk voor het eerst gegevens van de Kamer van Koophandel
gebruikt om nieuwe bedrijvigheid te traceren. Dit heeft met name geleid tot veel nieuwe (vooral)
eenmansvestigingen in met name de zakelijke dienstverlening (bedrijfjes aan huis), waarvan een groot deel
wellicht in het bestand van volgend jaar weer verdwenen zal zijn. De sterke toename van het aantal
vestigingen en ook van het aantal banen in de zakelijke dienstverlening geeft daardoor wel een enigszins
vertekend beeld.
Aantal vestigingen van bedrijven of instellingen in Tilburg* 1997-2004 naar sector

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 %
mutatie
1997-‘04
Handel & reparatie 2.468 2.510 2.466 2.457 2.359 2.221 2.119 2.181 -11,6
Zakelijke dienstverlening 1.223 1.359 1.401 1.421 1.437 1.395 1.326 1.565 28,0
Overige diensten 582 628 627 641 623 620 579 604 3,8
Gezondheids- & welzijnszorg 460 491 495 531 564 595 590 590 28,3
Industrie 613 633 631 634 648 619 590 584 -4,7
Bouwnijverheid 460 505 507 502 517 513 501 536 16,5
Horeca 425 427 441 441 442 425 429 426 0,2
Onderwijs 262 261 258 262 266 272 264 280 6,9
Agrarische sector** 424 409 299 287 268 248 227 231 -45,5
Vervoer/opslag/communicatie 174 189 195 204 212 208 199 205 17,8
Financiële instellingen 252 238 230 225 216 191 150 137 -45,6
Openbaar bestuur/overheid 42 42 40 45 51 50 50 45 7,1
Nutsbedrijven 14 13 11 11 11 11 11 10 -28,6
Totaal 7.399 7.705 7.601 7.661 7.614 7.368 7.035 7.394 -0,1
Bron: Bedrijvenregister en CBS Landbouwtelling; bewerking O&I
* Definitie: Vestigingen in Bedrijvenregister + CBS Landbouwtelling; peildatum: medio kalenderjaar
** Inclusief landbouwvestigingen uit de CBS Landbouwtelling (N.B.: de cijfers vanaf 1999 uit de Landbouwtelling
zijn aanmerkelijk lager dan het 1998-cijfer. Gezien de crisis in de landbouwsector is een daling op zichzelf
aannemelijk maar dit is niet de enige verklaring. Ook allerlei administratieve correcties door de gemeentelijke
herindeling spelen hierin een rol.
Ontwikkeling totaal aantal vestigingen,

Aantallen Tilburg 1997-2004
7.800
7.600
7.400
7.200
7.000
6.800
6.600
6.400
6.200
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Jaar
9
De vestigingen in de sectoren handel & reparatie en zakelijke dienstverlening zijn in de gehele onderzoeks-
periode samen goed voor ongeveer de helft van het totaal aantal vestigingen in Tilburg. De sterkste groei-
sector wat betreft het aantal vestigingen in Tilburg tussen 1997 en 2004 is de gezondheids- & welzijnszorg
(+28,3%), gevolgd door de zakelijke dienstverlening (+28,0%). Opvallend is de afname van het aantal
vestigingen in de sector “financiële instellingen” tussen 1997 en 2004 (-45,6%), terwijl het aantal banen in
deze sector juist is toegenomen, zoals hierna nog zal blijken.
Uit de onderstaande tabel is af te leiden dat in Tilburg voor de gehele onderzoeksperiode ruim 80% van de
vestigingen behoort tot het “Kleinbedrijf” (< 10 banen). Het merendeel van de vestigingen in Tilburg is dus
klein; er werken slechts een beperkt aantal personen. Tilburg kent weinig echt grote vestigingen met 1.000
of meer werkzame personen. In 2004 zijn dit de volgende 12 vestigingen in volgorde van grootte:
Interpolis Verzekeringen NV, St. Elisabeth ziekenhuis, Amarant Regio Tilburg, TweeSteden ziekenhuis,
Universiteit van Tilburg, Thebe Woon- en Zorgservice, Fuji Photo Film BV, Diamantgroep (vestiging
Diensten), CZ-groep, Fontys Vestigingen Tilburg, ROC Midden-Brabant en Albert Heijn BV.
Aantal vestigingen van bedrijven of instellingen in Tilburg* 1997-2004 naar grootteklasse**

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Kleinbedrijf (< 10 banen) 6.233 6.485 6.381 6.381 6.316 6.059 5.767 6.130
Middenbedrijf (10-99 banen) 1.036 1.083 1.074 1.130 1.146 1.155 1.114 1.105
Grootbedrijf (>= 100 banen) 130 137 146 150 152 154 154 159
Totaal 7.399 7.705 7.601 7.661 7.614 7.368 7.035 7.394

* Definitie: Vestigingen in Bedrijvenregister + CBS Landbouwtelling; peildatum: medio kalenderjaar
** De vestigingen zijn ingedeeld in grootteklassen op basis van het totaal aantal banen (fulltimers, parttimers en
uitzendkrachten)
Ook vestigingen van buitenlandse bedrijven leveren een bijdrage aan de ontwikkeling van de bedrijvigheid
in Tilburg. Medio 2004 waren er in Tilburg 55 bedrijven met een buitenlandse moedermaatschappij
(exclusief winkels, hotels en restaurants). De belangrijkste herkomstlanden van deze buitenlandse
bedrijven blijken de Verenigde Staten van Amerika en Duitsland te zijn (zie de figuur hierna). In totaal
werken in deze 55 bedrijven ongeveer 9.000 personen.
Aantal bedrijven in Tilburg met een buitenlandse

moedermaatschappij naar land van herkomst, medio 2004
Overige landen 8
België 3
Frankrijk 3
Ierland 3
Zwitserland 4
Japan 6
Groot-Brittannië 6
Duitsland 8
Verenigde Staten 14
0 3 6 9 12 15
Aantal
Bron: Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM); bewerking O&I
De werkgelegenheid in Tilburg neemt nog steeds toe (zie de navolgende tabel). De wat minder gunstige
economische situatie leidt dus nog altijd niet tot een daling van de werkgelegenheid, maar de werk-
gelegenheid groeit wel minder hard dan voorheen. Tussen medio 2003 en medio 2004 is het aantal arbeids-
plaatsen in Tilburg nog maar met ongeveer 750 toegenomen, oftewel een stijging van 0,7%. Daarmee is
Tilburg één van de weinige grote steden die de werkgelegenheid in 2004 nog heeft zien groeien. De
10
verklaring hiervoor is gelegen in het feit dat Tilburg relatief weinig conjunctuurgevoelige werkgelegenheid
heeft, waardoor de werkgelegenheid ten tijde van een economische neergang niet zo snel en hard daalt. De
keerzijde hiervan is echter dat de werkgelegenheid ook niet zo snel en hard zal groeien als het economisch
gezien weer voorspoedig gaat.
Aantal banen in Tilburg* 1997-2004 naar sector

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 %
mutatie
1997-‘04
Gezondheids- & welzijnszorg 13.381 14.038 14.349 14.769 15.841 16.765 17.534 18.057 34,9
Industrie 17.047 18.021 18.350 18.514 18.691 17.739 17.409 16.984 -0,4
Handel & reparatie 14.802 15.560 16.217 16.300 16.056 16.022 15.721 15.548 5,0
Zakelijke dienstverlening 9.922 10.336 10.374 10.243 9.857 10.003 9.428 9.947 0,3
Onderwijs 7.680 7.332 7.446 7.607 8.074 8.341 8.963 9.370 22,0
Vervoer/opslag/communicatie 5.324 5.448 5.498 5.830 7.049 7.096 7.361 7.286 36,9
Openbaar bestuur/overheid 4.965 5.132 5.240 5.527 5.718 5.929 6.279 6.247 25,8
Financiële instellingen 2.990 3.145 3.429 3.711 3.605 3.728 4.152 4.331 44,8
Bouwnijverheid 4.228 4.360 4.309 4.326 4.335 4.158 4.055 4.045 -4,3
Horeca 2.973 3.149 3.330 3.566 3.779 3.786 3.850 3.833 28,9
Overige diensten 3.083 3.251 3.503 3.622 3.704 3.729 3.774 3.627 17,6
Agrarische sector** 1.159 1.156 869 910 918 903 784 805 -30,5
Nutsbedrijven 345 271 286 271 362 351 332 309 -10,4
Totaal 87.899 91.199 93.200 95.196 97.989 98.550 99.642 100.389 14,2
* Definitie: Werkzame personen uit Bedrijvenregister (fulltimers en parttimers, inclusief uitzendkrachten) + CBS
Landbouwtelling; peildatum: medio kalenderjaar
**Inclusief landbouwcijfers uit de CBS Landbouwtelling (N.B.: de cijfers vanaf 1999 uit de Landbouwtelling zijn
aanmerkelijk lager dan het 1998-cijfer. Gezien de crisis in de landbouwsector is een daling op zichzelf aannemelijk
maar dit is niet de enige verklaring. Ook allerlei administratieve correcties door de gemeentelijke herindeling
spelen hierin een rol.
Aandeel verschillende sectoren in totaal

aantal banen in Tilburg, 1997-2004
100%
16,8 16,8 16,9 17,2 17,0 16,9 17,0 16,9
80% 5,6 5,6 5,6 5,8 5,8 6,0 6,3 6,2

6,1 6,0 5,9 6,1 7,2 7,2 7,4 7,3
Overig
8,7 8,0 8,0 8,0 8,2 8,5 9,0 9,3 Openbaar bestuur/overheid
60% 11,3 11,1 Vervoer/opslag/communicatie
11,3 10,8 10,1 10,2 9,5 9,9
Onderwijs
17,1 17,4
Zakelijke dienstverlening
16,8 17,1 16,4 16,3 15,8 15,5
40% Handel & reparatie
Industrie
19,1 18,0 17,5 16,9 Gezondheids- & welzijnszorg
19,4 19,8 19,7 19,4
20%
15,2 15,4 15,4 15,5 16,2 17,0 17,6 18,0
0%
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Jaar
Het aandeel van de verschillende sectoren in de totale werkgelegenheid is niet sterk veranderd in de
afgelopen jaren, zo blijkt uit de bovenstaande figuur. De industrie, de handel & reparatie en de
gezondheids- & welzijnszorg zijn de drie sectoren die het grootste aandeel in de werkgelegenheid hebben.
Tezamen zijn deze sectoren goed voor ongeveer de helft van de werkgelegenheid. Opvallend is wel dat tot
2002 de industrie de grootste werkgelegenheidsverschaffer was, gevolgd door handel & reparatie en
gezondheids- & welzijnszorg. In 2002 is de industrie nog steeds het grootst maar komt de gezondheids- &
welzijnszorg op de tweede plaats, en sinds 2003 is de gezondheids- & welzijnszorg voor het eerst de
11
grootste werkgelegenheidsverschaffer in Tilburg. Het aandeel van de gezondheids- & welzijnszorg in de
totale werkgelegenheid is in 2004 18,0%, terwijl industrie en handel & reparatie respectievelijk 16,9% en
15,5% voor hun rekening nemen.
De industrie, waar Tilburg veel mee in verband wordt gebracht, is vrij stabiel gebleven de afgelopen jaren
(1997-2004: -0,4%). De sterkste groeisectoren qua werkgelegenheid in de periode 1997-2004 zijn financiële
instellingen (+44,8%), vervoer/opslag/communicatie (+36,9%), gezondheids- & welzijnszorg (+34,9%), en
horeca (+28,9%).
De zakelijke dienstverlening is één van de speerpuntsectoren waarop de gemeente Tilburg zich momenteel
beleidsmatig concentreert. In Tilburg komt de zakelijke dienstverlening op de vierde plaats als het gaat om
het aandeel van deze sector in de totale werkgelegenheid (9,9% in 2004). De werkgelegenheid in deze
sector is in 2004 ongeveer op hetzelfde niveau als in 1997 (ruim 9.900 banen), maar de tussenliggende
jaren vertonen wel wat fluctuaties in de werkgelegenheid. Zo is bijvoorbeeld tussen 2000 en 2001 het
aantal werkzame personen in de zakelijke dienstverlening licht gedaald (zie de tabel hierboven). Dit heeft
te maken met het feit dat in 2001 twee grote reinigingsbedrijven van gebouwen uit het Bedrijvenregister
van Tilburg zijn verdwenen, namelijk “Accent onderhoudsservice bv” (deze is verhuisd naar Eindhoven) en
“Ditshuizen bv dienstverleners”. Daarvoor zijn ook nieuwe zakelijke dienstverleners in de plaats gekomen,
maar per saldo was dit minder dan de afname van de werkgelegenheid in deze sector door het vertrek van
met name de twee genoemde grote reinigingsbedrijven. Tussen 2002 en 2003 is het aantal banen in de
zakelijke dienstverlening wederom teruggelopen. Voornaamste oorzaak is dit keer niet het vertrek van
vestigingen, maar op de opheffing van de vestiging van NV Interpolis (pensioenen) aan de Conservatorium-
laan. De werknemers van deze vestiging van Interpolis (266 in 2002) zijn verhuisd naar de reeds bestaande
vestiging van Interpolis aan de Spoorlaan. De werkgelegenheid bij de vestiging van Interpolis aan de
Spoorlaan is dan ook toegenomen in 2003, maar deze vestiging valt niet onder de zakelijke dienstverlening
maar onder de sector financiële instellingen. In 2004 neemt het aantal banen in de zakelijke dienst-
verlening weer toe vooral door groei binnen de sector zelf; het aantal vestigingen neemt ook toe.
Naast de zakelijke dienstverlening gaat in Tilburg ook speciale aandacht uit naar de toeristisch-recreatieve
sector. In de tabel hiervoor ontbreekt deze sector, omdat de werkgelegenheid in toerisme verspreid is over
een aantal sectoren die in deze tabel zijn opgenomen. Onder “toerisme & recreatie” vallen onder andere de
horeca, en delen van de handel (bijv. detailhandel in reisartikelen), de sector vervoer/opslag/communicatie
(bijv. personenvervoer, maar ook reisorganisatie en -bemiddeling) en de sector overige diensten (met name
cultuur, sport en recreatie). De werkgelegenheid in toerisme & recreatie in Tilburg is toegenomen van
3.800 banen in 1997 tot circa 5.350 banen in 2004 (+41%). In de loop van de jaren is bovendien het aandeel
van de toeristische sector in de totale werkgelegenheid in Tilburg gestegen van 4,3% in 1997 tot 5,3% in
2001; in 2004 ligt het aandeel nog steeds rond de 5,3%.
Wanneer de werkzame personen worden uitgesplitst naar geslacht (zie de tabel hieronder) dan blijkt dat in
1997 56,3% van alle werkzame personen in Tilburg man was, en dat dit percentage is gedaald tot 53,7% in
2004 (voor heel Noord-Brabant ligt dit percentage in 2004 rond de 58%). Door de toegenomen participatie
van vrouwen op arbeidsmarkt is het percentage mannen in de totale werkgelegenheid teruggelopen de
afgelopen jaren, maar vrouwen blijken wel vaker dan mannen parttime werkzaam te zijn. Wanneer de
werkgelegenheid wordt uitgesplitst in fulltimers (15 uur of meer per week werkzaam) en parttimers
(minder dan 15 uur per week werkzaam) dan blijkt in Tilburg in 2004 van de fulltimers het merendeel
(circa 57%) man te zijn en van de parttimers het merendeel (circa 66%) vrouw.
Aantal banen in Tilburg* 1997-2004 naar geslacht

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Mannen 49.508 51.203 51.930 52.750 54.388 54.282 53.781 53.906
56,3% 56,1% 55,7% 55,4% 55,5% 55,1% 54,0% 53,7%
Vrouwen 38.391 39.996 41.270 42.446 43.601 44.268 45.861 46.483

43,7% 43,9% 44,3% 44,6% 44,5% 44,9% 46,0% 46,3%
Totaal 87.899 91.199 93.200 95.196 97.989 98.550 99.642 100.389

Landbouwtelling; peildatum: medio kalenderjaar
12
3.2 Aantal vestigingen en de werkgelegenheidsontwikkeling in Tilburg in vergelijking tot de andere
Brabantse steden
Totnogtoe is naar de ontwikkeling van het aantal vestigingen en de werkgelegenheid in Tilburg gekeken.
Omdat vergelijkbaar werkgelegenheidsonderzoek in heel Nederland plaatsvindt, is het mogelijk een
vergelijking te maken met andere steden. Deze paragraaf beschrijft de ontwikkeling in Tilburg in
vergelijking tot de andere grote Brabantse steden en de provincie Noord-Brabant als geheel.
In de tabel hierna is de ontwikkeling van het aantal vestigingen en de werkzame personen voor de vijf
grootste Brabantse steden en de provincie Noord-Brabant weergegeven sinds 1997. Kijken we naar de
toename van het aantal vestigingen dan blijkt dat de groei van het aantal vestigingen in Tilburg tussen
1997 en 2004 beduidend achterblijft bij de andere Brabantse steden. Tilburg is enige Brabantse stad waar
het aantal vestigingen in 2004 ongeveer even groot is als in 1997. In de tussenliggende jaren fluctueert het
aantal vestigingen nogal en dat is tenminste voor een deel administratief van aard - zoals reeds eerder is
aangegeven. In ’s-Hertogenbosch is het aantal vestigingen met maar liefst 31% gegroeid ten opzichte van
1997 en in Eindhoven met circa 17%. Voor de gehele provincie komt de groei van het aantal vestigingen uit
op 9,6%.
Wat betreft de groei van de werkgelegenheid daarentegen doet Tilburg het juist beter dan de meeste andere
Brabantse steden. Alleen Helmond is qua werkgelegenheid tussen 1997 en 2004 (+15,2%) sterker gegroeid
dan Tilburg (+14,2%). De werkgelegenheid van de gehele provincie Noord-Brabant is met 9,6% gegroeid
sinds 1997. Het lijkt er dan ook op dat Tilburg het wat betreft de groei van z’n werkgelegenheid - in ieder
geval meer dan de andere steden - moet hebben van de bestaande vestigingen die het, gezien de groei van
de werkgelegenheid, goed doen. Dat de werkgelegenheid in Tilburg tegen de trend in nog groeit heeft
vooral te maken met het feit dat Tilburg relatief weinig conjunctuurgevoelige werkgelegenheid heeft, zoals
ook naar voren komt uit de kaartjes op de volgende pagina waarin de sectorstructuur in Tilburg wordt
vergeleken met de andere Brabantse steden.
Aantal vestigingen van bedrijven of instellingen en banen in de vijf grootste Brabantse

steden* en Noord-Brabant als geheel, 1997-2004
1997 1999 2000 2001 2002 2003 2004 % mutatie
1997-2004
Vestigingen
Tilburg 7.399 7.601 7.661 7.614 7.368 7.035 7.394 -0,1
Breda 8.013 8.366 8.393 8.295 8.413 8.440 8.673 8,2
’s-Hertogenbosch 7.537 8.632 8.721 9.059 9.231 9.500 9.890 31,2
Eindhoven 10.679 12.134 11.995 12.078 12.685 11.756 11.224 5,1
Helmond 2.678 3.182 3.249 3.195 3.147 3.159 3.140 17,3
Noord-Brabant 127.443 138.007 138.073 137.787 139.191 137.171 139.655 9,6
Banen
Tilburg 87.899 93.200 95.196 97.989 98.550 99.642 100.389 14,2
Breda 85.122 89.598 93.403 94.990 94.086 92.201 90.061 5,8
’s-Hertogenbosch 83.265 91.976 93.839 95.685 95.157 93.615 92.972 11,7
Eindhoven 132.452 139.646 140.089 141.168 137.825 135.704 138.636 4,7
Helmond 31.487 34.968 36.244 36.869 37.402 37.168 36.264 15,2
Noord-Brabant 1.043.312 1.118.499 1.142.905 1.157.072 1.157.082 1.147.713 1.143.874 9,6
Bron: Bedrijvenregister, CBS Landbouwtelling en ETIN Adviseurs; bewerking O&I
* Definitie: Vestigingen en werkzame personen (fulltimers en parttimers, inclusief uitzendkrachten) uit Bedrijven-
registers + CBS Landbouwtellingen; peildatum: medio kalenderjaar
De twee profielkaartjes laten zien in welke sectoren Tilburg momenteel sterk is in vergelijking tot de
andere vier Brabantse steden. Het eerste kaartje toont het aandeel van de verschillende sectoren in het
totaal aantal vestigingen in Tilburg (zie de stippen in de figuur), en of dit aandeel hoger dan wel lager óf
niet echt afwijkend is in vergelijking tot de andere vier Brabantse steden gemiddeld (de kleur van de stip
geeft dit aan). Het tweede kaartje doet hetzelfde maar dan voor de werkgelegenheid.
Sterke sectoren wat betreft het aantal vestigingen zijn in Tilburg in vergelijking tot de referentiesteden de
sectoren met de donkerblauwe stippen, namelijk de industrie (inclusief de nutsbedrijven), handel &
reparatie, horeca, onderwijs en de gezondheids- & welzijnszorg. In vergelijking tot de andere steden heeft
Tilburg daarentegen een laag percentage vestigingen in de sectoren financiële instellingen en zakelijke
dienstverlening (lichtblauwe stippen).
13
Profiel: vestigingen (%), 2004
Gemeente Tilburg
Profiel: banen (%), 2004

Gemeente Tilburg
14
Kijken we vervolgens naar de werkgelegenheid (het tweede kaartje) dan blijkt Tilburg een duidelijk hoger
percentage banen in vervoer & communicatie, financiële instellingen, onderwijs en de gezondheids- &
welzijnszorg te hebben dan de referentiesteden. Het onderwijs en de gezondheids- & welzijnszorg zijn dus
sterke sectoren in Tilburg zowel wat betreft het aantal vestigingen als het aantal personen dat er werkzaam
is; en dit zijn twee niet sterk conjunctuurgevoelige sectoren. De handel & reparatie heeft wel relatief veel
vestigingen in Tilburg, maar het aandeel van deze sector in de werkgelegenheid is duidelijk lager dan de
andere steden. De industrie (inclusief de nutsbedrijven) heeft eveneens relatief veel vestigingen in Tilburg,
maar qua werkgelegenheid is deze sector niet duidelijk sterker vertegenwoordigd dan in de andere
Brabantse steden. Toch heeft Tilburg een hoger percentage banen in de industrie dan de meeste andere
Brabantse steden (alleen in Helmond ligt dit percentage –24,9%– duidelijk hoger). Omdat de verschillen
tussen de steden groot zijn kan echter niet worden gesteld dat de industrie in Tilburg duidelijk sterker
vertegenwoordigd is dan in de ander vier steden gemiddeld. Verder is de zakelijke dienstverlening in
Tilburg duidelijk zwak, niet alleen wat betreft het aantal vestigingen, maar ook het aandeel van deze sector
in de werkgelegenheid is relatief laag in vergelijking tot de referentiesteden.
Als het aantal personen dat werkzaam is in een stad wordt afgezet tegen de beroepsbevolking (dit is het
eigen potentieel aan personen waaruit geput kan worden), kan een beeld worden verkregen van de
werkgelegenheidsfunctie die de betreffende stad voor de regio heeft. Hoe hoger deze ratio uitvalt, hoe
groter de werkgelegenheidsfunctie van de stad is voor de regio. In de tabel hieronder is deze ratio
berekend voor de periode 1997-2004 voor de vijf grote Brabantse steden en de provincie als geheel.
Tilburg is met een ratio van 1,08 in 2004, in vergelijking tot de andere steden, een gemeente met een
relatief beperkte verzorgende werkgelegenheidsfunctie als centrumstad van de regio Midden-Brabant. In
Tilburg en de meeste andere steden is deze ratio in de afgelopen drie jaar niet of nauwelijks veranderd.
Alleen in Eindhoven zien we een duidelijke daling van deze ratio, wat erop duidt dat de werkgelegenheids-
functie van Eindhoven voor de regio verzwakt is.
Werkgelegenheidsfunctie van de vijf grootste Brabantse steden en Noord-Brabant als geheel,

1997-2004 (verhouding banen*: beroepsbevolking)
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Tilburg 1,10 1,10 1,09 1,09 1,10 1,09 1,08 1,08
Breda 1,19 1,21 1,20 1,23 1,23 1,20 1,16 1,12
’s-Hertogenbosch 1,43 1,46 1,52 1,52 1,52 1,49 1,44 1,42
Eindhoven 1,54 1,58 1,56 1,54 1,52 1,45 1,40 1,42
Helmond 0,94 0,96 0,98 1,00 0,99 0,97 0,95 0,92
Noord-Brabant 1,01 1,03 1,05 1,05 1,05 1,04 1,02 1,01
Bron: Bedrijvenregister, CBS Landbouwtelling en ETIN Adviseurs (Scarb-model); bewerking O&I
Landbouwtelling
3.3 Aantal vestigingen en de werkgelegenheidsontwikkeling op de Tilburgse bedrijventerreinen
In deze paragraaf wordt besproken hoe het gesteld is met het aantal vestigingen en de werkgelegen-
heidsontwikkeling op de Tilburgse bedrijventerreinen, waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen
“reguliere bedrijventerreinen” en “binnenwijkse bedrijventerreinen”. Tilburg kent acht reguliere bedrijven-
terreinen; dit zijn over het algemeen wat grotere terreinen, die speciaal voor dit doel zijn aangelegd.
Verder worden in Tilburg 28 binnenwijkse bedrijventerreinen onderscheiden; het gaat dan veelal om
beperkte concentraties van bedrijvigheid binnen woonwijken. Uitgebreide informatie over de ontwikkeling
van het aantal vestigingen en de werkgelegenheid op de reguliere en de binnenwijkse bedrijventerreinen
sinds 1997 is terug te vinden in de tabellen in de bijlage bij deze rapportage. Tevens is in de bijlage een
kaartje opgenomen dat inzicht geeft in de ligging en de namen van de verschillende bedrijventerreinen. De
twee figuren hierna geven alleen de bedrijvigheid op de laatste peildatum weer (medio 2004).
De eerste figuur (hierna) geeft weer hoe de werkgelegenheid op de reguliere bedrijventerreinen in 2004 is
verdeeld over de verschillende sectoren. De bedrijventerreinen zijn in deze figuur gerangschikt naar
volgorde van afnemende grootte wat betreft het totale aantal personen dat er werkzaam is: Vossenberg is
met in totaal 7.273 werkzame personen in 2004 het grootste reguliere bedrijventerreinen, en de
Albionstraat het kleinste (109 banen).
15
Uit de figuur komt duidelijk naar voren dat de “industrie” op de meeste reguliere bedrijventerreinen de
grootste werkgelegenheidsverschaffer is, naast de “(groot)handel & reparatie” en de “bouwnijverheid”. Dit
zijn alle drie sectoren die traditioneel gezien sterk vertegenwoordigd zijn op bedrijventerreinen. Met name
op de wat oudere bedrijventerreinen Kraaiven, Kanaalzone, Kreitenmolen en (in mindere mate) op Loven
zien we een sterke vertegenwoordiging van deze drie sectoren. Katsbogten is een terrein dat speciaal
bestemd is voor ondernemingen in de transport- en distributiesector, en daardoor komt het grootste deel
van de werkgelegenheid op dit terrein voor rekening van de sector “vervoer/opslag/communicatie”. Op
bedrijventerrein “Het Laar” komt een behoorlijk deel (bijna 20%) van de totale werkgelegenheid voor
rekening van de “zakelijke dienstverlening”. De gunstige ligging van dit terrein ten opzichte van de snelweg
A58 is waarschijnlijk een belangrijke verklaring hiervoor. “Vossenberg” tenslotte is een terrein waarop op
dit moment nog grond beschikbaar is voor uitgifte. Kenmerkend voor dit terrein is dat hierop ook hele
grote kavels beschikbaar zijn. Op “Vossenberg” blijken naast traditionele sectoren zoals de “industrie”,
“(groot)handel & reparatie” en “bouwnijverheid” ook de “zakelijke dienstverlening” en “vervoer/opslag/
communicatie” belangrijke werkgelegenheidsverschaffers te zijn.
Aandeel sectoren in totaal aantal banen

per regulier bedrijventerrein in Tilburg, 2004
Vossenberg (7.273 banen) 38,7 12,8 8,7 10,5 26,8
Kraaiven (7.031 banen) 74,7 12,4 2,9 5,3 3,7
Loven (6.690 banen) 41,7 15,7 10,8 6,7 24,6
Kanaalzone (4.811 banen) 43,6 19,0 4,1 10,8 7,3
Het Laar (3.874 banen) 28,3 22,9 6,7 19,6 6,2
Katsbogten (2.105 banen) 7,5 23,0 0,5 1,5 61,9
Kreitenmolen (989 banen) 37,2 24,3 20,4 6,6 10,9
Albionstraat (109 banen) 27,5 23,9 43,1
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Industrie Handel & reparatie Bouwnijverheid

Zakelijke dienstverlening Vervoer/opslag/commun. Overig
Bron: Bedrijvenregister; bewerking O&I
In de tweede figuur hieronder zijn de binnenwijkse bedrijventerreinen in Tilburg gerangschikt op basis van
het aantal personen dat er medio 2004 werkzaam is. Op alle binnenwijkse bedrijventerreinen tezamen zijn
medio 2004 ruim 4.300 mensen werkzaam. De “Piushaven” is duidelijk het grootste binnenwijkse
bedrijventerrein (715 banen in 2004), en deze zijn verdeeld over een groot aantal vestigingen (67 in totaal).
De NS-werkplaats is goed voor 660 banen in 2004, maar deze zijn verdeeld over slechts 9 vestigingen. Er
zijn ook hele kleine binnenwijkse bedrijventerreintjes met slechts een paar of enkele tientallen werkzame
personen.
16
Aantal banen op binnenwijkse
bedrijventerreinen* in Tilburg, 2004
Piushaven 660 (9)
NS-werkplaats 354 (7)
Lochtstraat 328 (13)
Rhijnkant 320 (14)
Heikant West 298 (45)
Beneluxterrein 246 (22)
Reitse Hoevenstraat 221 (6)
Voltcomplex 217 (58)
Omgeving Paletplein 142 (15)
Heikant Oost 132 (22)
WLM-terrein Regenboogstr. 127 (3)
Quirijnstok 110 (12)
Bedrijvenpark Broekhoven 110 (15)
AaBe-complex 103 (10)
Dirigentenlaan 91 (4)
Lovensestraat 72 (12)
Phoenix-complex 71 (9)
Twentestraat 58 (2)
Koningshoeven 52 (9)
Enschotsestraat 48 (16)
Bisschop Janssenstraat 46 (7)
Gemeentewerf 39 (4)
Kapelmeesterlaan 34 (10)
Componistenlaan 32 (9)
Tegroterrein 20 (5)
Bedrijvencentrum Het Laar 10 (4)
Berglandwg/Hilvarenbksewg 9 (2)
St. Annahof 4 (4)
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Aantal werkzame personen

* Tussen haakjes is steeds het aantal vestigingen op het betreffende terrein weergegeven.
Gezien de omvang van de meeste binnenwijkse bedrijventerreinen kan de verhuizing van slechts één
bedrijf van of naar een bepaald terrein tot een grote verandering in de werkgelegenheid leiden. Hierdoor
kunnen behoorlijke fluctuaties optreden in de werkgelegenheid op de verschillende binnenwijkse
bedrijventerreinen in de loop van de tijd. Zoals blijkt uit de tabel in de bijlage zijn er recent (2003-2004)
geen opmerkelijke fluctuaties in de werkgelegenheid op één van de binnenwijkse bedrijventerreinen. Wel is
tussen 2000 en 2001 de werkgelegenheid sterk teruggelopen op een viertal binnenwijkse bedrijven-
terreinen (zie hiervoor de voetnoot bij de tabel in de bijlage).
Opvallend is verder nog dat op het binnenwijkse bedrijventerrein “Reitse Hoevenstraat” sinds 2002 6
bedrijven gevestigd zijn, terwijl dat er in 2001 nog 11 waren. Dit komt omdat een vijftal groothandels-
bedrijven in bloemen en planten die gevestigd waren in een bedrijfsverzamelgebouw op dit terrein tegelijk
verhuisd is naar een nieuw pand op het reguliere bedrijventerrein Katsbogten.
17
18
4. Bedrijvendynamiek
De vraag die centraal staat in dit hoofdstuk is de dynamiek in het Tilburgse bedrijfsleven, met andere
woorden: “Hoe verhouden het aantal oprichtingen, opheffingen en migratie zich tot elkaar?” In het
“Bedrijvenregister” is deze informatie niet direct voorhanden, maar de Kamer van Koophandel Midden-
Brabant beschikt wel over enige statistieken.
Migratie is het saldo van de verplaatsingen van vestigingen van een andere gemeente in Nederland of het
buitenland naar Tilburg (dit is immigratie) en omgekeerd (dit is emigratie). Over de migratie zijn echter
geen gegevens beschikbaar. De Kamer van Koophandel Midden-Brabant beschikt wel over informatie
omtrent het aantal oprichtingen en opheffingen. Bij een nieuw opgerichte vestiging kan het zowel gaan om
een starter als om een nieuw filiaal van een grotere keten in Tilburg, zonder dat er elders een vestiging
wordt opgeheven. Evenzo kan het bij een opheffing van een vestiging zowel gaan om een faillissement als
om een opheffing van een enkele vestiging van een grotere keten in Tilburg. Het aantal oprichtingen is
ieder jaar hoger dan het aantal opheffingen. Per saldo komen er dus elk jaar meer starters dan wel
nevenvestigingen van bestaande ketens bij dan er vestigingen verdwijnen door faillissementen of de
opheffing van nevenvestigingen van bestaande ketens.
Over een deel van de richtingen (namelijk de starters) en een deel van de opheffingen (namelijk de
faillissementen) zijn vergelijkbare gegevens beschikbaar voor Tilburg en de andere Brabantse steden. Over
het aantal starters onder de opgerichte ondernemingen zijn in het kader van het Grote Steden Beleid (GSB
2004) vergelijkbare gegevens verzameld afkomstig van de Vereniging van Kamers van Koophandel. In de
tabel hieronder is voor Tilburg, de andere grote Brabantse steden en de G21 (dit zijn de grote steden in
Nederland, exclusief de grootste vier) het aantal startende ondernemingen weergeven voor de periode
1997-2003.
Startende ondernemingen* in Tilburg, de andere Brabantse steden en de G21 (aantal en index-

cijfer 1997 = 100), 1997-2003
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Tilburg
- aantal 499 465 494 628 576 584 513
- index (1997 = 100) 100 93 99 126 115 117 103
Breda
- aantal 520 606 621 648 599 567 507
- index (1997 = 100) 100 117 119 125 115 109 98
’s-Hertogenbosch
- aantal 209 302 478 562 498 445 442
- index (1997 = 100) 100 144 229 269 238 213 211
Eindhoven
- aantal 621 662 569 549 584 600 638
- index (1997 = 100) 100 107 92 88 94 97 103
Helmond
- aantal 211 240 201 183 242 225 254
- index (1997 = 100) 100 114 95 87 115 107 120
G21
- aantal 7.110 7.489 7.621 8.487 8.082 7.548 7.268
- index (1997 = 100) 100 105 107 119 114 106 102
Bron: Vereniging van Kamers van Koophandel/GSB-Monitor 2004 (maart 2005); bewerking O&I
* Startende onderneming = het beginnen van een nieuwe economische activiteit door een niet reeds
gevestigde/ingeschreven man of vrouw. De gekozen rechtsvorm is niet van belang. Het gaat hier om bedrijven met
één of meer werkzame personen.
In de figuur hierna is met indexcijfers weergegeven hoe het aantal startende ondernemingen in deze steden
zich heeft ontwikkeld in de loop van de tijd. Het jaar 1997 is het basisjaar en de figuur laat zien of het
absolute aantal startende ondernemingen in een stad sindsdien is gestegen of gedaald. In de periode 1998-
2000 vertoont het aantal startende ondernemingen in Eindhoven en Helmond een dalende lijn. In ’s-
Hertogenbosch daarentegen zien we tussen 1998 en 2000 een sterke toename van het aantal startende
19
ondernemingen, terwijl het aantal startende ondernemingen in Breda en Tilburg tot 2000 een licht
stijgende lijn vertoont. In 2001 verandert het beeld in alle Brabantse steden. Eindhoven en Helmond
hebben na de daling in de voorgaande jaren sinds 2001 voor het eerst weer meer starters, terwijl de
stijgende lijn in ’s-Hertogenbosch, Breda en Tilburg sinds 2001 is veranderd in een daling.
Startende ondernemingen (indexcijfer 1997 = 100)

275
250
225
Tilburg
200
Breda
175 ’s-Hertogenbosch
Eindhoven
150 Helmond
G21
125
100
75
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Jaar
De figuur met de indexcijfers geeft een beeld van de ontwikkeling van het aantal startende ondernemingen
binnen een stad in de loop van de tijd, maar niet of een bepaalde stad veel startende ondernemingen kent
in vergelijking tot de andere steden. Om van dit laatste een beeld te krijgen kan het aantal startende
ondernemingen in 2003 worden afgezet tegen het totaal aantal vestigingen in een stad medio 2003, i.e. het
percentage starters op het totaal aantal vestigingen in een stad op dat moment. Tilburg blijkt met 7,3%, na
Helmond (8,0%), in 2003 het hoogste percentage starters op het totale aantal vestigingen te hebben. Daarna
volgen Breda met een starterspercentage van 6,0%, ’s-Hertogenbosch (5,4%) en ten slotte Eindhoven dat met
een starterspercentage van 4,7% duidelijk lager uitkomt dan de andere Brabantse steden.
Informatie over het aantal uitgesproken faillissementen in grote steden met meer dan 100.000 inwoners is
beschikbaar bij het CBS. In tabel en de figuur hierna is het aantal faillissementen in de Brabantse steden
(met uitzondering van Helmond), de provincie Noord-Brabant en Nederland als geheel weergegeven vanaf
1997 tot en met 2004. Hierbij is een onderscheid te maken tussen het aantal uitgesproken faillissementen
van natuurlijke personen en van bedrijven of instellingen.
In 1999 blijkt het totaal aantal uitgesproken faillissementen in heel Nederland spectaculair te zijn gedaald.
In totaal werden er in Nederland in 1999 3.840 faillissementen geteld, bijna een kwart minder dan in 1998.
De daling in 1999 kan grotendeels worden toegeschreven aan de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen
(WSNP), waardoor het aantal gefailleerde eenmanszaken sterk is afgenomen in 1999. Sinds 2000 is het
totaal aantal uitgesproken faillissementen in heel Nederland vervolgens weer gestegen tot 9.338 in 2004.
In totaal zijn in 2004 in Noord-Brabant bijna 1.600 faillissementen uitgesproken (circa 17% van heel
Nederland) en in Tilburg 133 (circa 8% van heel Brabant).
In dit hoofdstuk over de bedrijvendynamiek is natuurlijk vooral het aantal uitgesproken faillissementen
van bedrijven of instellingen interessant. In de figuur bij de tabel is daarom ook weergegeven hoe het
aantal uitgesproken faillissementen van bedrijven of instellingen in de grote Brabantse steden, Noord-
Brabant en Nederland als geheel zich heeft ontwikkeld in de loop van de tijd. Het jaar 1997 is het basisjaar
en de figuur laat zien of het absolute aantal uitgesproken faillissementen van bedrijven of instellingen
sindsdien is gestegen of gedaald. Het patroon is nogal grillig voor de verschillende steden, maar het
algemeen beeld is toch dat in de meeste steden het aantal faillissementen daalt tot 1999, terwijl sinds
2000 het aantal faillissementen een duidelijk stijgende lijn vertoont. Voor de afzonderlijke steden is het
patroon veel grilliger en nogal verschillend per stad, maar vanaf 2000 laat het aantal uitgesproken
faillissementen van bedrijven of instellingen in alle steden een duidelijke stijging zien. De minder gunstige
20
economische situatie van de afgelopen jaren resulteert dus ook in meer faillissementen. In Tilburg zijn in
2004 95 faillissementen van bedrijven of instellingen uitgesproken, en dat is 8,6% van heel Brabant. De
veel sterkere toename van het aantal faillissementen in 2002 in ’s-Hertogenbosch dan in de andere grote
Brabantse steden heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat in de jaren daarvoor het aantal starters
sterker is gestegen dan in de andere Brabantse steden, waarvan een behoorlijk deel daarna weer failliet is
gegaan.
Uitgesproken faillissementen (aantal en indexcijfer bedrijven 1997 = 100) in Tilburg en een

aantal grote Brabantse steden, Noord-Brabant en Nederland 1997-2004*
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Tilburg 46 71 40 62 65 78 89 133
- natuurlijke personen** 6 16 5 26 17 15 31 38
- bedrijven/instellingen 40 55 35 36 48 63 58 95
(index 1997 = 100) 100 138 88 90 120 158 145 238
Breda 54 52 41 71 85 102 129 108

(index 1997 = 100) 100 102 75 119 133 138 173 158
’s-Hertogenbosch 67 61 42 32 63 123 111 177

(index 1997 = 100) 100 94 76 51 84 190 157 231
Eindhoven 92 74 55 84 99 142 164 184

(index 1997 = 100) 100 92 76 113 125 160 208 214
Noord-Brabant 736 726 589 680 814 1.090 1.300 1.597

- bedrijven/instellingen 591 607 512 558 624 820 993 1.105
(index 1997 = 100) 100 103 87 94 106 139 168 187
Nederland 5.547 5.031 3.840 4.498 5.832 6.771 8.748 9.338

- natuurlijke personen** 1.138 1.016 602 919 1.503 1.808 2.362 2.695
- bedrijven/instellingen 4.409 4.015 3.238 3.579 4.329 4.963 6.386 6.643
(index 1997 = 100) 100 91 73 81 98 113 145 151
Bron: CBS Faillissementsstatistiek (meerdere jaargangen); bewerking O&I
* Peildatum: kalenderjaar
** Inclusief nalatenschappen
Uitgesproken faillissementen van bedrijven/instellingen

(indexcijfer 1997 = 100)
250
220
190 Tilburg
Breda
160
’s-Hertogenbosch
130 Eindhoven
Noord-Brabant
100 Nederland
70
40
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Jaar
21
Net als het aantal startende ondernemingen kan het aantal uitgesproken faillissementen van bedrijven of
instellingen in 2004 worden afgezet tegen het totaal aantal vestigingen in een stad medio 2004, zodat we
een beeld krijgen van het percentage faillissementen op het totaal aantal vestigingen in een stad. Door het
relatief geringe aantal faillissementen in verhouding tot het totaal aantal vestigingen, zijn de verschillen
klein tussen de steden. Het faillissementspercentage schommelt in 2004 tussen de 0,9% en de 1,3%; dit
betekent dat er 9 tot 13 faillissementen worden uitgesproken per 1.000 bedrijven of instellingen in de
grote Brabantse steden.
22
5. Bedrijfshuisvesting
5.1 Bedrijventerreinen - uitgifte en beschikbare locaties
De economische structuur van Tilburg – sterke vertegenwoordiging van industrie, transport en distributie
– vertaalt zich in een relatief omvangrijke markt voor bedrijventerreinen. In de periode 1999-2004 is er in
Tilburg ruim 83 ha. bedrijventerrein uitgegeven. Dat is gemiddeld 14 ha. per jaar. Het leeuwendeel (ruim
70%) van de totale uitgifte tussen 1999 en 2004 vond plaats op het bedrijventerrein Vossenberg.
Uitgifte bedrijventerreinen Tilburg 1999-2004 per terrein in hectaren*

1999 2000 2001 2002 2003 2004
Kraaiven 1,13 - - - -
Midden-Brabantweg - 3,34 1,12 - 0,39 -
Het Laar 0,88 0,93 0,95 - - -
Vossenberg 4,65 0,16 2,20 0,15 1,83 -
Vossenberg-West I 32,41 6,48 7,35 0,83 0,30 4,98
Katsbogten - 11,25 - 0,11 - -
Diversen 0,49 0,05 0,87 0,41 0,30 -
Totaal bedrijventerreinen 39,56 22,23 12,49 1,50 2,82 4,98

Bron: Grondzaken Gemeente Tilburg; bewerking O&I
* Definitie: Grond wordt als uitgegeven beschouwd op het moment dat het mandaat verleend is; peildatum:
kalenderjaar.
Uitgifte bedrijventerreinen Tilburg (totaal), 1999 - 2004

in ha
50
40
30
20
10
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004
Jaar
Sinds 2002 is de uitgifte van bedrijventerreinen in Tilburg sterk teruggevallen. De belangrijkste verklaring
hiervoor is dat er nog maar zeer weinig grond direct beschikbaar was voor uitgifte. De gemeente is druk
bezig nieuwe terreinen voor uitgifte gereed te maken. Op 1 januari 2005 is ruim 19 ha. bedrijventerrein in
handen van de gemeente direct uitgeefbaar (zie de tabel op de volgende pagina), en er is een nieuw
bedrijventerreinen in ontwikkeling langs de A58 (Tradepark 58) waarvoor de gronduitgifte naar
verwachting eind 2005 start. Verder zijn er nog locaties in voorbereiding (waaronder Vossenberg-West II,
Bakertand en Charlotteoord) of in studie in het noordoosten van de gemeente (Loven-Noord I, Rugdijk/
Kouwenberg, Spinder-Zuid en Steenfabriek Udenhout).
23
Voorraad nieuwe bedrijventerreinen* in Tilburg op 1 januari 2005 in hectaren
Beschikbaar (op korte of lange
termijn), netto oppervlakte
Gemeente Particulier
Direct uitgeefbaar:
Katsbogten-Zuid 3,70 4,40
Vossenberg 3,96 -
Vossenberg-West I 11,60 -
Totaal direct uitgeefbaar 19,26 4,40
Niet direct uitgeefbaar:

Rhijnkant (Berkel-Enschot) (start gronduitgifte nog onbekend) 1,50 -
Vossenberg-West I (gefaseerd, vanaf ± 2006) 22,50 -
Totaal niet direct uitgeefbaar 24,00 -
In ontwikkeling:
Tradepark 58 (voorheen Surfplas) (start gronduitgifte ± eind 2005) 19,70 -
Totaal in ontwikkeling 19,70 -
In voorbereiding:
Bakertand (ontw. start pas na afronding Tradepark 58) 30,00 -
Landgoed Charlotteoord (start gronduitgifte ± 2007) 12,00 -
Vossenberg-West II (start gronduitgifte ± 2007/2008) 79,00 -
Overhoeken (Enschotsebaan) (start gronduitgifte ± 2006/2007) - 6,50
Totaal in voorbereiding 121,00 6,50
In studie:
Loven-Noord I 12,60 -
Rugdijk/Kouwenberg 8,00 -
Spinder-Zuid (ecopark) 25,00 -
Steenfabriek Udenhout 7,70 -
Verbuntterrein - 5,00
Totaal in studie 53,30 5,00

Bron: Gemeente Tilburg, afdeling Economie; bewerking O&I
* Direct uitgeefbaar = locaties die direct gereed zijn voor uitgifte, ontsloten, bouwrijp.
Niet direct uitgeefbaar = locaties die op termijn gereed komen voor uitgifte.
In ontwikkeling = locaties die zodanig in de bestemmingsplanprocedure gevorderd zijn dat toetsing op
provinciaal en rijksniveau heeft plaatsgevonden (PPC-advies).
In voorbereiding = locaties waarvoor een bestemmingsplanprocedure in voorbereiding is (principe-uitspraak
B&W). Het aantal hectaren is indicatief.
In studie = locaties die zich nog in een ideeënfase bevinden. Het aantal hectaren is indicatief.
Het zogenoemde IBIS-bestand (Integraal Bedrijventerreinen Informatie Systeem) maakt het mogelijk om
Tilburg te vergelijken met andere steden als het gaat om de beschikbaarheid van bedrijventerreinen. IBIS is
de naam van de enquête die ieder jaar in opdracht van het Ministerie van VROM plaatsvindt. IBIS is een
gezamenlijke activiteit van de provincies in Nederland, Directoraat Generaal Ruimte van VROM, ETIL en
ETIN Adviseurs, waarbij de DGRuimte het voortouw heeft. De gegevens worden aangeleverd door de
gemeenten. Deze landelijke inventarisatie dient als input voor ruimtelijk en economisch beleid. Gevraagd
wordt gegevens te verstrekken over de bedrijventerreinen in de gemeente per 1 januari van het betreffende
jaar en over de uitgifte respectievelijk realisatie in het voorafgaande jaar. Uit het IBIS-bestand zijn de
gegevens voor de andere Brabantse steden gebruikt, terwijl voor Tilburg de gegevens worden gebruikt
zoals ze zijn weergegeven in de tabellen hierboven. De meeste recente IBIS-gegevens zijn de gegevens per 1
januari 2004; de nieuwe gegevens voor 1 januari 2005 komen pas in het najaar van 2005 ter beschikking.
De Tilburgse gegevens zijn recenter: peildatum 1 januari 2005.
Onder een bedrijventerrein wordt in het IBIS-bestand verstaan een terrein dat vanwege zijn bestemming
bestemd en geschikt is voor gebruik door handel, nijverheid, commerciële en niet-commerciële dienst-
verlening en industrie. Onder de omschrijving vallen daarmee tevens (delen van) bedrijventerreinen die
gedeeltelijk bestemd zijn en geschikt zijn voor kantoren. Het betreft alle terreinen die in oorspronkelijke
opzet groter zijn dan één hectare bruto, ook wanneer alle beschikbare grond reeds is uitgegeven (volle
bedrijventerreinen worden ook meegeteld).
24
In principe zijn in het IBIS voor alle gemeenten in Nederland gegevens beschikbaar, uitgesplitst naar een
vijftal soorten bedrijventerreintypes, namelijk zware industrieterreinen, zeehaventerreinen, gemengde
terreinen, hoogwaardige bedrijvenparken en distributieparken. Alle steden blijken voornamelijk
“Gemengde bedrijventerreinen” te hebben. “Gemengde bedrijventerreinen” kennen in hoofdzaak een
gevarieerd aanbod aan bedrijvigheid voornamelijk bestaande uit licht moderne industrie en overige
(‘modale’) industrie. In een enkele situatie kan nog (wat) zwaar milieuhinderlijke industrie of een (klein)
aantal transport- en distributiebedrijven worden aangetroffen. Ongeveer 90% van de Nederlandse
bedrijventerreinen valt in deze categorie. In Breda en Eindhoven blijken voorts ook één of enkele
bedrijventerreinen specifiek bestemd voor bedrijven in de “Distributiesector” voor te komen. “Distributie-
parken” zijn terreinen die voor het grootste deel specifiek zijn bestemd voor transport-, distributie- en
groothandelsbedrijven. Te denken valt aan bedrijven die activiteiten ontplooien op het vlak van de
spoorwegen, het wegvervoer en de binnenvaart. Breda heeft het distributiepark “Hazeldonk” en Eindhoven
“GDC Eindhoven Acht (Noord en Zuid)”. Het enige terrein dat kan worden aangemerkt als “distributiepark”
in Tilburg is Katsbogten. Van de 8,1 ha. op Katsbogten-Zuid die nog direct uitgeefbaar zijn, is iets meer dan
de helft in particulier eigendom (zie de tabel op de vorige pagina).
Uitgifte op bedrijventerreinen in Tilburg in vergelijking tot de andere grote Brabantse steden,

1999-2003 in hectaren*
1999 2000 2001 2002 2003Totaal Gemiddeld
1999-2003 per jaar
Tilburg 39,56 22,23 12,49 1,50 2,82 78,60 16
Breda 24,67 22,80 16,95 15,33 13,68 93,43 19
’s-Hertogenbosch 1,93 2,91 3,42 4,63 1,13 14,02 3
Eindhoven 27,47 9,87 18,52 8,35 11,64 75,85 15
Helmond 30,44 19,00 12,25 2,06 4,28 68,03 14
Bron: Grondzaken Gemeente Tilburg + Integraal Bedrijventerreinen Informatie Systeem (IBIS); bewerking O&I
* Definitie: Grond wordt als uitgegeven beschouwd op het moment dat het mandaat verleend is; peildatum:
kalenderjaar.
In de bovenstaande tabel staat de gronduitgifte op bedrijventerreinen in de Brabantse grote steden van

1999 tot en met 2003. In Tilburg is in 2004 4,98 hectare uitgeven, maar voor de andere steden is de
uitgifte in 2004 nog niet beschikbaar. Tussen 1999 en 2003 blijkt Breda de meeste grond te hebben
uitgegeven op bedrijventerreinen: in totaal ruim 93 ha. en dat is gemiddeld 19 ha. per jaar. Tilburg,
Eindhoven en Helmond blijven met gemiddeld tussen de 14 en 16 ha. uitgegeven grond per jaar niet veel
achter bij Breda, terwijl ’s-Hertogenbosch met een gemiddelde uitgifte van 3 ha. per jaar duidelijk achter-
blijft bij de andere Brabantse steden. In Tilburg is in 2002 en 2003 de uitgifte sterk teruggevallen, omdat
er op dat moment maar weinig grond direct beschikbaar was voor uitgifte. Ook in Helmond is de uitgifte in
2002 en 2003 sterk teruggelopen. In Breda is de uitgifte van jaar op jaar steeds iets teruggelopen. De
uitgifte in Eindhoven fluctueert nogal van jaar op jaar.
Beschikbaarheid van bedrijventerreinen

in de andere Brabantse steden, op 1 jan. 2004
in ha
900
814
750
655
624
600
496 514
450
300
160
150
53 71 63 69
29 38 42 41
14
0
Tilburg Breda Eindhoven ’s-Hertogenbosch Helmond
Netto reeds uitgegeven Netto nog niet uitgegeven waarvan direct uitgeefbaar
25
In de tabel die te vinden is achteraan in de bijlage bij deze rapportage is voor de Brabantse steden
uitgebreide informatie opgenomen uit het IBIS voor meerdere jaren. De figuur op de voorgaande pagina
geeft alleen weer hoe het gesteld is met de beschikbaarheid van bedrijventerreinen in de Brabantse steden
op de laatst beschikbare peildatum (1 januari 2004).
Tilburg heeft op 1 januari 2005 48 ha. bedrijventerrein al dan niet direct beschikbaar voor uitgifte (zie
tabel op pagina 28). Omdat in 2004 bijna 5 ha. is uitgegeven, was in Tilburg op 1 januari 2004 dus nog 53
ha. beschikbaar voor uitgifte. Daarmee had alleen ’s-Hertogenbosch op 1 januari 2004 minder grond
beschikbaar voor uitgifte (42 ha.) dan Tilburg. Direct uitgeefbaar was in Tilburg op 1 januari 2004 29 ha.
en dat is meer dan in ´s-Hertogenbosch (14 ha.) maar minder dan in de andere Brabantse gemeenten: Breda
(63 ha.), Eindhoven (38 ha.) en Helmond (41 ha.).
5.2 Kantorenlocaties
De onderstaande tabel geeft inzicht in de bruto vloeroppervlakte van de kantorensector in Tilburg. Het
gaat om een schatting, omdat precieze gegevens helaas niet bekend zijn voor de kantorensector (zie de
voetnoot bij de tabel voor de wijze waarop deze schatting tot stand is gekomen). De tabel laat zien dat
ongeveer helft van de Tilburgse kantorenvoorraad is te vinden in de Binnenstad (met name in de
Stationszone). De bruto vloeroppervlakte kantoorruimte in heel Tilburg vertoont een stijgende lijn in de
loop van de tijd. Dit komt omdat deze schatting is gebaseerd op de werkgelegenheid in de kantorensector
en die in de loop van de jaren is gestegen. In deze schatting ontbreken de kleine kantoren met minder dan
5 werkzame personen. Ook de kantoren die nog in aanbouw zijn ontbreken in deze schatting.
Schatting bruto vloeroppervlakte kantoorruimte* in de kantorensector** in Tilburg, 1997-

2004
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Aantal vestigingen kantorensector 1.293 1.407 1.446 1.475 1.494 1.450 1.344 1.530
Aantal werkzame personen kantorensector 13.489 14.431 15.212 15.799 16.416 16.888 17.195 17.945
Oppervlakte kantoor (* 1000 m2)

- in heel Tilburg 298 318 336 350 365 378 389 404
- in de Binnenstad 162 169 178 183 187 191 193 203
- in de Stationszone 76 82 87 95 96 105 115 117
* Om een schatting te krijgen van de bruto vloeroppervlakte kantoorruimte zijn alleen vestigingen in de
kantorensector met 5 of meer werkzame personen meegeteld (fulltimers, parttimers én uitzendkrachten) en is
vervolgens verondersteld dat iedere daar werkzame persoon goed is voor circa 25m2 bruto vloeroppervlakte;
peildatum: medio kalenderjaar
** Tot de kantorensector worden gerekend de vestigingen en werkzame personen in de sectoren met de volgende
SBI93-codes: J 65, J 66, J 67, K 70, K 72, K 73, K 741, K 742, K 744, K 745, K 7485, K 7486, L 75, O 91 en O 924.
De Stationszone bestaat uit de subwijken 008 en 101, en de Spoorlaan.
Een andere informatiebron als het gaat om trends en ontwikkelingen op de kantorenmarkt is “Kantoren in
cijfers 2004” (van Rudolf Bak). De cijfers in het “Bak-bestand” zijn gebaseerd op kantoorobjecten van meer
dan 500 m2 (de kleinere kantoren ontbreken dus ook in dit bestand). Aangezien de Tilburgse kantoren-
markt juist wordt gekenmerkt door kleinschaligheid, zal de voorraad kantoorruimte in werkelijkheid hoger
uitvallen. Volgens het “Bak-bestand” heeft Tilburg op 1 januari 2004 in totaal een voorraad kantoorruimte
van 461.000 m2 (zie de tabel op de volgende pagina). Tilburg staat niet bekend als kantorenstad, en de
cijfers bevestigen dat. De hoeveelheid kantoormetrage per inwoner in de gemeente Tilburg ligt onder het
landelijk gemiddelde. Volgens deze informatiebron ligt het aandeel van de huursector in de kantoren-
voorraad in Tilburg (35% begin 2004) ook lager dan in de andere Brabantse steden (52% tot 57%). Dit heeft
vooral te maken met de dominante positie van een aantal eigenaar/gebruikers in Tilburg (vooral Interpolis
en de CZ groep). Er wordt relatief weinig op risico gebouwd. In minder goede economische tijden is dit een
voordeel, omdat er dan minder snel leegstand zal ontstaan. Maar wanneer de vraag naar kantoorruimte
hoog is kan dit als een nadeel worden gezien, omdat de direct beschikbare voorraad beperkt zal zijn.
Evenals in de tabel hierboven is ook volgens het Bak-bestand een groot deel van de Tilburgse voorraad
kantoorruimte te vinden in het centrum (44%). Dit is duidelijk hoger dan het landelijk gemiddelde (30%),
terwijl Tilburg juist een minder dan gemiddelde voorraad kantoorruimte heeft in kantorenwijken/-locaties
(15% ten opzichte van 32% landelijk).
26
Voorraad kantoorruimte* in Tilburg in vergelijking tot de andere grote Brabantse steden en
Nederland, 1 januari 1997, 1 januari 2001 en 1 januari 2004
Inwoners Voorraad kantoorruimte m2 kantoor per
(*1000 m2 v.v.o.) inwoner
1997 2001 2004 1997 2001 2004 1997 2001 2004
Tilburg 182.998 195.825 198.797 360 410 461 1,97 2,09 2,32
Breda 156.364 162.308 166.035 470 540 640 3,01 3,33 3,85
’s-Hertogenbosch 126.516 130.477 133.511 698 823 910 5,52 6,31 6,82
Eindhoven 197.766 203.397 207.870 927 1.140 1.296 4,69 5,60 6,23
Helmond 75.984 80.932 85.127 145 165 180 1,91 2,04 2,11
Nederland 15.567.107 15.987.075 16.258.032 32.812 38.496 42.723 2,11 2,41 2,63
Bron: Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) voor Tilburg, CBS en R.L. Bak.; bewerking O&I
* Met voorraad wordt bedoeld het totaal van leegstaande en in gebruik zijnde kantoren. Ook kantoren die op het
moment van registratie nog in aanbouw zijn, worden tot de voorraad gerekend. Als oppervlakte-eenheid is het
verhuurbaar vloeroppervlak (v.v.o.) genomen. “Als vuistregel geldt dat van het bruto vloeroppervlak ongeveer 86%
verhuurbaar is”, aldus R.L. Bak.
Het reeds in de voorgaande paragraaf genoemde IBIS-bestand bevat ook informatie over de hoeveelheid
bruto vloeroppervlakte voor kantoren die in de toekomst gerealiseerd kan worden op kantorenlocaties. De
meest recente gegevens voor Tilburg zijn in de onderstaande tabel opgenomen. In navolgende tabel is
weergegeven hoe dit totaal voor Tilburg zich verhoudt tot de andere grote Brabantse steden.
Te realiseren voorraad kantooroppervlakte in Tilburg in m2 bruto vloeroppervlak, peildatum

1 januari 2005
Aanwezige opper- Gerealiseerde Te realiseren Te realiseren
vlakte per 1–1–2005 oppervlakte in 2004 in 5 jaar* na 5 jaar*
Ringbaan West CZ 65.000 - - -
Het Laar 38.000 5.200 5.000 -
Station Reeshof 1.500 - 5.500 14.500
Station-West 34.000 - 10.000 2.000
Stationszone 60.000 - 6.000 69.000
Evenemententerrein - - - 4.000
Kempenbaan West - - 16.000 134.000
Totaal 198.500 5.200 42.500 223.500

Bron: Integraal Bedrijventerreinen Informatie Systeem (IBIS); peildatum: 1 januari 2005
* Onder de nog te realiseren oppervlakte wordt de kantoorruimte verstaan die op grond van de markt-
verwachtingen op de peildatum op korte termijn (binnen 5 jaar) of langere termijn (na 5 jaar) kan worden
gerealiseerd en beschikbaar komen voor gebruik.
Te realiseren voorraad kantooroppervlakte in de vijf grootste Brabantse steden, m2 bruto

vloeroppervlak, peildatum 1 januari 2004/2005
Te realiseren in 5 jaar* Te realiseren na 5 jaar*
Tilburg (1 januari 2005) 42.500 223.500
Breda 93.300 164.000
’s-Hertogenbosch 90.000 72.000
Eindhoven 161.500 130.900
Helmond 20.000 -
Bron: Integraal Bedrijventerreinen Informatie Systeem (IBIS); peildatum: 1 januari 2004/2005
* Onder de nog te realiseren oppervlakte wordt de kantoorruimte verstaan die op grond van de markt-
verwachtingen op de peildatum op korte (binnen 5 jaar) of langere termijn (na 5 jaar) kan worden gerealiseerd en
beschikbaar komen voor gebruik.
De belangrijkste locaties in Tilburg waar op de korte termijn kantoorruimte gerealiseerd kan worden zijn
de Kempenbaan West (16.000 m2) en het Station-West (10.000 m2). Daarnaast is er op korte termijn ook
ruimte beschikbaar in de Stationszone (6.000 m2), op Station-Reeshof (5.500 m2) en op Het Laar (5.000
m2). Op de langere termijn biedt de Kempenbaan West veel mogelijkheden voor kantoren (134.000 m2),
tezamen met de Stationszone (69.000 m2). Omdat voor de andere steden nog geen gegevens voor 2005
beschikbaar zijn, zijn voor deze steden de voorraadgegevens op 1 januari 2004 opgenomen. In Helmond
komt maar weinig oppervlakte op kantorenlocaties beschikbaar voor gebruik. En ook Tilburg heeft op de
korte termijn in vergelijking tot de andere steden relatief weinig mogelijkheden om kantoorruimte te
realiseren.
27
5.3 Detailhandelslocaties
Uit het “Bedrijvenregister” - waaruit gegevens zijn opgenomen in hoofdstuk 3 - is in principe informatie
over het aantal vestigingen en de werkgelegenheid in de detailhandel af te leiden. Wat echter niet beschik-
baar is in het Bedrijvenregister is de vloeroppervlakte die hiermee gemoeid is. Voor dergelijke informatie
kan gebruik worden gemaakt van de detailhandelsgegevens uit de “Retail Verkenner” van Locatus. Deze
gegevens zijn beschikbaar voor de periode 1999-2004.
Bij detailhandel gaat het om de verkoop van producten of goederen aan consumenten die niet ter plekke
geconsumeerd worden. Gemeten is het aantal verkooppunten detailhandel, en niet het aantal winkel-
panden. Een verkooppunt is per definitie gevestigd in een winkelpand, maar in een winkelpand kunnen
meer verkooppunten gevestigd zijn. Het verkoopvloeroppervlak van een verkooppunt is de voor het
publiek toegankelijke en zichtbare overdekte ruimte, exclusief personeelsruimten, magazijnen, verkeers-
ruimte etc.. Omdat het verkoopvloeroppervlak alleen al met het verschuiven van een stelling of het
plaatsen van een afschot kan veranderen, is het een vrij vluchtig gegeven.
Detailhandel naar (hoofd)type winkelgebied in Tilburg 1999-2004* (m2 verkoopvloeropper-

vlak en aantal verkooppunten)
1999 2000 2001 2002 2003 2004
m2 v.v.o.
Hoofdwinkelgebied** 79.700 80.000 79.300 79.400 70.700 69.000
Wijkwinkelcentra*** 57.800 58.100 61.300 64.600 65.500 66.100
Buurtwinkelcentra 17.100 16.400 13.100 13.700 15.300 15.700
Verspreide bewinkeling 72.000 73.000 75.800 76.100 78.900 79.600
Centra doelgerichte aankopen 35.400 35.500 42.900 43.800 53.200 53.200
Totaal Tilburg 262.000 263.100 272.400 277.600 283.600 283.600
Aantal verkooppunten
Hoofdwinkelgebied** 336 337 339 334 327 323
Wijkwinkelcentra*** 353 354 351 344 334 330
Buurtwinkelcentra 111 109 103 103 99 101
Verspreide bewinkeling 452 454 426 415 396 376
Centra doelgerichte aankopen 33 34 32 36 34 34
Totaal Tilburg 1.285 1.288 1.251 1.232 1.190 1.164

Bron: Locatus/Retail Verkenner; bewerking O&I
* Peildatum: najaar
** Dit is het hoofdwinkelgebied zoals door de gemeente Tilburg vastgesteld, en dit wijkt iets af van het gebied zoals
dat is afgebakend in de Locatus-bestanden.
*** Inclusief de kernverzorgende centra van Udenhout en Berkel-Enschot.
Het hoofdwinkelgebied is het centrum van Tilburg (een centrum voor recreatief winkelen). Gemakscentra
voor dagelijkse artikelen zijn veelal gevestigd in wijkwinkel- en buurtwinkelcentra. Tot de wijkwinkelcentra
worden gerekend: Korvelseweg, Heyhoef, Besterd, Westermarkt, Wagnerplein, Jan Heijnsstraat, Kreiten-
molenstraat en Eikenbosch. Onder de categorie buurtwinkelcentra vallen bijvoorbeeld Goirkestraat, Pater
van den Elsenplein, Paletplein, Burgemeester van de Mortelplein, etc. Tot de centra voor doelgerichte
aankopen worden gerekend: de Koopboulevard Leyparc, Leijendael, Vossenberg-Oost en Bosscheweg.
Opvallend in de tabel is vooral dat het aantal verkoopppunten in de loop van de tijd afneemt, terwijl het
verkoopvloeroppervlak juist toeneemt. De sterke stijging van het verkoopvloeroppervlak tussen 2000 en
2001 (van 263.100 m2 naar 272.400 m2) is met name terug te vinden bij de centra voor doelgerichte
aankopen, die in 2001 goed zijn voor veel meer m2 dan in 2000. Een nadere analyse leert dat het hier in
feite niet om een echte toename gaat, maar om een toename die het gevolg is van een administratieve
inhaalslag door Locatus waarbij in 2001 alle perifere detailhandelslocaties opnieuw zijn gecontroleerd.
Veelal blijkt de oppervlakte van perifere detailhandelsvestigingen naar aanleiding van deze controle naar
boven te zijn bijgesteld. Het gaat dus niet om feitelijke uitbreiding maar voor het grootste deel om
verbetering van de gegevens in het bestand voor de centra voor doelgerichte aankopen waar deze voorheen
te laag waren ingeschat. In 2002 en 2003 is het aantal detailhandelsvestigingen verder afgenomen, en het
verkoopvloeroppervlak verder gestegen.
28
Opmerkelijk in 2003 is de sterke daling van het verkoopvloeroppervlak in het hoofdwinkelgebied en de
sterke stijging van het verkoopvloeroppervlak van de centra voor doelgerichte aankopen. De daling van het
verkoopvloeroppervlak in het centrum van Tilburg heeft te maken met het verdwijnen van een aantal grote
vestigingen zoals “Woninginrichting A tot Z”, “Trendhopper”, “Scapino” en “Megapool” die tezamen goed
waren voor ruim 9.000 m2. Het pand aan het Piusplein waarin “Woninginrichting A tot Z” (7.000 m2) en
“Trendhopper” (1.200 m2) samen gevestigd waren staat nu leeg, en de panden van “Scapino“ (675 m2) en
“Megapool” (576 m2) aan het Pieter Vreedeplein zijn gesloopt in verband met de aanleg van het
winkelcentrum Pieter Vreedeplein. De stijging van het verkoopvloeroppervlak van de Centra voor
doelgerichte aankopen is voor een belangrijk deel toe te schrijven aan de uitbreiding van doe-het-zelf zaak
“Hornbach” met 2.000 m2 op Vossenberg-Oost en de verhuizing van keukenwinkel “CVT” van de
Korvelseweg (± 1.000 m2) naar Vossenberg-Oost (± 3.500 m2). Tussen 2003 en 2004 zijn het aantal
vestigingen en het verkoopvloeroppervlak niet veel veranderd. Eind 2004 heeft Tilburg in totaal 1.164
verkooppunten detailhandel met ongeveer 283.600 m2 verkoopvloeroppervlak.
Detailhandel naar hoofdbranche* in Tilburg 1999-2004**

1999 2000 2001 2002 2003 2004
m2 v.v.o.
Dagelijkse boodschappen 51.800 50.800 51.900 53.100 53.900 54.500
Mode en luxe 61.700 62.700 64.300 64.600 64.300 62.800
Vrije tijd 16.900 17.800 18.000 20.300 20.600 20.800
In en om huis 127.500 127.600 131.100 131.400 134.500 134.500
Overige detailhandel 4.100 4.200 7.100 8.200 10.300 10.900
Totaal Tilburg 262.000 263.100 272.400 277.600 283.600 283.600
Aantal verkooppunten
Dagelijkse boodschappen 329 328 320 317 312 307
Mode en luxe 374 372 363 364 359 352
Vrije tijd 144 148 138 133 140 140
In en om huis 403 405 370 354 320 312
Overige detailhandel 35 35 60 64 59 53
Totaal Tilburg 1.285 1.288 1.251 1.232 1.190 1.164

Bron: Locatus/Retail Verkenner; bewerking O&I
* Dagelijkse boodschappen = voedings- en genotmiddelen; persoonlijke verzorging.
Mode en luxe = warenhuizen alg. assortiment; kleding en modeaccessoires; schoenen en lederwaren; juwelier
en optiek; huishoudelijke, luxe artikelen; antiek en kunstvoorwerpen.
Vrije tijd = sport- en spelartikelen; hobbybenodigdheden; boeken en tijdschriften.
In en om huis = plant en dier; bruin- en witgoed, auto- en fietsbenodigdheden; doe-het-zelf artikelen; wonen.
** Peildatum: najaar
In de tabel hierboven is voor Tilburg weergegeven hoe de detailhandel is verdeeld over de verschillende
hoofdbranches. De “Mode en luxe” branche heeft in Tilburg eind 2004 de meeste verkooppunten (352),
maar niet het grootste verkoopvloeroppervlak. Door de aard van de bedrijvigheid neemt de “In en om huis”
branche het grootste deel van het verkoopvloeroppervlak in de detailhandel voor z’n rekening (134.500 m2
eind 2004, en dit is iets minder dan de helft van het totale verkoopvloeroppervlak detailhandel in Tilburg).
De winkels voor de dagelijkse boodschappen zijn tezamen goed voor circa 54.500 m2 verkoopvloer-
oppervlak in 2004.
Locatus beschikt in principe over vergelijkbare detailhandelsgegevens voor alle andere gemeenten in
Nederland. Toch is het raadzaam voorzichtig om te gaan met een vergelijking van de verschillende hoofd-
winkelgebieden/binnensteden. Er kunnen vertekeningen optreden omdat sommige steden minder recent en
mogelijk ook minder frequent gecontroleerd zijn dan andere. In de tabel hierna staan de gegevens voor de
verschillende hoofdwinkelgebieden/binnensteden van de andere Brabantse steden in 2004, zoals deze zijn
ontleend aan het Locatus-bestand.
Tilburg heeft in het hoofdwinkelgebied in vergelijking tot de andere binnensteden een relatief hoog
gemiddeld verkoopvloeroppervlak per verkooppunt (gem. 214 m2). Alleen Eindhoven komt met een
gemiddelde verkoopvloeroppervlak van 242 m2 in de binnenstad hoger uit dan Tilburg, mede doordat in
Eindhoven recent het ‘Piazza’ is herontwikkeld waardoor het verkoopvloeroppervlak detailhandel in de
binnenstad van Eindhoven is gestegen tot boven de 100.000 m2. Verder heeft het hoofdwinkelgebied in
Tilburg een relatief beperkt aantal verkooppunten zeker gezien het aantal inwoners (gemiddeld 2
29
verkooppunten per 1.000 inwoners) en de totale oppervlakte is ook relatief klein (gemiddeld 347 m2 per
1.000 inwoners) in vergelijking tot de andere grote Brabantse steden. Met de ontwikkeling van het Pieter
Vreedeplein kan hier wellicht verandering in komen.
Detailhandel totaal en in binnenstad/hoofdwinkelgebied* in de vijf grootste Brabantse

steden, 2004
Inwoner- Aantal m2 Aantal Gem. v.v.o. Gem. v.v.o. Aantal ver-
aantal** v.v.o. verkoop- per ver- per 1.000 kooppunten
31-12-2004 punten kooppunt inwoners per 1.000
inwoners
Tilburg 199.065 283.600 1.164 244 1.425 6
Hoofdwinkelgebied - 69.000 323 214 347 2
Breda 167.908 329.000 1.273 258 1.959 8

Binnenstad - 99.700 549 182 594 3
‘s-Hertogenbosch 134.009 243.300 1.069 228 1.816 8

Binnenstad - 90.300 570 158 674 4
Eindhoven 208.573 363.400 1.365 266 1.742 7

Binnenstad - 102.300 423 242 490 2
Helmond 85.675 136.100 554 246 1.589 6

Hoofdwinkelgebied - 33.000 197 168 385 2
Bron: Locatus/Referentieset najaar 2004 (op basis van Retail Verkenner)
* Binnenstad > 400 verkooppunten; hoofdwinkelgebied <= 400 verkooppunten
** Voorlopige cijfers van het CBS.
30
BIJLAGE
Aantal vestigingen van bedrijven of instellingen in Tilburg* 1997-2004 naar sector per
grootschalig/regulier bedrijventerrein
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Albionstraat
Handel & reparatie 10 10 10 11 12 12 12 11
Bouwnijverheid 4 5 5 5 6 7 7 5
Industrie 5 4 4 4 5 4 5 5
Overige diensten 1 3 3 3 3 3 3 3
Overig 2 4 4 5 5 5 3 2
Totaal 22 26 26 28 31 31 30 26
Het Laar
Zakelijke dienstverlening 24 29 31 38 44 44 51 61
Industrie 6 7 7 8 9 9 8 11
Vervoer/opslag/communicatie 4 4 4 5 4 5 5 6
Financiële instellingen 1 1 1 2 3 2 3 6
Overig 9 8 8 7 6 6 7 10
Totaal 63 77 81 92 105 98 105 131
Kanaalzone
Industrie 58 54 51 50 49 45 48 42
Bouwnijverheid 15 16 14 13 13 13 13 12
Gezondheids- & welzijnszorg 2 2 4 4 5 4 6 7
Overig 10 8 8 10 11 9 11 9
Totaal 226 228 224 232 222 222 229 216
Katsbogten
Overig 7 7 7 7 6 5 5 5
Totaal 28 31 31 36 38 42 48 45
Kraaiven
Industrie 76 75 72 74 81 78 75 73
Overig 6 6 6 7 7 9 8 8
Totaal 148 155 158 176 195 199 202 193
Kreitenmolen
Industrie 26 26 28 29 28 27 26 26
Overig 4 5 5 5 4 3 3 3
Totaal 84 86 91 93 92 98 97 99
Loven
Industrie 76 81 81 83 85 80 78 75
Bouwnijverheid 32 34 35 32 34 35 37 36
Overig 22 21 20 18 17 18 15 12
Totaal 262 273 269 275 280 269 262 256
Vossenberg
Industrie 26 42 53 57 68 68 72 68
Bouwnijverheid 8 13 16 18 22 21 24 25
Overig 9 9 9 11 16 15 14 13
Totaal 85 133 166 185 239 240 257 255
* Definitie: Vestigingen uit Bedrijvenregister; peildatum: medio kalenderjaar

Aantal banen in Tilburg* 1997-2004 naar sector per grootschalig/regulier bedrijventerrein
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Albionstraat
Bouwnijverheid 77 74 76 71 69 69 51 47
Industrie 27 23 24 26 33 24 28 30
Overig 11 40 38 51 58 61 47 0
Totaal 140 166 166 177 194 188 161 109
Het Laar
Industrie 459 500 649 618 646 910 1.133 1.097
Gezondheids- & welzijnszorg 34 28 32 25 19 45 407 441
Bouwnijverheid 215 212 213 219 228 234 246 259
Openbaar bestuur & overheid 93 90 128 132 148 56 63 92
Overig 44 61 54 84 70 31 90 99
Totaal 2.538 2.806 2.694 2.753 2.965 3.148 3.790 3.874
Kanaalzone
Industrie 2.606 2.083 2.027 1.863 1.780 1.609 2.326 2.096
Nutsbedrijven 245 169 192 181 267 245 226 208
Bouwnijverheid 265 262 265 270 254 243 221 196
Overig 77 74 73 91 99 61 260 230
Totaal 4.921 4.457 4.306 4.191 4.197 4.152 5.271 4.811
Katsbogten
Vervoer/opslag/communicatie 748 728 831 1.105 1.369 1.271 1.502 1.304
Industrie 287 88 18 58 121 97 49 157
Horeca 76 72 91 93 96 115 130 117
Overig 19 25 23 33 32 31 34 42
Totaal 1.397 1.218 1.421 1.723 2.095 2.019 2.251 2.105
Kraaiven
Industrie 5.658 5.845 6.168 6.076 6.054 5.512 5.365 5.253
Bouwnijverheid 195 210 205 241 183 194 188 206
Overig 62 58 52 45 47 48 34 66
Totaal 6.989 7.222 7.668 7.802 7.910 7.354 7.220 7.031
Kreitenmolen
Industrie 345 357 378 427 388 373 376 368
Bouwnijverheid 201 244 191 153 175 179 192 202
Overig 23 25 22 22 15 10 10 6
Totaal 788 849 811 838 860 961 981 989
Loven
Industrie 2.774 3.214 3.049 3.204 3.257 3.057 2.831 2.788
Vervoer/opslag/communicatie 2.148 2.199 2.102 1.866 1.669 1.651 1.596 1.646
Handel & reparatie 1.262 1.301 1.246 1.254 1.203 1.109 1.056 1.047
Bouwnijverheid 800 769 784 766 836 827 847 723
Overig 50 53 52 52 44 37 44 37
Totaal 7.613 8.087 7.747 7.568 7.477 7.109 6.791 6.690
Vossenberg
Industrie 1.964 2.448 2.640 2.703 2.934 2.800 2.883 2.813
Vervoer/opslag/communicatie 242 226 369 448 1.287 1.508 1.786 1.949
Bouwnijverheid 434 456 500 512 507 494 566 630
Overig 41 44 60 131 186 186 118 187
Totaal 3.413 4.116 4.938 5.287 6.524 6.759 7.020 7.273
* Definitie: Banen uit Bedrijvenregister (fulltimers en parttimers, inclusief uitzendkrachten); peildatum: medio
kalenderjaar

Aantal vestigingen van bedrijven of instellingen en banen in Tilburg* 1997-2004 per
binnenwijks bedrijventerrein
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
AaBe-complex
Aantal vestigingen 15 14 14 14 12 12 13 10
Aantal banen 199 209 217 207 102 94 104 103
Bedrijvencentrum Het Laar

Aantal banen 25 26 16 19 14 14 11 10
Bedrijvenpark Broekhoven
Aantal banen 144 159 166 192 209 149 99 110
Beneluxterrein**
Aantal banen 428 459 274 280 159 208 234 246
Berglandweg/Hilvarenbeekseweg
Aantal banen 36 39 35 30 21 24 17 9
Bisschop Janssenstraat
Aantal banen 106 91 86 86 91 85 57 46
Componistenlaan
Aantal banen 22 30 27 27 29 24 29 32
Dirigentenlaan
Aantal banen 113 117 97 101 115 106 114 91
Enschotsestraat
Aantal banen 102 85 67 55 59 46 49 48
Gemeentewerf**
Aantal banen 249 262 263 266 68 61 53 39
Heikant Oost
Aantal banen 194 217 209 197 193 198 182 132
Heikant West
Aantal banen 310 323 380 335 344 362 300 298
Kapelmeesterlaan**
Aantal banen 102 158 162 170 53 44 36 34
Koningshoeven
Aantal banen 99 86 85 64 99 103 68 52
Lochtstraat
Aantal banen 105 207 213 233 311 329 316 328
Lovensestraat
Aantal banen 64 73 67 81 93 91 67 72
NS-werkplaats
Aantal banen 603 546 420 465 581 622 612 660
(zie vervolg tabel)

(Vervolg: Aantal vestigingen van bedrijven of instellingen en banen in Tilburg* 1997-2004 per
binnenwijks bedrijventerrein)
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Omgeving Paletplein**
Aantal banen 816 843 823 840 148 153 174 142
Phoenix-complex
Aantal banen 77 89 93 91 76 74 70 71
Piushaven
Aantal banen 649 729 769 780 681 687 647 715
Quirijnstok
Aantal banen 208 159 125 106 104 125 122 110
Reitse Hoevenstraat
Aantal banen 341 355 328 319 307 252 238 221
Rhijnkant
Aantal banen 153 175 194 225 234 238 213 320
St. Annahof
Aantal banen 8 8 8 4 3 3 4 4
Tegroterrein
Aantal banen 38 35 24 23 26 30 41 20
Twentestraat
Aantal banen 84 89 102 88 84 72 83 58
Voltcomplex
Aantal banen 209 224 219 225 238 230 232 217
WLM-terrein Regenboogstraat
Aantal banen 135 136 124 124 125 135 129 127
* Definitie: Vestigingen en banen (fulltimers en parttimers, inclusief uitzendkrachten) uit Bedrijvenregister;
peildatum: medio kalenderjaar
** Op vier binnenwijkse bedrijventerreinen is de werkgelegenheid sterk teruggelopen tussen 2000 en 2001.
Beneluxterrein: het aantal werkzame personen is teruggelopen van 280 personen in 2000 naar 159 in 2001
doordat de Tilburgse Bouwvereniging (TBV) die daar gevestigd was, is verhuisd naar de Spoorlaan. In 2002 is
het aantal arbeidsplaatsen echter al weer gestegen tot 208, omdat “Duizendtax Taxibedrijf” zich gevestigd
heeft aan de Nimrodstraat op het “Beneluxterrein” (voorheen gevestigd aan het Piusplein).
Gemeentewerf: het aantal werkzame personen is teruggelopen van 266 personen in 2000 naar 68 in 2001
omdat de daar gevestigde bouw- en schildersopleiding is verhuisd naar de Stappegoorweg.
Kapelmeesterlaan: het aantal werkzame personen is teruggelopen van 170 in 2000 naar 53 in 2001 doordat
“Vendor” (een bedrijf in de industrie dat sanitaire en huishoudelijke papierwaren vervaardigd) verhuisd is
naar de Persephonestraat op het reguliere bedrijventerrein “Vossenberg”.
Omgeving Paletplein: de aanzienlijke daling van het aantal werkzame personen (van 840 in 2000 naar 148 in
2001) is toe te schrijven aan de verhuizing van “Accent onderhoudsservice bv” naar Eindhoven, een
reinigingsbedrijf van gebouwen in de zakelijke dienstverlening dat hier gevestigd was.

Locaties reguliere en binnenwijkse bedrijventerreinen in Tilburg
Kreitenmolen
Vossenberg 26
14
15 13
16
Kraaiven 12
Albionstraat 27
Kanaalzone
Loven
20 11
21 17
10
19
25 18
9
8
23 5
1 7
3 28 6 24
2
4
Het Laar
22
Katsbogten
Nr. Naam binnenwijks bedrijventerrein

1 WLM-terrein Regenboogstraat
2 Bedrijvencentrum Het Laar
3 Voltcomplex
4 Bedrijvenpark Broekhoven
5 Piushaven
6 AaBe-complex
7 Twentestraat
8 Gemeentewerf
9 Enschotsestraat
10 Lovensestraat
11 Bisschop Janssenstraat
12 Heikant Oost
13 Heikant West
14 Kapelmeesterlaan
15 Componistenlaan
16 Dirigentenlaan
17 Tegroterrein
18 NS-werkplaats
19 Reitse Hoevenstraat
20 Beneluxterrein
21 Omgeving Paletplein
22 Berglandweg/Hilvarenbeekseweg
23 St. Annahof
24 Koningshoeven
25 Lochtstraat
26 Rhijnkant
27 Quirijnstok
28 Phoenix-complex

Informatie* over de beschikbaarheid van bedrijventerreinen in de andere Brabantse steden,
2000-2004 in hectaren
2000 2001 2002 2003 2004
Tilburg
- Bruto oppervlakte 1.100 1.100 1.100 1.100 1.098
- Netto oppervlakte 869 869 869 869 867
- Netto reeds uitgegeven 777 799 812 813 814
- Netto nog niet uitgegeven: 92 69 57 55 53
- Terstond uitgeefbaar 68 45 33 31 29
- Niet terstond uitgeefbaar 24 24 24 24 24
Breda
- Bruto oppervlakte 902 849 847 891 885
Eindhoven
’s-Hertogenbosch
Helmond
Bron: Gemeente Tilburg + Integraal Bedrijventerreinen Informatie Systeem (IBIS); peildatum: 1 januari van het
betreffende jaar
* Bruto oppervlakte = de totale oppervlakte van het terrein met bedrijfsbestemming.
Netto oppervlakte = de bruto oppervlakte van het terrein voor zover het een bedrijfsbestemming heeft,
verminderd met de oppervlakte voor openbare voorzieningen, zoals wegen, groenstroken, water en dergelijke.
Netto reeds uitgegeven = de oppervlakte van het bedrijventerrein die reeds uitgegeven is aan de (toekomstige)
gebruikers van het terrein. Het terrein wordt als uitgegeven beschouwd als het raadsbesluit tot gronduitgifte is
genomen of in geval van particulieren of een Industrie- of Havenschap dat er een koopovereenkomst is gesloten.
Deze oppervlakte is inclusief het aantal hectaren dat in het voorgaande jaar is uitgegeven.
Terstond uitgeefbaar = het aantal hectare dat direct gereed is voor uitgifte, ontsloten is, bouwrijp.
Niet terstond uitgeefbaar = het aantal hectare dat op termijn gereed komt voor uitgifte.

Colofon
© gemeente Tilburg
mei 2005
Tekst: Onderzoek & Informatie, dienst Beleidsontwikkeling
Ontwerp omslag: Servicedienst/Communicatie, team Media
Druk omslag: Drukkerij Gianotten B.V.

Economische Monitor Tilburg 2005

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Economische Monitor Tilburg 2005

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Economische monitor Tilburg

Bevolking groeit nog steeds

Tilburg heeft laagste werkloosheidspercentage van de B5

Tilburgse werkgelegenheid groeit in 2004 − tegen de landelijke trend in

Onderwijs en zorg relatief sterk in Tilburg; zakelijke dienstverlening relatief zwak

Economische monitor Tilburg 2005 Team Onderzoek & Informatie

Relatief veel starters in Tilburg

Dieptepunt in gronduitgifte op bedrijventerreinen in Tilburg lijkt voorbij

Voorraad kantoorruimte in Tilburg onder landelijk gemiddelde

Economische monitor Tilburg 2005 Team Onderzoek & Informatie

Economische monitor Tilburg 2005 Team Onderzoek & Informatie

1.2 Bevolkingsontwikkeling in Tilburg in de afgelopen jaren 1

1.3 (Beroeps)bevolkingsontwikkeling in Tilburg in vergelijking tot de andere 2

2.1 Ontwikkeling van de werkloosheid in Tilburg in de afgelopen jaren 5

2.2 Ontwikkeling van de werkloosheid in Tilburg in vergelijking tot de andere 6

3.1 Aantal vestigingen en de werkgelegenheidsontwikkeling in Tilburg in de 9

3.2 Aantal vestigingen en de werkgelegenheidsontwikkeling in Tilburg 13

3.3 Aantal vestigingen en de werkgelegenheidsontwikkeling op de Tilburgse 15

5.1 Bedrijventerreinen - uitgifte en beschikbare locaties 23

Economische monitor Tilburg 2005 Team Onderzoek & Informatie

1.2 Bevolkingsontwikkeling in Tilburg in de afgelopen jaren

Bevolkingsomvang Tilburg naar geslacht en leeftijd (%) 1997-2005*

Bevolkingsontwikkeling Tilburg 1997-2005 (1 januari)

Economische monitor Tilburg 2005 Team Onderzoek & Informatie

De onderstaande tabel toont de bevolkingsontwikkeling in Tilburg in vergelijking tot de andere grote

Bevolkingsontwikkeling van de vijf grootste Brabantse steden en Noord-Brabant als geheel

De bevolking in de verschillende steden op 1 januari 2005 is in de tabel hierboven uitgesplitst naar

Berekende beroepsbevolking in de vijf grootste Brabantse steden en Noord-Brabant als geheel,

Economische monitor Tilburg 2005 Team Onderzoek & Informatie

Economische monitor Tilburg 2005 Team Onderzoek & Informatie

2.1 Ontwikkeling van de werkloosheid in Tilburg in de afgelopen jaren

Werkloze personen* Tilburg naar opleidingsniveau en leeftijdscategorie (%) 1997-2005

Aantal werklozen (NWW'ers) in Tilburg per kwartaal, 1997-2005

Economische monitor Tilburg 2005 Team Onderzoek & Informatie

Aantal werkloze personen* in de vijf grootste Brabantse steden en Nederland 1997-2005

Economische monitor Tilburg 2005 Team Onderzoek & Informatie

Werkloosheid in de B5 op 1 jan. 2005

naar opleidingsniveau (%)

Breda 47,9 33,4 18,7

Helmond 55,4 33,8 10,8

naar leeftijdscategorie (%)

Breda 7,6 39,5 52,9

Helmond 9,2 39,5 51,4

Economische monitor Tilburg 2005 Team Onderzoek & Informatie

Totaal aantal 2.399 2.784

Economische monitor Tilburg 2005 Team Onderzoek & Informatie

3.1 Aantal vestigingen en de werkgelegenheidsontwikkeling in Tilburg in de afgelopen jaren

De belangrijkste informatiebron voor gegevens over de bedrijvigheid is het zogenoemde “Bedrijvenregister

Aantal vestigingen van bedrijven of instellingen in Tilburg* 1997-2004 naar sector

Ontwikkeling totaal aantal vestigingen,

Economische monitor Tilburg 2005 Team Onderzoek & Informatie

Aantal vestigingen van bedrijven of instellingen in Tilburg* 1997-2004 naar grootteklasse**

Totaal 7.399 7.705 7.601 7.661 7.614 7.368 7.035 7.394

Aantal bedrijven in Tilburg met een buitenlandse

Bron: Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM); bewerking O&I

Economische monitor Tilburg 2005 Team Onderzoek & Informatie

Aantal banen in Tilburg* 1997-2004 naar sector

Aandeel verschillende sectoren in totaal

16,8 16,8 16,9 17,2 17,0 16,9 17,0 16,9

80% 5,6 5,6 5,6 5,8 5,8 6,0 6,3 6,2

15,2 15,4 15,4 15,5 16,2 17,0 17,6 18,0

Economische monitor Tilburg 2005 Team Onderzoek & Informatie

Aantal banen in Tilburg* 1997-2004 naar geslacht