‫ الجزء الثاني‬- ‫دروس اللغة العربية‬

ُ ِ‫س الثَّال‬
‫ث‬ َّ (۳)
ُ ‫الد ْر‬
ÜÇÜNCÜ DERS
ِ ‫)اسم التَّ ْف‬
‫ض ْي ِل‬
KARŞILAŞTIRMALAR: (
ُ
Türkçe'de var olan karşılaştırmalara örnek: Güzel, Daha Güzel, En Güzel
Bu tarz karşılaştırmalarda "daha..." ve "en...." anlamını veren yapılara ism-i tafdil ( ‫اسم‬
ُ
ِ ‫ )التَّ ْف‬denir. ‫ أفْ عل‬vezninde oluşturulur. Mesela:
‫ض ْي ِل‬ َُ
‫( َج ِميل‬güzel) ============> ‫أج َم ُل‬ ْ (daha güzel, en güzel)
‫( َكبِير‬büyük) ============> ‫( أ ْكبَ ُر‬daha büyük, en büyük)
Daha önce ef'alu veznindeki isimlerin gayr-i munsarıf (diptote) olduğuna değinmiştik.
Dolayısıyla bu formdaki isimler (ism-u tafdil) tenvin ve esre almaz.

‫ أفْ َع ُل‬veznindeki isimden sonra bir ‫ ِم ْن‬gelir ki bundan sonra karşılaştırmanın ne ile yapıldığı
söylenir:

‫حاَِمد أط َْو ُل ِم ْن بِالَل‬ (Hamid Bilal'den daha uzundur.)

* İsm-i Tafdil hem erkek, hem dişi, hem tekil hem de çoğul için aynı kullanılır:

ِ ‫بِالَل أطْو ُل ِمن‬

َ‫آمنَة‬ ْ َ (Bilal Amine'den daha uzundur.)

‫آمنَةُ أط َْو ُل ِم ْن بِالَل‬

ِ (Amine Bilal'den daha uzundur.)

‫ت‬ ِ َ‫ْاْلبناَء أطْو ُل ِمن الْبنا‬

َ ْ َ ُ ْ (Oğullar kızlardan daha uzundur.)

‫ت أط َْو ُل ِم ْن ْاْلبْناَِء‬
ُ َ‫الْبَنا‬ (Kızlar oğullardan daha uzundur.)

Bir de ‫' ِم ْن‬den sonra zamirin geldiği örneklere bakalım:

‫س ُن ِمنِّي‬َ ‫أح‬ْ ‫ت‬ َ ْ‫( أن‬Sen benden iyisin.)

‫ك‬َ ‫ص ُر ِم ْن‬
َ ْ‫( أناَ أق‬Ben senden daha kısayım.)
‫( ُه ْم أ ْكبَ ُر ِمنَّا ِسنَّا‬Onlar bizden yaşça büyüktür.).

www.tekellum.net
 ‫ الجزء الثاني‬- ‫دروس اللغة العربية‬

Burada ‫( ِسنا‬yaşça) kelimesinin temyiz olduğunu hatırlayınız.

ِ
* ‫ أفْ عل‬vezinli ism-i tafdil'den sonra ‫ من‬değil de, mecrur bir isim gelirse "en...." anlamı
َُ ْ
kazanır:
ُ‫س ُن طَالِب ِِفُالْ َم ْد َر َس ِة‬َ ‫أح‬
ِ
ْ ُ‫( إبْ َراهيم‬İbrahim okuldaki en iyi öğrencidir.)
ُ‫( ْاْل ْزَهرُأقْ َد ُم َج ِام َعة ِِفُالْ َعا َِل‬El-Ezher dünyanın en eski üniversitesidir.)
‫صلِنَا‬ ِ ِ
ْ َ‫( فَاط َمةُأ ْكبَ ُر طَالبَة ِِفُف‬Fatıma sınıfımızdaki en büyük kız öğrencidir.)

* ‫( َوََلكِ َّن‬lâkin): İnne'ye benzeyen harflerdendir. Aynı ‫إن‬

َّ gibi cümlenin ismini nasbeder,
haberine dokunmaz.

‫بِ َالل ُم ْجتَ ِهد َوََلكِ َّن َح ِامدا َك ْسالَ ُن‬ (Bilal çalışkandır lâkin Hâmid tembeldir.)

‫أخي ُمتَ َزِّوج َوَلَكِنِّي َع َزب‬ِ (Kardeşim evli lâkin ben bekarım.)

‫َّها قَ ِويَّة‬ ِ ِ َ‫سيَّارتِي ق‬

َ ‫يمة َوََلكن‬
َ ‫د‬ َ َ (Arabam eskidir lâkin güçlüdür.)

* َّ ‫ ( َك‬gibi görünüyor): Bu da İnne'ye benzeyen harflerdendir. Aynı ‫إن‬

‫أن‬ َّ gibi cümlenin ismini
nasbeder, haberine dokunmaz.

‫ام َم ِريض‬ َّ ‫َك‬

َ ‫أن ْاْل َم‬ (İmam hasta gibi görünüyor.)

َ ُ‫َم ْن َه ِذهِ الْ َفتَاةُ؟ َكأنَّ َها أ ْخت‬

‫ك‬ (Bu kız kim? Kız kardeşin gibi görünüyor.)

ُ‫ارَة لَه‬ َّ ِ‫أن َه ِذه‬

َ َّ‫السي‬ َّ ‫َك‬ (Görünüşe göre bu araba onun.)

‫ك ِم ْن ال ِه ْن ِد‬ َ َّ‫َكأن‬ (Hindistanlıya benziyorsun.)

SAYILAR (11-20 arası):

11 ve 20 arasında sayılar iki kısımdan oluşan tamlama şeklinde olurken, sayılan da daima tekil ve
mansûb olur. Bu sayıları 4 ana başlıkta inceleyeceğiz:

a) 11 ve 12 sayıları: Burada sayı tamlaması, sayılan ile aynı cinsiyet özelliği taşır:

‫ش َر طَالِبا‬َ ‫أح َد َع‬

َ (on bir öğrenci)
‫ش َرَة طَالِبَة‬
َ ‫إح َدى َع‬
ْ (on bir kız öğrenci)
2

www.tekellum.net
 ‫ الجزء الثاني‬- ‫دروس اللغة العربية‬

‫ش َر طَالِبا‬َ ‫( اِثْ نَا َع‬on iki öğrenci)

َ ‫( اِثْ نَتَا َع‬on iki kız öğrenci)
‫ش َرةَ طَالِبَة‬
b) 13'ten 19'a kadar sayılar: Burada sayı tamlamasının sayılana yakın olan ikinci kısmı
sayılana uyar, ilk kısmı sayılana uymaz.

‫ش َر طَالِبا‬َ ‫( ثََالثَةَ َع‬on üç öğrenci)

‫ش َرةَ طَالِبَة‬
َ ‫ث َع‬ َ ‫( ثََال‬on üç kız öğrenci)
Görüldüğü gibi ‫شر طَالِبا‬ ِ
َ َ ‫ ثََالثَةَ َع‬ifadesinde sayılan (‫ )معدود‬erkek (‫)طَالبا‬, sayı tamlamasının
ikinci kısmı sayılana uyum sağlamış (‫شر‬
َ َ ‫ ) َع‬ve ilk kısmı da tersi olmuş.
İkinci ifadede ise bu sefer sayılan dişi (‫)طَالِبَة‬, buna sayı tamlamasının ikinci kısmı sayılana

uyum sağlamış ( َ‫ش َرة‬

َ ‫) َع‬, ilk kısım ise tersi durum almış.
Bu derste sadece sayılanın erkek olduğu durumları inceleyeceğiz.

c) 13'ten itibaren bu sayılar mebnidir. Yani harekeleri cümledeki yerlerine göre değişmez,
sabit kalır. 3'ten 10'a kadar olan sayılarla karşılaştırıldığında bu durum daha iyi anlaşılır:

‫ ِعنديُثَالَثَةُُ ِريَاَلت‬Benim üç riyalim var.

‫ أُ ِري ُدُثَالَثَةَُ ِريَاَلت‬Üç riyal istiyorum.
‫ َه َذاُال َقلَ ُمُبِثَالَثَِةُ ِريَاَلت‬Bu kalem üç riyaledir.
Bu üç cümlede sayıların cümledeki gördükleri vazifeye göre i'rablarının değiştiğini yani
mu'rab olduklarını görebiliyoruz. Şimdi de 13'den sonraki sayılara bakalım:

َ ‫( ِع ْن ِديُثَالَثَةَُ َع‬merfu')
‫ش َرُ ِريَاَل‬
‫ش َرُ ِريَال‬َ ‫( أُ ِري ُدُثَالَثَةَُ َع‬mansub)
‫ش َرُ ِريَاَل‬َ ‫( َه َذاُال َقلَ ُمُبِثَالَثَةَُ َع‬mecrur)
d) ‫شر‬
ِ َ ‫' اِثْ نَتَا ُ َع‬deki ‫ اِثْ نَا‬ve ‫ اِثْ نَتَا‬mu'rabdir. Bunların mansub ve mecrur halleri
َ َ ‫ اثْ نَا ُ َع‬ve َ‫ش َرة‬
‫ اِثْ نَ ْي‬ve ‫ اِثْ نَتَ ْي‬:

www.tekellum.net
 ‫ الجزء الثاني‬- ‫دروس اللغة العربية‬

َ ‫( ِع ْن ِديُاثْ نَاُ َع‬merfu')

‫ش َرُ ِريَاَل‬
‫ش َرُ ِريَاَل‬
َ ‫( أُ ِري ُدُاثْ نَ ْيُ َع‬mansub)
َ ‫ابُبِاثْ نَ ْيُ َع‬
‫ش َرُ ِريَاَل‬ ِ
ُ َ‫( َه َذاُالكت‬mecrur)
ِ ِ
Okunuşta dikkat edilecek husus ‫ اثْ نَا‬ve ‫' اثْ نَتَا‬nın başlarındaki elifin vasıl hemzesi olduğudur.
Yani cümlenin ortasında okunmazlar.

e) 20 sayısı ‫ ِع ْش ُرو َن‬diye söylenir. Ma'dudun (sayılanın) erkek ve dişi oluşuna göre değişmez.
Ma'dud tekil ve mansub olur:

‫ُُُ ِع ْش ُرو َنُطَالِبَة‬-ُُ‫ِع ْش ُرو َنُطَالِبا‬

* Sıra sayıları:
Bir şeyin kaç tane değil de kaçıncı sırada olduğunu belirten sayılardır. Biz Türkçe'de sayının
sonuna "...inci" ekleyerek bunu yaparken, Arapça'da:

1. (birinci): ‫َّأو ُل‬ ِ َ‫ ف‬vezninde olur. Ancak 2'nin

‫اعل‬
şeklinde olurken, 2'den 10'a kadar olanlar

bir hususiyeti vardır. Daha önce gördüğümüz gibi "pahalı" anlamına gelen ‫ غَالِي‬kelimesi

‫غَال‬ ِ َ‫ف‬
‫اعل‬ ُ ِ َ‫ث‬
nasıl haline gelmişse
‫اني‬
veznine uyarak üretirsek "ikinci" anlamına gelen

kelimesi de ‫ ثَان‬haline gelmiştir. Böyle yazılıp okunacaktır. Ancak ‫ ال‬takısı aldığında ‫اَلثَّانِي‬
halini alacaktır.

* َ ِ‫سُ َك َذل‬
‫ك؟‬ َ ‫" = ألَْي‬Öyle değil mi?"="Isn't it so?" anlamına gelen cümledir. Olumlu soruların
cevabı olumlu ise; " ‫نَ َع ْم‬ " diye cevap verilir. Olumsuz soruların cevabı olumlu ise cevap:

" َ ِ‫س ُ َك َذل‬

‫ "بَلَى‬şeklinde olur. Mesela, bir öğrenciye: "‫ك؟‬ ِ َ ْ‫أن‬
َ ‫ُُألَْي‬،ُ ‫ت ُطَالب‬ " diye sorulsa,

cevabı: "‫ "بَ لَى‬şeklinde olur.

*‫" = أيُّ ُه َما‬İkisinden hangisi?" = "which of the two?" . Örnek:

ِِ ِ ِ
‫وك؟‬ َ ْ‫ص ِلُطَالبَانُم ْنُفَ َرن‬
َ ‫ُأيُّ ُه َماُأ ُخ‬.‫سا‬ ْ ‫" = فيُال َف‬Sınıfta Fransa'dan iki öğrenci var. Hangisi
kardeşin?"

www.tekellum.net