Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 83

ისტორია

ბესიკ ლორთქიფანიძე
არჩილ თაბუკაშვილი

8
მასწავლებლის წიგნი
istoria

VIII klasi

maswavleblis wigni
sarCevi

1. zogadi informacia saxelmZRvanelos Sesaxeb....................................................................................... 5

2. maswavleblis wignis Sinaarsi ................................................................................................................. 8

3. Sesavali........................................................................................................................................................ 9

Tematuri blokebisa da kompleqsuri davalebebis matricebi.............................................................. 12

3.2. maswavleblis wignis mimoxilva da misi gamoyenebis wesi............................................................... 54

3.3. moswavleze orientirebuli midgomebis specifika sagnis swavlebis procesSi.......................... 54

3.4 meTodikuri orientirebi.................................................................................................................... 55

3.5. moswavleze orientirebuli swavlebis ZiriTadi strategiebi..................................................... 58

3.6. rekomendaciebi saswavlo-saganmanaTleblo resursebis Sesaxeb swavlebis

miznis miRwevis efeqtianobisaTvis......................................................................................................... 59

3.7. moswavlis Sefasebis principebi........................................................................................................ 61

3.8. aqtivobebis, RonisZiebebis, proeqtebis, praqtikuli samuSaoebis CatarebasTan

dakavSirebuli zogadi rekomendaciebi................................................................................................... 65

4. informacia moswavlis wignis/rveulis Sesaxeb.................................................................................... 72

5. maswavleblis wignis praqtikuli nawili.............................................................................................. 73

5.1. Tavis/nawilis/ganyofilebis daniSnuleba, maTi swavlebis miznebi,

SeswavlisTvis saWiro mzaoba/diagnostika............................................................................................. 73

danarTebi........................................................................................................................................................ 75

Sefasebis rubrikebi...................................................................................................................................... 75

Sefasebis rubrikis nimuSi (solo-taqsonomiis mixedviT)..................................................................... 82

6. maswavleblis wignis daskvniTi nawili................................................................................................. 84

ganmarteba moswavlis rveulis danarTebis Sesaxeb.................................................................................... 85

gamoyenebuli literatura............................................................................................................................. 87

2
sarCevi

1. zogadi informacia saxelmZRvanelos Sesaxeb........................................................................................ 5

2. maswavleblis wignis Sinaarsi .................................................................................................................. 8

3. Sesavali......................................................................................................................................................... 9

Tematuri matricebi....................................................................................................................................... 12

3.2. maswavleblis wignis mimoxilva da misi gamoyenebis wesi................................................................ 54

3.3. moswavleze orientirebuli midgomebis specifika sagnis swavlebis procesSi........................... 54

3.4 meTodikuri orientirebi..................................................................................................................... 55

3.5. moswavleze orientirebuli swavlebis ZiriTadi strategiebi...................................................... 58

3.6. rekomendaciebi saswavlo-saganmanaTleblo resursebis Sesaxeb swavlebis

miznis miRwevis efeqtianobisaTvis.......................................................................................................... 59

3.7. moswavlis Sefasebis principebi......................................................................................................... 61

4. gzamkvlevi .................................................................................................................................................. 67

Sefasebis rubrikis nimuSi (solo-taqsonomiis mixedviT)...................................................................... 72

sagnobrivi gzamkvlevebi............................................................................................................................ 76

5. informacia moswavlis wignis/rveulis Sesaxeb..................................................................................... 78

6. maswavleblis wignis daskvniTi nawili.................................................................................................. 79

ganmarteba moswavlis rveulis danarTebis Sesaxeb................................................................................. 80

gamoyenebuli literatura......................................................................................................................... 82

3
4
1. zogadi informacia saxelmZRvanelos Sesaxeb

VIII klasis saxelmZvanelo „istoria“ efuZvneba erovnuli saswavlo gegmis im standarts,


romelc SeimuSava saqarTvelos ganaTlebis, mecnierebis, kulturisa da sportis saministrom.
erovnuli saswavlo gegma zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis miRwevis erT-erTi ZiriTadi
saSualebaa. erovnuli saswavlo gegmis mTavari amocanaa, Seqmnas erovnuli miznebis misaRwevi
saganmanaTleblo garemo da resursebi. am miznidan gamomdinare, igi irCevs pirovnebis ganvi-
Tarebaze orientirebul saganmanaTleblo koncefcias. es koncefcia gulisxmobs faqtobrivi
codnis garda moswavles ganuviTaros zogadi da specifikuri unar-Cvevebi da maRalzneobrivi
Rirebulebebi. 2018-2024 wlis sabazo safexuris erovnuli saswavlo gegma pidapir miuTiTebs,
rom istoriis swavla-swavleba miznad isaxavs:
• xeli Seuwyos moswavlis humanur, saxelmwifoebrivad moazrovne, patriot moqalaqed
Camoyalibebas;
• moswavles gauRvivos interesi saqarTvelosa da msoflio istoriis Seswavlis mimarT;
• moswavles ganuviTaros istoriuli (politikuri, socialuri, ekonomikuri, kulturu-
li, religiuri) procesebis analizisa da maTi TanamedroveobasTan Sedarebis unari;
istoriuli pirovnebebisa da movlenebis mravalmxrivad Sefasebis unari;
• daexmaros moswavles istoriuli epoqebis aRqmasa da maTi maxasiaTeblebis erTmaneTTan
/ TanamedroveobasTan SedarebaSi;
• moswavles ganuviTaros istoriis kvlevisTvis saWiro unarebi;
• moswavles SesZinos istoriis dargobrivi eniT operirebis unari.
sabazo safexurze sagani „istoria“ saqarTvelosa da msoflio istoriis integrirebul
swavla-swavlebas gulisxmobs. rogorc zemoT aRvniSneT, Cveni saxelmZRvanelo efuZvne-
ba 2018-2014 wlebis axali erovnuli saswavlo gegmis istoriis standarts. sabazo safex-
urze sagani „istoria“ saqarTvelosa da msoflio istoriis integrirebul swavla-swavlebas
gulisxmobs. saswavlo kursis ganmavlobaSi moswavle gaecnoba saqarTvelos istoriis um-
Tavres epizodebs uZvelesi droidan dRemde da daukavSirebs maT msoflio istoriis sakvanZo
movlenebs; Seiswavlis sxvadasxva epoqis socialur istorias (religia, kultura, ekonomika);
dainaxavs, rom Tanamedroveoba da warsuli erTmaneTTan mWidrodaa dakavSirebuli. saswavlo
kursis ganmavlobaSi moswavle gaecnoba saqarTvelos istoriis umTavres epizodebs uZvelesi
droidan dRemde da daukavSirebs maT msoflio istoriis sakvanZo movlenebs. Sesabamisad Cveni
saxelmZRvanelo agebulia ise, rom ZiriTadi aqcenti gakeTebulia saqarTvelos istoriaze da
konkretul epoqebSi im mniSvnlovan movlenebze, rac msoflioSi mimdinareobda da ase Tu ise
gavlenas axdenda Cveni qveynis istoriaze. amgvaradve iqneba momavalSi sabazo safexuris sxva
klasebis saxelmZRvaneloebic. am konkretul SemTxvevaSi VIII klasi moicavs periods adreuli
Sua saukuneebidan XVII saukunis Sua xanebamde (ukanaskneli Temaa „ras mogviTxrobs gviani Sua
saukuneebis da adreuli axali drois saqarTveloze Jan Sardeni?“).
sagnis swavla-swavlebisas moswavle CarTuli iqneba aqtivobebSi, romlebic mas SeZenili
codnis praqtikaSi gamoyenebis saSualebas miscems. VIII klasis saxelmZRvanelo istoriis konk-
retuli periodis codnis garda, moswavles SesZens zogad da sazogadoebriv mecnierebebisaT-
vis damaxasiaTebel specifikur unar-Cvevebs.
5
zogadi unar-Cvevebia:
• problemis gaazreba da kavSirebis dadgena;
• informaciis mopoveba da am informaciis gaanalizeba;
• kvleva;
• komunikaciis da TanamSromlobis unari;
• SemoqmedebiTi unari

specifikuri unar-Cvevebia:
• istoriuli drois gageba da epoqis gancda;
• istoriuli rukebis, vizualuri wyaroebis (plakati, foto, naxati, karikatura da a. S.)
analizis unari;
• qronoligiuri da tipologiuri diagramebis, cxrilebis Seqmnis unari;
• sakuTari qveynis kulturul memkvidreobaze pasuxismgeblobis da zrunvisTvis aucile-
beli unar-Cvevebi.

Cvens mier Seqmnili saxelmZRvanelo Tavis wvlils Seitans erovnuli saswavlo gegmis mi-
siisa da miznebiT gaTvaliswinebuli unarebisa da Rirebulebebis ganviTarebasa da Camoyal-
ibebaSi. is, gadis im Sedegebze, rasac esg-s sabazo safexuris istoriis standarti moiTxovs.
es Sedegebi dajgufebulia sam mimarTulebad:
istoriuli interpretacia da kvleva _ gulisxmobs istoriuli movlenebisa da procesebis,
aseve istoriuli pirovnebebis mravalmxrivad Sefasebas; istoriuli Sinaarsis teqstebis
wakiTxva-gaazrebasa da gaanalizebas.
istoriuli epoqis aRqma/analizi _ gulisxmobs sxvadasxva istoriuli epoqebis arsebiTi
maxasiaTeblebis gamokveTas, TanamedroveobasTan paralelebis gavlebas.
Rirebulebebi da damokidebulebebi _ gulisxmobs istoriis swavla-swavlebis procesis
Rirebulebebis (patriotizmi, saxelmwifoebrivi azrovneba da kulturuli mraval-
ferovneba) ganviTarebaze orientirebulad warmarTvas.
saxelmZRvanelos paragrafebi isea agebuli, rom gakveTili interaqtiulad Catardes. is
mravalferovan meTodikur orientirebs iTvaliswinebs. cnobilia, rom istoriis swavla-swav­
leba Semdegi principebis dacviT unda warimarTos _ swavla-swavleba xels unda uwyobdes:
moswavleTa motivirebasa da Sinagani Zalebis gaaqtiurebas, winare codnaze dafuZnebiT cod­
nis etapobrivad konstruirebas, codnaTa urTierTdakavSirebas da organizebas, swavlis stra­
tegiebis dauflebas (swavlis swavlas); swavla-swavleba codnis samive kategorias unda moi­
cavdes: deklaratiuls, procedurulsa da pirobiseuls. rogorc zemoT aRvniSneT, saswavlo
Temis asagebad umTavresi orientirebi standartis Sedegebia. isini standartSi savaldebulo
saxiTaa gansazRvruli. cnebebsa da Sedegebze dayrdnobiT mkvidri warmodgenebi, sakvanZo
kiTxvebi da Sefasebis indikatorebi mocemulia. saswavlo Temis swavla-swavlebis, gagebis,
ga­
az­rebis, ganmtkicebisa da Sejamebis mizniT sagnobrivi sakiTxebi, resursebi, davalebebis
tipebi/nimuSebi gansazRvrulia. TiToeuli Temis paragrafebi isea agebuli, rom sakvanZo Se­
kiTxvebs upasuxos:

6
a) saidan viciT, rom warsulSi yvelaferi marTlac ise xdeboda, rogorc amas istorikose-
bi gadmogvcemen?
b) rogor unda gavarkvioT, ra moxda sinamdvileSi, rodesac sxvadasxva wyaro erTmaneTis-
gan gansxvavebul informacias gvawvdis? romeli istoriuli wyaro imsaxurebs ndobas?
g) ratom icvleba yvelaferi (yofa-cxovreba, teqnologiebi, tradiciebi, Rirebuleba/
damokidebulebebi) Cven garSemo?
d) ratom aris cvalebadoba istoriis ganuyofeli nawili? ratom gansxvavdeba istoriuli
epoqebi erTmaneTisgan? e) ratom unda gaviTvaliswino faqtebis, movlenebisa da pro-
cesebis Sefasebisas istoriuli garemo (konteqsti), romelsac isini ukavSirdeba?
v) rogor cxovrobdnen adamianebi saqarTveloSi sxvadasxva istoriul epoqaSi (rogori iyo
maTi yofa, yoveldRiuri cxovreba, msoflmxedveloba)?
z) ratom unda vswavlobde sakuTari qveynisa da msoflios istorias?
T) rogor viswavlo istoria?

aseve mniSvnelovania, rom yovel Temas Tan axlavs Semajamebeli kompleqsuri davalebebi,
radgan mxolod kompleqsuri davalebebis saSualebiT SeiZleba gamovlindes, ramdenad daeuf-
la moswavle Temis farglebSi asaTvisebel codna-unarTa erTobliobas da ramdenad axerxebs
maT funqciurad gamoyenebas. yvelafer zemoT TqmulTan erTad unda aRvniSnoT, rom maswvleb-
lis wignSi swavlebis sxvadasxva meTodebi da strategiebi SeZlebisdagvarad ganmartebulia;
dagegmili mimdinare da Semajamebeli gakveTilebi mocemulia. am gakveTilis gegmebs mxolod
rekomendaciis saxe aqvT da maswavlebeli sakuTar arCevanSi Tavisufalia. Cveni saxelmZR-
vanelos, aseve moswavlis da maswavleblis wignebis ZiriTad konceftualur mimarTulebad
swored is migvaCnia, rom nebismier maswavlebels saSualebas miscems swavlebis dros Caataros
interaqtiuli gakveTili da imavdroulad meTodikis SerCevisas Tavisufali iyos arCevanSi.

7
2. maswavleblis wignis Sinaarsi

3. Sesavali
3.1. saxelmZRvanelos swavlebis miznebi
3.2. maswavleblis wignis mimoxilva da misi gamoyenebis wesi
3.3. moswavleze orientirebuli midgomebis specifika sagnis swavlebis procesSi
3.4. meTodikuri orientirebi
3.5. moswavleze orientirebuli swavlebis ZiriTadi strategiebi
3.6. rekomendaciebi saswavlo-saganmanaTleblo resursebis Sesaxeb swavlebis miznis miRwevis
efeqtianobisaTvis
3.7. moswavlis Sefasebis principebi
3.8. aqtivobebis, RonisZiebebis, proeqtebis, cdebis, praqtikuli samuSaoebis CatarebasTan
dakavSirebuli zogadi rekomendaciebi
4. gzamkvlevi
5. informacia moswavlis wignis/rveulis Sesaxeb
6. maswavleblis wignis daskvniTi nawili.
literaturis sia, internet misamarTebi

8
3. Sesavali

3.1. saxelmZRvanelos swavlebis miznebia:

• xeli Seuwyos moswavlis humanur, saxelmwifoebrivad moazrovne, patriot moqalaqed


Camoyalibebas;
• moswavles gauRvivos interesi saqarTvelosa da msoflio istoriis Seswavlis mimarT;
• moswavles ganuviTaros istoriuli (politikuri, socialuri, ekonomikuri, kulturu-
li, religiuri) procesebis analizisa da maTi TanamedroveobasTan Sedarebis unari;
istoriuli pirovnebebisa da movlenebis mravalmxrivad Sefasebis unari;
• daexmaros moswavles istoriuli epoqebis aRqmasa da maTi maxasiaTeblebis erTmaneTTan
/ TanamedroveobasTan SedarebaSi;
• moswavles ganuviTaros istoriis kvlevisTvis saWiro unarebi;

am miznebze muSaobiT istoria Tavis wvlils Seitans erovnuli saswavlo gegmis misiisa
da miznebiT gaTvaliswinebuli unarebisa da Rirebulebebis ganviTarebasa da CamoyalibebaSi.
sabazo safexuris standartis mixedviT, sabazo safexuris bolos moswavleebma unda miaR-
wion Semdeg Sedegebs:

istoriis standartis Sedegebi (VII-IX klasebi)

mimarTuleba: istoriuli interpretacia da kvleva


Sedegebis indeqsi moswavlem unda SeZlos:
ist. sab. 1. sakuTari mosazrebis/poziciis wyaros/mtkicebulebis safuZvelze dasabuTeba;
imis gacnobiereba, rom axali wyaroebis aRmoCenis SemTxvevaSi SesaZlebelia
nebismieri movlenis axleburad gaazreba/gadafaseba;

ist. sab. 2. sxvadasxva tipis (pirveladi da meoreuli) wyarosa da TvalsaCinoebebis (mag,


istoriuli ruka, genealogiuri tabula) miznis Sesabamisad gamoyeneba; wyaroebis
kritikuli analizi;

ist. sab. 3. istoriuli movlenebis gadmocemisas qronologiuri erTeulebisa da istoriul-


geografiuli terminebis adekvaturi gamoyeneba;

ist. sab. 4. istoriuli movlenis/faqtebis tipologiuri dajgufeba (politikuri, social-


uri niSniT);

ist. sab. 5. faqtebis, interpretacia/mosazrebebis da stereotipebis erTmaneTisgan garCeva;

ist. sab. 6. erTi da imave istoriuli movlenis gansxvavebulad interpretireba, gaanalizeba


da Sefaseba: istoriul movlenaze da pirovnebaze gansxvavebuli interpretaciebis
arsebobis mizezebis axsna, gansxvavebuli interpretaciebis Sedareba da Sefaseba.

9
mimarTuleba: istoriuli epoqis aRqma/analizi
ist. sab. 7. istoriuli epoqis maxasiaTeblebis (socialur-kulturuli ganviTareba, religia
da msoflmxedveloba, saxelmwifoebrivi ganviTareba da politika) gamoyofa,
epoqis unikalurobis Cveneba;
ist. sab. 8. istoriuli movlenebis da procesebis danaxva/Sefaseba konkretul epoqaSi mcx-
ovrebi adamianebis TvaliT;

ist. sab. 9. konkretuli magaliTebis moSveliebiT istoriuli movlenebisa da procesebis ms-


gavseba-gansxvavebebze msjeloba.

mimarTuleba: Rirebulebebi da damokidebulebebi

ist. sab. 10. qveynis warsulis, awmyosa da momavlis erTian konteqstSi gaazreba;

ist. sab. 11. pozitiuri damokidebulebis gamovlena kulturuli, eTnikuri da religiuri


mravalferovnebis mimarT;

ist. sab. 12. istoriuli magaliTebis moSveliebiT saxelmwifoebrivi azrovnebisa (patriotizmi)


da demokratiis principebis (Tanasworoba, monawileoba) saWiroebis dasabuTeba.

VIII klasSi Sedegebis miRwevis Sefasebis indikatorebia:

Tema: Sua saukuneebi


Sefasebis indikatorebi _ moswavlem unda SeZlos:
• werilobiTi wyaroebis (hagiografiuli Txzulebebis, qronikis, matianes) safuZvelze Sua saukunee-
bis xanis sazogadoebis daxasiaTeba (ist.sab.1,2,3,4,5,7,9,10,11,12);
• Sua saukuneebis epoqisaTvis damaxasiaTebeli arsebiTi niSnebis (feodalizmi, `wminda miwisTvis
brZola~, dasavleTisa da aRmosavleTis urTierTobebi da dapirispirebebi, providencialuri az-
rovneba) gamokveTa (ist.sab.1,2,3,5,7,8,9,10,11,12);
• Sua saukuneebis sazogadoebis („samwevrovani sazogadoeba“, samarTlebrivi azrovneba, msoflmxed-
veloba, yofis, sakuTrebisa da meurneobis formebi) Tanamedrove da/an sxva istoriuli epoqis
sazogadoebasTan Sedareba (ist.sab.1,2,3,7,9,10,11,12);
• jvarosnuli laSqrobebis, saeklesio ganxeTqilebebis daxasiaTeba, saqarTveloze maTi zegavlenis
gaanalizeba; sxva istoriul movlenebTan maTi Sedareba (ist.sab.1,2,3,6,7,8,9,10,11,12).

Tema: gviani Sua saukuneebi da axali dro


Sefasebis indikatorebi _ moswavlem unda SeZlos:

• werilobiTi wyaroebis (qronikebi, misionerebisa da mogzaurebis Canawerebi, kartografiuli mo­


na­
cemebi) safuZvelze gviani Sua saukuneebisa da axali drois sazogadoebis daxasiaTeba (ist.
sab.1,2,3,4,5,7,9,10,11,12);
• gviani Sua saukuneebisa da axali drois arsebiTi maxasiaTeblebis (didi geografiuli aRmoCenebi,
antiosmaluri koaliciebi) gamokveTa (ist.sab.1,2,3,5,7,8,9,10,11,12);
• gviani Sua saukuneebisa da axali drois sazogadoebis (socialuri fenebi, saxelmwifo mowyoba,
samarTlebrivi azrovneba, meurneobis formebi, religia da msoflmxedveloba, ekonomikuri urTier-
Tobebi) Tanamedrove da/an sxva istoriuli epoqis sazogadoebasTan Sedareba (ist.sab.1,2,3,7,9,10,11,12);
• bizantiis dacemiT, didi geografiuli aRmoCenebiTa da evropis hegemonobis damyarebiT gamowveu-
li cvlilebebis daxasiaTeba, saqarTveloze maTi zegavlenis gaanalizeba; sxva istoriul movlen-
ebTan maTi Sedareba (ist.sab.1,2,3,6,7,8,9,10,11,12).

10
es indikatorebi gamogadgebaT Sefasebis rubrikebis Seqmnis dros; Tumca amaze qvemoT
ufro dawvrilebiT mogaxsenebT.
standartis Tanaxmad VIII klasSi yoveli Tavis bolos moswavleebma Sedegebis garda unda
gaiTavison Semdegi mkvidri warmodgenebi:

mkvidri warmodgenebi

Tema: Sua saukuneebi


• qristianoba da islami monoTeisturi religiebia;
• Sua saukuneebSi xSiri iyos ganxeTqileba qristianobis sxvadasxva mimdinareobas Soris;
sadavo sakiTxebi msoflio saeklesio krebebze wydeboda;
• qristianul samyaroSi sul ramdenime avtokefaluri eklesiaa. saqarTvelos eklesia
erT-erTia maT Soris;
• Sua saukuneebSi monastrebi saganmanaTleblo kerebs warmoadgendnen;
• islami muhamedis qadagebis Sedegad warmoiqmna; arabTa saxalifosTan saqarTvelos
mWidro urTierToba hqonda;
• Sua saukuneebisTvis damaxasiaTebelia feodalizmi (`samwevrovani sazogadoeba~ evropa-
Si, patron-ymoba saqarTveloSi);
• Sua saukuneebSi saqarTvelo `bizantiuri TanamegobrobaSi~ Sedioda;
• Sua saukuneebi jvarosnuli laSqrobebisa da didi aziuri imperiebis (Turq-selCukebi,
monRolebi) epoqaa;
• Sua saukuneebi raindebis, cixe-simagreebisa da cixe-qalaqebis epoqaa;
• Sua saukuneebSi „abreSumis gza“ evropasa da azias erTmaneTTan akavSirebda. igi saqarT-
velozec gadioda;
• `qarTlis cxovreba~ Sua saukuneebis saqarTvelos istoriis umTavresi wyaroa;
• XII saukune politikuri da kulturuli TvalsazrisiT saqarTvelos Zlierebis xanaa.

Tema: gviani Sua saukuneebi


• XV-XVIII saukuneebi evropaSi didi geografiuli aRmoCenebis, teqnologiuri novaciebis,
erovnuli saxelmwifoebis Camoyalibebis epoqaa; saqarTveloze es siaxleebi dagvianebiT
da nawilobriv aisaxeboda;
• bizantiis imperiis dacemiT saqarTvelos dasavlur saxelmwifoebTan urTierToba praq-
tikulad Sewyda; qarTvelebi aqtiurad monawileobdnen antiosmalur koaliciebSi;
• gviani Sua saukuneebis saqarTvelos ucxoeli misionerebi da mogzaurebi aRweren;
• gvian Sua saukuneebSi saqarTvelo samefo-samTavroebad daiSala;
• gvian Sua saukuneebSi saqarTveloSi saTavadoebi Camoyalibda;
• gvian Sua saukuneebSi `tyvis syidva~ iyo gavrcelebuli; bevri gayiduli qarTveli mam-
luqebis, Rulamebisa da ianiCarebis saxiT sxva qveynebis samsaxurSi idga;
• gvian Sua saukuneebSi saqarTvelo iranisa da osmaleTis politikur da kulturul ze-
gavlenas ganicdida.
qvemoT gTavazobT Cveni saxelmZRvanelos miznebis, Sedegebis, indikatorebis da mkvidri
warmodgenebis matricas qveTavebis mixedviT.

11
Tematuri matricebi

Tema I. adreuli da ganviTarebuli Sua saukuneebi

TemasTan dakavSirebuli mkvidri warmodgenebi: TemasTan dakavSirebuli sakvanZo kiTxvebi:

moswavlem unda gaacnobieros, rom:


1. qristianul samyaroSi mimdinare procesebi:
1. qristianul samyaroSi mimdinare procesebi 1. rogor fiqrob, frankebs moewonebodaT mefis
• qristianoba monoTeisturi religiaa; gaqristianeba? pasuxi daasabuTe.
• dasavleT romis imperiis dacemis Semdeg 2. ratom mimarTes frankebma kiTxviT romis paps?
mis te­ri­toriaze axali samefoebis 3. rogor fiqrob, karlosis imperatorad kur­
Camoyalibeba iwyeba; TxeviT romis papma upiratesobis gamoxatva
• dasavleT romis imperiis dacemis Semdeg scada Tu es samadlobeli Jesti iyo? pasuxi
romis eklesia, romlis saTaveSic romis daasa­bu­Te.
papi idga kvlav ganagrZobda arsebobas; 4. rogor fiqrob, karlosis kapitulari saxel­
• IV saukuneSi qristianoba romis oficialur mwifo xelisuflebis ganmtkicebas emsaxureboda
religiad iqca; Tu qristianobis gavrcelebas? pasuxi daasabuTe.
• qristianobam Tavisi gavlena iqonia 5. rogor fiqrob, ra Seicvala romis imperiis
literaturis ganviTarebazec; mcxov­rebTa cxovrebaSi mas Semdeg, rac
• qristianul samyaroSi sul ramdenime qristianoba saxelmwifo religiad gamocxadda?
avtokefaluri eklesiaa. saqarTvelos 6. ratom Caeria imperatori sarwmunoebrivi davis
eklesia erT-erTia maT Soris; saqmeSi?
• Sua saukuneebSi xSiri iyo ganxeTqileba 7. ratom iyo mniSvnelovani samoqalaqo kodeqsis
qristianobis sxvadasxva mimdinareobas gavrceleba evropaSi?
Soris; sadavo sakiTxebi msoflio 8. rogor fiqrob, SeiZleba Tu ara vendoT movses
saeklesio krebebze wydeboda; kalankatvacis `alvanTa qveynis istorias~,
• Sua saukuneebSi monastrebi rogorc istoriul wyaros?
saganmanaTleblo kerebs warmoadgenda;
• qristianoba qarTlisTvis sagareo
politikuri orientaciis sakiTxi iyo;

12
2-3 arabTa saxalifos Camoyalibeba da saqarTve- 2. arabTa saxalifos Camoyalibeba da saqarTvelo
lo 1. ratom iTvleba, rom naxevarkunZulze cxovre­
saqarTvelo arabTa batonobis bolos. samefo- bisTvis xelsayreli pirobebi yvelgan ar iyo?
samTavroebis Camoyalibeba 2. rogor gansazRvravs geografiuli garemo
• islami monoTeisturi religiaa; ama Tu im xalxis yofa-cxovrebis wess, mis
• VII saukunis dasawyisisTvis arabeTis ganviTarebas?
naxevarkunZuli mravalricxovani arabuli 3. ratom miiRo qarTlis erismTavarma es gadawyve­
tomebiT iyo dasaxlebuli; tileba?
• beduinebi ZiriTadad mesaqonleebi iyvnen; 4. rogor fiqrob, ra Sedegebi mohyveboda eris­
• momTabare arabebi jer kidev gvarebad da mTavris mier arabebTan brZolis gamarTvas,
tomebad cxovrobdnen. sisxliT naTesaoba aicilebda Tu ara safrTxes Tavidan?
iyo erTaderTi ram, rac aerTianebda 5. ratom iwereboda saxelmwifo dokumentebi saxa­
adamianebs da aiZulebda maT, daecvaT, lifos dasavleT provinciebSi berZnul enaze,
daxmareba da mfarveloba gaewiaT xolo aRmosavleTis provinciebSi _ spar­sulad?
erTmaneTisaTvis; 6. rogor fiqrob, wyaro a)-s avtori mikerZoebu­
• islamma arabuli tomebis konsolidaciaSi lia Tu ara? pasuxi daasabuTe. Seni azriT,
umniSvnelovanesi roli iTamaSa; rogor aRwerda imave ambavs arabi mematiane?
• islami muhamedis qadagebis Sedegad 7. ratom ilaSqres arabebma qarTlsa da egrisSi?
warmoiqmna; arabTa saxalifosTan
saqarTvelos mWidro urTierToba hqonda; 3. saqarTvelo arabTa batonobis bolos. samefo-
• muhamedis meqidan medinaSi gaqceva _ `hij­ samTavroebis Camoyalibeba
ra“ _ muslimuri welTaRricxvis dasawyisi 1. ratom ver moaxerxa Tbiliselma amiram Tavisi
TariRiad iqca; samflobelos SenarCuneba?
• arabebma saxelmwifos Seqmnis Semdeg 2. rogor fiqrob, ra iyo imis mizezi, rom
islamis gavrcelebis mizniT dapyrobiTi TbilisSi aseTi tolerantuli sazogadoeba
omebi daiwyes; Seiqmna? SesaZlebelia, rom am sazogadoebis
• islamis miReba pirs saSualebas aZlevda, wevrebs saerTo interesebi hqonodaT?
yvela muslimisaTvis saerTo uflebebiT 3. ratom ewoda kolxeTis samefos Semdeg
esargeb­la; dasavleT saqarTvelos teritoriaze Seqmnil
• arabTa saxalifo msoflios istoriaSi erT- samefos egris-lazika da romeli tomebi
erTi didi saxelmwifo iyo; gaerTiandnen am samefos SemadgenlobaSi?
• qarTul-arabulma `urTierTobebma~ gavlena 4. ratom ewoda VIII s-is bolos dasavleT saqar­Tve­
qarTuli enis ganviTarebazec iqonia; los teritoriaze Seqmnil samefos afxa­zeTi?
• arabebis saxelTan mniSvnelovani 5. ratom iyo dainteresebuli bizantia tao-
samecniero da kulturuli miRwevebia klarjeTis samTavros SeqmniT?
dakavSirebuli;

13
4. rogor cxovrobdnen adamianebi Sua 4. rogor cxovrobdnen adamianebi Sua saukuneebSi?
saukuneebSi? rogori iyo Sua saukuneebis rogori iyo Sua saukuneebis sazogadoeba
sazogadoeba 1. ratom uwodeben Sua saukuneebis sazogadoebas
• Sua saukuneebisTvis damaxasiaTebelia feodalurs?
feodalizmi (`samwevrovani sazogadoeba~ 2. ratom iyo rainduli turniri mTavari sanaxaoba
evropaSi, patronymoba saqarTveloSi); Sua saukuneebis evropaSi?
• Sua saukuneebi jvarosnuli laSqrobebisa 3. ratom iyo glexi valdebuli feodalis winaSe?
da didi aziuri imperiebis (Turq- 4. rogor fiqrob, iyo Tu ara imis aucilebloba,
selCukebi, monRolebi) epoqaa; rom mamulSi mcxovreblebs rame mamuls gareT
• Sua saukuneebi raindebis, cixesimagreebisa eyidaT?
da cixe-qalaqebis epoqaa; 5. rogor xdeboda sasamarTlo saqmeebis ganxilva
• Sua saukuneebSi „abreSumis gza“ evropasa strasburgis II samoqalaqo samarTlis mixedviT?
da azias erTmaneTTan akavSirebda. igi 6. ratom Seicvala qalaqis marTva II samoqalaqo
saqarTvelozec gadioda; samarTlis miRebis Semdeg?
• saqarTveloSi yvelaze msxvili feodalebi 7. rogor Seicvala qalaqebis ganviTarebasTan er­Tad
mefe-mTavrebi iyvnen; saqarTveloSi maT Sua saukuneebis sazogadoebis Semadgenloba?
Semdeg erisTavebi da aznaurebi idgnen; 8. ratom erTiandebodnen xelosnebi amqrebSi?
• `qarTlis cxovreba~ Sua saukuneebis saqar­ 9. rogor da ratom zrunavdnen saxelosnoebi
Tvelos istoriis umTavresi wyaroa; sakuTari produqciis xarisxze?
• rainduli Rirsebis kodeqsi savaldebulo 10. ratom ecema Segirdis swavlis safasuri
iyo yvela im keTilSobili warmomavlobis swavlebis gaxangrZlivebasTan erTad?
pirisaTvis, vinc sakuTar Tavs rainds 11. rogor fiqrob, ixdidnen Tu ara vaWrebi
uwodebda; sakuTar qalaqSi gadasaxadebs? pasuxi daasabuTe.
• xelosnoba da vaWroba qalaqSi mcxovrebi 12. rogor fiqrob, moqalaqisTvis ra aris
adamianebis ZiriTadi saqmianoba iyo. umjobesi: saqonlis SeZena erTi wyarodan
SeeZlos Tu ramdenimedan? pasuxi daasabuTe.
13. rogor aisaxeboda savaWro gzis mimarTulebis
cvlileba masze mdebare qalaqebze?
14. ratom aqvs piramidis forma Sua saukuneebis
sazogadoebas?
5. saqarTvelos gaerTianeba. saqarTvelo da bi- 5. saqarTvelos gaerTianeba. saqarTvelo da bizantia
zantia 1. rogor fiqrob, ra SeiZleba iyos wyaroebis Se­
• X saukuneSi qarTlisTvis wamowyebuli da­rebis Semdeg istorikosebis diskusiis sagani?
brZola ganpirobebuli iyo misi 2. ratom upirispirdebodnen tao-klarjeTis
strategiuli mdebareobiT; msxvili feodalebi erTmaneTs?
• saqarTvelos gaerTianebis process 3. ratom atareben bagrationebi bizantiur titu­lebs?
safuZveli bagrat III-m Cauyara; 4. ratom ewinaaRmdegebodnen qavTar tbeli da mi­si
• Sua saukuneebSi saqarTvelo `bizantiur momxreebi Sida qarTlSi bagratis damkvid­re­bas?
TanamegobrobaSi~ Sedioda. 5. rogor fiqrob, ratom airCia bagratma
klarjeTis SemosaerTeblad amgvari gza?
6. ratom garbodnen tao-klarjeTidan mTavris
oponentebi, xolo Sida dapirispirebaSi
damarcxebulebi _ bizantiaSi?
7. ratom iyo mniSvnelovani ganZis saamiroSi
warmatebuli laSqroba?
8. rogor fiqrob, moaxdenda Tu ara kaxeT-
hereTis mosaxleobaze rame zegavlenas bagratis
galaSqreba ganZis saamiroze?
9. rogor fiqrob, ra TvisebebiT unda yofiliyo
dajildoebuli mefe an rogori saSinao
politika unda ewarmoebina mas, rom saqarTvelos
gaerTianebis saqmeSi warmatebisTvis mieRwia?
10. ratom iyo didi feodalebisTvis mefis
Zalauflebis gazrda miuRebeli?
11. ratom uWerda bizantia mxars liparits da iyo
Tu ara es imperiuli politika?
14
6. XI saukune _ saqarTvelo Turq-selCukebsa da 6. XI saukune _ saqarTvelo Turq-selCukebsa da
jvarosnebs Soris jvarosnebs Soris
• manaskertis brZolas didi mniSvneloba 1. ratom sWirdeboda aRmosavlur kavalerias
hqonda saqarTvelosTvisac; manevrirebisTvis didi sivrce?
• XI saukuneSi eklesia da saxelmwifo 2. ratom mimarTavdnen Turq-selCukebi brZolis
ZalauflebisTvis brZolaSi erTmaneTs dros partizanuli brZolis meTods da
daupirispirdnen; sabolood ras moutanda is mowinaaRmdeges?
• XI saukuneSi `wminda miwisTvis~ dawyebuli 3. ratom hqonda manaskertis brZolas didi
omi papebis inciativiT organizebuli mniSvneloba saqarTvelosTvisac?
laSqrobebi iyo; 4. rogor Seicvleboda bizantia-saqarTvelos ur­
• daviT IV-m SeZlo I jvarosnul laSqrobaSi TierTobebi Turq-selCukebis gamoCenis Semdeg?
jvarosanTa gamarjveba Tavis sasargeblod 5. rogor Seicvala saqarTvelos politikuri
gamoeyenebina; statusi 1083 wels?
• Sua saukuneebis saqarTveloSi didebulebi 6. rogor fiqrob, ramdenad misaRebi iyo
mefeebs gamudmebiT upirispirdebodnen; hainrixisTvis papis gadawyvetileba?
• daviT IV-is mier gatarebul reformebs 7. rogor fiqrob, bizantiis imperatorisa da
udidesi mniSvneloba hqonda qveynis qristian piligrimTa Txovna I jvarosnuli
politikuri gaZlierebis saqmeSi; laSqrobis sababi iyo Tu mizezi? pasuxi
• didgoris brZolis Sedegma gadamwyveti daasabuTe.
roli iTamaSa saqarTvelos saboloo 8. rogor fiqrob, ratom Caeria mefe eklesiis
gaerTianebisa da regionuli TvalsazrisiT saqmeebSi?
saqarTvelos angariSgasawev Zalad qcevis 9. ratom Camoasaxla daviTma yivCayebi?
saqmeSiI 10. ratom iyo gansxvavebuli daviTis politika
anisisa da Tbilisis mimarT?
11. rogor afasebdnen daviT aRmaSenebels misi
Tanamedroveni?
7. brZola ZalauflebisTvis. Tamaris epoqa 7. brZola ZalauflebisTvis. Tamaris epoqa
• XI saukune politikuri da kulturuli 1. ratom sWirdeba daviTs giorgis fici, rom dem-
TvalsazrisiT saqarTvelos Zlierebis xa- nas srulwlovanebisas taxti dauTmos?
naa; 2. rogor fiqrob, wyaroebidan mopovebuli infor-
• wodebriv-warmomadgenlobiT organoebSi macia gamoiwvevs Tu ara istorikosebSi disku-
Sua saukuneebis sazogadoebis mxolod Tav- sias?
isufali fenebi iyvnen CarTulebi; 3. ratom moiTxova aristokratiam yubasarisa da
• mas Semdeg, rac espanelebma arabebis wi- afridonisTvis Tanamdebobebisa da mamulebis
naaRmdeg brZola da sakuTari miwebis ga- CamorTmeva?
Tavisufleba daiwyes (rekonkista), pirenes 4. ratom wers mematiane yuTlu-arslanis moTx-
naxevarkunZulze gaTavisuflebul miwebze ovnaze, rom is `ucxod mosagonebeli~ iyo?
wodebriv-warmomadgenlobiTi monarqiebi 5. rogor ikribeboda samefo sabWo?
Camoyalibda; 6. ratom da rogor SeiZleboda Secvliliyo
• `Tavisuflebis didi qartiis~ miReba evro- sabWos wevri?
pis da ara marto evropis istoriisTvis um- 7. ratom iTvleba `Tavisuflebis didi qartia~ ev-
niSvnelovanesi movlena iyo; ropis da ara marto evropis istoriisTvis umniS-
vnelovanesad?
8. ratom moiwvia filipe IV-m generaluri Statebi?
9. ratom cdilobs qarTveli istorikosi Tamaris
qmedebis gamarTlebas?

15
8. saqarTvelo da monRolebi 8. saqarTvelo da monRolebi
• Cingiz yaenis gamoCenamde monRoluri 1. ratom moiSora mefem dedis erTguli vezirebi?
tomebi centraluri aziis stepebSi 2. rogor Seicvala istoriografiaSi laSa-giorgis
binadrobdnen. sxva momTabare tomebis Sefaseba?
msgavsad, isinic Tavs monadireobiT, 3. ratom apirebda laSa-giorgi jvarosnul
mesaqonleobiTa da yaCaRobiT irCendnen. laSqrobaSi monawileobas?
xSiri iyo dapirispirebebi maT Soris; 4. rogor fiqrob, ramdenad sandoa qarTveli
mematianis cnoba msxverplis raodenobis Sesaxeb?
Seni mosazreba daasabuTe.
5. rogor imoqmedebda monRolTa mier dawesebuli
gadasaxadebi saqarTvelos ekonomikaze da
ZiriTadad romel socialur fenas daawveboda es
gadasaxadebi?
6. rogor ganviTardeboda movlenebi, Tu demetre
darbazis gadawyvetilebas miiRebda da mTiuleTs
Seafarebda Tavs?
7. ratom gadawyvita demetrem yaenis karze
gamocxadeba?

Temis farglebSi dasamuSavebeli sakiTxebi da Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:

1. qristianul samyaroSi mimdinare procesebi


Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia: _ (ist. sab. 1. ist. sab. 2. ist. sab. 5.)
sivrce: _ (ist. sab. 3. ist. sab. 9.) sazogadoeba: _ (ist. sab. 7. ist. sab. 8)
Zalaufleba: _ (ist. sab. 7. ist. sab. 8.)
istoriuli movlena/procesi: _ (ist. sab. 4. ist. sab. 6. ist. sab. 8. ist. sab. 9.)
dro: _ (ist. sab. 3. ist. sab. 7. ist. sab. 8)
2. arabTa saxalifos Camoyalibeba da saqarTvelo
Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia: _ (ist. sab. 1, ist. sab. 2.)
sivrce: _ (ist. sab. 3, ist. sab. 9.)
sazogadoeba: _ (ist. sab. 7, ist. sab. 11.)
Zalaufleba: _ (ist. sab. 7, ist. sab. 11.)
istoriuli movlena / procesi: _ (ist. sab. 4, ist. sab. 6, ist. sab. 9.)
dro: _ (ist. sab. 3, ist. sab. 7.)
3. saqarTvelo arabTa batonobis bolos. samefo-samTavroebis Camoyalibeba
Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia _ (ist. sab. 1, ist. sab. 2, ist. sab. 5, ist. sab. 6.)
dro _ (ist. sab. 3, ist. sab. 7, ist. sab. 8.)
sivrce _ (ist. sab. 3, ist. sab. 9.)
sazogadoeba _ (ist. sab. 7, ist. sab. 8, ist. sab. 10, ist. sab. 11.)
Zalaufleba _ (ist. sab. 7, ist. sab. 8.)
istoriuli movlena/procesi _ (ist. sab. 6, ist. sab. 8, ist. sab. 9.)
4. rogor cxovrobdnen adamianebi Sua saukuneebSi? rogori iyo Sua saukuneebis sazogadoeba
Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
sazogadoeba _ (ist. sab. 7, ist. sab. 8.)
wyaro/interpretacia _ (ist. sab. 1, ist. sab. 2.)
dro _ (ist. sab. 3, ist. sab. 7, ist. sab. 8.)
sivrce _ (ist. sab. 3, ist. sab. 9.)
Zalaufleba _ (ist. sab. 7, ist. sab. 8, ist. sab. 10, ist. sab. 11, ist. sab. 12.)

16
5. saqarTvelos gaerTianeba. saqarTvelo da bizantia
Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia _ (ist. sab. 1. ist. sab. 2. ist. sab. 5.)
sivrce _ (ist. sab. 3. ist. sab. 9.)
Zalaufleba _ (ist. sab. 7. ist. sab. 10. ist. sab. 12.)
dro _ (ist. sab. 3. ist. sab. 7.)
sazogadoeba _ (ist. sab. 7. ist. sab. 10. ist. sab. 12.)
6. XI saukune _ saqarTvelo Turq-selCukebsa da jvarosnebs Soris
Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia _ (ist. sab. 1; ist. sab. 2; ist. sab. 5; ist. sab. 6.)
sivrce _ (ist. sab. 3; ist. sab. 9.)
Zalaufleba _ (ist. sab. 7; ist. sab. 8; ist. sab. 10)
dro _ (ist. sab. 3; ist. sab. 7; ist. sab. 8.)
sazogadoeba _ (ist. sab. 7; ist. sab. 8; ist. sab. 10. ist. sab. 11.)
7. brZola ZalauflebisTvis. Tamaris epoqaSi
Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia _ (ist. sab. 1. ist. sab. 2. ist. sab. 5. ist. sab. 6.)
istoriuli movlena/procesi _ (ist. sab. 4. ist. sab. 5. ist. sab. 6. ist. sab. 8. ist. sab. 9.)
Zalaufleba _ (ist. sab. 7. ist. sab. 8. ist. sab. 10. ist. sab. 12.)
dro _ (ist. sab. 3. ist. sab. 7. ist. sab. 8.)
sazogadoeba _ (ist. sab. 7. ist. sab. 8. ist. sab. 10. ist. sab. 12.)
8. saqarTvelo da monRolebi.
Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia _ (ist. sab. 1. ist. sab. 2. ist. sab. 5. ist. sab. 6.)
istoriuli movlena/procesi _ (ist. sab. 4. ist. sab. 5. ist. sab. 6. ist. sab. 8. ist. sab. 9.)
Zalaufleba _ (ist. sab. 7. ist. sab. 8. ist. sab. 10.) dro _ (ist. sab. 3. ist. sab. 9.)
sazogadoeba _ (ist. sab. 7. ist. sab. 8. ist. sab. 10.)

17
Tema I. adreuli da ganviTarebuli Sua saukuneebi
18

samizne cnebebi da maTTan qristianul samyaroSi mimdinare procesebi sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
dakavSirebuli mkvidri sakiTxi da qvecnebebi
warmodgenebi
sivrce:
romis imperia; 1. rogor fiqrob, frankebs
dasavleT romis imperia; moewonebodaT mefis gaqristianeba?
frankebis samefo; pasuxi daasabuTe.
pirenes naxevarkunZuli; 2. ratom mimarTes frankebma kiTxviT
burgundiis samefo; romis paps?
langobardia; 3. rogor fiqrob, karlosis
bizantia; imperatorad kurTxeviT romis papma
egrisi; upiratesobis gamoxatva scada, Tu
qarTli; es samadlobeli Jesti iyo? pasuxi
sasanianTa sparseTi; daasabuTe.
xazarTa saxakano; 4. rogor fiqrob, karlosis kapitulari
vandalTa saxelmwifo;
saxelmwifo xelisuflebis
ostgoTebis samefo;
vestgoTebis samefo; ganmtkicebas emsaxureboda Tu
galia; qristianobis gavrcelebas? pasuxi
saqsonia. daasabuTe.
Zalaufleba: 5. rogor fiqrob, ra Seicvala romis
romis papi; imperiis mcxovrebTa cxovrebaSi mas
mefe/imperatori/ maJordomi; Semdeg, rac qristianoba saxelmwifo
karolingebis dinastia; religiad gamocxadda?
xakani. 6. ratom Caeria imperatori
istoriuli movlena/procesi: sarwmunoebrivi davis saqmeSi?
dasavleT romis imperiis dacema; 7. ratom iyo mniSvnelovani samoqalaqo
frankTa samefos Camoyalibeba da gaqris- kodeqsis gavrceleba evropaSi?
tianeba; 8. rogor fiqrob, SeiZleba Tu ara
qarTlis eklesiis mier avtokefalis miReba; vendoT mose kalakantvacis `albanTa
frankTa samefos imperiad gadaqceva; qveynis istorias~, rogorc istoriul
`xalxTa didi gadasaxleba~; wyaros?
bizantia _ sasanianTa sparseTis dapiris­pireba;
iustinianes mier kanonTa krebulis Sedgena;
herakle keisris laSqroba sparseTSi.
sazogadoeba:
romauli sazogadoeba;
qristianuli sazogadoeba;
frankebi;
galebi;
burgundebi;
`barbarosi”.
wyaro/interpretacia:
karlos didis kapitulari `saqsoniis
olqebis Sesaxeb~;
mose kalakantvaci, `alvanTa qveynis istoria~;
franki mematiane, ainhardi.
dro:
Sua saukuneebi, V-VII ss.
sivrce (Sedegi: 3, 9) etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): kompleqsuri davalebebi:
• geografiuli garemo warmoidgine, rom
gavlenas axdens 1. (par. 1: `ra aerTianebda romaul samyaros dasavleT romis imperiis dacemis Semdeg? qarTlis samefo karze
adamianTa sazogadoebis frankebis samefo~, moswavlis wigni, gv.8.) Seavse cxrili (moswavlis rveuli, dav. msaxurob, xSirad elCis
ganviTarebaze; 1): Camowere dasavleT romis teritoriaze Seqmnili axali saxelmwifoebi, gverdiT misiasac asruleb da
• komunikaciis sixSi­ miuwere, dRes romeli saxelmwifoebi mdebareobs am adgilas. sxvadasxva qveyanaSi giwevs
re didi/mcire 2. (par. 1: moswavlis wigni, gv.11.) mokled Camoayalibe werilobiT (araumetes aTi mogzauroba. amJamad, mefem
zomis socialur- winadadebisa), ra politikuri da kulturuli procesebi ganviTarda yofili qristianul qveynebSi
kulturuli sivrceebis dasavleT romis imperiis sivrceSi? gamgzavreba da Canawerebis
Camoyalibebas 3. (par. 1: moswavlis wigni, gv.11.) Seqmeni komiqsebi, romlebic, savaraudod, frankebisa gakeTeba dagavala. viziti
ganapirobebs; da adgilobrivi mosaxleobis _ galebis _ urTierTdamokidebulebas gadmoscems. dagegmili gaqvs bizantiis
• konkretul istoriul- 4. (par. 2: `frankebis saxelmwifos gaZliereba. ratom akurTxa romis papma franki mefe saimperatoro karze,
geografiul arealebs da imperatori? frankebis samefo~, moswavlis wigni, gv.13.) daakvirdi miniaturis romis papTan da frankebis
garkveuli ekonomikuri, centralur figurebs. rogor fiqrob, ra scenaa asaxuli? mefesTan. unda moamzado
strategiuli 5. (par. 2: moswavlis wigni, gv.14.) venis diagramis saSualebiT erTmaneTs Seadare, erTi kiTxvebi interviusTvis:
da kulturuli mxriv, pipin moklesa da romis papis, xolo meore mxriv, karlos didisa da romis • rodis an ratom miiRes im
mniSvneloba aqvT. papis urTierToba. gamoyavi am urTierTobebis msgavseba-gansxvavebani. qveyanaSi qristianoba?
6. (par. 2: moswavlis wigni, gv.15.) sur. 2-is mixedviT: a) aRwere frankTa Cacmuloba; b) • xom ar iyo es nabiji
SesaZlebelia frankTa Cacmulobis mixedviT maTi sazogadoebrivi mdgomareobis / ganpirobebuli
Zalaufleba (Sedegi: statusis dadgena? pasuxi daasabuTe politikuri viTarebiT?
7,8,10,11,12) 7. (par. 3: `ra aerTianebda romaul samyaros dasavleT romis imperiis dacemis Semdeg? • ra mniSvneloba aqvs
• ZalauflebisTvis bizantia, egrisi, qarTli~, moswavlis wigni, gv.18.) gamarTeT saklaso diskusia norC qristianobas maTi
brZola istoriis mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxvebis mixedviT: qveynisTvis?
ganuyofeli nawilia; • gaixsene berZnuli warmarTuli samyaros dResaswaulebi. Seni azriT, es xelovnebaa • romis papis SemTxvevaSi:
• ZalauflebisTvis Tu religia? saidan modis papis
brZola mimdinareobs • orive, warmarTuli berZnuli civilizacia _ Teatri, mxatvroba, qandakeba instituti?
rogorc pirovnebebs, xelovnebis gziT gadmoscemda RmerTebis cxovrebas. mimdinare vizitis dros
ise sazogadoebriv • berZnuli RmerTebis cxovreba Zalian hgavda adamianTa cxovrebas. aba gaixsene, estumre eklesiebsac. aRwere
jgufebs Soris. RmerTebi qorwindebodnen, ibrZodnen da ityuebodnen kidec. an Caixate erT-erTi maTgani.
brZolisas isi­ni iyeneben • qristianobaSi ki yvelaferi sxvanairadaa. qristianebisTvis saerTo kanonebi da Seni mogzaurobis marSruti
qveyanaSi arse­bul wesebia. daitane konturul rukaze
sazogadoebriv-poli­ • Sen ginda Tqva, rom sxvadasxva qveyanaSi qristianuli sarwmunoebis kulturis (moswavlis rveuli, dav. 3).
tikur struqturebs; niSnebi erTnairi iqneboda?
• Zalauflebis mopovebisa 8. (par. 3: moswavlis wigni, gv.19.) Seasrule davaleba konturul rukaze (moswavlis
da SenarCunebisTvis rveuli, dav. 2).
aucilebeli 9. (par. 3: moswavlis wigni, gv.19.) gamarTeT saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi
saSualebebia resursebis gaCenili SekiTxvebis mixedviT:
(finansebi, adamianuri • rogor fiqrob, upirispirdebodnen Tu ara erTmaneTs qristianebi? Tu ki, ratom?
resursebi) floba, • gana qristianoba erTi religia ar iyo? mis mimdevrebs xom yvelas qriste swamda?
simboloebi, ideologia; • raze SeiZleba edavaT da ver SeTanxmebuliyvnen? SeiZleba amas politikuri
• zog sazogadoebaSi mniSvneloba hqonoda?
Zalauflebas erTpirov­ • da vis unda gadaewyvita, dapirispirebul mxareebs Soris vin iyo
nulad floben, zogan marTali? vfiqrob, sadavo sakiTxebis gadasaWrelad eklesiis warmomadgenlebi unda
ki igi danawilebulia Sekrebiliyvnen.
adamianebs/sazogadoeb­ • albaT, egeT Sekrebas ewodeboda kidec msoflio saeklesio kreba?
riv jgufebs Soris.
19
20
istoriuli movlena / pro- 10. (par. 4: `bizantiis gaZliereba. iustiniane I da herakle keisari. rogor aRmoCnda
cesi (Sedegi: 4, 5, 6, 8, 9) qarTli kvlav bizantiis gavlenis sferoSi? bizantia, egrisi, qarTli~, moswavlis
• yvela istoriul wigni, gv.22.) klasSi gaiTamaSeT bizantieli da franki episkoposebis Sexvedris
movlenas aqvs Tavis scena, romlis drosac isini sakuTari eklesiis mdgomareobasa da samefo
mizezi / mizezebi da xelisuflebisadmi damokidebulebaze esaubrebian erTmaneTs.
Sedegi / Sedegebi;
• istorikosebi xSirad
kamaToben istoriuli
movlenebis mizezebisa
da Sedegebis Sesaxeb;
• zogierT istoriul
movlenas lokaluri,
zogs ki globaluri
mniSvneloba aqvs;
• istoriuli faqtebi
da movlenebi
tipologiurad SeiZleba
dajgufdes politikuri,
socialuri,
ekonomikuri,
kulturuli niSniT.

dro (Sedegi: 3, 7, 8)
•istoria droSi mimdinare
cvalebadobis Semswav-
leli dargia;
•kacobriobis mier gan-
vlili gza sxvadasxva
istoriul epoqad da
periodad iyofa;
•sxvadasxva xalxs drois
aRricxvis gansxvavebuli
sistemebi hqonda.
samizne cnebebi da maTTan dakav- arabTa saxalifos Camoyalibeba da sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
Sirebuli mkvidri warmodgenebi saqarTvelo

sakiTxi da qvecnebebi
sivrce:
arabeTis naxevarkunZuli; 1. ratom iTvleba, rom
udabno; naxevarkunZulze cxovrebisTvis
oazisi; xelsayreli pirobebi yvelgan
qaaba; ar iyo?
meqa; 2. rogor gansazRvravs
meCeTi; geografiuli garemo ama Tu im
bizantia-indoeTis savaWro gza; xalxis yofa-cxovrebis wess, mis
iasribi _ medina; ganviTarebas?
arabTa saxalifo; 3. ratom miiRo qarTlis
axlo aRmosavleTi; erismTavarma es
qtesifoni; gadawyvetileba?
ierusalimi; 4. rogor fiqrob, ra Sedegebi
kavkasia; mohyveboda erismTavris mier
qarTli; arabebTan brZolis gamarTvas,
egrisi; aicilebda Tu ara safrTxes
sasanianTa irani; Tavidan?
damaski; 5. ratom iwereboda saxelmwifo
Zalaufleba: dokumentebi saxalifos
xalifa; dasavleT provinciebSi
erismTavari; berZnul enaze, xolo
omaianTa dinastia; aRmosavleTis provinciebSi _
amira; sparsulad?
istoriuli movlena/procesi: 6. rogor fiqrob, wyaro a)-s
arabTa saxalifos Camoyalibeba; avtori mikerZoebulia Tu ara?
arabTa dapyrobebi; pasuxi daasabuTe. Seni azriT,
islamis gavrceleba arabeTis naxevarkun- rogor aRwerda imave ambavs
Zulze; arabi mematiane?
arabTa laSqrobebi egrissa da qarTlSi, 7. ratom ilaSqres arabebma
`dacvis sigelis~ gaformeba; qarTlsa da egrisSi?
antiarabuli koaliciis Camoyalibeba VIII
saukunis dasawyisSi.
sazogadoeba:
beduinebi;
warmarTebi;
islami.
wyaro/interpretacia:
`matiane qarTlisa~;
yurani;
Zveli aRTqma;
arabTa dapyrobebis interaqtiuli ruka _
https://www.youtube.com/watch?v=sk8T1PtI3SM
dro:
hijra
21
22
Zalaufleba (Sedegi: 7,8,10,11,12) etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): kompleqsuri davalebebi:
• ZalauflebisTvis brZola 1. (par. 5: `rogor cxovrobdnen arabeTis naxevarkunZulze arabebi? rogor
istoriis ganuyofeli nawi- Camoyalibda kidev erTi monoTeisturi religia _ islami?~ moswavlis wigni, 1. gaiTamaSeT didebulTa kreba
lia; gv.27.) daakvirdi rukas. daaxasiaTe naxevarkunZulis geografiuli garemo erismTavris kar­ze. gaiyaviT
• ZalauflebisTvis brZola da upasuxe kiTxvas: ratom iTvleba, rom naxevarkunZulze cxovrebisTvis or jgu­fad. pirveli jgufis
mimdinareobs rogorc piro- xelsayreli pirobebi yvelgan ar iyo? oratorma sityviT un­da
vnebebs, ise sazogadoebriv 2. (par. 5: moswavlis wigni, gv.31.) gamoiangariSe, `qoronikonis~ meramdene mimarTos krebis wev­rebs da
jgufebs Soris. brZolisas `moqcevis~ wels daarsda saxalifo? daarwmunos erismTavari da
isini iyeneben qveyanaSi arse- 3. (par. 5: moswavlis wigni, gv.32.) imuSaveT wyvilebSi. moZebneT yuranidan misi mom­xreebi, rom arabeb­Tan
bul sazogadoebriv-politi- moyvanil nawyvetebsa da qristianul aT mcnebas Soris Sesabamisobebi. molaparakeba da SeTan­xmeba
kur struqturebs;
• Zalauflebis mopovebisa da
4. (par. 5: moswavlis wigni, gv.32.) Seavse venis diagrama (moswavlis rveuli, jobs.
SenarCunebisTvis aucilebe- dav. 4) Seadare erTmaneTs: qristianoba da islami. • sityviT gamosvlisas
li saSualebebia resursebis 5. (par. 6: `ratom gauadvildaT arabebs axlo aRmosavleTisa da kavkasiis gamokveTeT imdroin­deli
(finansebi, adamianuri re- dapyroba?~ moswavlis wigni, gv.33.) moiZie informacia arabuli samxedro saqarTvelosa da msoflios
sursebi) floba, simboloebi, saqmis Sesaxeb, arabi meomris aRWurvilobaze da moZiebuli informaciis viTa­re­ba;
ideologia; gamoyenebiT Seqmeni naxati. • qarTlSi mSvido­bis
• zog sazogadoebaSi Zalauf- 6. (par. 6: moswavlis wigni, gv.34.) gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa SenarCunebis aucileb­loba;
lebas erTpirovnulad flo- jgufSi gaCenili SekiTxvebis mixedviT: • poziciis gasam­yareblad
ben, zogan ki igi danawilebu- • me vfiqrob, rom aucileblad unda gaemarTaT brZola. damarcxebis moiyvaneT winare istoriidan
lia adamianebs/sazogadoebriv aRiarebas yovelTvis moaswrebdnen. maga­liTebi. Sesabamisad
jgufebs Soris. • rogor ggonia, gamarjvebis Sansi hqondaT qarTvelebs? sasanianTa iranmac meore jgufis orator­ma
istoriuli movlena / procesi ki ver moaxerxa arabebisTvis saTanado winaaRmdegobis gaweva da arseboba unda moiyvanos sa­wi­naaR­
(Sedegi: 4, 5, 6, 8, 9) saerTod Sewyvita. mdego poziciis argumentebi
• yvela istoriul movlenas • vfiqrob, qarTlis erismTavarma saTanadod Seafasa qarTvelebisa da da daasa­buTos, ratom iyo
aqvs Tavis mizezi / mizezebi arabebis samxedro SesaZleblobebi da sworad moiqca. zedmeti sisxlisRvra mSvidobaze ufro Rirebuli
da Sedegi / Sedegebi; Tavidan aicila. brZola arabe­bis winaaRmdeg;
• istorikosebi xSirad kamaTo- • sasanianTa saxelmwifosTan xangrZlivma urTierTobam, marTalia, qarTli • ra safrTxe SeiZleboda
ben istoriuli movlenebis mi- daasusta, magram dampyroblebTan urTierTobis gamocdileba SesZina. xom mohyoloda arabebTan
zezebisa da Sedegebis Sesaxeb; unda mimxvdariyvnen, rom am daTmobis Semdeg arabebi, albaT, qarTlis garigebas?
• zogierT istoriul movle­nas
uSualod mierTebas Seecdebodnen? orive poziciis mosmenis
lokaluri, zogs ki glo­­
baluri mniSvneloba aqvs; • sainteresoa, ra Sedegebi mohyva arabTa dapyrobebs? Semdeg kenWi uyareT pozicias,
• istoriuli faqtebi da mov- 7. (par. 6: moswavlis wigni, gv.35.) qvemoT mocemulia arabTa dapyrobebis ruka. naxeT, romelma oratorma
lenebi tipologiurad SeiZ- daakvirdi da Seasrule davaleba (moswavlis rveuli, dav. 5) _ Seavse arabTa moaxerxa krebis wevrebis
leba dajgufdes politikuri, dapyrobebis cxrili: pirvel grafaSi Cawere TariRebi, meore grafaSi ki _ darwmuneba da meti xmis
socialuri, ekonomikuri, mxare, regioni, sadac arabebma mocemul wels ilaSqres. mogroveba.
kulturuli niSniT. 8. (par. 7: `rogor marTavdnen arabebi saxalifos? rogor aRmoCnda qarTli dapirispirebulma mxareebma
sazogadoeba (Sedegi: 7.8.10,11,12) saxalifos SemadgenlobaSi?~ moswavlis wigni, gv.37.) moamzadeT posterebi.
• istoriulad mravali sazo­ • rogor fiqrob, rTulia didi saxelmwifos marTva patarasTan SedarebiT? moifiqreT lozungebi
gadoeba arsebobda, magram • viTom ratom unda iyos didi saxelmwifos marTva ufro rTuli, patara posterebisTvis. Tqveni
yovel maTgans axasiaTebda saxelmwifo xom ufro sustia da daucveli? mizani Lsazogadoebis Tqveni
saerTo niSnebi: maT wev­rebs • SeiZleba imitom, rom Zalian did teritoriazea gadaWimuli da komunikacia poziciisken mimxrobaa.
hqondaT identoba, inte­resi garTulebulia. 2. Seqmeni arabTa dapyrobebis
da sazrunavi da Tanxmde­ • SeiZleba imitom, rom bevri sxvadasxva xalxi cxovrobs. ruka.
bodnen qcevis we­sebsa da • damokidebulia Tu ara imperiis arsebobis xangrZlivoba marTvis • isrebiT daitane arabTa
Rirebulebebze; sistemaze? laSqrobis mimarTulebebi.
• sazogadoeba iyofa ufro mci- • unda gaiziaron Tu ara imperiebma erTmaneTis gamocdileba? Semoxaze arabTa saxalifos
re sazogadoebriv jgufebad 9. (par. 7: moswavlis wigni, gv.39.) qvemoT mocemulia murvan yrus laSqrobebis sazRvrebi.
(fenebad, klasebad); ruka. daakvirdi mas da Seasrule davaleba konturul rukaze (moswavlis • gansxvavebuli feriT daitane
rveuli, dav. 6). arabTa qarTlSi laSqrobebi.
• patara sazogadoebebi umete- 10. (par. 8: `ratom miaRwies arabebma sxvadasxva sferoSi warmatebas? • moiZie informacia kadisiis
sad ufro didi sazogadoebis arabuli kultura~, moswavlis wigni, gv.44.) klasSi daiyaviT jgufebad da brZolis Sesaxeb. rukaze
nawili arian; SeadgineT arabTa miRwevebis reitingi. TiToeuli gamogoneba da aRmoCena aRniSne kadisiis brZolis
• sazogadoebis wevrebs xSi­rad 10-quliani sistemiT SeafaseT. qula mianiWeT imis gaTvaliswinebiT, adgili. calke furcelze
aqvT stereotipu­li warmod- ramdenad mniSvnelovnad migaCniaT esa Tu is miRweva, iqonia Tu ara Seadgine brZolis gegma da Tan
genebi sxva sazo­gado­ebebis zegavlena kacobriobis Semdgom ganviTarebaze da raSi gamoixata is. daurTe rukas.
(„kulturuli sxvis“) Sesaxeb. Tqveni monacemebi flifCartze daitaneT da dafaze gaakariT. namuSevrebi 3. Seqmeni pirveladi istoriuli
sivrce (Sedegi: 3, 9) erTmaneTs SeadareT. jgufidan SerCeulma prezentatorebma reitingis wyaro, romelsac qarTveli
•geografiuli garemo Tanamimdevroba daasabuTeT. istorikosi wers. wyaro
gavlenas axdens adamianTa avtobiografiuli xasiaTis
sazogadoebis ganviTarebaze; unda iyos, sadac avtori
•komunikaciis sixSire didi/ mogviTxrobs:
mcire zomis socialur- I varianti:
kulturuli sivrceebis a) ra da rogor gaigo kadisiis
Camoyalibebas ganapirobebs; brZolis Sesaxeb;
•konkretul istoriul- b) aRniSnavs arabi meomrebis
geografiul arealebs sabrZolo xelovnebas Tu
garkveuli ekonomikuri, samxedro saqmis dadebiT da
strategiuli da kulturuli uaryofiT mxareebs;
mniSvneloba aqvs. g) xsnis arabTa gamarjvebis
istoriuli movlena / procesi mizezebs;
(Sedegi: 4, 5, 6, 8, 9) d) mogviTxrobs qarTlis
•yvela istoriul movlenas aqvs erismTavarTan gamarTuli im
Tavis mizezi / mizezebi da Sekrebis ambavs, romelzec
Sedegi / Sedegebi; kavkasiaSi gamoCenil arabTa
•istorikosebi xSirad mimarT pozicia unda
kamaToben istoriuli SeemuSavebinaT. gamoxatavs
movlenebis mizezebisa da sakuTar pozicias da
Sedegebis Sesaxeb; asabuTebs.
•zogierT istoriul movlenas
lokaluri, zogs ki II varianti:
globaluri mniSvneloba aqvs; a) rogor datoves misma
•istoriuli faqtebi da winaprebma murvan yrus
movlenebi tipologiurad laSqrobis dros qarTli da
SeiZleba dajgufdes Tavi CrdiloeT kavkasias
politikuri, socialuri, Seafares;
ekonomikuri, kulturuli b) ra smenoda arabebisa da maTi
niSniT. Semosevebis Sesaxeb;
g) rogor dabrunda TbilisSi /
gamokveTe TbilisSi arabobis
Sedegebi, daukavSire arabTa
miRwevebs/;
d) gaicno Tbilisis
mcxovreblebi: sxvadasxva
erovnebisa da religiis
adamianebi. gaigo maTi
saqmianobisa da mSvidobianad
Tanacxovrebis mizezebi.
23
24
samizne cnebebi da maTTan dakavSirebuli saqarTvelo arabTa batonobis sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
mkvidri warmodgenebi bolos. samefo-samTavroebis
Camoyalibeba
sakiTxi da qvecnebebi
wyaro/interpretacia: 1. ratom ver moaxerxa
„matiane qarTlisa“; isTahri, Tbiliselma amiram Tavisi
`wigni qalaqebsa da gzebze~; samflobelos SenarCuneba?
ibn-haukali, arabi geografi, 2. rogor fiqrob, ra iyo imis
`wigni qalaqebsa da gzebze; mizezi, rom TbilisSi aseTi
tabari, arabi avtori, IX s., `isto- tolerantuli sazogadoeba
ria~; Seiqmna? SesaZlebelia, rom
giorgi merCule, `grigol xan­ am sazogadoebis wevrebs
ZTelis cxovreba~; saerTo interesebi hqono-
`saqarTvelos istoriis narkveve- daT?
bi~; 3. ratom ewoda kolxeTis
`cxovreba da uwyeba bagra- samefos Semdeg dasavleT
tionTa“, saqarTvelos teritoriaze
anonimi avtori, sparseTis Seqmnil samefos egris-lazi-
geografia, `hodud al-alemi~. ka da romeli tomebi gaer-
sivrce: Tiandnen am samefos Semad-
Tbilisi; rusTavi; dmanisi; es- genlobaSi?
paneTi; maroko, egvipte; Tana- 4. ratom ewoda VIII s-is bolos
medrove erayi da irani; kaxeTis dasavleT saqarTvelos ter-
saqorepikoposo; hereTis samefo; itoriaze Seqmnil samefos
afxazeTis samefo; bizantia; afxazeTi?
tao-klarjeTi. 5. ratom iyo dainteresebuli
sazogadoeba: bizantia tao-klarjeTis
arabebi; wanarebi. samTavros SeqmniT?
istoriuli movlena/procesi:
SinaaSliloba arabTa saxalifo-
Si VIII saukunis bolos; Tbilisis
saamiros Camoyalibeba;
buRa Turqis laSqroba;
qarTuli samefo-samTavroebis Cam-
oyalibeba VIII-IX saukuneebSi;
grigol xanZTeli da didi
samonastro mSenebloba
tao-klarjeTSi.
Zalaufleba:
xalifa; amira; qorepiskoposi;
kurapalati.
dro:
saqarTvelo VIII-IX saukuneebSi.
wyaro / interpretacia (Sedegebi: 1, 2, 5, 6) etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da re- kompleqsuri davaleba:
•informacias warsulis Sesaxeb is- sursebi): davaleba: klasSi daiyaviT
torikosebi wyaroebidan iReben; jgufebad da airCieT samefo-
•warsulis Seswavlisas istorikosebi 1. (par. 9: `rogor Camoyalibda Tbilisis saamiro? ras mogviTxroben samTavro. TiToeulma jgufma
sxvadasxva tipis wyaroebs (nivTiers, eT- muslimi avtorebi Tbilisze?~ moswavlis wigni, gv.48.) gamarTe unda Seqmnas:
nografiuls, werilobiTs, lingvisturs, saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxvebis a) samefo-samTavros gerbi.
kino-foto-fonodokumentebs) eyrdnobi- mixedviT: gaiTvaliswineT misi
an; • vfiqrob, iq Seqmnili pirobebi droTa ganmavlobaSi yvelasTvis mdebareoba, Camoyalibebis
•yvela wyaro erTnairad sando ar aris. misaRebi gaxda. mizezebi, Tqvens xelT
sandoobis xarisxis mixedviT wyaroebi • me ar geTanxmebi, ara mgonia, mervan ibn-muhamedis laSqrobebi arsebuli informacia da
iyofa pirvelad da meoreul wyaroebad; daviwyebodaT. asaxeT gerbze. /gerbis yvela
•wyaroebidan mopovebuli informacia ar- • mervanma VIII saukuneSi ilaSqra, daakvirdi, wyaroebi IX da X gamosaxulebas, detals,
aerTmniSvnelovania, amitom maTi inter- saukunisaa, e.i. didi dro gavida. garda amisa, Tbilisi xom fersac ki Tavisi simboluri
pretacia istorikosebs Soris diskusiis damoukidebeli saamiro gaxda. saxalifos SemadgenlobaSi aRar mniSvneloba aqvs da garkveuli
sagania; Sedioda. Tbilisis saamiros damoukidebloba, albaT, yvelas Sinaarsis matarebelia/.
•yvela istoriul sakiTxs Tavisi Seswavlis gauxarda. b) calke flifCartze daitaneT
istoria aqvs, romelsac istoriografias • aba, gaixseneT arabebis religiuri politika, iqneb amitom samefo-samTavros ruka,
uwodeben. ar hqondaT Tbilisel qristianebs muslimebis mimarT sazRvrebTan miuTiTeT
Seuwynarebloba? mezoblebi.
sivrce (Sedegi: 3, 9) • am xnis ganmavlobaSi xom TbilisSi mcxovrebi sxvadasxva xalxis g) SeadareT samefo-
•geografiuli garemo gavlenas axdens ada- kulturuli daaxloebac moxdeboda? samTavroebis ruka
mianTa sazogadoebis ganviTarebaze; 2. (par. 10: `ratom gaCnda saqarTvelos teritoriaze VIII-IX saqarTvelos fizikur
•komunikaciis sixSire didi/mcire zomis saukuneebSi axali samefo-samTavroebi?~ moswavlis wigni, gv.51.) rukas da daaxasiaTeT
socialur-kulturuli sivrceebis Camoy- Seasrule davaleba konturul rukaze (moswavlis rveuli, dav. Tqveni samTavros fizikur-
alibebas ganapirobebs; 8). TiToeuli samefo-samTavros sazRvrebSi Cawere is istoriul- geografiuli garemo,
•konkretul istoriul-geografiul ar- geografiuli mxareebi, romlebic mis SemadgenlobaSi moeqca. am CamowereT iq mdebare
ealebs garkveuli ekonomikuri, strate- davalebis Sesasruleblad isargeble saqarTvelos istoriul- geografiuli obieqtebi
giuli da kulturuli mniSvneloba aqvs. eTnografiuli mxareebis rukiT (moswavlis wigni, danarTi 2). (mTebi, mdinareebi, tbebi).
3. (par. 11: `rogor Camoyalibda tao-klarjeTis samTavro?~ prezentaciis dros jer
Zalaufleba (Sedegi: 7,8,10,11,12) moswavlis wigni, gv.52.) Seasrule davaleba (moswavlis rveuli, waradgineT Tqveni samefo-
•ZalauflebisTvis brZola istoriis ganuy- dav. 9). konturul rukaze Semoxaze tao-klarjeTis samTavro; samTavro, Semdeg gerbi da
ofeli nawilia; daitane aSotis qarTlidan wamosvlis marSruti. axseniT misi simboluri
•ZalauflebisTvis brZola mimdinareobs 4. (par. 11: moswavlis wigni, gv.54.) erTmaneTs Seadare sumbat mniSvneloba.
rogorc pirovnebebs, ise sazogadoebriv daviTis Zis qronikidan da `grigol xanZTelis cxovrebidan~
jgufebs Soris. brZolisas isini iyeneben moyvanili nawyvetebi da Seavse venis diagrama, gamoyavi msgavsi da
qveyanaSi arsebul sazogadoebriv-poli- gansxvavebuli informacia (moswavlis rveuli, dav. 10).
tikur struqturebs; 5. (par. 11: moswavlis wigni, gv.55.) qveTavis sakvanZo kiTxvaze:
•Zalauflebis mopovebisa da SenarCunebi- ratom gaCnda saqarTvelos teritoriaze VIII-IX saukuneebSi axali
sTvis aucilebeli saSualebebia resurse- samefo-samTavroebi? _ sapasuxod Seavse cxrili da Camowere
bis (finansebi, adamianuri resursebi) TiToeuli samTavros Camoyalibebis mizezi (moswavlis rveuli,
floba, ideologia; dav. 11).
•zog sazogadoebaSi Zalauflebas erT-
pirovnulad floben, zogan ki igi da-
nawilebulia adamianebs/sazogadoebriv
jgufebs Soris.
25
26
samizne cnebebi da maTTan dakavSire- rogor cxovrobdnen adamianebi Sua sauku- sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davale-
buli mkvidri warmodgenebi neebSi? rogori iyo Sua saukuneebis sazo- bebi
gadoeba
sakiTxi da qvecnebebi
sazogadoeba (Sedegi: 7.8.10,11,12) sazogadoeba: 1. ratom uwodeben Sua saukuneebis klasSi daiyaviT jgufe-
•istoriulad mravali sazogado­ feodaluri sazogadoeba: feodali, se- sazogadoebas feodalurs? bad. TiToeulma jgufma
eba arsebobda, magram yovel niori, hercogi, markizi, raindi, vilani, 2. ratom iyo rainduli turniri Sua saukuneebis sazo-
maTgans axasiaTebda saerTo vasali, beneficiumi, erisTavi, aznauri, mTavari sanaxaoba Sua saukuneebis gadoebidan erT-erTi
niSnebi: maT wevrebs hqondaT patronymoba. evropaSi? wevri unda airCioT:
identoba, interesi da sazruna­vi amqari; 3. ratom iyo glexi valdebuli feo- es iqneba feodalTa
da Tanxmdebodnen qcevis wesebsa gildia; dalis winaSe? wridan didi Tu mcire
da Rirebulebebze; Sua saukuneebis samwevrovani sazogadoeba. 4. rogor fiqrob, iyo Tu ara imis feodali _ hercogi,
•sazogadoeba iyofa ufro mcire wyaro/interpretacia: aucilebloba, rom mamulSi mcx- grafi, markizi, raindi,
sazogadoebriv jgufebad (fenebad, „grigol xanZTelis cxovreba“; rainduli ovrebelebs rame mamuls gareT aznauri Tu erisTavi;
klasebad); Rirsebis kodeqsi; eyidaT? sasuliero pirebidan
•patara sazogadoebebi umetesad uf­ „versoneli vilanebis ambavi“; 5. rogor xdeboda sasamarTlo _ episkoposi Tu beri;
ro didi sazogadoebis nawili arian; karlos didi, frankebis imperatori, mamu- saqmeebis ganxilva strasburgis II vaWari an xelosani,
•sazogadoebis wevrebs xSi­rad aqvT lebis Sesaxeb, IX s.; samoqalaqo samarTlis mixedviT? glexi/vilani. Tqven
stereotipuli warmod­genebi sxva qalaq briuges daarsebis Sesaxeb (XI s.); 6. ratom Seicvala qalaqis marTva unda moamzadoT is
sazogadoebebis („kulturuli konstantine porfirogeneti, bizantieli II samoqalaqo samarTlis miRebis klasis winaSe warsad-
sxvis“) Sesaxeb. istorikosi, artanujis Sesaxeb (X s.); Semdeg? genad:
dro (Sedegi: 3, 7, 8) qalaq strasburgis I samoqalaqo samarTa- 7. rogor Seicvala qalaqebis ganvi- • daweroT misi saxeliT
•istoria droSi mimdinare cva­leba­ li; TarebasTan erTad Sua saukuneebis avtobiografia;
dobis Semswavleli dargia; qalaq strasburgis II samoqalaqo samarTa- sazogadoebis Semadgenloba? • moiZioT internetSi
•kacobriobis mier ganvlili gza li; 8. ratom erTiandebodnen xelosnebi vizualuri masala /
sxvadasxva istoriul epoqad da qalaq kelnis feiqarTa (mqsovelTa) amqris amqrebSi? Sua saukuneebis
periodad iyofa; wesdebidan; 9. rogor da ratom zrunavdnen saxe- mxatvrobidan _
•sxvadasxva xalxs drois aRri­cx­vis parizel Salis mqsovelTa wesdebidan (XIII s.); losnoebi sakuTari produqciis portretebi, an
gansxvavebuli sistemebi hqondaT. `hanza~, pirveli erToblivi dadgenileba xarisxze? yofis amsaxveli
Zalaufleba (Sedegi: 7,8,10,11,12) 1260-1264 ww.; 10. ratom ecema Segirdis swavlis naxatebi, qandakebebi,
•ZalauflebisTvis brZola istoriis sumbat daviTis Zis qronika `cxovreba da safasuri swavlebis gaxangrZlive- arqiteqturidan
ganuyofeli nawilia; uwyeba bagratonianTa~. basTan erTad? _ saxlebi, an
•ZalauflebisTvis brZola mimdi­ dro: 11. rogor fiqrob, ixdidnen Tu ara sacxovrebeli
nareobs rogorc pirovnebebs, ise ganviTarebuli Sua saukuneebi vaWrebi sakuTar qalaqSi gadasaxa- saxlebis
sazogadoebriv jgufebs So­­ris. sivrce: debs? pasuxi daasabuTe. rekonstruqcia,
brZolisas isini iye­ne­­ben qveyanaSi dasavleTi evropa; saqarTvelo; romi; 12. rogor fiqrob, moqalaqisTvis ra sasaxleebi,
arsebul sa­zo­ga­­do­ebriv-politikur florencia; genua; milani; venecia; „abre- aris umjobesi: saqonlis SeZena cixesimagreebi,
struq­turebs; Sumis didi gza“. erTi wyarodan SeeZlos Tu ramden- eklesia-monastrebi;
•Zalauflebis mopovebisa da Senar­ istoriuli movlena/procesi: imedan? pasuxi daasabuTe.
CunebisTvis aucilebeli saSua­ amqrebisa da gildiebis Camoyalibeba; 13. rogor aisaxeboda savaWro gzis
lebebia resursebis (finan­sebi, saqalaqo cxovrebis ganviTareba; vaWrobis mimarTulebis cvlileba masze mde-
adamianuri resursebi) floba, ganviTareba; axali savaWro gzebis Zebna. bare qalaqebze?
simboloebi, ideologia; Zalaufleba: 14. ratom aqvs piramidis forma Sua
•zog sazogadoebaSi Zalauflebas feodali; seniori; vasali; mefe; eris­Tavi; saukuneebis sazogadoebas?
erTpirovnulad floben, zo­gan aznauri; patronymoba; raindi; siuzereni;
ki igi danawilebulia adamia­nebs/ baroni; imperatori; episkoposi; moxele;
sazogadoebriv jgufebs Soris. sasamarTlo.
etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): • moamzadeT
1. (par. 12: `ratom uwodeben Sua saukuneebis sazogadoebas feodalurs? vin iyvnen prezentacia,
feodalebi? seniorebi da vasalebi. patronebi da ymebi~, moswavlis wigni, gv.55.) romelic
aRwere sur. 1. Seni azriT, ra scenaa masze gamosaxuli? warmoaCens, rogor
2. (par. 13: `ra adgili eWiraT feodalur sazogadoebaSi glexebs?~ moswavlis wigni, gamoiyureboda
gv.59.) gamarTe saklaso diskusia Semdegi SekiTxvebis mixedviT: Tqveni personaJi, ra
• vin iyvnen glexebi? ra adgili eWiraT feodalur sazogadoebaSi? ecva, rogor saxlSi
• ra damokidebulebaSi iyvnen sazogadoebis danarCen wevrebTan? cxovrobda, ras
• ra valdebulebebi hqondaT maT feodalur sazogadoebaSi? saqmianobda da a.S.
3. (par. 14: `rogor gaCnda cixesimagreebi da cixe-qalaqebi?~ moswavlis wigni, gv.64.) jgufebma Sesrulebuli
gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxvebis mixedviT: davaleba erTmaneTs
• rogor fiqrob, es qalaqebi vinmes ekuTvnoda? warudgineT.
• Sua saukuneebSi miwa xom feodalebs ekuTvnodaT. me mgonia, rom es qalaqebic
vinmes miwaze aSendeboda.
• SeiZleba, romelime feodals qalaqi Tavad gaeSenebina?
• me mgonia, rom feodalebs cixesimagreebi hqondaT, romlebic SeiZleba Semdeg
qalaqad gadaqceuliyo.
• ai, Tundac artanuji, rogor fiqrob, iq akrefili sabaJo gadasaxadi vis ekuTvnoda?
• ra gamodis, Tavisufali qalaqebi ar arsebobda? ai ise, TavisTvis rom Camoyal-
ibebuliyo, mosul xelosnebsa da vaWrebs rom daearsebinaT?
4. (par. 16: `rogor saqmianobdnen Sua saukuneebSi vaWrebi?~ moswavlis wigni, gv.69.)
• rogor fiqrob, Sua saukuneebSi rom gecxovra, mogindeboda, vaWari gamxdariyavi?
• albaT ki, Tu mogzauroba meyvareboda.
• mogzauroba ra SuaSia?
• saqoneli xom unda Camometana saidanRac, ese igi bevri unda mevlo, sxva qa-
laqebsa da qveynebSi wavsuliyavi.
• gamodis, vaWroba komerciasTan erTad sxva ramiTac saintereso yofila. ise, es
mogzauroba saxifaTo ar iyo? vin icis, ramden risks Seicavda.
• ra riskebi iyo netav Sua saukuneebSi?
5. (par. 17: `Sua saukuneebis samwevrovani sazogadoeba. rogor aRiqvamda Sua sauku-
neebis adamiani samyaros?~ moswavlis wigni, gv.74.)
• rogor fiqrob, SeiZleba mTeli sazogadoeba mxolod mlocvelebad, meomrebad
da muSakebad gavanawiloT?
• sainteresoa, Tavad adamiani irCevda, romeli unda yofiliyo?
• Zvel samyaroSi irCevdnen, vin unda yofiliyvnen? mag., mefe, qurumi, didebuli
Tu mona?
• ratom, xom arsebobda demokratia aTenSi da respublika romSi? iq xom moqalaqeebi
cxovrobdnen?
• ki, magram eg demokratiac xom mxolod moqalaqeebisTvis iyo. gaixsene, imave
sazogadoebebSi arsebobdnen monebic da amis garda, yvelas arc hqonda politi-
kuri ufleba. arsebobdnen Raribebi da mdidrebic.
• eg Zveli dro iyo da imis Semdeg bevri ram Seicvala. modi, gavanawiloT Sua
saukuneebis sazogadoebis wevrebi am sam jgufSi.
6. filmebi, romelTa naxvac moswavles daexmareba Sua saukuneebis sazogadoebis ukeT
aRqmaSi:
The Story of Joan of Arc _ https://www.adjaranet.com/movies/942/The-Messenger-The-Story-of-Joan-of-
Arc?lang=RUS&quality=SD
MARY QUEEN OF SCOTS _ https://www.adjaranet.com/movies/24897/Mary-Queen-of-Scots?lang=RUS&quality=SD
27

KINGDOM OF HEAVEN _ https://www.adjaranet.com/movies/201/Kingdom-of-Heaven?lang=RUS&quality=SD


28
samizne cnebebi da maTTan dakav- saqarTvelos gaerTianeba. saqarTvelo sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
Sirebuli mkvidri warmodgenebi da bizantia
sakiTxi da qvecnebebi
wyaro/interpretacia: 1. rogor fiqrob, ra SeiZleba
sumbat daviTis Ze, `cxovreba da uwyeba iyos wyaroebis Sedarebis Semdeg
bagratonianTa~; istorikosebis diskusiis sagani?
`matiane qarTlisa~; 2. ratom upirispirdebodnen tao-
`grigol xanZTelis cxovreba~; klarjeTis msxvili feodalebi
bizantieli istorikosi giorgi kedrene erTmaneTs?
bagrat IV-is bizantiaSi vizitze. 3. ratom atareben bagrationebi
sivrce: bizantiur titulebs?
tao-klarjeTis samTavro; 4. ratom ewinaaRmdegebodnen qavTar
kaxeT-hereTi; tbeli da misi momxreebi Sida
qarTli; qarTlSi bagratis damkvidrebas?
bizantia; 5. rogor fiqrob, ratom
ganZis saamiro; airCia bagratma klarjeTis
anisis samefo; SemosaerTeblad amgvari gza?
vaSpurakanis samefo. 6. ratom garbodnen tao-klarjeTidan
istoriuli movlena/procesi: mTavris oponentebi, xolo Sida
feodalTa dapirispireba tao-klarjeTis dapirispirebaSi damarcxebulebi _
samTavroSi; bizantiaSi?
qarTuli samefo-samTavroebis gaerTianeba; 7. ratom iyo mniSvnelovani ganZis
barda skliarosis ajanyeba; saamiroSi warmatebuli laSqroba?
barda fokas ajanyeba; 8. rogor fiqrob, moaxdenda Tu ara
brZola Sida qarTlisTvis; kaxeT-hereTis mosaxleobaze rame
bagrat III-s mier saqarTvelos gaerTianeba; zegavlenas bagratis galaSqreba
giorgi I-isa da bizantiis dapirispireba; ganZis saamiroze?
bagrat IV-isa da liparit baRvaSis da- 9. rogor fiqrob, ra TvisebebiT
pirispireba. unda yofiliyo dajildoebuli
Zalaufleba: mefe an rogori saSinao politika
feodali; unda ewarmoebina mas, rom
anTi-patos-patri; saqarTvelos gaerTianebis saqmeSi
kurapalati; warmatebisTvis mieRwia?
mamfali; 10. ratom iyo didi feodalebisTvis
mefe; mefis Zalauflebis gazrda
imperatori. miuRebeli?
dro: 11. ratom uWerda bizantia mxars
saqarTvelo da bizantia X-XI saukuneebSi. liparits da iyo Tu ara es
sazogadoeba: imperiuli politika?
feodalizmi
wyaro / interpretacia etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi, da resursebi): kompleqsuri davaleba:
(Sedegebi: 1, 2, 5, 6) saerTaSoriso sasamarTlo
•informacias warsulis Sesaxeb 1. (par. 18: `ratom ebrZodnen erTmaneTs feodalebi? dapirispireba tao-klar- klasSi moawyveT
istorikosebi wyaroebidan jeTis samTavroSi~, moswavlis wigni, gv.78.) moswavlis rveulSi Seavse sqema (mos- saerTaSoriso sasamarTlo
iReben; wavlis rveuli, dav. 13). procesis imitacia, romel­
•warsulis Seswavlisas isto­ 2. (par. 19: `vin iyo daviT III didi kurapalati da ra wvlili miuZRvis mas qarTuli zec ori saqme: saqarTvelo
rikosebi sxvadasxva tipis samefo-samTavroebis gaerTianebis dawyebaSi?~ moswavlis wigni, gv.79.) aRwere bizantiis winaaRmdeg~ da
wyaroebs (nivTiers, eTno­gra­ bizantiur miniaturebze (sur. 1, sur. 2) gamosaxuli scenebi. Seecade, orive nax- `bizantia saqarTvelos
fi­uls, werilobiTs, lin­ atis scena erT siuJetSi gaaerTiano da ambad mohyve. winaaRmdeg~ unda ganixiloT.
gvis­turs, kino-foto-fo­ 3. (par. 20: `rogor gaaerTiana bagrat III-m saqarTvelo? bagrat III-is saSinao da procesis gamarTvamde
nodokumentebs) eyrdno­bian; sagareo politika~. moswavlis wigni, gv.82.) gamarTe saklaso diskusia norC mkv- mosamzadebeli samuSaoebis
•yvela wyaro erTnairad levarTa jgufSi gaCenili SekiTxvebis mixedviT: Catareba mogiwevT. klasi
sando ar aris. sandoobis • rogor fiqrob, ramdenad kmayofili iqneboda bagrati kurapalatobis mini- iyofa or nawilad: bizan­
xarisxis mixedviT wyaroebi WebiT? tiu­ri da qarTuli mxare.
iyofa pirvelad da meoreul • tao-klarjeTis mTavrebisTvis bizantiuri titulebis gadacema tradiciuli TiToeulma mxarem sasamar­
wyaroebad; ar iyo? Tloze warsadgenad ramde­
•wyaroebidan mopovebuli • aSotisgan moyolebuli kurapalatobis miniWeba bizantiaze damokidebulebas nime saqme unda moamzados,
informacia araerTmniSvne­ ar niSnavda? vasalobis msgavsi iyo. romlis safuZvelzec
lo­vania, amitom maTi • me mgonia, rom bagrats ukve meti ambicia hqonda, sakuTar samefos qmnida, rom- ganixileba Semdeg sakiTxi.
interpretacia istorikosebs lis gaZlierebisa da sazRvrebis gafarToebisTvis ibrZoda, amitom kurapala- • TiToeulma mxarem Seq­
Soris diskusiis sagania; toba didad ar sWirdeboda. meniT samuSao jgufebi
•yvela istoriul sakiTxs Ta­ • mgonia, rom jer bizantiis ganawyenebisTvis mzad ar iyo. konkretul saqmeze, mag.:
vi­si Seswavlis isto­ria aqvs, • ise, ratom Cavidnen imiertaoSi? ar icoda, rom misi miwebi bizantias mihqonda? giorgi I bizantiis winaaR­
romelsac istorio­gra­fias • ki, magram mxolod droebiT mflobelobaSi gadacemul miwebze ar iyo lapara- mdeg, bagrat IV, daviT III.
uwodeben. ki? • moamzadeT saCivari, Tqve­
Zalaufleba (Sedegi: 7,8,10,11,12) • SeiZleba, daviTma patiebis sanacvlod Tavisi samflobelo mTlianad gadasca, ni argumentebi da ras
•ZalauflebisTvis brZola e.i. imiertao bagrats veRar darCeboda. Senc Caebi diskusiaSi da gaagrZele iTxovT, anu rogor gsurT
isto­riis ganuyofeli nawilia; azrebis gamoTqma. miyene­buli zaralis /
•ZalauflebisTvis 4. (par. 20: `rogor gaaerTiana bagrat III-m saqarTvelo? bagrat III-is saSinao da aseTis SemTxve­vaSi /
brZola mimdinareobs sagareo politika~, moswavlis wigni, gv.82.) imuSave konturul rukaze da Seas- anazRaureba/kompen­sacia.
rogorc pirovnebebs, ise rule davaleba (moswavlis rveuli, dav. 14). • gancxadebas Tan daurTeT
sazogadoebriv jgufebs 5. (par. 20: `rogor gaaerTiana bagrat III-m saqarTvelo? bagrat III-is saSinao da dokumentebi, rome­
Soris. brZolisas isini sagareo politika~, moswavlis wigni, gv.82.) Seafase bagrat III Sefasebis rubrikiT lic Tqvens simar­Tles
iyeneben qveyanaSi arsebul (moswavlis rveuli, dav. 15). daasabuTebs /SesaZ­loa
sazogadoebriv-politikur 6. (par. 21: `ratom ebrZoda giorgi I bizantias?~ moswavlis wigni, gv.86.) Seasrule es iyos Cveneba, in­ter­
struqturebs; davaleba konturul rukaze (moswavlis rveuli, dav. 16). Semoxaze giorgi I-is viu, mag., taos mcxov­
•Zalauflebis mopovebisa droindeli saqarTvelos sazRvrebi; ra cvlilebebi ganicada saqarTvelos saz- rebTan, mTavarTan, ka­ris
da SenarCunebisTvis auci­ Rvrebma bagrat III-is mefobis Semdeg? rukaze isrebiT daitane saqarTvelo-bi- is­torikosis gancxa­deba,
lebeli saSualebebia re­ zantiis omis dros orive mxaris moZraoba, brZolis adgili ki X niSniT aRniSne. raime niv­Tieri mtki­
sur­sebis (finansebi, ada­mi­ 7. (par. 22: `ratom mimarTa bagrat IV-m dasaxmareblad bizantias?~ moswavlis wigni, cebuleba/. doku­men­tebis
anuri resursebi) floba, gv.91.) klasSi moawyveT debatebi Temaze: sworad moiqca Tu ara bagrat IV, roca Seqmna da mogroveba
simboloebi ideo­logia; dasaxmareblad bizantias mimarTa? hqonda Tu ara mas sxva arCevani? Sen rogor Tqvens kreatiulobazea
•zog sazogadoebaSi Zalauf­ moiqceodi bagratis adgilas? damokidebuli.
lebas erTpirovnulad 8. (par. 23: `saqarTvelo `bizantiis TanamegobrobaSi~ _ mokavSire Tu mowinaaRm- Sesaba­misad iqceva meore mxa­
flo­ben, zogan ki igi danawi­ dege?~ moswavlis wigni, gv.93.) gaixsene saqarTvelosa da bizantiis urTierTo- ris samuSao jgufic.
lebu­lia adamianebs/sazo­ bis rogorc dadebiTi, ise uaryofiTi momentebi (konkretuli magaliTebi) da klasi­dan aseve unda Sear­
29

gadoebriv jgufebs Soris. Seavse T diagrama (moswavlis rveuli, dav. 17). CioT mosamarTle da nafici
msa­julebi.
30
samizne cnebebi da maTTan dakav- XI saukune _ saqarTvelo Turq-selCukebsa sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
Sirebuli mkvidri warmodgenebi da jvarosnebs Soris
sakiTxi da qvecnebebi
wyaro/interpretacia: 1. ratom sWirdeboda aRmosavlur
miqael ataliate, bizantieli istorikosi, kavalerias manevrirebisTvis didi
`istoria~; sivrce?
miqael fselosi, bizantieli istorikosi, `qro- 2. ratom mimarTavdnen Turq-selCuke-
nografia~; bi brZolis dros partizanuli
nawyveti `papis diqtatidan~; brZolis meTods da sabolood ras
lambert hersfeldeli, hainrix IV-isa da gri- moutanda is mowinaaRmdeges?
gol VII-is kanosis cixesimagreSi Sexvedris 3. ratom hqonda manaskertis brZolas
Sesaxeb; didi mniSvneloba saqarTvelosT-
fuSe Sartreli, frangi istorikosi, `ierusa- visac?
limuri istoria~, XI-XII ss.; 4. rogor Seicvleboda bizan-
ana komnenosi, `aleqsiada~; tia-saqarTvelos urTierTobebi
italiur-normandiuli qronika, XI s.; Turq-selCukebis gamoCenis Semdeg?
raimund aJileli, `istoria frankebis, rom- 5. rogor Seicvala saqarTvelos
lebmac ierusalimi aiRes~, XI s.; politikuri statusi 1083 wels?
ibn al-asiri, `msoflio istoriis krebuli~, 6. rogor fiqrob, ramdenad misaRe-
XII s.; bi iyo hainrixisTvis papis gad-
ibn al-kalanisi, `damaskis istoria~, XII s.; awyvetileba?
usama ibn munqizi, `SegonebaTa wigni~, XII s.; 7. rogor fiqrob, bizantiis imper-
daviTis istorikosi; atorisa da qristian piligrimTa
nawyveti ruis-urbnisis `Zeglisweridan~; Txovna I jvarosnuli laSqrobis
gotie, frangi istorikosi, `antioqiis omebi~; sababi iyo Tu mizezi? pasuxi daas-
SoTa mesxia, `Zlevai sakvirveli~; abuTe.
arabi istorikosi al-fariki; 8. rogor fiqrob, ratom Caeria mefe
somexi istorikosi maTe urhaeli daviTis eklesiis saqmeebSi?
mier anisis aRebis Sesaxeb. 9. ratom Camoasaxla daviTma yiv-
sivrce: Cayebi?
centraluri azia; 10. ratom iyo gansxvavebuli daviTis
mcire azia; politika anisisa da Tbilisis
saqarTvelo; mimarT?
Turq-selCukTa saxelmwifo; 11. rogor afasebdnen daviT aRmaSeneb-
bizantia; els misi Tanamedroveni?
manaskerti;
samSvilde;
farcxisi;
romis saRvTo imperia;
frankTa samefo;
`wminda miwa”;
siria;
antioqia;
ierusalimi.
istoriuli movlena/procesi:
Turq-selCukebis mier wina aziis dapyroba;
Turq-selCukTa saxelmwifos Camoyalibeba;
Turq-selCukebis SeWra saqarTvelos teri-
toriaze;
bizantiisa da Turq-selCukTa dapirispireba XI
saukuneSi;
`didi Turqoba~;
grigol VII da misi brZola eklesiis damou-
kideblobisTvis/gaZlierebisTvis;
jvarosnebi/jvarosnuli laSqrobebi `wminda
miwaze”;
daviT aRmaSeneblis saSinao politika da re-
formebi;
daviTis laSqrobebi/didgoris brZola;
Tbilisisa da anisis aReba daviTis mier.
Zalaufleba:
beladi;
sulTani;
mefe;
erisTavi;
imperatori;
samTavro;
kavaleria;
romis papi;
hercogi;
interdiqti.
dro:
Turq-selCukebi, saqarTvelo da bizantia XI-XII
saukuneebSi
sazogadoeba:
Turquli tomebi;
piligrimebi;
eklesia.
wyaro / interpretacia (Sedegebi: etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): kompleqsuri davaleba:
1, 2, 5, 6) 1. (par. 24: `ratom ebrZodnen erTmaneTs feodalebi? dapirispireba tao-klarjeTis samTav-
•informacias warsulis Sesaxeb roSi~, moswavlis wigni, gv.98.) gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCeni- warmoidgine, rom didgoris
is­torikosebi wyaroebidan iRe­ li SekiTxvebis mixedviT: brZolaSi monawile raindi
ben; • modi, jer mikerZoebis mizezebi CamovTvaloT: roca samefo karis istorikosi xar xar. am brZolaSi monawile-
•warsulis Seswavlisas isto-
rikosebi sxvadasxva tipis da mefem misi ambebis aRwera dagavala, es ar aris subieqturobis mizezi? obis misaRebad ierusalimis
wya­roebs (nivTiers, eTnogra- • magaliTad, bizantieli xar, qarTveli Tu Turqi-selCuki _ amasac xom mniSvneloba mefem gamoggzavna. brZolis
fiuls, werilobiTs, lingvi- aqvs? erTsa da imave ambavs isini xom sxvadasxvanairad mohyvebodnen? dasrulebis Semdeg saqa-
sturs, kino-foto-fonodo- • xom SeiZleba, mefis gadawyvetileba ar momwondes da amitom vakritikebde? rTveloSi kidev erTi-ori
kumentebs) eyrdnobian; • ki, Tu mefis karis istorikosi ar xar. wels darCi da TbilisSic
•yvela wyaro erTnairad san­do • xom SeiZleba, sazogadoebis im jgufs vekuTvnode, romelic mefis mowinaaRmdeg- gahyevi mefes, Semdeg ki ukve
ar aris. sandoobis xaris­xis eTa Sorisaa, mag., didebulTa wres? am SemTxvevaSic mis mimarT ukve subieqturi samSobloSi _ ierusalimSi
mixedviT wyaroebi iyofa pir­­ damokidebuleba meqneba. dabruneba gadawyvite.
velad da meoreul wyaroebad;
31
32
•wyaroebidan mopovebuli • e. i. subieqturobis sxvadasxva mizezi arsebobs? didgoridan dawyebuli
informacia araerTmniSvne- • SeiZleba Tu ara, mocemuli wyaroebis interpretacia Tanamedrove istorikosebis di- dRiurs awarmoeb. pirveli
lovania, amitom maTi inter- skusiis sagani gaxdes? Canaweri brZolas exeba.
pretacia istorikosebs So- • sainteresoa, ra unda gaakeTos Tanamedrove istorikosma aseT dros? (par. 24: `vin Semdeg ramdenime Canaweri
ris diskusiis sagania; iyvnen Turq-selCukebi da rogor moaxerxes wina aziis dapyroba? selCukebi da kidev gaakeTe saqarTve-
•yvela istoriul sakiTxs Ta-
visi Seswavlis istoria aqvs, saqarTvelo~, moswavlis wigni, gv.99.) Seavse cxrili (moswavlis rveuli, dav. 18), loSi yofnisas, maT Soris
romelsac istoriografias romliTac daaxasiaTeb meurneobis or tips: samiwaTmoqmedosa da momTabaruls. Tbiliszec.
uwodeben. 2. (par. 24: `vin iyvnen Turq-selCukebi da rogor moaxerxes wina aziis dapyroba? • dRiurSi qronologiurad
selCukebi da saqarTvelo~, moswavlis wigni, gv.99.) Seasrule davaleba konturul aRwere brZolis mimdin-
istoriuli movlena / procesi rukaze (moswavlis rveuli, dav. 19), daitane Turq-selCukTa laSqrobebis marSruti. areoba, brZolis detale-
(Sedegi: 4, 5, 6, 8, 9) saqarTvelos romeli istoriuli mxareebi dazaralda am laSqrobebis Sedegad? bi;
•yvela istoriul movlenas 3. (par. 25: `sanam `wminda miwisTvis~ brZola daiwyeboda. ratom upirispirdeboda ekle- • gaakeTe Canawerebi qarT-
aqvs Tavis mizezi / mizezebi sia samefo xelisuflebas Sua saukuneebSi?~ moswavlis wigni, gv.102.) klasSi daiyaviT veli da jvarosani rain-
da Sedegi / Sedegebi; jgufebad da SeasruleT Semdegi davaleba: warmoidgineT, rom Jurnalistebi xarT debis aRWurvilobaze /
•istorikosebi xSirad kama- da momxdarze gadacema unda moamzadoT: es iqneba reportaJi papisa da imperato- Seadareb da isaubren maT
Toben istoriuli movlene- ris urTierTobaze Tu interviu SemTxvevis monawilesTan an sazogadoebis sxva wev- gansxvavebaze/, brZolis
bis mizezebisa da Sedegebis rebTan. TiToeulma jgufma airCieT samuSao. mag., reportaJis moamzadeba. am jguf- mniSvnelobasa da gamar-
Sesaxeb; ma unda daweros teqsti, airCios saTauri (romelic msmenels interess aRuZravs), jvebiT motanili sixaru-
•zogierT istoriul movlenas wamyvani da moemzados gadacemisTvis. jgufebma, romlebic interviuebs moamzadeben lis mizezebze;
lokaluri, zogs ki glo- (grigol VII-Tan, hainrix IV-Tan, romelime germanel hercogTan an episkoposTan, an • moiZie informacia nejm
baluri mniSvneloba aqvs; Tundac glexTan), unda SearCion interviueri (vinc intervius iRebs) da respondenti ad-din il-Razze, rac
•istoriuli faqtebi da movle- (visganac intervius iReben), Camoweron kiTxvebi, moamzadon respondentic pasuxebis dagexmareba, kidev ufro
nebi tipologiurad SeiZleba gasacemad. mosamzadebeli samuSaoebis Semdeg jgufebma erTmaneTs warudgineT gada- gaiazro jvarosnis six-
dajgufdes politikuri, cemis formatSi momzadebuli siuJetebi. aruli mis damarcxebaze;
socialuri, ekonomikuri, 4. (par. 26: `ratom ibrZodnen `wminda miwisTvis~ jvarosnebi?~ moswavlis wigni, gv.105.) • dawere STabeWdilebebi
kulturuli niSniT. davaleba Seasrule konturul rukaze (moswavlis rveuli, dav. 20). rukaze daitane saqarTveloSi yofnasa da
jvarosanTa laSqrobis marSruti; Semoxaze pirveli laSqrobis Semdeg Seqmnili daviT mefeze;
samefo-samTavroebi. gaixsene, romeli saxelmwifoebis gavlenaSi iyo xmelTaSua zR- • SegiZlia, mefes wahyve
vis aRmosavleTi sanapiro. romelime akademiaSi da
5. (par. 27: `ras mogviTxrobs istoriuli wyaroebi jvarosnebze?~ moswavlis wigni, aRwero STabeWdilebebi/;
gv.107.) klasSi airCieT rolebi da ganasaxiereT bizantiis saimperatoro karze Tbilissa da mis mcxovre-
jvarosnebis miRebis scena. blebze;
6. (par. 28: `rogor isargebla daviT aRmaSenebelma jvarosnuli laSqrobebis dawyebiT? • samSobloSi dasabruneb-
daviT aRmaSeneblis saSinao politika da reformebi~, moswavlis wigni, gv.111.) saqa- lad Seadgine marSruti da
rTvelosa da mis farglebs gareT ganviTarebuli movlenebi daalage qronologiu- daitane konturul rukaze
ri TanamimdevrobiT da imsjele maT Soris mizezSedegobriv kavSirze, anu rogor (moswavlis rveuli dav. 25);
gamoiwvia erTma movlenam meore. es mizezSedegobrivi kavSiri gamosaxe sqematurad, • aRwere ierusalimSi
qvemoT moyvanili formiT (moswavlis rveuli, dav. 21). dabruneba _ rogor, ra
7. (par. 28: `rogor isargebla daviT aRmaSenebelma jvarosnuli laSqrobebis dawyebiT? viTarebaSi gxvdeba qalaqi,
daviT aRmaSeneblis saSinao politika da reformebi~, moswavlis wigni, gv.114.) Seavse rame xom ar moxda Seni
cxrili (moswavlis rveuli, dav. 22). Sesabamis grafaSi Cawere, ra mizans emsaxureboda aryofnisas? /am nawilis
daviTis mier Catarebuli reformebi TiToeuli (samxedro, saeklesio, saxelmwifo dasawerad moiZie infor-
mowyobis) mimarTulebiT. macia ierusalimis same-
8. (par. 29: `daviTis laSqrobebi. ratom monawileobdnen didgoris brZolaSi jvaros- foze/ _ ierusalimSi Seni
nebi?~ moswavlis wigni, gv.115.) Seasrule davaleba konturul rukaze (moswavlis mogzauroba da dRiuric
rveuli, dav. 23). rukaze daitane daviTis laSqrobebi da X niSniT aRniSne aRebuli sruldeba.
qalaqebi.
samizne cnebebi da maTTan brZola ZalauflebisTvis. Tamaris epoqa sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
dakavSirebuli mkvidri war- sakiTxi da qvecnebebi
modgenebi
wyaro/interpretacia: 1. ratom sWirdeba daviTs giorgis
daviT qobaireli, somexi istorikosi, XII s.; fici, rom demnas srulwlo-
stefanoz orbeliani, `cxovreba orbelianTa~; vanebisas taxti dauTmos?
vardan areveleci, somexi istorikosi, XIII s.; 2. rogor fiqrob, wyaroebidan
`Tavisuflebis didi qartia~; mopovebuli informacia gamoi-
`ficis wigni~; wvevs Tu ara istorikosebSi
saladinis istorikosi beha ed-dini; diskusias?
Jak de vitri, akris episkoposi 1216-1225 ww., 3. ratom moiTxova aristokratiam
jvarosnuli laSqrobebis Tanamedrove da yubasarisa da afridonisTvis
monawile, V jvarosnuli laSqrobis sulisCam- Tanamdebobebisa da mamulebis
dgmeli; CamorTmeva?
`istoriani da azmani SaravandedTani~; 4. ratom wers mematiane yuT-
ruqn ad-dinis werili, miwerili Tamarisadmi; lu-arslanis moTxovnaze, rom
miaqel panaretosi, `trapizonis qronika~. is `ucxod mosagonebeli~ iyo?
sivrce: 5. rogor ikribeboda samefo
saqarTvelos samefo; sabWo?
inglisis samefo; 6. ratom da rogor SeiZleboda
pirenes naxevarkunZuli/espaneTi; Secvliliyo sabWos wevri?
safrangeTis samefo; 7. ratom iTvleba `Tavisuflebis
romis saRvTo imperia; didi qartia~ evropis da ara
eldegizidebis saaTabago; marto evropis istoriisTvis
rumis selCukTa saxelmwifo; umniSvnelovanesad?
bizantia, konstantinopoli; 8. ratom moiwvia filipe IV-m gen-
ierusalimi; eraluri Statebi?
aiubidebis egvipte; 9. ratom cdilobs qarTveli
trapizonis imperia. istorikosi Tamaris qmedebis
istoriuli movlena/procesi: gamarTlebas?
brZola ZalauflebisTvis saqarTvelos samefo-
Si _ daviTis memkvidreebi;
`orbelTa amboxeba~;
Tamaris gamefeba;
didgvarovan feodalebTan brZola _
yuTlu-arslanis dasis gamosvla;
Samqoris brZola;
basianis brZola;
trapizonis imperiis daarseba;
`Tavisuflebis didi qartiis~ miReba ingli-
sis mefis mier;
pirveli parlamentis Sekreba inglisSi;
wodebriv-warmomadgenlobiTi organoebis war-
moqmna evropaSi.
33
34
Zalaufleba:
mefe;
erisTavi/erisTavT-erisTavi/didebuli;
imperatori;
kurfiursti;
ufliswuli;
aristokratia;
hercogi;
markizi;
grafi;
barni;
mandaturTuxucesi;
amirspasalari;
vaziri;
meWurWleTuxucesi;
samefo sabWo;
episkoposi/arqiepiskoposi;
abati;
parlamenti/kortesi/ generaluri Statebi/
raixstagi;
wodebriv-warmomadgenlobiTi organo;
Serifi;
`karavi”;
sinkliti.
dro:
saqarTvelo da evropa, XII-XIII saukuneebi.
sazogadoeba:
feodaluri sazogadoeba/aristokratia.
Zalaufleba (Sedegi: etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): kompleqsuri davaleba:
7,8,10,11,12) klasSi daiyaviT jgufebad.
•ZalauflebisTvis brZo- 1. (par. 31: `rogori iyo mefis xelisufleba Sua saukuneebSi? Tamaris gamefeba. TiToeulma jgufma airCieT
la istoriis ganuyofeli mefisa da didebulebis dapirispireba / Tavisuflebis didi qartia~, moswavlis evropaSi Seqmnili wodebriv-
nawilia; wigni, gv.124.) gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili warmomadgenlobiTi organo
SekiTxvebis mixedviT:
•ZalauflebisTvis brZo- • moiZieT masze damatebiTi
• giorgi III-s vaJi ar gasCenia. rogor fiqrob, vin SeiZleboda gamxdariyo mis
la mimdinareobs rogorc informacia.
Semdeg mefe?
pirovnebebs, ise sazoga- • mis modelze SeimuSa­veT
• qaliSvilebi xom hyavda?
doebriv jgufebs Soris. wodebriv-warmomadgen­
• aqamde jer arc erTi qali mefe ar gviswavlia da, etyoba, aseTi tradicia ar
brZolisas isini iyeneben lobiTi organos proeqti
arsebobda.
qveyanaSi arsebul sazo- saqarTvelosTvis;
• gavleniani feodalebi am faqts Tavis sasargeblod ar gamoiyenebdnen?
gadoebriv-politikur
• ki, magram Tu mefe xar, Tan erTpirovnuli mmarTveli, ar SegiZlia iseTi gad-
struqturebs;
awyvetileba miiRo, rogoric ginda? magaliTad, sakuTari qaliSvili mefed
•Zalauflebis mopovebisa da
gamoacxado?
SenarCunebisTvis aucile-
• e. i. tradicia unda daarRvio?
beli saSualebebia resur-
• Tu sxva gamosavali ar gaqvs?
sebis (finansebi, adamian-
uri resursebi) floba,
simboloebi, ideologia;
•zog sazogadoebaSi Zal- 2. (par. 31: `rogori iyo mefis xelisufleba Sua saukuneebSi? Tamaris gamefeba. mefisa • gawereT mowvevis vadebi,
auflebas erTpirovnu- da didebulebis dapirispireba / Tavisuflebis didi qartia~, moswavlis wigni, wesebi (moargeT isini saqa-
lad floben, zogan ki igi gv.124.) mefeebi did feodalebTan brZolis sxvadasxva meTods iyenebdnen. gaixsene, rTvelos realobas, mag.,
danawilebulia adamianebs/ rogor gadawyvites Sinapolitikuri dapirispirebebi Semdegma mefeebma: bagrat IV-m, daakonkreteT, romeli so-
sazogadoebriv jgufebs daviT IV-m, giorgi III-m, Tamarma da Seavse cxrili (moswavlis rveuli, dav. 25). cialuri wris, saerisTavos
Soris.
3. (par. 31: `rogori iyo mefis xelisufleba Sua saukuneebSi? Tamaris gamefeba. Tu mxaris warmomadgenlebi-
mefisa da didebulebis dapirispireba / Tavisuflebis didi qartia~, moswavlis
sgan dakompleqtdeboda;
wigni, gv.128.) erTmaneTs Seadare saqarTvelosa da inglisSi mimdinare procesebi
da maT Soris msgavseba-gansxvavebebi venis diagramis saSualebiT gamoyavi wlis romel dros moiwve-
sazogadoeba (Sedegi: (moswavlis rveuli, dav. 26). vdiT da ratom? romeli
7.8.10,11,12) 4. (par. 32: `wodebriv-warmomadgenlobiTi organoebis warmoqmna evropaSi~, sakiTxebis gansaxilvelad da
•istoriulad mravali sazo- moswavlis wigni, gv.129.) gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi ratom? da a.S.)
gadoeba arsebobda, magram gaCenili SekiTxvebis mixedviT: • mieciT Tqvens momzadebul
yovel maTgans axasiaTeb- • rogor fiqrob, wodebriv-warmomadgenlobiTi organoebis Camoyalibeba qveynis masalas proeqtis forma.
da saerTo niSnebi: maT ganviTarebisTvis dadebiTi movlena iyo Tu uaryofiTi? • proeqts Tan daurTeT misi
wevrebs hqondaT identoba, • Tu dadebiTi, maSin saqarTvelos istoriis ganxilvisas qveynis siZlieres ganxorcielebis SemTxvevaSi
interesi da sazrunavi uSualod mefis xelisuflebis siZlieres ratom vukavSirebT? saxelmwifo mmarTvelobis
da Tanxmdebodnen qcevis • aba dafiqrdi, sazogadoebis ganviTarebis TvalsazrisiT Tu SevxedavT, ar aris formis sqema.
wesebsa da Rirebulebebze; es progresuli? • proeqts Tan daurTeT
•sazogadoeba iyofa ufro • ki, magram inglisis magaliTze xom naTlad gamoCnda, rom wodebriv- dasabuTebac (gamoyaviT misi
mcire sazogadoebriv jgu- warmomadgenlobiT organoebSi mxolod warCinebuli fenebis warmomadgenlebi dadebiTi mxareebi).
febad (fenebad, klasebad); Sedian? im sabWoSi qalaqis didi-didi ori rigiTi mcxovrebi yofiliyo jgufebma erTmaneTs
•patara sazogadoebebi ume- gaerTianebuli, maT rigebs ZiriTadad didebulebi da sasuliero fenis warudguneT Sesrulebuli
tesad ufro didi sazoga- warmomadgenlebi avsebdnen! samuSaoebi.
doebis nawili arian; • me vTvli, rom mainc progresulia is, rom Zalaufleba mxolod erTi kacis
•sazogadoebis wevrebs xSi- xelSi ar aris Tavmoyrili. es daaxloebiT iseTive Temaa, rogoric aTenis
rad aqvT stereotipuli demokratiis ganxilvisas wamovWeriT. maSinac xom vikamaTeT: gana ar iyo
warmodgenebi sxva sazo- im SemTxvevaSic nakli? xmis ufleba ar hqondaT qalebs, monebs, qalaqSi
gadoebebis („kulturuli Camosulebs, magram vimsjeleT da dadebiT movlenad CavTvaleT.
sxvis“) Sesaxeb. • iqneb Zalauflebis ganmtkicebiT mizniT xelisuflebis centralizacia
progresuli movlena iyo adreuli da ganviTarebuli Sua saukuneebis
dasawyisSi, Semdeg ki sazogadoebis ganviTarebis maCvenebeli, piriqiT,
Zalauflebis ganawileba gaxda?
5. (par. 33: `Tamar mefis sagareo politika~, moswavlis wigni, gv.135.) Tamar mefes
sxvadasxva muslim mmarTvelTan sxvadasxvanairi urTierToba hqonda. Seavse
cxrili (moswavlis rveuli, dav. 27), sadac erTmaneTs Seadareb da Seafaseb
Tamaris urTierTobas sxvadasxva muslim mmarTvelTan.
6. (par. 33: `Tamar mefis sagareo politika~, moswavlis wigni, gv.135.) konturul
rukaze daitane saqarTvelos jaris laSqrobebi Tamaris mefobisas (moswavlis
rveuli, dav. 28).
7. (par. 34: `rogor aRmoCndnen jvarosnebi konstantinopolSi? rogor daarsda
trapizonis imperia qarTvelTa xelSewyobiT?~ moswavlis wigni, gv.138.)
Seasrule davaleba konturul rukaze (moswavlis rveuli, dav. 29), daitane masze:
a) IV jvarosnuli laSqrobis marSruti; b) bizantiis teritoriaze Seqmnili
saxelmwifoebis sazRvrebi.
8. (par. 34: `rogor aRmoCndnen jvarosnebi konstantinopolSi? rogor daarsda
trapizonis imperia qarTvelTa xelSewyobiT?~ moswavlis wigni, gv.138.) Seavse
cxrili (moswavlis rveuli, dav. 30), sadac erTmaneTs Seadareb daviTisa da
35

Tamaris epoqebs.
36
samizne cnebebi da maTTan saqarTvelo da monRolebi sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
dakavSirebuli mkvidri
warmodgenebi sakiTxi da qvecnebebi
wyaro/interpretacia: 1. ratom moiSora mefem dedis erTgu-
laSa-giorgis droindeli mematiane; li vezirebi?
menda beilu, Cineli avtori, `monRol-Ta- 2. rogor Seicvala istoriografiaSi
TarTa sruli aRweriloba~, XIII s.; laSa-giorgis Sefaseba?
plano karpini, italieli mogzauri, `isto- 3. ratom apirebda laSa-giorgi jvaros-
ria monRolebisa, romelTac Cven TaTrebs nul laSqrobaSi monawileobas?
vuwodebT~, XIII s.; 4. rogor fiqrob, ramdenad sandoa qa-
`debuas werili~; rTveli mematianis cnoba msxverplis
aladin aTa maliq juveini, sparseli isto­ raodenobis Sesaxeb? Seni mosazreba
rikosi, `qveynis dampyrobis istoria~, XIII s.; daasabuTe.
romis papis, grigol IX-is, werili rusu- 5. rogor imoqmedebda monRolTa mier
dans; dawesebuli gadasaxadebi saqarT-
rusudanis werili romis pap honorius III-s; velos ekonomikaze da ZiriTadad
romis pap honorius III-is werili rusudans; romel socialur fenas daawveboda
plano karpini monRolebis mier saqarTve- es gadasaxadebi?
los mefis SerCevis Sesaxeb; 6. rogor ganviTardeboda movlenebi,
JamTaaRmwereli, XIV s., `qarTlis cxovreba~. Tu demetre darbazis gadawyvetile-
sivrce: bas miiRebda da mTiuleTs Seafareb-
saqarTvelos samefo; da Tavs?
`monRolTa sayaeno~; 7. ratom gadawyvita demetrem yaenis
ganZa; karze gamocxadeba?
centraluri azia;
CineTi;
xvarazmi;
alamuTi;
istoriuli movlena/procesi:
laSa giorgis mefoba;
laSa-giorgis ganZaze laSqroba;
jvarosanTa V laSqroba;
monRolebis mier msoflio imperiis Seqmna;
monRolTa laSqroba kavkasiasa da saqarTve-
loSi;
ormefoba saqarTveloSi;
alamuTis cixesimagris aReba monRolebis
mier;
`sibas~ ageba monRolebis mier;
erTiani sayaenos daSla;
ilxanTa ulussa da oqros urdos Soris
omi;
demetre II-s sikvdiliT dasja.
Zalaufleba:
mefe;
yaeni;
noini;
romis papi;
aTabagi;
kardinali;
mTavarsardali;
beladi.
dro:
saqarTvelo da monRolebi XIII saukuneSi.
sazogadoeba:
monRoluri sazogadoeba;
Sua saukueebis qarTuli sazogadoeba.

sivrce (Sedegi: 3, 9) etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): kompleqsuri davaleba:
•geografiuli garemo 1. Seqmeni monRolTa dap­
gavlenas axdens adami- 1. (par. 36: `gansxvavebulad ratom afaseben wyaroebi laSa-giorgis? ratom ver miiRo yrobebis ruka.
anTa sazogadoebis laSa-giorgim monawileoba jvarosnul laSqrobaSi?~ moswavlis wigni, gv.143.) Seavse • isrebiT daitane monRolTa
ganviTarebaze; istoriuli werilobiTi wyaros analizis samuSao furceli (moswavlis rveuli, laSqrobis mimarTulebebi.
•komunikaciis sixSi- danarTi 1). • Semoxaze monRolTa saxel-
re didi/mcire zomis 2. (par. 36: moswavlis wigni, gv.146.) moiZie ufro detaluri informacia mexuTe mwifos sazRvrebi da masSi
socialur-kulturuli jvarosnuli laSqrobis Sesaxeb. Seqmeni konturuli ruka da masze daitane V Semavali saqarTvelo.
sivrceebis Camoyalibe- jvarosnuli laSqrobis marSruti da laSa-giorgis savaraudo marSruti im 2. Seadgine sqema: monRolobis
bas ganapirobebs; SemTxvevisTvis, Tu is laSqrobaSi miiRebda monawileobas (moswavlis rveuli, dav. periodi saqarTveloSi.
•konkretul istoriul- 31). • flifCartze gaavle drois
geografiul arealebs 3. (par. 36: moswavlis wigni, gv.147.) megobars laSa-giorgis saxeliT miswere werili: xazi. masze monakveTebad
garkveuli ekonomiku- `me ki jvarosnul laSqrobaSi monawileobaze vocnebobdi~ (werilSi gaixsene daitane monRolobis dros
ri, strategiuli da qarTveli mefeebisa da jvarosnebis urTierTobac da am urTierTobis fonze axseni moRvawe mefeebis wlebi.
kulturuli mniSvne- jvarosnul laSqrobaSi monawileobis survili). • drois xazze daitane am pe-
loba aqvs. 4. (par. 37: `rogor Seqmnes monRolebma `msoflio imperia~?~ moswavlis wigni, gv.148.) riodSi momxdari mniSvnelo-
konturul rukaze daitane monRolTa saxelmwifos sazRvrebi (moswavlis rveuli, vani movlenebis TariRebic.
istoriuli movlena / dav. 32). TiToeul TariRs ki daurTe
procesi (Sedegi: 4, 5, 6, 5. (par. 38: `xorezmelebisa da monRolebis laSqroba saqarTveloSi~, moswavlis wigni, grafa movlenis Casawerad
8, 9) gv.148.) gaaxmovane sur. 2-ze warmodgenili scena. warmoidgine, rom romis papTan (mag., monRolTa Catarebuli
•yvela istoriul movle- miRebaze saqarTvelodan gagzavnil werils ganixilaven. sayovelTao aRwera, berqa ya­
nas aqvs Tavis mizezi 6. (par. 38: moswavlis wigni, gv.148.) gaavle drois xazi da daitane masze mniSvnelovani enis laSqroba, an monRolTa
/ mizezebi da Sedegi / movlenebis TariRebi, saqarTveloSi monRolebis pirveli gamoCenidan moyolebuli. egvipteSi laSqroba da a.S.).
Sedegebi; 7. (par. 39: `rogor daamtkices monRolebma saqarTvelos taxtze ori mefe~, moswavlis 3. erTmaneTs Seadare daviT
•istorikosebi xSirad wigni, gv.158.) erTmaneTs Seadare saqarTveloSi selCukTa da monRolTa batonoba. narinis, daviT ulusa da
kamaToben istoriuli Seavse cxrili (moswavlis rveuli, dav. 34). demetre II-is dros momxdari
mov­lenebis mizezebisa 8. (par. 40: `ratom daiSala monRolTa imperia? demetre II~, moswavlis wigni, gv.158.) movlenebi.
da Sedegebis Sesaxeb; gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxvebis mixedviT: • imsjele, romeli maTgani
•zogierT istoriul • aba, gaixsene, daaxloebiT ramden xans arsebobda didi imperiebi? imyofeboda ufro rTul
movlenas lokaluri, • ra xdeboda maTi daSlis Semdeg? viTarebaSi? rogori iyo maTi
zogs ki glo­baluri • mgoni, monRolTa saxelmwifo yvelaze didi imperia iyo. ramdenad Zalauflebis xarisxi da ram-
mniSvneloba aqvs; efeqturi iqneboda misi erTi centridan marTva? denad da ra formiT izRude-
•istoriuli faqtebi da 9. (par. 40: moswavlis wigni, gv.161.) Seasrule davaleba konturul rukaze (moswavlis boda monRolebis mier?
movlenebi tipologi- rveuli, dav. 35): Semoxaze oqros urdo da hulaguidebis saxelmwifo; saqarTvelos • ra berketebs iyenebdnen mon-
urad SeiZleba dajguf- teritoria monRolTa dapyrobebis Semdeg. Rolebi maT winaaRmdeg?
des poli­tikuri, so- 10. (par. 40: moswavlis wigni, gv.163.) Seavse T diagrama. Camowere demetres mefobis • Seajame informacia. daaxasi-
cialuri, ekonomikuri, dadebiTi da uaryofiTi mxareebi (moswavlis rveuli, dav. 36). aTe TiToeuli mefis moRvawe-
kulturuli niSniT. obis periodi, daskvnis saxiT
37

dawere baraTze, romelsac


Tan daurTav drois xazs.
Tema II. gviani Sua saukuneebi da adreuli axali dro

TemasTan dakavSirebuli mkvidri warmodgenebi: TemasTan dakavSirebuli sakvanZo SekiTxvebi:

moswavlem unda gaacnobieros rom:


1. giorgi brwyinvale da gare samyaro: 1. giorgi brwyinvale da gare samyaro:
• XIV saukunis dasawyisSi saqarTvelo ekonomi- 1. ratom iyo mniSvnelovani saqarTvelosTvis
kurad daqveiTebuli, politikurad daqsaqsu- italiur qalaq-saxelmwifoebTan vaWroba?
li qveyana iyo; 2. ratom uwyobs xels giorgi brwyinvale kaTo-
• giorgi brwyinvalem qveynis gasaZliereblad likuri saepiskoposos daarsebas?
reformebis gatareba daiwyo
2. Temur-lengis Semosevebi da misi Sedegebi 2. Temur-lengis Semosevebi da misi Sedegebi
• Temur-lengis mizani iyo, Tavisi saxelmwifos
sazRvrebi ganevrco da monRolTa didi sayae- 1. rogor Seafasebdi mefis gadadgmul nabijebs?
nosTvis gaeTanabrebina; 2. rogor fiqrob ra Sedegi SeiZleboda mohy-
• iranSi Temur-lengis gabatonebisa da oloda saufliswuloebis Camoyalibebis pro-
Turq-osmalebTan damezoblebis Semdeg am or cess? pasuxi daasabuTe.
saxelmwifos Soris dapirispireba gardauvali
gaxda;
• gvian Sua saukuneebSi saqarTvelo samefo-sam-
Tavroebad daiSala;
• gvian Sua saukuneebSi saqarTveloSi saTava-
doebi Camoyalibda.
3. konstantinopolis dacema da misi Sedegebi 3. konstantinopolis dacema da misi Sedegebi
• XV saukunis dasawyisSi bizantia ukve sakmaod 1. rogor imoqmedebda zarbaznebis gamogoneba
dasustebuli saxelmwifo iyo. Tumca kon- SemdgomSi saomari moqmedebebis mimdinareo-
stantinopoli, rogorc simbolo imperiisa baze?
da marTlmadidebluri qristianobisa, mainc 2. ratom SeiZleboda gasCenodaT evropelebs
uzarmazari avtoritetiT sargeblobda. bi- bizantiis dacemis gamo samyaros dasasrulis
zantia garSemortymuli iyo; gancda?
• bizantiis imperiis dacemiT saqarTvelos 3. ratom moutanda uaryofiT Sedegebs bizanti-
dasavlur saxelmwifoebTan urTierToba is dacema saqarTvelos?
praqtikulad Sewyda; qarTvelebi aqtiurad 4. ratom monawileoben qarTveli mefe-mTavrebi
monawileobdnen antiosmalur koaliciebSi; antiosmalur koaliciaSi?
• XV-XVIII saukuneebi evropaSi didi geografi- 5. rogor fiqrob, ra mniSvneloba eqneboda saqa-
uli aRmoCenebis, teqnologiuri novaciebis, rTvelosTvis trapizonis imperiis dacemas?
erovnuli saxelmwifoebis Camoyalibebis epo- 6. rogor fiqrob, SeiZleboda Tu ara daSlis
qaa; saqarTveloze es siaxleebi dagvianebiT procesis SeCereba?
da nawilobriv aisaxeboda. 7. rogor warmoedginaT evropelebs samyaro 1490
wlisTvis?
8. ratom iyo kartografiis ganviTareba Sor man-
Zilze curvisTvis mniSvnelovani?
9. ratom vrceldeboda siaxleebi da gamogonebe-
bi evropidan saqarTveloSi dagvianebiT?

38
4. evropa _ Sua saukuneebidan axali droisken 4. evropa _ Sua saukuneebidan axali droisken
• renesansma da reformaciam evropelis mso-
flmxedveloba Secvala da bevrad racional- 1. ratom miaCniaT aRorZinebis xana Tanamedrove
uri gaxada; civilizaciis winaprad?
• XIV-XV saukuneebSi evropaSi saqalaqo cxovre- 2. rogor fiqrob, ratom ar mieqca yuradReba
bis ganviTarebam bevri ram Secvala feodal- qristina de pizanis azrebs da ratom ar aR-
ur sazogadoebaSi; moCnda mzad evropa XV saukuneSi qalTa Ta-
• renesasnsis periodSi TandaTanobiT Seicva- nasworobis misaRebad?
la adamianebis Sexedulebebi sazogadoebaze, 3. ratom ewinaaRmdegeboda kaTolikuri eklesia
samyaroze. gaCndnen iseTi moazrovneebi, rom- eretikul ideebs?
lebic amtkicebdnen, rom RmerTma adamiani 4. rogor fiqrob, ra miznebs emsaxureboda ar-
TavisuflebisTvis Seqmna, misca Sromisa da qiepiskopos albertis instruqciebi codvis
Senebis unari, goneba _ bunebis Sesaswavlad, monaniebis Sesaxeb?
suliereba _ mSvenierebis SesagrZnobad. 5. ratom gaxda luTeris moZRvreba germaniaSi
• indulgenciebiT vaWroba romis papas ase popularuli da ratom gauCnda amdeni
damatebiTi finansebis mosazidad sWirdeboda; momxre?
• inkvizicia sagangebo saeklesio sasamarTlos 6. rogor fiqrob, germaniaSi kaTolikuri ekle-
warmoadgenda, misi mizani ki e.w. `eretikose- siis winaaRmdeg dawyebul moZraobas, religi-
bis~ dasja iyo; uris garda, hqonda Tu ara sxva mizezebic?
• kaTolikur eklesiaSi dawyebul `protes- 7. rogor fiqrob, Sedegebis mixedviT refor-
tantul reformacias~ Sedegad kaTolikuri macia dadebiTi movlena iyo Tu uaryofiTi?
eklesiis gayofa mohyva. pasuxi daasabuTe.
8. rogor fiqrob, ram gamoiwvia kaTolikuri ekle-
siisgan gamoyofili protestantuli moZRvrebis
SigniT axali mimdinareobis warmoqmna?
5. iran-osmaleTi da saqarTvelo XVI-XVII 5. iran-osmaleTi da saqarTvelo XVI-XVII sauku-
saukuneebSi neebSi
• gvian Sua saukuneebSi `tyvis syidva~ iyo 1. aisaxeboda saqarTveloze saerTaSoriso sar-
gavrcelebuli; bevri gayiduli qarTveli bielze mimdinare movlenebi?
mamluqebis, Rulamebisa da ianiCarebis saxiT 2. rogor fiqrob, ra sagareo politikuri ori-
sxva qveynebis samsaxurSi idga; entacia unda aerCia saqarTvelos arsebul
• gvian Sua saukuneebSi saqarTvelo iranisa da viTarebaSi? pasuxi daasabuTe.
osmaleTis politikur da kulturul zegav- 3. rogor cdilobda samcxis mTavari saerTaSo-
lenas ganicdida; riso viTarebis saTavisod gamoyenebas? ra
• reformaciis mowinaaRmdege iezuitebma sa- saSiSroebas Seicavda es nabijebi?
qarTveloSic aqtiuri moRvaweoba gaaCaRes, 4. rogor Seafaseb luarsab I-is politikas
rac gansakuTrebiT mniSvnelovani iyo saganma- iranis mimarT?
naTleblo kuTxiT. 5. ratom gaerTiandnen qarTveli mefeebi da
• gviani Sua saukuneebisa da adreuli axali Sah-abasi antiosmalur koaliciaSi?
drois saqarTvelos ucxoeli misionerebi da 6. ratom aris mniSvnelovani ucxoel mogzaur-
mogzaurebi aRweren. Ta cnobebi gviani Sua saukuneebisa da axali
drois saqarTvelos istoriis Sesaswavlad?
7. ratom Camovidnen saqarTveloSi pirveli mis-
ionerebi?
8. ratom ver vxedavT am cvlilebebs saqarTve-
loSi da ratom gaxangrZlivda aq Sua sauku-
neebi?

39
Temis farglebSi dasamuSavebeli sakiTxebi da Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:

1. giorgi brwyinvale da gare samyaro


Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia _ (ist. sab. 1. ist. sab. 2. ist. sab. 6.)
istoriuli movlena/procesi _ (ist. sab. 4. ist. sab. 5. ist. sab. 9.)
Zalaufleba _ (ist. sab. 7. ist. sab. 10.)
dro _ (ist. sab. 3. ist. sab. 7.)
sazogadoeba _ (ist. sab. 7. ist. sab. 10.)
sivrce _ (ist. sab. 3, ist. sab. 9)
2. Temur-lengis Semosevebi da misi Sedegebi
Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia _ (ist. sab. 1. ist. sab. 2, ist. sab. 5.)
istoriuli movlena/procesi _ (ist. sab. 4, ist. sab. 5, ist. sab. 9.)
Zalaufleba _ (ist. sab. 7, ist. sab. 10.)
dro _ ist. sab. 3, ist. sab. 7.)
sazogadoeba _ (ist. sab. 7, ist. sab. 10.)
sivrce _ (ist. sab. 3, ist. sab. 9)
3. konstantinopolis dacema da misi Sedegebi
Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia _ (ist. sab. 1, ist. sab. 2, ist. sab. 5, ist. sab. 6)
istoriuli movlena/procesi _ (ist. sab. 4, ist. sab. 5, ist. sab. 6, ist. sab. 8, ist. sab. 9))
Zalaufleba _ (ist. sab. 7, ist. sab. 8, ist. sab. 10)
dro _ (ist. sab. 3, ist. sab. 7, ist. sab. 8)
sazogadoeba _ (ist. sab. 7, ist. sab. 8, ist. sab. 10)
sivrce _ (ist. sab. 3, ist. sab. 9)
4. evropa _ Sua saukuneebidan axali droisken
Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia _ (ist. sab. 1, ist. sab. 2, ist. sab. 5, ist. sab. 6)
istoriuli movlena/procesi _ (4, ist. sab 5, ist. sab 6, ist. sab 8, ist. sab 9)
Zalaufleba _ (ist. sab. 7, ist. sab. 8, ist. sab. 10)
dro _ (ist. sab. 3, ist. sab. 7, ist. sab. 8)
sazogadoeba _ (ist. sab. 7, ist. sab. 8, ist. sab. 10)
sivrce _ (ist. sab. 3, ist. sab. 9)
5. iran-osmaleTi da saqarTvelo XVI-XVII saukuneebSi
Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia _ (ist. sab. 1, ist. sab. 2, ist. sab. 5, ist. sab. 6)
istoriuli movlena/procesi _ (ist. sab. 4, ist. sab. 5, ist. sab. 6, ist. sab. 8, ist. sab. 9)
Zalaufleba _ (ist. sab. 7, ist. sab. 8, ist. sab. 10.)
dro _ (ist. sab 3, ist. sab 7, ist. sab 8)
sazogadoeba _ (ist. sab. 7, ist. sab. 8, ist. sab. 10.)
sivrce _ (ist. sab. 3, ist. sab. 9)

40
samizne cnebebi da maTTan giorgi brwyinvale da gare samyaro sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
dakavSirebuli mkvidri warmod- sakiTxi da qvecnebebi
genebi

wyaro/interpretacia: 1. ratom iyo mniSvnelovani saqarTve-


`xelmwifis karis garigebAa~; losTvis italiur qalaq-saxelmwi-
pap ioane XXII-is werili TbilisSi foebTan vaWroba?
kaTolikeTa saepiskoposos Seqmnis 2. ratom uwyobs xels giorgi brwy-
Sesaxeb (1330 w.); invale kaTolikuri saepiskoposos
`Zegli erisTavTa~ giorgi V brwyin- daarsebas?
valis mier egvipteSi pipa qvenifnev-
elis diplomatiuri misiiT gagzavnis
Sesaxeb (1316/17 ww.);
giorgi V brwyinvalis werili safran-
geTis mefe filip VI valuasadmi;
wyaro egvipteSi sulTnis karze moR-
vawe arabi moxele al-umari giorgi V
brwyinvalis Sesaxeb.
sivrce:
saqarTvelos samefo;
ilxanTa sayaeno.
istoriuli movlena/procesi:
saqarTvelos ganTavisufleba monRol-
Ta batonobisgan;
monRolTaTvis xarkis gadaxdis
Sewyveta;
giorgi mefis mier vercxlis ful
`giorgaulis~ moWra;
savaWro urTierTobebis ganviTareba
CrdiloeT italiis qalaq-saxelmwi-
foebTan;
kaTolikuri saepiskoposo kaTed­ris
bulgareTis qalaq smirnidan TbilisSi
gadmotana.
Zalaufleba:
yaeni;
mefe;
papi;
pirveli emiri;
msaxurTuxucesi;
mwignobari;
amiraxori;
amirejibi;
mandaturTuxucesi.
dro:
saqarTvelo XIV saukunis pirvel naxe-
varSi.
sazogadoeba:
feodaluri sazogadoeba;
`savaziro darbazi”.
41
42
sivrce: etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): kompleqsuri davaleba:
• geografiuli garemo
gavlenas axdens adamianTa 1. (par. 41: `giorgi V brwyinvale. rogor gaTavisuflda saqarTvelo • daiyaviT jgufebad da
sazogadoebis ganviTarebaze; monRolTa batonobisgan?~, moswavlis wigni, gv.167.) mocemul teqstsa da SeadgineT saqarTvelos
• konkretul istoriul- ganvlil masalaze dayrdnobiT CamoTvale, ra problemebiT egebeboda mefeebis reitingi. mefeebis
geografiul arealebs saqarTvelo XIV saukunes? Sen rom mefe iyo, rogor Seecdebodi am moRvaweobis Sefasebisas
garkveuli ekonomikuri, problemebis mogvarebas? Camowere problemebi, gaswvriv miuwere gadaWris isargebleT paragrafSi
strategiuli da kulturuli gzebi (moswavlis rveuli, dav. 37). moyvanili Seasebis kiTxvariT.
mniSvneloba aqvs. 2. (par. 41: moswavlis wigni, gv.168.) Seavse cxrili (moswavlis rveuli, dav. 38), • davalebis Sesrulebamde
Zalaufleba: romelSic erTmaneTs Seadareb, rogor da ra pirobebSi moxda saqarTvelos SegiZliaT dafaze gaavloT
•ZalauflebisTvis brZola ganTavisufleba sxvadasxva dampyroblisgan. drois xazi da qronologiuri
istoriis ganuyofeli 3. (par. 41: moswavlis wigni, gv.168.) gamarTe saklaso diskusia norC TanmimdevrobiT CamoweroT
nawilia; mkvlevarTa klubSi gaCenili kiTxvebis mixdviT: gaerTianebuli saqarTvelos
•ZalauflebisTvis • ratom mohyva yaenis karze momxdar daaxloebiT msgavs ambavs _ yaenis mefeebi. amave xazze rkalebad
brZola mimdinareobs winaaRmdeg SeTqmulebis gamJRavnebas _ saqarTvelosTvis gansxvavebuli moniSneT periodebi /wlebis
rogorc pirovnebebs, ise Sedegi? miTiTebiT/, roca saqarTvelos
sazogadoebriv jgufebs • vfiqrob, demetres gacilebiT mZime saSinao viTareba hqonda. sadun suvereniteti SezRuduli an
Soris. brZolisas isini mankaberdelis Svilma didi roli iTamaSa demetres sikvdiliT dasjaSi. dakarguli hqonda an kidev
iyeneben qveyanaSi arsebul giorgis SemTxvevaSi Tavad mefe iyo monRolebTan Zalian daaxloebuli. mZime zavs Tanxmdeboda da
sazogadoebriv-politikur • iqneb sayaenoSic gansxvavebuli saSinao viTareba iyo demetresa da teritorias kargavda. es
struqturebs; giorgis dros? sqema droSi orientaciasa
dro: • SeiZleba internetiT moviZioT informacia hulaguidTa sayaenoze da davalebis SesrulebaSi
•istoria droSi mimdinare Sesabamis periodebSi da erTmaneTs SevadaroT. dagexmarebaT.
cvalebadobis Semswavleli 4. (par. 41: moswavlis wigni, gv.169.) Camowere, ra nabijebi (reformebi, • davalebis Sesrulebis
dargia; RonisZiebebi) gadadga mefem problemebis mosagvareblad (moswavlis Semdeg jgufebma Sedgenili
•kacobriobis mier ganvlili rveuli, dav. 39). imsjele da Seafase, ramdenad efeqturi iyo es reformebi. reitingebi dafaze gadaitaneT
gza sxvadasxva istoriul 5. (par. 42: `rogori iyo giorgi V-is sagareo politika?~ moswavlis wigni, da erTmaneTs SeadareT.
epoqad da periodad iyofa; gv.173.) Seafase giorgi V qvemoT mocemuli Sefasebis kiTxvaris mixedviT daasabuTeT Tqveni Sedgenili
(moswavlis rveuli, dav. 40). siis marTebuloba.
samizne cnebebi da Temur-lengis Semosevebi da misi sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
maTTan dakavSirebuli Sedegebi
mkvidri warmodgenebi sakiTxi da qvecnebebi
wyaro/interpretacia: 1. rogor Seafasebdi mefis gadadgmul nabi-
Toma mewofeli, somexi istorikosi, XIV- jebs?
XV ss., `istoria Temur-lengisa~; 2. rogor fiqrob, ra Sedegi SeiZleboda mo-
sivrce: hyoloda saufliswuloebis Camoyalibebis
saqarTvelos samefo; process? pasuxi daasabuTe.
oqros urdo;
Temur-lengis saxelmwifo;
osmalTa saxelmwifo.
istoriuli movlena/procesi:
Temur-lengis laSqrobebi saqarTveloSi;
rusuli samTavroebis brZola oqros
urdos winaaRmdeg;
Temur-lengis saxelmwifos Seqmna;
Turq-osmalebis saxelmwifos Seqmna;
saTavadoebis Camoyalibeba saqarTveloSi.
Zalaufleba:
mefe;
sulTani;
beladi;
amilaxvari;
amirspasalari;
dro:
saerTaSoriso viTareba XIV saukunis II
nexevarsa da V saukunis dasawyisSi.
sazogadoeba:
Sua saukuneebis qarTuli feodaluri
sazogadoeba.
43
44
sivrce: etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): kompleqsuri davaleba:
•geografiuli
garemo gavlenas 1. (par. 43: `saerTaSoriso viTareba XIV saukunis II naxevarsa da XV saukunis dasawyisSi. ra Seavse cxrili: Temur-lengis
axdens adamianTa Sedegebi mohyva Temur-lengis laSqrobebs?~ moswavlis wigni, gv.175.) warmoidgine, rom laSqrobebis Sedegebi.
sazogadoebis saqarTvelos samefo karze Sekrebas eswrebi. unda ganixiloT saerTaSoriso sarbiel- • TiToeul qveyanas: saqar­
ganviTarebaze; ze momxdari cvlilebebi da daasaxeloT safrTxeebi, romelebic, SesaZloa, saqarTve- Tvelos, oqros urdos,
•konkretul istoriul- losTvis arsebobdes. am davalebis Sesasruleblad jgufebma dainawileT mimarTule- rusul samTavroebs,
geografiul bebi: oqros urdo, Temur-lengis saxelmwifo, Turq-osmalTa saxelmwifo da CamowereT osmaleTs, bizantias gas-
arealebs garkveuli safrTxeebi, romlebic, Tqveni azriT, SesaZloa am saxelmwifoebisgan momdinareobdes. wvriv miuwere, ra Sedegebi
ekonomikuri, gaiTvaliswineT, rogori urTierToba SeiZleboda Camoyalibebuliyo Tavad am saxel­ moutana Temur-lengis
strategiuli mwifoebs Sorisac. urCieT mefes, am politikur samkuTxedSi rogori unda iyos saqar­ laSqrobebma (moswavlis
da kulturuli Tvelos sagareo politika. rveuli, dav. 45);
mniSvneloba aqvs. 2. (par. 43: moswavlis wigni, gv.179.) gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi • Sedegebis mixedviT (dade­
gaCenili SekiTxvebis mixedviT: biTi an uaryofiTi) kon-
istoriuli movlena/ • netav ar SeeZloT saqarTvelos mefeebs am laSqrobebis aRkveTa? turul rukaze (moswavlis
procesi: • rogor? ese igi, damarcxeba unda eRiarebinaT da Temur-lengs damorCilebodnen? rveuli, dav. 46); gansxvave-
•yvela istoriul • ki, magram droebiT damorCileba ar sjobda amden laSqrobas? xom xedavdnen, rom wi- buli feriT daStrixe
movlenas aqvs Tavis naaRmdegobas ver uwevdnen? qveynebi.
mizezi / mizezebi da • me mgonia, rom aseTi ioli ar iyo Tavisuflebis daTmoba. miT umetes, daaxloebiT • imsjeleT, SeiZleba Tu
Sedegi / Sedegebi; naxevari saukunis win Zlivs moiciles monRoluri uReli. albaT, Temur-lengis ara, saqarTveloSi sa­
•zogierT istoriul laSqrobebis dros babuebis Taobas axsovda monRolebi. Tavadoebis Camoyalibeba
movlenas lokaluri, • ki, magram Tu ver erevi, Tu mowinaaRmdege Senze gacilebiT Zlieria? vfiqrob, Tu Tox- Temur-lengis laSqrobebs
zogs ki globaluri TamiSTan kavSirs ar gaabamdnen, maSin Temur-lengis risxvasac aicilebdnen. davukavSiroT?
mniSvneloba aqvs; • axla msjeloba iolia, ara mgonia, situacia ar SeefasebinaT da ar aewon-daewonaT. saqa-
•istoriuli faqtebi rTveloSi xom ar icodnen, ramdens xans mouwevdaT Temur-lengis morCilebaSi yofna?
da movlenebi xom verc warmoidgendnen, rom misi gardacvalebis Semdeg es uzarmazari saxelmwifo
tipologiurad daiSleboda? hoda ibrZodnen TavisuflebisTvis.
SeiZleba dajgufdes 3. (par. 43: moswavlis wigni, gv.180.) konturul rukaze daitane Temur-lengis laSqrobebi
politikuri, (moswavlis rveuli, dav. 41).
socialuri, 4. (par. 44: `saqarTvelo Temur-lengis laSqrobebis Semdeg. ratom Camoyalibda saTava-
ekonomikuri, doebi saqarTveloSi?~ moswavlis wigni, gv.183.) istorikosebi dResac kamaToben, rogor
kulturuli movlenad unda ganvixiloT saTavadoebis warmoqmna: progresulad Tu regresulad?
niSniT. norCi mkvlevrebis klubis wevrebTan erTad Senc unda CaerTo diskusiaSi, Tumca manam-
de individualurad Seavse argumentaciis samuSao furceli (moswavlis rveuli, dav. 43).
5. (par. 44: moswavlis wigni, gv.183.) gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi
gaCenili SekiTxvebis mixedviT:
• ra Tqma unda, saTavadoebis Camoyalibeba ukan gadadgmuli nabijia. mefis xelisufleba
SeizRuda. SeizRuda ki ara da, saerTod aRar ekiTxebian arafers, rogor SeiZleba iyos
progresuli?
• Sen movlenebs mefis poziciidan afaseb da rac misi xelisuflebis SezRudvas exeba, yve-
laferi regresuli ggonia. gaixsene, rogor SevafaseT `Tavisuflebis didi qartia~, an
sxva wodebriv-warmomadgenlobiTi organoebis Camoyalibeba.
• eg ra SuaSia, es xom serTod sxva situaciaa, lamis damoukidebel patara samflobeloebad
iSleba saxelmwifo. isini xom saWiroebis SemTxvevaSi gaerTianebasac ver moaxerxeben?
• ratom? berZnuli samyaroc iyo danawevrebuli, magram qalaq-saxelmwifoebi sparselebis
winaaRmdeg gaerTiandnen.
• gavagrZeloT argumentebis moyvana, vnaxoT, SevTaxmdebiT Tu vera.
samizne cnebebi da maTTan konstantinopolis dacema da misi sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
dakavSirebuli mkvidri war- Sedegebi
modgenebi sakiTxi da qvecnebebi
wyaro/interpretacia: 1. rogor imoqmedebda zarbaznebis
jentile belini, italieli mxatvari. mehmed gamogoneba SemdgomSi saomari
II. XV s. moqmedebebis mimdinareobaze?
giorgi franZeli, `didi qronika~, sityva, 2. ratom SeiZleboda gasCenodaT
romliTac imperatorma konstantine XI-m evropelebs bizantiis dacemis gamo
qalaqis damcvelebs mimarTa; samyaros dasasrulis gancda?
giorgi franZeli, `didi qronika~, sityva, 3. ratom moutanda uaryofiT Sedegebs
romliTac sulTanma mehmed II-m Tavis me- bizantiis dacema saqarTvelos?
brZolebs mimarTa; 4. ratom monawileoben qarTveli mefe-
aSik faSa-oRlu, `osmanTa dinastiis isto- mTavrebi antiosmalur koaliciaSi?
ria~, XV s.; 5. rogor fiqrob, ra mniSvneloba
giorgi franZeli, bizantieli istorikosi, eqneboda saqarTvelosTvis trapizonis
`didi qronika~, XV s.; imperiis dacemas?
mixeil duka, `bizantiis istoria~, XV s.; 6. rogor fiqrob, SeiZleboda Tu ara
nestor iskanderi, rusi avtori, `Turqebis daSlis procesis SeCereba?
mier 1453 wels samefo-qalaqis aRebis ambavi~, 7. rogor warmoedginaT evropelebs
XV s.; samyaro 1490 wlisTvis?
saad ad-dini, XVI s-is Turqi mematiane; 8. ratom iyo kartografiis ganviTareba
vaxuSti batoniSvili, `aRwera samefosa saqa- Sor manZilze curvisTvis
rTvelosa~, XVIII s.; mniSvnelovani?
pap aleqsandre V-is werilidan qarTvelTa 9. ratom vrceldeboda siaxleebi da
mefe konstantine II-s, 1496 w. gamogonebebi evropidan saqarTveloSi
sivrce: dagvianebiT?
bizantia;
konstantinopoli;
Turq-osmalTa saxelmwifo;
saqarTvelos samefo;
xmelTaSua zRva;
sparseTis yure;
genuis respublika;
venecia;
poloneTi.
istoriuli movlena/procesi:
konstantinopolis dacema da
bizantiis imperiis ganadgureba;
konstantinopolis dacemiT gadaiketa Zir-
iTadi savaWro gza evropasa da azias Soris;
antiosmaluri koaliciis Camoyalibeba;
saqarTvelos daSla samefo-samTavroebad
XV saukuneSi;
didi geografiuli aRmoCenebis dawyeba.
45
46
Zalaufleba:
sulTani;
imperatori;
mefe;
papi;
faSa;
ianiCari;
aTabagi;
dro:
bizantia da Turq-osmalebi XIV-XV saukuneSi.
sazogadoeba:
ianiCrebi.
wyaro/interpretacia: etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): kompleqsuri davaleba:
•informacias warsulis Ses-
axeb istorikosebi wyaroe- 1. (par. 45: `ratom daeca konstantinopoli? ras mogviTxrobs wyaroebi konstantinop- warmoidgine, rom
bidan iReben; olis dacemaze?~ moswavlis wigni, gv.189.) warmoidgine, rom qarTveli mematiane xar XV saukunis bolos
•warsulis Seswavlisas da konstantinopolis dacemas Seeswari. dawere mcire Txzuleba, sadac konkretulad mcxovrebi venecieli
istorikosebi sxvadasxva ambavTan erTad gadmocemuli iqneba Seni pozicia, mosazrebebi, fiqrebi momavalze. an genueli, espaneli,
tipis wyaroebs (nivTiers, Semdeg gakveTilze moawyveT Txzulebebis ganxilva. portugalieli, osmalo
eTnografiuls, weri- 2. (par. 47: `ratom monawileobdnen qarTvelebi antiosmalur koaliciebSi?~ moswavlis an qarTveli savaWro
lobiTs, lingvisturs, wigni, gv.193.) gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxve- gildiis wevrebi
kino-foto-fonodokumen- bis mixedviT: xarT. klasSi daiyaviT
tebs) eyrdnobian; • bizantiis dacemam uaryofiTi Sedegebi moutana rogorc evropas, ise jgufebad da airCieT
•wyaroebidan mopovebuli aRmosavleTis qveynebs. erT-erTi qveyana.
informacia araerTm- • eg Cvenc wavikiTxeT da gaviazreT. ris Tqma gsurs amiT? jgufebma Semdegi
niSvnelovania, amitom • netav es saxelmwifoebi ar dafiqrdnen, rom rame gaerTianeba SeeqmnaT osmalebis davaleba unda
maTi interpretacia is- winaaRmdeg? Tundac qristianuli qveynebi Sekrebiliyvnen. SeasruloT:
torikosebs Soris disku- • Sen Tu jvarosnul laSqrobebs gulisxmob, is sul sxva procesi iyo. konstantino­ • imsjeloT (Tqveni
siis sagania; poli ierusalimi ar yofila. miT umetes, rom didi xania kaTolikuri da qveynidan gamomdinare)
marTlamdidebluri eklesiebis gzebi gaiyara. Seqmnil politikur
• kargi, maSin xom SeiZleboda saerTo mtris winaaRmdeg gaerTianeba? viTarebasa da
• sainteresoa, rogor gaerTiandebodnen, magaliTad, evropuli saxelmwifoebisa da ekonomikur Sedegze da
Tun­dac saqarTvelos jarebi, SuaSi xom uzarmazari osmaleTis imperia mdebareobda? SeimuSaoT samoqmedo
• maincdamainc jarebis gaerTianebas ar vgulisxmob. xom SeiZleboda, erTobliv moq- gegma/gamosavali,
medebaze SeTanxmebuliyvenen da sxvadasxva mxridan mietanaT osmaleTze ieriSi? romelsac gildiis
• Sen rogor fiqrob, hqonda mcdelobas azri? danarCen wevrebs
3. (par. 48: `ratom daiSala saqarTvelo XV saukuneSi samefo samTavroebad?~ moswavlis SesTavazebT;
wigni, gv.196.) gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxve- • samoqmedo gegmas Tan
bis mixedviT: daurTeT dasabuTeba;
• netav ram gamoiwvia saqarTvelos daSla?
• albaT, centraluri xelisuflebis dasustebam.
• SeiZleba, ar dameTanxmo, magram am process safuZveli maSin Caeyara, roca mon-
Rolebma saqarTveloSi ori mefe daamtkices, quTaisis erisTavi bagrati xom daviT
narinis STamomavali iyo. amas daumate monRolebis xelSewyobiT samcxe-saaTabagos
gandgoma.
sazogadoeba: • Semdeg saTavadoebad dayofamac xom gaaZliera rRvevis procesi? •samoqmedo gegmas Tan
•istoriulad mravali • arc Temur-lengis damangreveli laSqrobebi dagaviwydes, imis Semdeg qveyana welSi daurTeT ruka, romel-
sazogadoeba arsebobda, veRar gasworda. zec gansxvavebuli fer-
magram yovel maTgans • konstantinopolis dacemis Semdeg ki srul izolaciaSi aRmovCndiT, mTlianad ebiT iqneba aRniSnuli
axasiaTebda saerTo movwydiT qristianul samyaros. Zveli da axali savaWro
niSnebi: maT wevrebs • gamodis, rom daSlis procesis Tavidan acileba SeuZlebeli iyo? marSrutebi.
hqondaT identoba,
interesi da sazrunavi 4. (par. 48: moswavlis wigni, gv.196.) mocemuli ruka Seadare a) IX-X ss.-is saqarTvelos
davalebebis Sesafa-
da Tanxmdebodnen qcevis rukas. cxrilSi (moswavlis rveuli, dav. 46) Camowere adrindel Sua saukuneebsa
seblad TiToeuli
wesebsa da Rirebulebebze; da XV s.-is II naxevarSi Seqmnili samefo-samTavroebi; b) saqarTvelos istoriul-
jgufidan JiurisTvis
•sazogadoeba iyofa ufro eTnografiuli mxareebis rukas (moswavlis wigni, danarTi 2) da Camowere, romel
gamoyaviT wevri. Jiurim
mcire sazogadoebriv samefo-samTavroSi romeli istoriuli mxare moeqca.
sxvadasxva nominacia-
jgufebad (fenebad, 5. (par. 48: moswavlis wigni, gv.197.) warmoidgineT, rom saqarTvelos sxvadasxva samefo-
klasebad); Si unda daajildoos
samTavros warmomadgenlebi xarT. amis mixedviT daiyaviT jgufebad. SeadgineT
•patara sazogadoebebi jgufebi: situaciis
moTxovnaTa sia, romelic gaerTianebuli saqarTvelos mefisa Tu erTmaneTis
umetesad ufro didi naTlad gadmocema /
mimarT gaqvT. Tavis mxriv, saqarTvelos mefis delegaciamac moamzados sakiTxTa
sazogadoebis nawili arian; istoriuli sizuste,
CamonaTvali da SeTavazebebi mTavrebisTvis. amis Semdeg miusxediT molaparakebaTa
SemoqmedebiToba, ar-
magidas. SeecadeT, miaRwioT sadavo sakiTxebze Tanxmobas.
gumentacia, momavlis
6. (par. 49: `didi geografiuli aRmoCenebi: mizezebi da Sedegebi” moswavlis wigni,
fiqrebi /riskebis logi-
gv.198.) gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxvebis
kurad gaTvla/, epoqis
mixedviT:
gancda, originaluroba.
• Cemi azriT, evropelebi osmalebs unda molaparakebodnen.
SegiZliaT nominaciebi
• ara mgonia, eg SesaZlebeli yofiliyo. Zalian dapirispirebuli mxareebi iyvnen,
kidev daamatoT.
Tanac ekonomikuradac wamgebiani iqneboda. amis garda, osmalebi am SeTanxmebas
yovelTvis gamoiyenebdnen evropaze politikuri zewolis mizniT.
• gamodis, rom evropelebs axali savaWro gzebi unda moeZebnaT.
• ki, saTqmelad iolia. sinamdvileSi ramden sirTulesa da safrTxesTan iqneboda es
dakavSirebuli.
7. (par. 49: moswavlis wigni, gv.199.) Google Map-ze daitane Seni lokacia _ marSruti.
gamoikvlie is manZili, romelsac skolidan saxlamde gadixar.
8. (par. 49: moswavlis wigni, gv.203.) gaaanalize wyaro b) da Seavse werilobiTi
istoriuli wyaros Sefasebis furceli (moswavlis rveuli, danarTi 1).
9. (par. 49: moswavlis wigni, gv.203.) amoirCie erTi romelime mogzauri (ar aris
aucilebeli mxolod gakveTilSi dasaxelebuli mogzauri airCio) da Seqmeni
misi portfolio, romelsac klass gauziareb (moswavlis rveuli, dav. 47). qvemoT
mocemulia portfolios nimuSi.
47
48
samizne cnebebi da maTTan dakavSirebuli mkvidri warmodgenebi evropa _ Sua saukuneebidan sakvanZo SekiTxva/SekiTx- kompleqsuri
axali droisken vebi davalebebi
sakiTxi da qvecnebebi
wyaro/interpretacia: 1. ratom miaCniaT aRo-
netari avgustine, qristiani rZinebis xana Tana-
RvTismetyveli da filosofo- medrove civilizaciis
si. V s.; winaprad?
marsilio fiCino, aRorZinebis 2. rogor fiqrob, ratom
epoqis moazrovne da as- ar mieqca yuradReba
trologi, qristina de pizanis
`qristianuli religia~; azrebs da ratom ar
jovani piko dela mirandola, aRmoCnda mzad evropa
aRorZinebis xanis filosofo- XV saukuneSi qalTa Ta-
si, `sityva adamianis Rirseba- nasworobis misaRebad?
ze~; 3. ratom ewinaaRmdegebo-
qristina de pizani, `wigni da kaTolikuri eklesia
qalebis qalaqis Sesaxeb~; eretikul ideebs?
arqiepiskopos albertis in- 4. rogor fiqrob, ra miz-
struqcia, 1517 w.; nebs emsaxureboda ar-
martin luTeri, nawyvetebi `95 qiepiskopos albertis
Tezisidan~; instruqciebi codvis
martin luTeri, `laTinuri monaniebis Sesaxeb?
Txzuleba~. 5. ratom gaxda luTeris
sivrce: moZRvreba germaniaSi
evropa; ase popularuli da
florencia; ratom gauCnda amdeni
venecia; momxre?
q. romi; 6. rogor fiqrob, ger-
istoriuli movlena/procesi: maniaSi kaTolikuri
renesansi; eklesiis winaaRmdeg
reformacia; dawyebul moZraobas,
kontrreformacia. religiuris garda,
Zalaufleba: hqonda Tu ara sxva
papi; mizezebic?
inkvizicia; 7. rogor fiqrob, Sedege-
mTavari; bis mixedviT reforma-
arqiepiskoposi. cia dadebiTi movlena
dro: iyo Tu uaryofiTi?
evropa XIV-XVI saukuneebSi. pasuxi daasabuTe.
sazogadoeba: 8. rogor fiqrob, ram
kaTolikebi; gamoiwvia kaTolikuri
protestantebi; eklesiisgan gamoyo-
luTeranebi; fili protestantuli
anglikanebi; moZRvrebis SigniT
kalvinistebi. axali mimdinareobis
warmoqmna?
wyaro/interpretacia: etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobe- kompleqsuri
•informacias warsulis Sesaxeb istorikosebi wyaroebidan iReben; bi da resursebi): davaleba:
•warsulis Seswavlisas istorikosebi sxvadasxva tipis wyaroebs
(nivTiers, eTnografiuls, werilobiTs, lingvisturs, kino- 1. (par. 50: `renesansi da axali msoflmxedveloba. ratom warmoidgine, rom
foto-fonodokumentebs) eyrdnobian; aRiqvamda gansxvavebulad renesansis droindeli adamiani unda moamzado
•yvela wyaro erTnairad sando ar aris. sandoobis xarisxis samyaros?~ moswavlis wigni, gv.209.) moiZie informacia virtualuri
mixedviT wyaroebi iyofa pirvelad da meoreul wyaroebad; leonardos namuSevrebze, airCie erT-erTi da warudgine gamofena: Sua
•wyaroebidan mopovebuli informacia araerTmniSvnelovania, ami­ klass misi Seqmnis istoria.
tom maTi interpretacia istorikosebs Soris diskusiis saga­nia; saukuneebidan axali
2. (par. 50: moswavlis wigni, gv.209.) airCie aRorZinebis droisken, sadac
•yvela istoriul sakiTxs Tavisi Seswavlis istoria aqvs, ro-
xanis romelime mxatvris erT-erTi namuSevari da moamza- gamogonebebTan
melsac istoriografias uwodeben.
sivrce: de prezentacia: Seecade, Sens naSromSi warmoaCino, erTad
•geografiuli garemo gavlenas axdens adamianTa sazogadoebis ratom airCie konkretulad es Sedevri? ra aris masze sazogadoebriv
ganviTarebaze; gamosaxuli? ras unda miqcios yuradReba mnaxvelma da Tu kulturul
•komunikaciis sixSire didi/mcire zomis socialur-kulturuli ratom? sad mdebareobs es Sedevri dRes? cxovrebis
sivrceebis Camoyalibebas ganapirobebs; 3. (par. 50: moswavlis wigni, gv.210.) moiZie informacia siaxleebsac
•konkretul istoriul-geografiul arealebs garkveuli ekonomi- italiaSi aRorZinebis xanis arqiteqturis Sesaxeb, airCie warmoaCen.
kuri, strategiuli da kulturuli mniSvneloba aqvs. konkretuli Zegli da moamzade prezentacia. • gaakeTe im
istoriuli movlena/procesi: 4. (par. 51: `samecniero aRmoCenebi da gamogonebebi” mos- gamogonebebisa
•yvela istoriul movlenas aqvs Tavis mizezi / mizezebi da Sede- wavlis wigni, gv.213.) gaiTamaSeT klasSi minisasamarTlo da miRwevebissia,
gi / Sedegebi; procesi da gaasamarTleT galilei. braldeba wauyeneT romelic
•istorikosebi xSirad kamaToben istoriuli movlenebis mizeze- eklesiis saxeliT da galileomac scados Tavis dac-
bisa da Sedegebis Sesaxeb; gamofenaze iqneba
va, Semdeg ki warmoTqvas cnobili sityvebi: is mainc warmodgenili.
•zogierT istoriul movlenas lokaluri, zogs ki globaluri
brunavs. • eqsponatebs
mniSvneloba aqvs;
•istoriuli faqtebi da movlenebi tipologiurad SeiZleba da- 5. (par. 52: `reformacia. ratom daupirispirda martin daurTe
jgufdes politikuri, socialuri, ekonomikuri, kulturuli luTeri romis paps?” moswavlis wigni, gv.215.) warmoidg- sainformacio
niSniT. ine, rom im periodSi cxovrob da xar CamoTvlilTagan baraTebi.
Zalaufleba: erT-erTi: filosofosi, mxatvari, poeti, glexi, vaWari, • SearCie gamofenis
•ZalauflebisTvis brZola istoriis ganuyofeli nawilia; beri, didebuli, mecnieri, inJiner-mSenebeli an maRali maspinZeli
•ZalauflebisTvis brZola mimdinareobs rogorc pirovnebebs, sasuliero piri. Seecade, gamoxato papis mimarT Seni _ romelime
ise sazogadoebriv jgufebs Soris. brZolisas isini iyeneben damokidebuleba da axsna am damokidebulebis mizezi. gamomgonebeli an
qveyanaSi arsebul sazogadoebriv-politikur struqturebs; 6. (par. 53: `evropa XVI saukuneSi. protestantizmi da kon- xelovani, romlis
•Zalauflebis mopovebisa da SenarCunebisTvis aucilebeli saSu- trreformacia. ratom ver aicila kaTolikurma ekle- holograma
alebebia resursebis (finansebi, adamianuri resursebi) floba, siam gayofa?~ moswavlis wigni, gv.215.) gamarTe saklaso
simboloebi, ideologia; gidis funqcias
diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxvebis Seasrulebs
•zog sazogadoebaSi Zalauflebas erTpirovnulad floben, zo­gan
mixedviT: (daasabuTe Seni
ki igi danawilebulia adamianebs/sazogadoebriv jgufebs Soris.
dro: • modi, CamovTvaloT yvela mniSvnelovani cvlileba, arCevani, ratom
•istoria droSi mimdinare cvalebadobis Semswavleli dargia; rac am movlenebs mohyva da Semdeg imis mixedviT vims- mianiWe mas
•kacobriobis mier ganvlili gza sxvadasxva istoriul epoqad da jeloT. prioriteti).
periodad iyofa; • cal-calke gavixiloT renesansisa da reformaciis
sazogadoeba: Sedegebi?
•istoriulad mravali sazogadoeba arsebobda, magram yovel • SegviZlia, jer Sua saukuneebis sazogadoeba davaxas-
maTgans axasiaTebda saerTo niSnebi: maT wevrebs hqondaT iden- iaToT da Semdeg vimsjeloT, ra Seicvala am sazoga-
toba, interesi da sazrunavi da Tanxmdebodnen qcevis wesebsa doebaSi. mgoni, ufro TvalnaTeli iqneba Sedegebi.
da Rirebulebebze;
•sazogadoeba iyofa ufro mcire sazogadoebriv jgufebad (fen-
ebad, klasebad);
•patara sazogadoebebi umetesad ufro didi sazogadoebis nawi-
li arian;
•sazogadoebis wevrebs xSirad aqvT stereotipuli warmodgenebi
sxva sazogadoebebis („kulturuli sxvis“) Sesaxeb.
49
50
samizne cnebebi da maTTan iran-osmaleTi da saqarTvelo XVI-XVII sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri
dakavSirebuli mkvidri war- saukuneebSi davalebebi
modgenebi sakiTxi da qvecnebebi
wyaro/interpretacia: 1. rogor aisaxeboda saqarTveloze saerTaSoriso
rumis (anatoliis) provinciis sarbielze mimdinare movlenebi?
mmarTvelis _ beglarbegis Sadi-faSas 2. rogor fiqrob, ra sagareo politikuri
werili TurqeTis sulTnis karze, 1516 w.; orientacia unda aerCia saqarTvelos arsebul
isqander munSi, XVI-XVII ss., iraneli viTarebaSi? pasuxi daasabuTe.
istorikosi, `qveynis damamSvenebeli 3. rogor cdilobda samcxis mTavari saerTaSoriso
abasis istoria~; viTarebis saTavisod gamoyenebas? ra saSiSroebas
adam oleariusi, germaneli swavluli da Seicavda es nabijebi?
diplomati, XVII s., `mogzaurobis wigni~; 4. rogor Seafaseb luarsab I-is politikas iranis
svimon I-is werilidan espaneTis mefe mimarT?
filipe II-s, 1596 w.; 5. ratom gaerTiandnen qarTveli mefeebi da Sah-
svimon I-is elCis, mama iakobis pasuxidan abasi antiosmalur koaliciaSi?
veneciis respublikis saxelmwifo sabWos 6. ratom aris mniSvnelovani ucxoel mogzaurTa
mdivans marko otobonos, 1597 w.; cnobebi gviani Sua saukuneebisa da axali drois
romis pap klement VIII-is werili svimon saqarTvelos istoriis Sesaswavlad?
I-isadmi, 1598 w.; 7. ratom Camovidnen saqarTveloSi pirveli
vaxuSti batoniSvili, Sah-abasis mier misionerebi?
borCalus tomis Camosaxlebisa da 8. ratom ver vxedavT am cvlilebebs saqarTveloSi
saxanos Seqmnis Sesaxeb, `saqarTvelos da ratom gaxangrZlivda aq Sua saukuneebi?
samefos aRwera~;
sparseli istorikosi isqander munSi 1612
wlis zavze;
isqander munSi, `qveynis damamSvenebeli
abasis istoria~;
araqel Tavrizeli, somexi istorikosi,
`wigni istoriisa~;
mustafa naima, Turqi istorikosi, XVII s.,
`istoria~;
pietro dela vales moxseneba romis paps;
a. vikfori, XVII s., frangi diplomatis
Canawerebidan;
p. oberlingi, XVII s., germaneli
diplomatis Canawerebidan;
antonio de govea, portugalieli elCi,
XVII s.;
arqanjelo lamberti, italieli
misioneri, `samegrelos aRwera~;
Jan Sardeni, frangi mogzauri,
`mogzauroba sparseTsa da aRmosavleTis
sxva qveynebSi~, XVII s.
sivrce:
osmaleTis imperia;
sefianTa irani;
qarTlis samefo;
kaxeTis samefo;
imereTis samefo;
wina azia;
erevani;
trapizoni.
istoriuli movlena/procesi:
osmaleTis imperiis Camoyalibeba da ga-
Zliereba;
sefianTa iranis Camoyalibeba;
iran-osmaleTis dapirispireba XVI-XVII
saukuneebSi;
farcxisis brZola da svimon mefis tyved
Cavardna;
mustafa lala-faSas laSqroba da
samcxe-saaTabagos dapyroba osmalebis
mier;
Sah-abasis reformebi iranSi;
Sah-abasis laSqrobebi saqarTveloSi.
Zalaufleba:
mefe;
Sahi;
sulTani;
faSa;
mouravi;
fadiSahi.
dro:
iran-osmaleTi da saqarTvelo XVI-XVII
saukuneebSi.
sazogadoeba:
ianiCarebi;
monebi;
mamluqebi;
dominikelTa ordeni;
franciskelTa ordeni;
TeatinelTa ordeni.
51
52
dro: etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): kompleqsuri
•istoria droSi mimdinare 1. (par. 54: `rogor dasrulda iran-osmaleTis pirveli dapirispireba?~ moswavlis wigni, gv.222.) davaleba:
cvalebadobis Semswavleli gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxvebis mixedviT:
dargia; • sainteresoa, kiTxvaSi „saqarTvelo~ ras gulisxmobs? im dros xom saqarTvelo erTiani ar yofi- warmoidgine,
•kacobriobis mier ganvlili la? rom filmis
gza sxvadasxva istoriul • Tu mocemulobas gaviTvaliswinebT, e.i. SekiTxva saqarTvelos mefe-mTavarTa sagareo poli- scenaristi xar
epoqad da periodad tikur orientacias gulisxmobs? da unda dawero
iyofa; • ki, magram molaparakebas da erTiani poziciis SemuSavebas ver SeZlebdnen? scenari, romelSic
• dauSvaT da erTi poziciis garSemo gaerTianeba moexerxebinaT. rogori unda yofiliyo es mogviyvebi ambavs
sazogadoeba: pozicia? Temidan: iran-
•istoriulad mravali • modi sxvadasxva varianti ganvixiloT da Sesabamisi argumentebi moviyvanoT. osmaleTi da
sazogadoeba arsebobda, 2. (par. 54: moswavlis wigni, gv.224.) daasaxele, iranTan da TurqeTTan urTierTobis ra gza saqarTvelo XVI-
magram yovel maTgans airCies qarTvelma mefe-mTavrebma da axseni, Seni azriT, riT iyo ganpirobebuli TiToeuli XVII saukuneebSi
axasiaTebda saerTo maTganis arCevani? Seavse cxrili (moswavlis rveuli, dav. 48). (mag., romelime
niSnebi: maT wevrebs 3. (par. 54: moswavlis wigni, gv.225.) konturul rukaze (moswavlis rveuli, dav. 49) daitane irani- qarTvel mefeze
hqondaT identoba, sa da osmaleTis gavlenis sferoebi.
interesi da sazrunavi 4. (par. 54: moswavlis wigni, gv.226.) daakvirdi suraTs, romelzec Sah-Tamazis karze sapatio an mefeebze;
da Tanxmdebodnen qcevis stumris miRebaa asaxuli. ra informacias gawvdis miniatura Sahisa da iraneli didebulebis ucxoeTSi
wesebsa da Rirebulebebze; Cacmulobaze? stumris miRebis wesze? garTobasa da musikalur instumentebze? kidev ra in- moxvedril
•sazogadoeba iyofa ufro formacia mogawoda miniaturam, rogorc istoriulma wyarom? qarTvelebze:
mcire sazogadoebriv 5. (par. 55: `rogor cdilobda svimon mefe Seqmnili situaciisgan gamosvlas?~ moswavlis wigni, ianiCrebze,
jgufebad (fenebad, gv.227.) gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxvebis mixedviT: Rulamebze,
klasebad); • ra perspeqtiva SeiZleba hqondes qarTlis mefes? mamluqebze
•patara sazogadoebebi • mgonia, rom am situaciaSi ori gza arsebobs: brZolis an amasiis zavis pirobebis aRiarebisa Tu osmaleTSi
umetesad ufro didi
da Seguebis. tyved gayidul
sazogadoebis nawili
arian; • erTi Zala rom meoris winaaRmdeg gamoiyenos, mag., osmalebs miemxros sparselebis winaaRmdeg? adamianebze;
•sazogadoebis • sapirispiro variantia amasiis zavi, meti ki araferi, Cemi azriT, eg gamosavali ar aris. orive SesaZloa, Seni
wevrebs xSirad SemTxvevaSi, romel mxaresac unda miemxros, suvereniteti izRudeba. amas garda, omi axali SerCeuli gmiri
aqvT stereotipuli dasrulebulia da gavlenis sferoebi gayofili. osmaleTs, rogorc Cans, am etapze meti omi misionerebis
warmodgenebi sxva aRar surda, Torem zavs xom ar daTanxmdeboda? mier italiaSi
sazogadoebebis • Seni naTqvamidan gamomdinareobs, rom brZolas azri ar aqvs? romel variants urCev svimon mefes? saswavleblad
(„kulturuli sxvis“) • Cven jer ar viciT, ra gzas airCevs qarTlis mefe. gagzavnili
Sesaxeb. 6. (par. 55: moswavlis wigni, gv.229.) konturul rukaze daitane iran-osmaleTis 1578-90 wlebis mozardi iyos, an
omis Sedegebi kavkasiaSi /daStrixe gavlenis sferoebi (moswavlis rveuli, dav. 50). sulac Tbilisis
7. (par. 56: `rogor moaxerxa Sah-abas I-ma iranis gaZliereba?~ moswavlis wigni, gv.233.) Seavse kapucinebis skolis
cxrili (moswavlis rveuli, dav. 51), romelSic I grafaSi Camowerili Sah-abasisa da qarTvel
moswavle.
mefeTa urTierTobis damaxasiaTebeli momentebi unda axsna da II grafaSi miuwero, ras isaxav-
da miznad Sah-abasis TiToeuli RonisZieba. scenaris
8. (par. 57: `ra Sedegebi mohyva saqarTveloSi Sah-abasis laSqrobebs?~ moswavlis wigni, gv.234.) werisas Seni
gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxvebis mixedviT: mizani arsebuli
• rogor fiqrob, iranis gaZliereba saqarTvelosTvis xom kargi iqneboda? istoriuli
• Seni azriT, imitom, rom gaZlierebul iransa da osmaleTs Soris isev omi atydeboda da epoqis /movlenis
CvenTvis veRar moiclidnen? gadmocemaa).
• ra Tqma unda, Tanac arc osmaleTi iyo susti da es omi, albaT, didxans gastanda. Cvenc amiT davaleba
visargeblebdiT. SegiZliaT
• ara mgonia, albaT, saqarTveloc iran-osmaleTis dapirispirebis areali gaxdeboda da SeiZle- SeasruloT
ba kidev ufro mZime mdgomareobaSi aRmovCeniliyaviT. jgufurad an
• nebismier SemTxvevaSi saqarTvelos mefe-mTavrebs gansakuTrebuli sifrTxilisa da sibrZnis wyvilebSi.
gamoCena mouwevdaT.
9. (par. 57: moswavlis wigni, gv.235.) saqarTvelos istoriis am kritikul momentSi orma
qarTvel­ma mefem gansxvavebuli gadawyvetileba miiRo. SeavseT cxrili (moswavlis rveuli,
dav. 52), romelSic SeajamebT mefeebis mier miRebul gadawyvetilebebs da SeadarebT Sede-
gebs, romlebic am gadawyvetilebebs mohyva.
10. (par. 58: `ratom Caudga antiiranul ajanyebas saTaveSi giorgi saakaZe?~ moswavlis wigni,
gv.239.) Seavse cxrili (moswavlis rveuli, dav. 53). I svetSi Camowere is Tvisebebi, romlebsac
mustafa naima aRniSnavs, II svetSi ki _ is faqtebi, romelze dayrdnobiTac mas ase axasiaTebs
avtori.
11. (par. 59: `qarTvelebi ucxoeTSi. ratom msaxurobda bevri qarTveli axlo aRmosavleTis
islamur qveynebSi?~ moswavlis wigni, gv.244.) klasSi daiyaviT jgufebad da SeqmeniT komiq-
sebis seria, sadac gadmocemuli iqneba saqarTvelodan motacebuli adamianis Tavgadasavali:
motaceba; gza stambolisken; monaTa bazarSi; vaWroba; ianiCarTa/mamluqTa rigebSi.
12. (par. 60: `vin iyvnen kaTolike misionerebi da ratom Camodiodnen saqarTveloSi?~ moswav-
lis wigni, gv.245.) gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxvebis
mixedviT:
• rogorc maxsovs, misionerebi qristianuli eklesiis mier gansxvavebuli aRmsareblobis
mosaxleobaSi wargzavnili mqadageblebi iyvnen da saqarTveloSi ratom Camodiodnen?
• Sen, etyoba, dagaviwyda, rom jer kidev XI saukuneSi romis papsa da konstantinopolis pa-
triarqs Soris ganxeTqileba moxda.
• es xom ar niSnavs, rom saqarTvelosa da romis eklesias Sorisac urTierToba gafuWda?
gaixsene saqarTvelos mefeebisa da romis papebis urTierToba.
• sainteresoa, rodis Camodian misionerebi saqarTveloSi? iqneb reformaciis Semdeg? maSin
im periods emTxveva, roca kaTolikuri eklesia gaZlierebasa da kaTolikobis axali ZaliT
gavrcelebas cdilobs. gaixsene kontrreformaciis dros SemuSavebuli RonisZiebebi.
• da Tu urTierTobebi sxvadasxva periodSi grZeldeba?
• maSin gamodis, sxvadasxva mizeziT yofila ganpirobebuli.
13. (par. 61: `ras mogviTxrobs gviandeli Sua saukuneebisa da adreuli axali drois saqarTve-
loze Jan Sardeni?~” moswavlis wigni, gv.250.) daakvirdi kastelis Canaxatebs (sur. 1-3). ra
saxis informacia mogvawoda imdroindel sazogadoebaze?
14. (par. 61: moswavlis wigni, gv.252.) Seavse cxrili (moswavlis rveuli, dav. 54), romelSic erT-
maneTs Seadareb samegrelosa da qarTl-kaxeTs.
53
3.2. maswavleblis wignis mimoxilva da misi gamoyenebis wesi

mas­wav­leb­lis wig­ni Sei­cavs mos­wav­lis sa­xel­mZRvam­ZRva­ne­los miz­nebs, stan­dar­tis Se­de­


geb­Tan Ti­Toeu­li qve­Ta­vis­/pa­rag­ra­fis Se­sa­ba­mi­so­bas, im me­To­do­lo­gias, rac ga­mo­ye­ne­bu­lia
sa­xel­mZRva­ne­los av­to­re­bis mier, ase­ve zo­gier­Ti me­To­dis gan­mar­te­bas. war­mod­ge­ni­lia Se­fa­
se­bis sxva­das­xva sa­xee­bi da ti­pe­bi, ma­Ti rub­ri­ke­bi. Cve­ni sa­xel­mZRva­ne­lo gaZ­levT imis sa­Sua­
le­bas, rom sxva­das­xva me­To­de­bi ga­moi­ye­noT gak­ve­Ti­lis da­geg­mvis da Sem­dgom Ca­ta­re­bis dros.
mas­wav­leb­lis wig­nSi ase­ve mo­ce­mu­lia im sa­re­ko­men­da­cio re­sur­se­bis da li­te­ra­tu­ris sia, rac
SeiZ­le­ba ga­moi­ye­noT.

3.3. moswavleze orientirebuli midgomebis specifika sagnis


swavlebis procesSi

kon­kre­tu­li qve­Ta­ve­bi/­gak­ve­Ti­le­bi war­mod­ge­ni­lia ze­moT, miz­ne­bis, Se­de­ge­bis, in­di­ka­


to­re­bis da mkvid­ri war­mod­ge­ne­bis mat­ri­ca­Si, ro­me­lic efuZ­vne­ba sa­qar­Tve­los ga­naT­le­bis,
mec­nie­re­bis, kul­tu­ri­sa da spor­tis mi­nis­tris brZa­ne­ba #1248-Si (09. 10. 2019) war­mod­ge­nil
Si­naar­sob­riv kri­te­riu­mebs. Sem­dgom qve­Ta­veb­Si mxo­lod Teo­riu­li sa­kiT­xe­bia gad­mo­ce­mu­li.
Cven Cav­Tva­leT, rom am sa­kiT­xe­bis mas­wav­leb­lis wig­nSi Se­ta­na mniS­vne­lo­va­nia ara mxo­lod dam­
wye­bi mas­wav­leb­lis­Tvis, ara­med ga­moc­di­lis­Tvi­sac. Cven ar gvaqvs pre­ten­zia, rom am sa­kiT­xebs
srul­yo­fi­lad gan­vi­xi­lavT. ami­tom, wig­nis bo­los mi­Ti­Te­bu­lia spe­cia­lu­ri li­te­ra­tu­ra, sa­
dac Tqven Se­giZ­liaT daw­vri­le­biT gaec­nioT bevr sa­kiTxs. rac See­xe­ba kon­kre­tul ma­ga­li­Tebs,
uf­ro qve­moT zo­gierT Teo­riul ma­sa­las­Tan er­Tad gan­vi­xi­lavT.
zo­ga­di ga­naT­le­bis swav­la-­swav­le­bis miz­ne­bia mos­wav­les ga­nu­vi­Ta­ros­/Ca­mou­ya­li­bos: kul­
tu­ru­li mem­kvid­reo­bis da­fa­se­bis da mas­ze zrun­vis una­ri; Ta­na­med­ro­ve rea­lo­bis siv­rcul­-
droiT Wril­Si gaaz­re­bi­sa da in­ter­pre­ti­re­bis una­ri; enob­ri­vi da kul­tu­ru­li mra­val­fe­rov­ne­
bis gaaz­re­bi­sa da da­fa­se­bis una­ri; sa­ku­Ta­ri da gan­sxva­ve­bu­li kul­tu­ris war­mo­mad­gen­leb­Tan­/
jgu­feb­Tan war­ma­te­bu­li ko­mu­ni­ka­ciis una­ri; in­for­ma­ciis sxva­das­xva sim­bo­lu­ri niS­ne­biT ga­
mo­xat­vis una­ri; kri­ti­ku­li da Se­moq­me­de­bi­Ti az­rov­ne­bis, prob­le­me­bis ga­daW­ri­sa da kvle­vis
una­re­bi; lo­gi­ku­ri az­rov­ne­bi­sa da ar­gu­men­ti­re­bu­li msje­lo­bis una­ri; sam­ya­ros es­Te­ti­ku­ri
aR­qmis una­ri; sa­ku­Ta­ri Se­saZ­leb­lo­be­bi­sa da in­te­re­se­bis sa­fuZ­vel­ze ar­Ce­va­nis ga­ke­Te­bis una­
ri; da­mou­ki­de­bel ga­daw­yve­ti­le­ba­Ta mi­Re­bi­sa da idee­bis qme­de­ba­Si gan­xor­cie­le­bis una­ri;
pro­fe­siu­li ar­Ce­va­nis ga­ke­Te­bi­sa da ka­rie­ris da­geg­mvis una­ri; ga­re­mos­dac­vi­Ti prob­le­me­bis
ga­daW­ris una­ri ris­ke­bis gac­no­bie­re­biT; axal si­tua­cieb­Tan, cvlad moT­xov­neb­Tan adap­ti­re­bis
una­ri; sa­zo­ga­doe­ba­Si TviT­dam­kvid­re­bis una­ri; sa­ku­Tar so­cia­lur aq­ti­vo­ba­ze pa­su­xis­mgeb­
lo­bis gaaz­re­bis, ase­ve, sxva­Ta qme­de­bis ga­ge­bi­sa da gaT­va­lis­wi­ne­bis una­ri; eTi­ku­ri nor­me­bis
dac­vis una­ri; kon­fliq­te­bis ara­Za­la­dob­ri­vi me­To­de­biT mar­Tvis una­ri; swav­lis stra­te­gie­bis
adek­va­tu­rad Ser­Ce­vi­sa da ma­Ti efeq­tia­nad ga­mo­ye­ne­bis una­ri; Ta­na­med­ro­ve teq­no­lo­gie­bis
ga­mo­ye­ne­biT in­for­ma­ciis mo­Zie­bis, da­mu­Sa­ve­bis, Se­nax­vis, ga­zia­re­bi­sa da gaa­na­li­ze­bis una­ri.

54
Tum­ca es una­re­bi mos­wav­les uvi­Ta­re­de­ba swav­le­bis yve­la sa­fe­xu­ris gav­lis Sem­dgom: mag.,
sa­ku­Ta­ri ka­rie­ris da­geg­mvis una­ri uf­ro sa­Sua­lo sa­fe­xur­ze uvi­Tar­de­ba da aramc da aramc
daw­ye­biT kla­seb­Si. amas­Ta­na­ve ga­saT­va­lis­wi­ne­be­lia is faq­ti, rom am asa­kis mos­wav­le axa­li
gad­mo­su­lia daw­ye­bi­Ti sa­fe­xu­ri­dan. Cven vi­ciT, rom daw­ye­bi­Ti sa­fe­xu­ris mi­siaa: a) sa­gan­Ta Ta­
na­mim­dev­ru­li swav­la-­swav­le­bis gziT mos­wav­lis go­neb­ri­vi, fi­zi­ku­ri, emo­ciu­ri da so­cia­lu­ri
gan­vi­Ta­re­bis xel­Sew­yo­ba; b) sa­ba­zi­so una­re­bis _ wig­nie­re­bi­sa da rao­de­nob­ri­vi wig­nie­re­bis
gan­vi­Ta­re­bis xel­Sew­yo­ba; g) sas­ko­lo ga­re­mo­sa da swav­lis mi­marT da­de­bi­Ti da­mo­ki­de­bu­le­bis
Ca­mo­ya­li­be­ba, cno­bis­moy­va­reo­bis cod­nis­moy­va­reo­ba­Si ga­daz­rda da mos­wav­lis mom­za­de­ba sa­ba­
zo sa­fe­xu­ris­Tvis. ami­tom Se­sa­ba­mi­sad Cve­ni sa­xel­mZRva­ne­lo­Si gaT­va­lis­wi­ne­bu­lia VIII kla­sis
mos­wav­lis asa­kob­ri­vi Ta­vi­se­bu­re­be­bi. sa­ba­zo sa­fe­xu­ris mi­siaa sa­gan­Ta swav­la-­swav­le­bis sa­
fuZ­vel­ze mya­ri, di­na­mi­ku­ri da fun­qciu­ri cod­nis kon­strui­re­ba, mos­wav­lis in­te­re­se­bi­sa da
mid­re­ki­le­be­bis ga­mov­le­na, mos­wav­lis da­mou­ki­de­be­li swav­lis una­ri­sa da Sro­mi­su­na­ria­no­bis
gan­vi­Ta­re­ba, aq­tiu­ri mo­qa­la­qis for­mi­re­bis xel­Sew­yo­ba da ga­naT­le­bis mom­dev­no sa­fe­xur­ze
swav­lis gag­rZe­le­bis­Tvis an Sro­mi­Ti saq­mia­no­bis­Tvis sa­fuZ­ve­le­bis Seq­mna. sag­nis swav­la-­swav­
le­bi­sas mos­wav­le Car­Tu­li iq­ne­ba aq­ti­vo­beb­Si, rom­le­bic mas Se­Ze­ni­li cod­nis praq­ti­ka­Si ga­
mo­ye­ne­bis sa­Sua­le­bas mis­cems. es yve­la­fe­ri sa­Sua­le­bas mis­cems mos­wav­les sa­Sua­lo sa­fe­xur­ze
ga­das­vli­sas mom­za­de­bu­li iyos Sem­dgo­mi ga­mow­vev­bis­Tvis. es ga­mow­ve­ve­bi ki Sem­deg­Si mdgo­
ma­reobs: mos­wav­lem un­da SeZ­los a) sa­gan­Ta gaR­rma­ve­bu­li swav­le­bis gziT sis­te­mu­ri cod­nis
kon­strui­re­ba; b) moaz­rov­ne, ma­Zie­be­li, ax­lis Se­moq­me­di, wig­nie­ri, in­for­mi­re­bu­li da pa­su­
xis­mgeb­lo­bis grZno­bis mqo­ne mo­qa­la­qis Ca­mo­ya­li­be­ba, ro­mel­sac SeuZ­lia ga­daw­yve­ti­le­be­bis
da­mou­ki­deb­lad mi­Re­ba, sa­ku­Ta­ri miR­we­ve­bis ga­mo­ye­ne­ba axa­li ma­te­ria­lu­ri, in­te­leq­tua­lu­ri
Tu su­lie­ri Ri­re­bu­le­be­bis Se­saq­mne­lad.

3.4 meTodikuri orientirebi

Cve­ni sa­xel­mZRva­ne­lo efuZ­vne­ba esg-s mier gac­xa­de­bul Sem­deg cne­bebs: 1. yve­la mos­wav­
le aris uni­ka­lu­ri da gan­sxva­ve­bu­li Ta­vi­si in­di­vi­dua­lu­ri fi­zi­ku­ri da fsi­qi­ku­ri ma­xa­sia­
Teb­le­biT, ni­WiT, emo­cie­biT, in­te­re­se­biT, pi­ra­di ga­moc­di­le­biT, aka­de­miu­ri sa­Wi­roe­be­biT
da swav­lis sti­liT, rac gaT­va­lis­wi­ne­bul un­da iq­nas swav­la-­swav­le­bis dros. 2. swav­la un­da
mim­di­na­reob­des po­zi­tiur da mo­wes­ri­ge­bul ga­re­mo­Si, sa­dac gan­sa­kuT­re­bu­li mniS­vne­lo­ba eni­
We­ba po­zi­tiur ur­Tier­To­beb­sa da in­te­raq­cias, sa­dac mos­wav­le aris da­fa­se­bu­li, aRia­re­bu­
li da aris pa­su­xis­mge­be­li sa­ku­Tar swav­la­ze da gan­vi­Ta­re­ba­ze. 3. swav­la aris cod­nis age­bis
pro­ce­si, ro­mel­Sic mos­wav­le aq­tiu­rad aris Car­Tu­li da ro­me­lic efuZ­ne­ba mos­wav­lis ar­se­
bul cod­nas, ga­moc­di­le­bas da Se­xe­du­le­bebs. am sa­xel­mZRva­ne­los me­To­di­ku­ri orien­ti­re­bi
mdgo­ma­reobs Sem­deg­Si: a) swav­la-­swav­le­ba xels un­da uw­yob­des mos­wav­le­Ta mo­ti­vi­re­ba­sa da
Si­na­ga­ni Za­le­bis gaaq­tiu­re­bas; b) swav­la-­swav­le­ba xels un­da uw­yob­des cod­nis eta­pob­ri­vad
kon­strui­re­bas wi­na­re cod­na­ze da­fuZ­ne­biT; g) swav­la-­swav­le­ba xels un­da uw­yob­des cod­na­
Ta ur­Tier­Tda­kav­Si­re­bas da or­ga­ni­ze­bas; d) swav­la-­swav­le­ba un­da uz­run­vel­yof­des swav­lis
stra­te­gie­bis dauf­le­bas (swav­lis swav­las); e) swav­la-­swav­le­ba un­da moi­cav­des cod­nis sa­mi­ve

55
ka­te­go­rias: dek­la­ra­tiuls, pro­ce­du­rul­sa da pi­ro­bi­seuls. dek­la­ra­tiu­li cod­na gu­lis­
xmobs Teo­rie­bis, we­se­bis, faq­te­bis, ka­no­ne­bis da prin­ci­pe­bis Teo­riul cod­nas. is pa­su­xobs
kiT­xvas _ ra vi­ci?; pro­ce­du­ru­li gu­lis­xmobs qme­de­ba­Ta Ta­na­mim­dev­ro­bis cod­nas da iZ­le­va
cod­nis rea­li­ze­bis sa­Sua­le­bas ope­ra­cie­bis­/pro­ce­du­re­bis do­ne­ze. is pa­su­xobs Se­kiT­xvebs:
ro­gor ga­va­ke­To/­ro­gor Se­vas­ru­lo?. pi­ro­bi­seu­li cod­na dek­la­ra­tiu­li da pro­ce­du­ru­li
cod­nis ga­mo­ye­ne­bis pi­ro­be­bis gaaz­re­baa. is gu­lis­xmobs mov­le­bis an si­tua­ciis ar­se­bi­Ti as­peq­
te­bis gaaz­re­bis, ka­te­go­ri­za­ciis unars, rac am kon­kre­tul Sem­Txve­va­Si mos­wav­les daex­ma­re­ba
Cve­ni sag­nis, is­to­riis cod­nis sxva as­peq­tSi ga­da­ta­nis anu tran­sfe­ris ga­da­ta­na­Si. is pa­su­
xobs kiT­xvebs: ra­tom? ra Sem­Txve­va­Si? dis­cip­li­nis wvdo­mi­saT­vis, sas­wav­lo pro­ces­Si aq­cen­ti,
pir­vel rig­Si, un­da keT­de­bo­des is­to­riu­li mov­le­nis ana­liz­ze da war­sul­Si mom­xda­ri faq­tis
dRe­van­de­lo­bas­Tan da­kav­Si­re­ba­ze da Ta­na­med­ro­ve so­cia­lur­-po­li­ti­ku­ri pro­ce­se­bis gan­vi­
Ta­re­bis per­speq­ti­ve­bis gan­saz­Rvra­ze. sag­nob­ri­vi Se­de­ge­bis gar­da, erov­nu­li sas­wav­lo geg­mis
miz­ne­bi­dan swav­la-­swav­le­bi­sa da Se­fa­se­bis sa­miz­ned ase­ve un­da iq­ces Sem­de­gi gam­Wo­li una­re­bi
da Ri­re­bu­le­be­bi:

problemebis gadaWra • problemis amocnoba, aRwera da gaanalizeba;


• problemis gadaWris gzebis Zieba, maTgan yvelaze efeqturis SerCeva.
SemoqmedebiTi az- • Canafiqris SemoqmedebiTad ganxorcieleba;
rovneba • originaluri ideebis gamovlena da xorcSesxma; axlis Seqmna;
• dasmuli problemebis gadasaWrelad arastandartuli gzebis moZieba;
• swrafva garemos gardaqmna-gaumjobesebisken;
• gamowvevebis miReba, saskolo saqmianobaSi gabeduli nabijebis gadadgma.
TanamSromloba • samuSaos Tanasworad ganawileba da Sesruleba jgufuri/gunduri muSaobis
dros;
• mzaoba jgufSi/gundSi sxvadasxva funqciis Sesasruleblad(mag., lideris);
• gansxvavebuli ideebis, Sexedulebebis konstruqciulad ganxilva;
• resursebis, mosazrebebis, codnis gaziareba problemaTa erToblivad ga­
daWris, gadawyvetilebaTa erToblivad miRebis mizniT.
komunikacia • gancdilis, naazrevis mitana msmenelamde/mkiTxvelamde, maTze STabeWdi­
lebis moxdena;
• informaciis gaziareba sakomunikacio situaciis Sesabamisi verbaluri da
araverbaluri saSualebebis gamoyenebiT;
• sxvisi mosmenisa da gagebis unari;
• pirovnuli Rirsebis gaazrebisa da dafasebis unari.
eTika • eTikuri da qceviTi normebis dacva;
• solidarobis gancda;
• sxvebisadmi empaTia;
• pirovnuli Rirsebis gaazrebisa da dafasebis unari;
• gansxvavebulobis mimRebloba;
• sakuTar socialur aqtivobaze pasuxismgeblobis gaazreba.
mewarmeoba, • swavla-swavlebis procesSi interesisa da cnobismoyvareobis gamovlena;
iniciativebis • axali ideebis, midgomebis, SesaZleblobebis Zieba da maTi ganxorcieleba
gamovlena da saqmed swavlis gaumjobesebis mizniT;
qceva • mzaoba gamowvevebis misaRebad, gabeduli nabijebis gadasadgmelad.

56
swavlis swavla • aqtivobis/davalebis Rirebulebis gansazRvra _ moswavlem unda dainaxos,
ras SesZens aqtivobis Sesruleba, ra pirovnul Tu socialur sargebels
damoukideblad moutans mas;
saqmianoba
• aqtivobis/davalebis dagegmva _ (moTxovnaTa gaazreba da mis Sesasruleb­
lad saWiro codnis gansazRvra; davalebis/aqtivobis mTavari miznis gan­
sazRvra; samuSaos warmatebiT Sesrulebis kriteriumebis dadgena; gansa­
xor­cielebeli samuSaos etapebis gamokveTa; imis ganWvreta, Tu ra
gauad­ vildeba, ra gauZneldeba, raSi dasWirdeba daxmareba; strategiebis
mizan­Sewonilad SerCeva samuSaos TiToeuli etapisaTvis;
• swavlis procesis monitoringi _ dafiqreba swavlis procesze, im piro­bebis
da faqtorebis amocnoba, romlebic xels uwyobs an aferxebs win­ svlas,
saTanado zomebis miReba winsvlis xelSesawyobad; TviTSefaseba Zlieri da
susti mxarebis dasadgenad, susti mxareebis gasaZliereblad gzebis dasaxva;
• socioemociuri marTva _ nerviulobis minimumamde dayvana, saWiroebisa­mebr,
daxmarebis Txovna, sakuTar TavSi siZneleTa gadalaxvis resursebis povna;
Secdomebis mimarT pozitiuri damokidebulebis Camoyalibeba da winsvlis
wyarod gamoyeneba;
• calkeuli saqmianobisTvis gamoyofili drois efeqturad gamoyeneba.
pasuxis­mgebloba • saskolo saqmianobebSi (saskolo cxovrebaSi) nakisri valdebulebis Ses­ru­
leba;
• samuSaos dadgenil vadebSi dasruleba da Cabareba;
• sakuTari qcevis marTva, sakuTar qcevebze, socialur aqtivobebze pasu­xis­
mgeblobis aReba.
informaciuli • saZiebo sistemaSi (mag.: ebsko, elseviari) periodikis moZieba;
da sakomunikacio • Google Map-Si istoriul movlenebTan dakavSirebuli, onlain rukebis Seqna
teqnologiebis da maTi internetis saSualebiT gavrceleba.
gamoyeneba • saZiebo sistemaSi (mag.: gugli) sxvadasxva tipis (mag.: interaqtiuli da a.S.)
Tematuri eleqtronuli rukebis moZieba;
• istoriuli Sinaarsis eleqtronuli teqstebis (mag. vikiteqstebis) Seqmna
da atvirTva;
• specifikuri Sinaarsis diagramebTan da grafikebTan muSaoba (mag.: teri­to­
riuli, demografiuli, sazogadoebrivi ganwyobebis zrda-klebis da a.S.)
eqselis saSualebiT.
• vebgverdis/blogis Seqmna da saswavlo procesis ganmavlobaSi ganxor­
cielebuli sxvadasxva proeqtis, vebgverdze/ blogze ganTavseba;
• informaciuli da sakomunikacio teqnologiebis gamoyeneba (mag., Word,
PowerPoint) saswavlo masalisa da sxvadasxva tipis eleqtronuli teqstebis
dasamuSaveblad.
wigniereba • zepiri da weriTi metyvelebis gziT informaciis miRebis, damuSavebis, gaaz-
rebis, sistemaSi moyvanis da wardgena-gaziarebis unari.

ama­ve dros gaT­va­lis­wi­ne­bu­lia is, rom yve­la mos­wav­le aris uni­ka­lu­ri Ta­vi­si in­di­vi­dua­
lu­ri fi­zi­ku­ri da fsi­qi­ku­ri ma­xa­sia­Teb­le­biT, Se­saZ­leb­lo­be­biT, emo­cie­biT, in­te­re­se­biT,
pi­ra­di ga­moc­di­le­biT, aka­de­miu­ri sa­Wi­roe­be­biT da swav­lis sti­liT, rac gaT­va­lis­wi­ne­bu­li
un­da iq­nes swav­la-­swav­le­bis dros. spe­cia­lu­ri sa­gan­ma­naT­leb­lo sa­Wi­roe­bis mqo­nea mos­wav­
le (Sem­dgom­Si _ sssm mos­wav­le), ro­mel­sac Ta­na­to­leb­Tan Se­da­re­biT aqvs siZ­ne­le swav­la­Si da
rom­lis­Tvi­sac sa­Wi­roa erov­nu­li sas­wav­lo geg­mis mo­di­fi­ci­re­ba an­/da sas­wav­lo ga­re­mos­Tan
adap­ta­cia an­/da in­di­vi­dua­lu­ri sas­wav­lo geg­mis Sed­ge­na da gan­xor­cie­le­ba. erov­nu­li sas­wav­
lo geg­mis mo­di­fi­ci­re­ba niS­navs erov­nu­li sas­wav­lo geg­miT gan­saz­Rvru­li Se­de­ge­bis rao­de­
nob­riv da­/an Tvi­seb­riv cvli­le­bebs, ro­me­lic Se­saZ­le­be­lia gu­lis­xmob­des sas­wav­lo miz­ne­bis

57
Sem­ci­re­bas an gaz­rdas, ga­mar­ti­ve­bas an gar­Tu­le­bas. Cven sa­xel­mZRva­ne­lo­Si gaT­va­lis­wi­ne­bu­
lia es sa­kiT­xi. sa­xel­mZRva­ne­los da­va­le­be­bi amis sa­Sua­le­bas iZ­le­va. mas­wav­leb­lis wig­nSi da­
geg­mi­li ram­de­ni­me gak­ve­Til­Si gaT­va­lis­wi­ne­bu­lia sssm mos­wav­le­Ta sa­Wi­roe­be­bi da mo­ce­mu­lia
Se­sa­ba­mi­si da­va­le­be­bi.

3.5. moswavleze orientirebuli swavlebis ZiriTadi strategiebi

swav­lis una­re­bis ga­saum­jo­be­seb­lad mniS­vne­lo­va­nia zrun­va me­ta­kog­ni­ciis una­re­bis gan­


vi­Ta­re­ba­ze, ris­Tvi­sac mas­wav­le­bel­ma pe­rio­du­lad sa­mi ti­pis aq­ti­vo­ba un­da Caa­ta­ros. es aq­
ti­vo­be­bia:
stra­te­gie­bis mo­de­li­re­ba: mas­wav­le­be­li mos­wav­leeb­Tan er­Tad as­ru­lebs da­va­le­bas da mi­
si Ses­ru­le­bi­sas „xma­maR­la fiq­robs“ ima­ze, Tu ro­gor Seas­ru­los es aq­ti­vo­ba (mag., kar­gad
ga­vec­noT pi­ro­bas da da­vak­vir­deT, ras moiT­xovs igi; aqvs Tu ara pi­ro­bas Tan­xmle­bi ma­sa­la da
misT). win­mswre­bi me­ta­kog­ni­tu­ri pau­za, anu da­va­le­bis Ses­ru­le­bam­de da­fiq­re­ba da msje­lo­ba
ga­da­sad­gmel na­bi­jeb­ze _ mas Sem­deg, rac mos­wav­lee­bi gaec­no­bian da­va­le­bis pi­ro­bas, Se­vas­
ru­le­bi­nebT me­ta­kog­ni­tu­ri xa­sia­Tis am­gvar aq­ti­vo­bas: maT jgu­fu­rad un­da gan­saz­Rvron is
gza, rom­li­Tac da­va­le­bas Seas­ru­le­ben, sa­xel­dobr: de­ta­lu­rad aR­we­ron da­va­le­bis Ses­ru­le­
bis eta­pe­bi (ras Seas­ru­le­ben ris Sem­deg da sxv.), ase­ve stra­te­gie­bi, rom­leb­sac ga­moi­ye­ne­ben
Ti­Toeul etap­ze. jgu­feb­ma un­da war­moad­gi­non Ta­vian­Ti na­mu­Sev­re­bi da im­sje­lon Ser­Ceu­li
gze­bi­sa Tu stra­te­gie­bis mi­zan­Se­wo­ni­lo­ba­ze. Sem­dgo­mi me­ta­kog­ni­tu­ri pau­za, anu da­va­le­bis
Ses­ru­le­bis Sem­deg da­fiq­re­ba da msje­lo­ba ga­dad­gmul na­bi­jeb­ze _ mas Sem­deg, rac mos­wav­lee­bi
Seas­ru­le­ben kon­kre­tul da­va­le­bas, maT un­da gaix­se­non da aR­we­ron gan­vli­li gza: ra gaa­ke­Tes
ris Sem­deg? ra xer­xe­bi ga­moi­ye­nes mu­Sao­bi­sas? ra gau­Wir­daT an ra gauad­vil­daT? Ses­ru­le­bu­
li moq­me­de­be­bis aR­we­ris Se­de­gad mos­wav­lee­bi gaac­no­bie­re­ben im faqts, rom miz­nis mi­saR­we­vad
ar­se­bobs sxva­das­xva gza da xer­xi, rom­leb­zec da­va­le­bis Ses­ru­le­bam­de un­da da­fiq­rdnen (op­
ti­ma­lu­ri ga­daw­yve­ti­le­bis mi­sa­Re­bad). me­ta­kog­ni­tu­ri pau­za mos­wav­leebs ga­nu­vi­Ta­rebs swav­
lis una­rebs da au­maR­lebs swav­lis qme­du­na­ria­no­bas.
ne­bis­mie­ri in­te­raq­tiu­li gak­ve­Ti­lis Ca­ta­re­bi­sas, mniS­vne­lo­va­nia ra kiT­xviT stra­te­giebs
iye­nebs mas­wav­le­be­li. mos­wav­lis sa­xel­mZRva­ne­lo­Si, ra Tqma un­da mra­val­fe­ro­va­ni da­va­le­be­bi
da kiT­xve­bia mo­ce­mu­li; Tum­ca mas­wav­le­bel­ma, Ta­vis kla­sis sa­Wi­roe­be­bi­dan ga­mom­di­na­re un­
da ga­moi­ye­nos sxva­das­xva stra­te­gie­bi. au­ci­le­be­lia mra­val­fe­ro­va­ni da­va­le­be­bis mi­ce­ma, rac
bavSvs in­di­vi­dua­lu­ri Se­saZ­leb­lo­be­bis ga­mov­le­nis sa­Sua­le­bas mis­cems. axa­li stra­te­gie­bi
moiT­xovs iseT aq­ti­vo­bebs, ro­de­sac mos­wav­le aq­tiu­ria, rac sxva­das­xva kiT­xve­biT da da­va­le­
be­biT miiR­we­va. ze­moT uk­ve aR­vniS­neT, rom mas­wav­le­bels, ro­me­lic as­wav­lis axa­li moT­xov­ne­bis
Se­sa­ba­mi­sad, un­da hqon­des rwme­na, rom yve­la mos­wav­les aqvs swav­lis una­ri; un­da uz­run­vel­
yof­des cod­nis xel­mi­saw­vdo­mo­bas yve­la mos­wav­lis­Tvis; is un­da ac­no­bie­reb­des da iT­va­lis­
wi­neb­des Ti­Toeu­li mos­wav­lis in­di­vi­dua­lu­ro­bas, niWs, Se­saZ­leb­lo­bebs da amis mi­xed­viT un­
da war­mar­Tos sa­gak­ve­Ti­lo pro­ce­si. mas­wav­le­be­li Se­moq­me­de­bi­Tad un­da miud­ges swav­le­bis
pro­cess, aq­ti­vo­be­bi aa­gos ise, rom mos­wav­les mie­ces Se­saZ­leb­lo­ba gaa­ke­Tos ar­Ce­va­ni, iaz­

58
rov­nos da gaa­na­li­zos sa­kiT­xi, ga­moT­qvas sa­ku­Ta­ri Se­xe­du­le­be­bi. es yve­la­fe­ri ki, ro­gorc
aR­vniS­neT, SeuZ­le­be­lia mra­val­fe­ro­va­ni kiT­xvi­Ti stra­te­gie­bis ga­mo­ye­ne­bis ga­re­Se. kiT­xve­bis
das­ma sa­gak­ve­Ti­lo pro­ce­sis um­niS­vne­lo­va­ne­si na­wi­lia. mas­wav­le­be­li kiT­xve­bis sa­Sua­le­biT
ar­kvevs, Tu ro­gor gai­ges mos­wav­leeb­ma kon­kre­tu­li gak­ve­Ti­li?, xel­meo­re­daa sa­Wi­ro mi­si
ax­sna Tu ara? gaiaz­res maT es sa­kiT­xi Tu mxo­lod ma­sa­lis gad­mo­ce­ma SeuZ­liaT? ram­de­nad
arian mzad mos­wav­lee­bi gaa­na­li­zon, Sea­fa­son kon­kre­tu­li sa­kiT­xi, mov­le­na? kiT­xve­bi gan­
sxvav­de­ba Si­naar­sob­ri­vi Tval­saz­ri­siT _ is SeiZ­le­ba iyos in­for­ma­ciu­li an saaz­rov­no. ma­ga­
li­Tad, in­for­ma­ciu­lia ase­Ti ti­pis Se­kiT­xva: samxreT kavkasiis romeli teritoria dalaSqra
daviT aRmaSenebelma Tavis mefobis bolos? am Sem­Txve­va­Si Se­mow­mde­ba mos­wav­lis cod­na. Tum­
ca Tu am kiT­xvas mo­va­yo­lebT Sem­deg kiT­xvas: ra Sedegebi moitana daviT aRmaSeneblis sagareo
politikam? _ am kiT­xviT xels Se­vuw­yobT mos­wav­lis ma­Ral saaz­rov­no una­re­bis gan­vi­Ta­re­bas.
am kiT­xvas pa­su­xi rom gas­ces, mos­wav­lem sa­kiT­xi kar­gad, sa­fuZ­vlia­nad un­da ico­des da sa­ku­
Ta­ri mo­saz­re­bis ga­moT­qmis dros un­da war­moad­gi­nos Se­sa­ba­mi­si ar­gu­men­te­bi.
mra­val­fe­ro­va­ni kiT­xve­bis das­ma au­ci­le­be­lia di­fe­ren­ci­re­bu­li swav­le­bis pro­ce­sis
dro­sac. cno­bi­lia, rom di­fe­ren­ci­re­bu­li swav­le­ba gu­lis­xmobs Ti­Toeu­li da­va­le­bis da sa­
var­ji­Sos Se­sat­yvi­so­bas mos­wav­le­Ta moT­xov­ni­le­beb­Tan, ma­Ti Se­saZ­leb­lo­be­bis gaT­va­lis­wi­ne­
biT. gak­ve­Ti­lis da­geg­mvis pro­ces­Si di­fe­ren­ci­re­bis stra­te­gie­bi SeiZ­le­ba sxva­das­xva gziT
ga­mov­lin­des. ma­ga­li­Tad Se­saZ­le­be­lia ro­gorc da­va­le­bis, ase­ve Se­de­gis mi­xed­viT di­fe­ren­
cia­cia. Tu mas­wav­le­be­li da­va­le­bis mi­xed­viT ax­dens di­fe­ren­ci­re­bas, es niS­navs, rom sxva­das­
xva jgu­febs, mos­wav­leebs gan­sxva­ve­bu­li sa­var­ji­Soe­bi, da­va­le­be­bi, kiT­xve­bi mie­ce­maT, anu am
da­va­le­be­bis ga­da­na­wi­le­ba Se­saZ­leb­lo­be­bis mi­xed­viT mox­de­ba; ama­ve dros yve­la er­Ti miz­nis,
Se­de­gis miR­we­vis­ken mi­dian. am Sem­Txve­va­Si Za­lian mniS­vne­lo­va­nia da­va­le­be­bis mi­ce­mis dros
kiT­xve­bis mra­val­fe­rov­ne­ba, rac di­fe­ren­ci­re­bas Seuw­yobs xels. Tu mas­wav­le­be­li Se­de­gis
mi­xed­viT ax­dens di­fe­ren­ci­re­bas, ma­Sin man Se­saZ­loa yve­la mos­wav­les iden­tu­ri da­va­le­ba,
sa­var­ji­So mis­ces, xo­lo gak­ve­Ti­lis mi­za­ni/­miz­ne­bi un­da gan­saz­Rvros Ti­Toeu­li mos­wav­lis
Se­saZ­leb­lo­be­bi­dan ga­mom­di­na­re. mi­saR­we­vi Se­de­ge­bi SeiZ­le­ba ase ga­ni­saz­Rvros: yve­la mos­wav­
lem un­da ico­des... zo­gier­Tma mos­wav­lem un­da gaa­na­li­zos, im­sje­los... da a. S. am Sem­Txve­va­Sic
um­niS­vne­lo­va­ne­sia is Se­kiT­xve­bi, ro­mel­Tac da­vus­vamT yve­la mos­wav­les da Sem­deg mxo­lod
zo­gierTs. qve­moT ki­dev uf­ro daw­vri­le­biT Seve­xe­biT sxva­das­xva kiT­xviT stra­te­giebs, rac
sa­Sua­le­bas mog­cemT, isi­ni ga­moi­ye­noT gak­ve­Ti­leb­ze.

3.6. rekomendaciebi saswavlo-saganmanaTleblo resursebis Sesaxeb


swavlebis miznis miRwevis efeqtianobisaTvis

mra­val­fe­ro­va­ni re­sur­se­bis mo­Zie­ba-­ga­mo­ye­ne­ba Za­lian mniS­vne­lo­va­nia. Cvens sa­xel­mZRva­


ne­lo­Si ga­mo­ye­ne­bu­lia sxva­das­xva ti­pis re­sur­se­bi: pir­ve­la­di da meo­reuli we­ri­lo­bi­Ti wya­
roe­bi, ru­ke­bi, fo­toe­bi, mi­Ti­Te­bu­lia el­.-re­sur­se­bi. Za­lian mniS­vne­lo­va­nia, Tqven ra ti­pis
sas­wav­lo re­surss ic­nobT an iye­nebT praq­ti­ka­Si? aris es _ eleq­tro­nul re­sur­se­bi, ma­te­
ria­lu­ri Tval­sa­Ci­noe­be­bi da pro­fe­siu­li dam­xma­re li­te­ra­tu­ra?! ama­ze imi­tom va­ke­TebT

59
aq­cents, rom sa­xel­mZRvan­lo­Si ga­mo­ye­ne­bu­li an mas­wav­leb­lis wig­nSi mi­Ti­Te­bu­li re­sur­se­bi
(Tval­sa­Ci­noe­be­bi, pro­fe­siu­li li­te­ra­tu­ra, el. re­sur­se­bi) ra Tqma un­da ar aris srul­yo­
fi­li da yov­lis­mom­cve­li da arc SeiZ­le­ba amis pre­ten­zia gvqon­des. au­ci­le­be­lia, Tqvenc
moi­ZioT­/Seq­mnaT Tqven­Tvis, Tqve­ni mos­wav­le­Ta sa­Wi­roe­be­bis­Tvis mniS­vne­lo­va­ni re­sur­se­bi.
amas­Ta­na­ve ar da­ga­viw­ydeT, rom yve­la ti­pis re­surss Tan un­da ax­ldes ga­mo­ye­ne­bis mka­fio in­
struq­cia, ro­mel­Sic ax­sni­li iq­ne­ba, Tu ra miz­niT Seq­me­niT re­sur­si, ro­gor ga­moi­ye­ne­ba is
sas­wav­lo pro­ces­Si, ra­Ta sxva Tqven­ma ko­le­geb­ma, gar­kveu­li mo­di­fi­ci­re­bis Sem­dgom, SeZ­lon
mi­si ga­mo­ye­ne­ba. Se­gax­se­nebT, rom au­ci­le­be­lia ko­le­geb­Tan Ta­nam­Srom­lo­ba ro­gorc ka­Ted­ris
Sig­niT, ase­ve mis ga­re­Tac. ase­ve re­sur­sis ref­leq­sia­Si miu­Ti­TeT ra Se­degs miaR­wieT mos­
wav­leeb­Tan am re­sur­sis ga­mo­ye­ne­biT. gi­meo­rebT, rom gar­da eleq­tro­nu­li re­sur­se­bi­sa, mas­
wav­leb­le­bi Za­lian xSi­rad iye­ne­ben ma­te­ria­lur Tval­sa­Ci­noe­bebs (sqe­me­bi, pla­ka­te­bi, ru­ke­bi,
da­nad­ga­re­bi, ma­ke­te­bi, ko­leq­cie­bi da a.S.). xSi­rad tar­de­ba mas­wav­leb­le­bis mier sa­ku­Ta­ri
xe­liT (Se­saZ­loa, meo­reuli niv­Te­bi­Tac) Seq­mni­li re­sur­se­bis ga­mo­fe­na, kon­fe­ren­cieb­ze war­
dge­na. ase­Ti re­sur­se­bi (sqe­me­bi, diag­ra­me­bi, is­to­riu­li kros­vor­de­bi an lo­toe­bi, pla­ka­te­
bi da a.S.) Tqvenc SeiZ­le­ba Seq­mnaT. Se­gax­se­nebT, rom sas­wav­lo re­sur­si iw­vevs mos­wav­lee­bis
dain­te­re­se­bas, vi­nai­dan re­sur­si in­te­raq­tiu­lia, anu sa­Wi­roebs mo­ce­mu­li Tval­sa­Ci­noe­be­bis
gaa­na­li­ze­bas, Se­kiT­xveb­ze pa­su­xis ga­ce­mas, sa­ku­Ta­ri mo­saz­re­be­bis da­fiq­si­re­bas, praq­ti­kul
sa­mu­Saos, ami­tom sa­gak­ve­Ti­lo pro­ces­Si mos­wav­lee­bi aq­tiu­rad arian Car­Tu­li swav­le­bis pro­
ces­Si. re­sur­si orien­ti­re­bu­lia mos­wav­le­Ta unar­-Cve­ve­bis gan­vi­Ta­re­ba­ze, es aris gaa­na­li­ze­
bis, Se­da­re­bi­sa da das­kvne­bis ga­ke­Te­bis una­ri; isi­ni re­sur­sis dax­ma­re­biT SeZ­le­ben dai­na­xon
ram­de­nad mniS­vne­lo­va­nia yo­vel­dRiur cxov­re­ba­Si orien­ti­re­ba, ase­ve mo­ce­mu­li da­va­le­be­
bis mi­xed­viT SeZ­le­ben imu­Saon jgu­feb­Si da re­sur­si­dan mi­Re­bu­li in­for­ma­cias ga­moi­ye­ne­ben
praq­ti­ku­li mu­Sao­bis dros; daix­so­meT, rom ­sas­wav­lo re­sur­sSi ga­mo­ye­ne­bu­li ma­sa­la da­fuZ­
ne­bu­li un­da iyos san­do wya­roeb­ze, is usaf­rTxi un­da iyos da ar un­da av­nos mos­wav­leebs, ma­
ga­li­Tad maT mxed­ve­lo­bas. Tqvens mier Seq­mni­li re­sur­sis Sem­Txve­va­Si, gak­ve­Til­ze mu­Sao­bis
pro­ces­Si au­ci­le­be­lia wi­nas­war mom­za­de­bu­li gqon­deT, ara mxo­lod is, ara­med cal­ke da­beW­
di­li da­va­le­be­bi da kiT­xve­bi. Tu re­sur­si Seq­mni­lia Po­wer­ Poin­t-Si au­ci­le­be­lia vaC­ve­noT mos­
wav­leebs slaid­-re­Jim­Si da kiT­xve­bis ga­mo­Ce­nis Sem­deg jer da­ve­lo­doT mos­wav­lee­bis pa­suxs,
Sem­deg ki Sev­Ta­va­zoT swo­ri va­rian­te­bi, rom­le­bic kiT­xvis Sem­deg Cnde­ba slaid­ze. re­sur­sSi
aris Tval­sa­Ci­noe­be­bi, ro­mel­Ta gan­xil­va mos­wav­leeb­Tan er­Tad au­ci­le­be­lia da ase­ve aris
praq­ti­ku­li sa­mu­Saoc, ro­mel­sac mos­wav­lee­bi jgu­fu­ri mu­Sao­bis dros as­ru­le­ben; aR­niS­nu­li
sas­wav­lo re­sur­si iw­vevs mos­wav­lee­bis dain­te­re­se­bas da mTe­li kla­sis aq­tiur Car­Tvas swav­
le­bis pro­ces­Si. gak­ve­Ti­lis Ca­ta­re­bam­de au­ci­le­be­lia mas kar­gad gaec­noT, ra­Ta ar dair­Rves
Sem­deg kiT­xva-­pa­su­xis re­Ji­mi. ase­ve, Se­saZ­le­be­lia, pa­ra­le­lu­rad ga­moi­ye­noT da­fa, car­ci,
qa­Ral­de­bi da pa­su­xe­bi we­ri­lo­bi­Tac daa­fiq­si­re­bi­noT, gak­ve­Ti­lis Sem­deg ki am na­mu­Sev­re­bis
sa­Sua­le­biT gaa­ke­ToT Se­fa­se­ba Tqven mier Sem­ni­li Se­fa­se­bis rub­ri­kis dax­ma­re­biT. re­sur­seb­
Tan da­kav­Si­re­biT, re­ko­men­da­cie­bi mo­ce­mu­li iq­ne­ba qve­moT kon­ke­tul da­geg­mil gak­ve­Ti­leb­
Tan, ase­ve mi­gi­Ti­TebT, eleq­tro­nu­li re­sur­se­bis sa­re­ko­men­da­cio mi­sa­mar­Tebs.

60
3.7. moswavlis Sefasebis principebi

sko­la­Si ga­moi­ye­ne­ba ori ti­pis Se­fa­se­ba: gan­msaz­Rvre­li da gan­ma­vi­Ta­re­be­li. gan­msaz­Rvre­


li Se­fa­se­ba akon­tro­lebs swav­lis xa­risxs, ad­gens mos­wav­lis miR­we­vis do­nes erov­nu­li sas­
wav­lo geg­miT gan­saz­Rvrul miz­neb­Tan mi­mar­Te­ba­Si. gan­msaz­Rvrel Se­fa­se­ba­Si iwe­re­ba qu­la.
gan­ma­vi­Ta­re­be­li Se­fa­se­ba akon­tro­lebs Ti­Toeu­li mos­wav­lis gan­vi­Ta­re­bis di­na­mi­kas da xels
uw­yobs swav­lis xa­ris­xis gaum­jo­be­se­bas. gan­ma­vi­Ta­re­be­li Se­fa­se­bi­sas ga­moi­ye­ne­ba ise­Ti sa­Sua­
le­be­bi, ro­go­ri­caa sit­yvie­ri ko­men­ta­ri, rCe­va-­da­ri­ge­ba, dak­vir­ve­bis fur­ce­li, TviT­Se­fa­se­
bi­sa da ur­Tier­TSe­fa­se­bis sqe­ma da sxv.

ganmaviTarebeli da ganmsazRvreli Sefasebebis aRweriloba

ganmaviTarebeli ganmsazRvreli
mizani swavlis xarisxis gaumjobeseba; swavlis xarisxis gakontroleba;
moswavlis miRwevis donis dadgena
moswavlis ganviTarebis xelSewyoba erovnuli saswavlo gegmiT
gansazRvrul miznebTan mimarTebaSi;
akademiuri moswrebis donis gansazRvra
Sefasebis sagani swavlis procesi swavlis Sedegi

Sefasebis Sede- winsvlis xelSesawyobad gansxvavebuli momdevno etapze (klasSi/safexurze)


gad miRebuli aqtivobis SerCeva, swavlebis strategiis daSveba/ardaSveba
gadawyvetileba Secvla, rCeva-darigebis micema da sxv.
warmartebis konkretuli moswavlis winsvlis imis safuZvelze, Tu ramdenad miaRwia
kriteriumebis safuZvelze (sakuTar miRwevebTan standartiT gansazRvrul Sedegebs
gansazRvra mimarTebiT _ ra dones flobda, ra dones (yvelasaTvis saerTo, standartiT
flobs) dadgenil normasTan mimarTebaSi)
Sefasebis sa- TviT/urTierTSefasebis rubrika; qula
Sualebebi kiTxvari;
sityvieri (zepiri/werilobiTi) komentari;
unaris ganviTarebis donis aRwera.

se­mes­tris man­Zil­ze mos­wav­lee­bi fas­de­bian Sem­de­gi sa­mi kom­po­nen­tis mi­xed­viT:


a) sa­Si­nao da­va­le­ba;
b) sak­la­so da­va­le­ba;
g) Se­ma­ja­me­be­li da­va­le­ba.
• sa­Si­nao da sak­la­so da­va­le­ba­Ta kom­po­nen­teb­Si ga­moi­ye­ne­ba ro­gorc gan­msaz­Rvre­li, ase­ve
gan­ma­vi­Ta­re­be­li Se­fa­se­ba.
• Se­ma­ja­me­be­li da­va­le­bis kom­po­nen­tSi au­ci­le­be­lia gan­msaz­Rvre­li Se­fa­se­bis ga­mo­ye­ne­ba.
sssm mos­wav­lis aka­de­miu­ri miR­we­vis Se­fa­se­ba xde­ba ima­ve prin­ci­piT, ro­go­ri­Tac xde­ba ne­
bis­mi­ri sxva mos­wav­lis aka­de­miu­ri miR­we­vis Se­fa­se­ba. Tu sssm mos­wav­le ga­naT­le­bas iRebs in­di­
vi­dua­lu­ri sas­wav­lo geg­miT, fas­de­ba mis mier in­di­vi­dua­lu­ri sas­wav­lo geg­miT gan­saz­Rvru­li
miz­ne­bis miR­we­vis do­ne. sssm mos­wav­le, ro­me­lic war­ma­te­biT sZlevs in­di­vi­dua­lur sas­wav­lo
geg­mas, fas­de­ba ma­Ra­li qu­liT.

61
3.8. aqtivobebis, RonisZiebebis, proeqtebis, praqtikuli samuSaoebis
CatarebasTan dakavSirebuli zogadi rekomendaciebi

sas­wav­lo pro­ce­sis swo­rad da­geg­mva mas­wav­leb­lis pro­fe­siu­li saq­mia­no­bis war­ma­te­bis er­


T-er­Ti um­Tav­re­si gan­msaz­Rvre­li pi­ro­baa. geg­ma sak­maod moq­ni­li da Se­moq­me­de­bi­Ti un­da iyos,
ra­Ta mas­wav­le­bel­ma SeZ­los sas­wav­lo pro­ce­sis mud­mi­vi gan­vi­Ta­re­ba. swo­red da­geg­mvis pro­ce­
si­sas un­da gaiT­va­lis­wi­nos mas­wav­le­bel­ma, rom mra­val­fe­ro­va­ni aq­ti­vo­be­bi gak­ve­Tils in­teaq­
tiuls gax­dis, mos­wav­lis mo­ti­va­cia da in­te­re­si gaiz­rde­ba. amis miR­we­va SeiZ­le­ba sxva­das­xva
stra­te­giiT. ze­moT uk­ve aR­vniS­neT, rom mra­val­fe­ro­va­ni kiT­xvi­Ti aq­ti­vo­be­bis ga­mo­ye­ne­ba er­
T-er­Ti sa­Sua­le­baa gak­ve­Ti­li uf­ro sain­te­re­so gav­xa­doT. ma­ga­li­Tad, is­to­riis gak­ve­Til­ze
mas­wav­leb­lis mi­za­ni aris Za­lian kon­kre­tu­li, sa­dac mos­wav­lem un­da SeZ­los gar­kveul mov­le­
nebs So­ris mi­zez­-Se­de­gob­ri­vo­bis gar­kve­va. ro­gor un­da SeZ­los mas­wav­le­bel­ma amis ga­ke­Te­ba?
da­vuS­vaT, kon­kre­tu­li is­to­riu­li wya­roe­bis teq­stis ana­li­zis sa­Sua­le­biT. ra sa­Sua­le­bebs
ga­mo­vi­ye­nebs is? pir­vel rig­Si re­le­van­tu­ri kiT­xve­bis das­miT, rom­leb­zec pa­su­xis ga­ce­mis Sem­
deg mos­wav­le SeZ­lebs dai­na­xos gar­kveul mov­le­nebs So­ris mi­zez­-Se­de­gob­ri­vi kav­Si­ri. ro­gor
mix­vde­ba mas­wav­le­be­li miaR­wia Tu ara gak­ve­Ti­lis mi­zans? aqac er­T-er­Ti me­To­dia sxva­das­xva
ti­pis kiT­xve­bis sa­Sua­le­biT imis gar­kve­va, dai­na­xa Tu ara mos­wav­lem es mi­zez­-Se­de­gob­ri­vi kav­
Si­ri. es sa­bo­lood kar­gad Cans gak­ve­Ti­lis bo­los, ro­de­sac gar­kveul ref­leq­sias va­ke­TebT
da vsvamT kiT­xvebs: ra iyo mos­wav­lee­bis­Tvis mar­ti­vi da ra rTu­li? ra is­wav­les maT? Sev­Ze­li
yve­la mos­wav­lis Car­Tva sa­gak­ve­Ti­lo pro­ces­Si? iyo Tu ara Cems mier das­mu­li kiT­xve­bi, mi­ce­
mu­li da­va­le­be­bi da in­struq­cie­bi ga­sa­ge­bi? aZ­lev­da ki es kiT­xve­bi da da­va­le­be­bi in­te­re­sis
Se­nar­Cu­ne­bis sa­Sua­le­bas? da ra un­da ga­viT­va­lis­wi­no mo­ma­val­Si, ra­Ta gak­ve­Ti­li ki­dev uf­
ro in­te­raq­tiu­li, sain­te­re­so gav­xa­do? yo­ve­li­ve ze­moT­qmu­li­dan ga­mom­di­na­re, gvin­da ki­dev
aR­vniS­noT: gak­ve­Ti­lis da­geg­mvis dros au­ci­le­be­lia ise­Ti aq­ti­vo­be­bis da­geg­mva, rom­le­bis
mig­viy­vans im miz­nam­de, Se­de­ge­bam­de, rac wi­nas­war da­vi­sa­xeT miz­nad. am pro­ce­sis dros, aq­ti­vo­
beb­Si, mra­val­fe­ro­va­ni kiT­xve­bis ga­mo­ye­ne­ba, xels Seuw­yobs yve­la emo­ciu­ri ti­pis mos­wav­lis
Car­Tvas sa­gak­ve­Ti­lo pro­ces­Si; es ki Ta­vis­Tavad ga­moiw­vevs yve­la mos­wav­lis mier im sas­wav­
lo Se­deg­ze (Tun­dac sxva­das­xva do­ziT) gas­vlas, rac Ta­vi­dan­ve da­vi­sa­xeT miz­nad. re­le­van­
tu­ri Se­kiT­xve­bis das­ma az­rov­ne­bis amoq­me­de­bis er­T-er­Ti gzaa, ro­de­sac mos­wav­lee­bi sa­kiTxs
Rrmad, sa­fuZ­vlia­nad Seis­wav­lian. Cven Sors var im az­ris­gan, rom es mxo­lod mra­va­fe­ro­va­ni
kiT­xvi­Ti stra­te­gie­bi­Taa Se­saZ­le­be­li _ amas sxva me­To­de­biT Tu stra­te­gie­bi­Tac mi­vaR­wevT;
mag­ram mra­val­fe­ro­va­ni kiT­xvi­Ti stra­te­gie­bis ga­mo­ye­ne­ba aris er­T-er­Ti mniS­vne­lo­va­ni, pro­
duq­tiu­li da re­le­van­tu­ri sa­Sua­le­ba, ra­Ta gak­ve­Ti­lis­/gak­ve­Ti­le­bis mi­za­ni miR­weu­li iq­nas.
pir­vel rig­Si ki­dev er­Txel ga­gax­se­nebT Ria da daxuruli tipis kiTxvebs. da­xu­ru­li ti­
pis kiT­xvaa is, ro­me­lic pir­da­pir pa­suxs moiT­xovs. ma­ga­li­Tad, ro­mel brZo­la­Si da­mar­cxda
da tyved Ca­var­da bi­zan­tiis im­pe­ra­to­ri ro­ma­noz dio­ge­ne? am Sem­Txve­va­Si mos­wav­lis­gan Tqven
moiT­xovT pir­da­pir pa­suxs _ ma­nas­ker­tis brZo­la­Si. ase­Ti ti­pis kiT­xve­bi kar­gia mos­wav­le­Ta
cod­nis Se­sa­mow­meb­lad. Ria kiT­xva mos­wav­lee­bis­gan cod­nis gar­da moiT­xovs fiqrs, az­rov­ne­bas
da xels uw­yobs zo­ga­di da sag­ne­bis­Tvis da­ma­xa­sia­Te­be­li spe­cif­ku­ri unar­-Cve­ve­bis gan­vi­Ta­re­
ba­Si. mag., daa­xa­sia­Te da­viT aR­ma­Se­neb­lis re­for­me­bi da Sea­fa­se ma­Ti mniS­vne­lo­ba sa­qar­Tve­los
sa­xel­mwi­fos­Tvis? pa­su­xi daa­sa­bu­Te. am me­Tod­Tan kav­Sir­Sia „msxvili“ da „wvrili“ SekiTxvebis

62
stra­te­giac. am stra­te­gias ase iye­ne­ben: Te­mis Ses­wav­lis Sem­deg, mas­wav­le­be­li mos­wav­leebs
sTa­va­zobs am Te­ma­ze sa­mi „msxvi­li“ da „wvri­li“ Se­kiT­xvis Ca­mo­ya­li­be­bas. amis Sem­deg, mos­wav­
lee­bi cxril­Si Ca­we­ril Se­kiT­xvebs us­va­men er­Tma­neTs.

„msxvili“ SekiTxvebi „wvrili“ SekiTxvebi


am grafaSi moswavleebma unda Caweron im tipis Ria am grafaSi moswavleebma unda Caweron im ti-
SekiTxvebi, romlebic moiTxoven Rrma, „gaSlil“ pa- pis SekiTxvebi, romlebic erTmniSvnelovan,
suxebs. (SesaZlebelia „faqtobriv“) pasuxs moiTxovs.
mag., vin iyo gaerTianebuli saqarTvelos pir-
mag., ra gavlenas axdenda Sua saukuneebis sazogadoe- veli mefe?
baze religiis cvlileba?

Za­lian sain­te­re­so stra­te­giaa _ SekiTxvebis doneebi. am stra­te­giis ga­mo­ye­ne­bis dros sa­


Wi­roa kon­kre­tu­li teq­stis mi­xed­viT mas­wav­le­bel­ma moam­za­dos sa­mi do­nis Se­kiT­xva. Ti­Toeul
do­nes un­da See­sa­ba­me­bo­des 2 an 3 Se­kiT­xva (Se­kiT­xve­bis rao­de­no­ba da­mo­ki­de­bu­lia mos­wav­le­Ta
mom­za­de­bis do­ne­sa da Se­kiT­xve­bis sir­Tu­le­ze). es stra­te­gia SeiZ­le­ba ga­mo­vi­ye­noT is­to­riu­
li do­ku­men­te­bis, li­te­ra­tu­ru­li na­war­moe­be­bis, sa­ga­ze­To sta­tie­bis, fil­me­bis, xe­lov­ne­bis
ni­mu­Se­bis da fo­to­ma­sa­lis Se­sas­wav­lad:

I do­ne _ faq­tob­ri­vi Se­kiT­xve­bi. am Sem­Txve­va­Si mas­wav­le­bel­ma un­da das­vas ise­Ti Se­kiT­xve­bi,


rom­le­bic mos­wav­leebs Se­saZ­leb­lo­bas mis­cems teq­stSi mo­ce­mu­li faq­te­bis dad­ge­na­sa da
ga­ge­bas.
II do­ne _ lo­gi­ku­ri Se­kiT­xve­bi. am Sem­Txve­va­Si mas­wav­le­bel­ma un­da das­vas ana­li­ti­ku­ri (prob­
le­mu­ri) Se­kiT­xve­bi, rom­le­bic mos­wav­leebs Se­saZ­leb­lo­bas mis­cems teq­stis ro­me­li­me
mo­nak­ve­Tis (Se­saZ­le­be­lia es iyos wi­na­da­de­ba, ab­za­ci an teq­stis sain­te­re­so na­wi­li) ana­
li­zis da in­ter­pre­ta­ciis sa­Sua­le­bas.
III do­ne _ uni­ver­sa­lu­ri Se­kiT­xve­bi. am Sem­Txve­va­Si mas­wav­le­bel­ma un­da das­vas Ria, zo­ga­di
xa­sia­Tis Se­kiT­xve­bi, rom­leb­sac aR­Zra­ven teq­stSi gad­mo­ce­mu­li idee­bi. es Se­kiT­xve­bi mi­
mar­Tu­lia mos­wav­le­Ta So­ris dis­ku­siis pro­vo­ci­re­bis­ken, rom­le­bic ab­straq­tul ideeb­sa
da prob­le­mebs exe­ba.

Sem­de­gi stra­te­giaa _ „kiTxviTi sityvebi“. es stra­te­gia ga­moi­ye­ne­ba im dros, ro­de­sac


mos­wav­leebs wi­nas­war gar­kveu­li war­mod­ge­na aqvT sak­vle­vi Te­mis Se­sa­xeb da met­-nak­le­bad er­
kve­vian Se­sas­wav­li ma­sa­lis sa­ba­zo cne­beb­Si. „kiT­xvi­Ti sit­yve­bi“ ex­ma­re­ba maT Seq­mnan e.w. „in­
te­res­Ta veli“. mas­wav­le­be­li sTxovs mos­wav­leebs gaix­se­non sxva­das­xva Zi­ri­Ta­di cne­be­bi, rom­
le­bic Te­mas­Tan aris da­kav­Si­re­bu­li an teq­stSia mo­ce­mu­li da Ca­we­ron isi­ni or­gan­yo­fi­le­bia­ni
cxri­lis mar­jve­na na­wil­Si. (ix. cxri­li). mar­cxe­na na­wil­Si ki mos­wav­leeb­ma un­da Ca­we­ron sxva­
das­xva kiT­xvi­Ti sit­yve­bi (a­ra­nak­leb 8 _ 10). amis Sem­deg, 5-7 wu­Tis gan­mav­lo­ba­Si Ca­moa­ya­li­bon
rac SeiZ­le­ba me­ti Se­kiT­xve­bi, rom­leb­Sic Sea­za­ve­ben cxri­lis ori­ve na­wi­lis ele­men­tebs. es
sa­mu­Sao SeiZ­le­ba Ses­rul­des ro­gorc in­di­vi­dua­lu­rad, ase­ve wyvi­leb­Si. er­Ti pi­ro­ba! mos­wav­
leeb­ma ar un­da icod­nen pa­su­xe­bi sa­ku­Tar Se­kiT­xveb­ze (ra sa­Wi­roa Se­kiT­xva, Tu mas­ze pa­su­xi
cno­bi­lia!?). ase, rom Seiq­mne­ba ram­de­ni­me sia sru­liad gan­sxva­ve­bu­li Se­kiT­xve­biT.

63
mniS­vne­lo­va­nia diskusiis me­To­dis ga­mo­ye­ne­ba swav­le­bis dros. ro­gorc iciT, dis­ku­sia
er­T-er­Ti yve­la­ze gav­rce­le­bu­li me­To­dia. dis­ku­sias ram­de­ni­me Zi­ri­Ta­di mi­za­ni aqvs: mos­
wav­lee­bi Cav­rToT sa­gak­ve­Ti­lo pro­ces­Si da miv­ceT sa­ku­Ta­ri az­re­bis ga­moT­qmis Se­saZ­leb­
lo­ba; ga­var­kvioT, ram­de­nad kar­gad gai­ges maT sa­gak­ve­Ti­lo ma­sa­la; ga­nu­vi­Ta­roT maT sa­ko­
mu­ni­ka­cio unar­-Cve­ve­bi; gan­vum­tki­coT sa­ku­Ta­ri Ta­vi­sad­mi rwme­na. imi­saT­vis, rom dis­ku­sia
Se­de­gia­ni iyos, au­ci­le­be­lia msje­lo­ba mxo­lod Ser­Ceu­li Te­mis ir­gvliv mim­di­na­reob­des.
xSi­ria Sem­Txve­ve­bi, ro­ca xde­ba Te­mi­dan ga­dax­ve­va; mos­wav­lee­bi Te­mi­dan ga­daux­ve­ven, axal
azrs ga­na­vi­Ta­re­ben da mas­ze iw­ye­ben msje­lo­bas. mas­wav­le­be­li un­da flob­des si­tua­cias. kar­
gi dis­ku­sia mxo­lod is aris, ro­me­lic erT kon­kre­tul mi­zans em­sa­xu­re­ba. mas­wav­le­be­li ki
uwevs dax­ma­re­bas mos­wav­leebs, rom Te­me­bi sain­te­re­sod gai­Sa­los, rom mos­wav­leeb­ma im­sje­
lon sa­dis­ku­sio Te­meb­ze da ara meo­re­xa­ris­xo­van ideeb­ze. mas­wav­le­bel­ma ise­Ti Se­kiT­xve­bi
un­da das­vas, ro­me­lic xels Seuw­yobs dis­ku­siis war­mar­Tvas, Te­mis gaS­las, dai­cavs reg­la­
ments, rom yve­la mos­wav­les mie­ces Ta­na­ba­ri sa­Sua­le­ba, ga­moT­qvas Ta­vi­si az­ri da daa­fiq­si­
ros sa­ku­Ta­ri po­zi­cia. am dros sa­Wi­roa sok­ra­tes me­To­dis ga­mo­ye­ne­ba: „me ara­vis ara­fers
ar vas­wav­li, rad­gan Ta­vad ara­fe­ri vi­ci, ub­ra­lod, kiT­xvebs vus­vam“. sok­ra­tes me­To­di gu­
lis­xmobs dis­ku­siis war­mar­Tvi­sas prob­le­mu­ri Se­kiT­xve­bis das­mas. mag: ras fiq­robT amis Se­
sa­xeb? ra gan­mar­te­be­bi gWir­de­baT amis­Tvis? am etap­ze mas­wav­le­be­li ar aZ­levs mos­wav­leebs
in­for­ma­cias, ara­med cdi­lobs, mos­wav­lee­bi da­mou­ki­deb­lad mi­vid­nen prob­le­mis ga­daw­yve­
tam­de. gak­ve­Til­ze dis­ku­siis dros mas­wav­le­bels sWir­de­ba yve­la ti­pis Se­kiT­xvis ga­mo­ye­ne­ba.
da­xu­ru­li Se­kiT­xve­bi (kon­kre­tu­li pa­su­xe­bi) em­sa­xu­re­ba mi­zans _ ga­vi­goT, ram­de­nad is­wav­la
mos­wav­lem esa Tu is sa­kiT­xi, Se­va­mow­moT cod­na. Ria Se­kiT­xve­bi au­ci­le­be­lia dis­ku­siis war­
mar­Tvis dros da az­rov­ne­bis ze­da sa­fe­xurs ga­ne­kuT­vne­ba. es niS­navs, rom mos­wav­les aqvs
cod­na, aqvs mi­si ga­ge­bi­sa da ga­mo­ye­ne­bis una­ri da Ria Se­kiT­xveb­ze pa­su­xis ga­ce­miT ga­da­dis
az­rov­ne­bis ma­Ral sa­fe­xur­ze: Sea­fa­sos, das­kvne­bi gaa­ke­Tos, daa­sa­bu­Tos, Seq­mnas. dis­ku­sia
un­da das­rul­des Se­ja­me­biT, das­kvne­bis ga­mo­ta­niT, klas­Si ga­ce­mu­li pa­su­xe­bis ana­li­ziT.
ma­ga­li­Tad, Se­giZ­liaT gak­ve­Til­ze ga­mar­ToT dis­ku­sia Te­ma­ze: ramdenad legitimuri iyo
ufliswul demnas pretenzia samefo taxtze? ramdenad sworad moiqca giorgi III, rodesac ase
sastikad dasaja sakuTari ZmisSvili?
Za­lian pro­duq­tiu­lia ad­gi­leb­ze, mag. mu­zeum­Si gak­ve­Ti­lis Ca­ta­re­ba. ma­ga­li­Tad gak­ve­Ti­
lad gaqvT _ „ras mog­viT­xro­ben is­to­riu­li wya­roe­bi jva­ros­neb­ze?“. wa­diT mu­zeum­Si, sa­dac
war­mod­ge­ni­lia sab­rZo­lo niv­Te­bi (Tu Tqven­Tan ax­los ase­Ti mu­zeu­mi ar aris, sain­for­ma­cio
siv­rce­Si moi­ZieT ase­Ti niv­Te­bi da mos­wav­leebs uC­ve­neT proeq­to­riT). aq Se­giZ­liaT gak­ve­Ti­li
war­mar­ToT ase­Ti for­miT: gak­ve­Tils iw­yebT kiT­xve­bis das­miT.

1. ra nivTebs xedavT warmodgenils sagamofeno sivrceSi? mo­sa­lod­ne­li pa­su­xi: daa­sa­xe­le­ben


sam­Se­neb­lo da sa­meur­neo ke­ra­mi­kas, suf­ris Wur­Wels, li­To­nis sa­meur­neo da sab­rZo­lo
ia­raRs, sxva­das­xva na­ge­bo­bis de­ta­lebs da geg­mebs da sqe­mebs da a. S. Sem­deg gaa­ca­niT
gak­ve­Til­lis Te­ma. am gak­ve­Til­ze Cven yu­rad­Re­bas ga­va­max­vi­lebT sam­xed­ro sfe­ros­Tan
da­kav­Si­re­bul ar­te­faq­teb­ze.
2. daakvirdiT, warmodgenil nivTebs. Tqveni azriT, romeli maTgania samxedro saqmesTan
dakavSirebuli? ratom fiqrobT ase? ras warmoadgens TiToeuli nivTi? mo­sa­lod­ne­li pa­

64
su­xi: yu­rad­Re­bas gaa­max­vi­le­ben Su­bis da is­ris pi­reb­ze, sa­tev­reb­ze, mrgval qveb­ze (Sur­
du­lis qveb­ze da yum­ba­reb­ze, rom­leb­sac is­rod­nen lod­sat­yor­cne­biT, ked­lis san­gre­vi
man­qa­ne­biT _ ev­ro­pu­li sa­xe­le­bia ba­lis­te­bi, tre­bu­Se da a. S.).
3. Tqveni azriT, romeli maTgani gamoiyeneboda xelCarTuli brZolis dros? mo­sa­lod­ne­li
pa­su­xi: Su­bis da is­ris pi­re­bi, sab­rZo­lo cu­li, sa­te­va­ri, Sur­du­lis qve­bi da a. S.
4. Tqveni azriT, warmodgenil nivTebs Soris xom ar aris iseTi, romelic xelCarTuli
brZolis dros ar gamoiyeneboda da maT, magaliTad cixesimagris alyis dros iyenebdnen?
ratom fiqrobT ase? mo­sa­lod­ne­li pa­su­xi: qvis yum­ba­re­bi. imi­tom rom, maT is­rod­nen ked­
le­bis (ga­lav­ne­bis) da­san­gre­vad.
5. Zvel droSi brZolebi umravles SemTxvevaSi cixesimagreebis dauflebisTvis mimdina­
reobda. ratom aniWebdnen did mniSvnelobas cixesimagris aRebas? ra funcia hqonda
cixesimagres mis irgvliv mdebare soflebisTvis? mo­sa­lod­ne­li pa­su­xi: ci­xe­si­mag­ree­bi
icav­dnen qvey­nis gar­kveul re­gio­nebs, ol­qebs; Zi­ri­Ta­dad isi­ni ige­bo­da sa­vaW­ro da Si­da
gze­bis ga­yo­le­ba­ze da icav­da maT; ase­ve zo­gierT pa­ta­ra ci­xes hqon­da sa­daz­ver­vo fun­
qcia da isi­ni age­bu­li iyo ase­ve gze­bis ga­yo­le­biT da akon­tro­leb­dnen mtris qve­ya­na­Si
ga­daad­gi­le­bas da in­for­ma­cias aw­vdid­nen de­da­qa­laq­Si an ro­me­li­me ol­qis cen­trSi, did
qa­la­qeb­Si da ba­na­keb­Si dis­lo­ci­re­bul jars. mtris ga­mo­Ce­nis Sem­Txve­va­Si qa­la­qe­bis da
ci­xee­bis ga­reT sof­leb­Si mcxov­re­bi mo­sax­leo­ba ci­xe­si­mag­reeb­Si afa­reb­da Tavs. aq Se­
giZ­liaT gaag­rZe­loT kiT­xve­bi:
6. rogor fiqrobT, rogor SeiZleboda (ra meTodebiT) gamagrebuli cixesimagris aReba?
7. xom ar gsmeniaT, raime cixis asaRebi specialuri sainJinro nagebobebis, manqanebis Sesaxeb?
8. rogor SeeZloT raime ziani mieyenebinaT gamagrebuli galavnisTvis? mo­sa­lod­ne­li pa­su­
xe­bi: pir­da­pi­ri Se­te­viT. am Sem­Txve­va­Si mo­wi­naaR­mde­ge iye­neb­da sxva­das­xva teq­no­lo­
giebs: lod­sat­yor­cnebs (is­ro­da qvis yum­ba­rebs, did lo­debs, zog­jer nav­To­biT an ze­
TiT gaJ­Ren­Til cec­xlmo­ki­de­bul yum­ba­rebs), ked­lis san­grev man­qa­nebs (did xis Zels win
uke­Teb­dnen li­To­nis, uf­ro xSi­rad rki­nis pirs da spe­cia­lur razms mih­qon­da ga­la­van­
Tan an xis WiS­kar­Tan da me­To­du­rad ur­tyav­dnen, ra­Ta ga­la­va­ni an WiS­ka­ri Seen­griaT. am
razms icav­da spe­cia­lu­ri xis mow­yo­bi­lo­ba, ro­me­lic da­fa­ru­li iyo ase­ve xiT, an sxva
ma­salT, mag. tya­ve­biT, ra­Ta raz­mis wev­re­bi ci­xis dam­cve­lebs ar gae­nad­gu­re­bi­naT), spe­
cia­lur xis mow­yo­bi­lo­bas, ro­me­lic icav­da razms da ro­mel­sac ga­la­van­Tan mii­tan­dnen,
ra­Ta raz­mis wev­rebs sa­Zir­kve­li ga­moeT­xa­raT, rki­nis kau­Wian xis Ze­lebs (am kau­We­biT mo­
wi­naaR­mde­ge cdi­lob­da moeZ­ro ga­lav­ne­bis fa­sa­dis qve­bi da amiT ked­lebs asus­teb­dnen,
ra­Ta Sem­deg lod­sat­yor­cne­biT ad­vi­lad gaen­griaT), spe­cia­lur xis koS­kebs (es koS­ke­bi
ad­gil­ze mzad­de­bo­da. maT uke­Teb­dnen xis bor­blebs, ra­Ta mie­go­re­bi­naT ga­la­van­Tan. es
koS­ke­bi au­ci­leb­lad ga­lav­nis si­maR­lis an co­ta ma­Ra­li un­da yo­fi­li­yo. maT hqon­daT
spe­cia­lu­ri xi­de­bi, rom­leb­sac ga­la­van­Tan mi­go­re­bis­Ta­na­ve ga­dadeb­dnen ga­la­van­ze da
aqe­dan ja­ris na­wi­li, ro­me­lic koS­kSi ima­le­bo­da, ga­da­dio­da qa­la­qis, ci­xis ke­del­ze da
iq eb­rZo­da ci­xis dam­cve­lebs. es koS­ke­bi wi­ni­dan da­fa­ru­li iyo), ase­ve pir­da­pi­ri Se­te­
viT ki­bee­bis mid­gmiT da a. S.

65
9. Tqveni azriT, ramdeni xani SeeZlo gagrZelebuliyo cixis alya? an gaeZlo cixesimagres
alyisTvis? raze iqneboda damokidebuli alyis xangrZlivoba? mo­sa­lod­ne­li pa­su­xe­bi: es
da­mo­ki­de­bu­li iyo ram­de­ni­me faq­tor­ze:
a) re­sur­seb­ze _ sur­sa­Tis da wylis ma­rag­ze, Seia­ra­Re­ba­ze;
b) ci­xe­si­mag­ris gar­ni­zo­nis rao­de­no­ba­ze. Tu ja­ris rao­de­no­ba ar yof­ni­da, ma­Sin mo­wi­
naaR­mde­ge SeZ­leb­da qa­la­qis, ci­xe­si­mag­ris aRe­bas;
g) qa­la­qis ga­mag­re­bis sis­te­ma­sa da Tav­dac­vi­Ti na­ge­bo­be­bis sim­ya­re­ze (aq SeiZ­le­ba uC­
ve­noT ro­me­li­me ci­xis geg­ma. aux­snaT, rom im drois ci­xe-­qa­la­qe­bi isea age­bu­li, rom
Se­te­va Zi­ri­Ta­dad er­Ti mxri­da­naa Se­saZ­le­be­li. xSi­rad ga­lav­ne­bi da WiS­kre­bi isea gan­
la­ge­bu­li, rom er­Ti WiS­kris aRe­bis Sem­Txve­va­Si mo­wi­naaR­mde­ge mox­vde­bo­da xa­fan­gSi.
pa­ta­ra mo­nak­veT­Si ka­ris am­Re­bi raz­mi un­da Se­mot­ri­alebuliyi da ae­Ro meo­re WiS­ka­ri.
am dros mas aq xvde­bo­da koS­ki da meo­re da me­sa­me ga­la­va­ni, sai­da­nac qa­la­qis dam­cve­
le­bi ad­vi­lad gaa­nad­gu­reb­dnen mo­wi­naaR­mde­ges);
d) ase­ve qa­la­qis dam­cve­le­bis pro­fe­sio­na­liz­mze (is­to­ria­Si xSi­rad mom­xda­ra, rom ro­me­
li­me mxedar­TmTav­ris an qa­la­qis, ci­xis gar­ni­zo­nis me­Tau­ris Sec­do­mis ga­mo da­mar­cxe­
bu­lan an ci­xe-­qa­la­qi da­ce­mu­la). aq war­mod­ge­ni­lia sce­na­ri, rac SeiZ­le­ba sru­lad ar
gan­xor­ciel­des. ara uSavs, mi­ni-­leq­ciis dros Tqven Se­giZ­liaT uf­ro Rrmad war­moud­
gi­noT sa­kiT­xi. swo­red ase­Ti kiT­xve­bis Sem­deg Se­giZ­liaT Caa­ta­roT mi­ni-­leq­cia XI-­XIII
sau­ku­neeb­Si jva­ros­nu­li laS­qro­be­bis Se­sa­xeb. aq Se­giZ­liaT ga­moi­ye­noT ima­ve sau­ku­
nee­bis me­ma­tia­nee­bis cno­be­bi sxva­das­xva brZo­le­bis Tao­ba­ze da amis gac­no­bis Sem­deg (es
wya­roe­bi gaam­rav­leT da mos­wav­leebs dau­ri­geT) da isev das­viT Se­kiT­xve­bi: CamoTvaleT
sabrZolo iaraRebi, romlebic im periodSi omis dros gamoiyeneboda. daasaxeleT is
faqtorebi, romlebic, Tqveni azriT, brZolaSi gamarjvebis misaRwevadaa aucilebeli?
am ti­pis gak­ve­Ti­li, Cve­ni az­riT, bev­rad uf­ro sain­te­re­so da mos­wav­le­TaT­vis pro­duq­
tiu­li iq­ne­ba.

66
4. gzamkvlevi
(mesame Taobis erovnuli saswavlo gegmis mixedviT)

dokumenti warmoadgens gzamkvlevs, romelic maswavleblebs, distanciur reJimSi, mos­


wavleTa miRwevebis SefasebaSi daexmareba. Sesaval nawilSi, sazogadoebis mxridan xSirad das­
muli SekiTxvebze pasuxis formatSi, Camoyalibebulia meTodikuri rekomendaciebi. danarTebis
saxiT ki SemoTavazebulia praqtikuli instrumentebi, romlebze dafuZnebiTac pedagogebi
kompleqsuri davalebebis pirobis Seqmnas da moswavleTa miRwevebis Sefasebas SeZleben.
dokuments axlavs danarTebi TiToeuli safexuris/qvesafexuris (I-IV, V-VI, VII-IX, X-XII kla­
sebis) yvela savaldebulo sagnisTvis.

meTodikuri rekomendaciebi
1) ra gansxvavebaa ganmsazRvrel da ganmaviTarebel Sefasebas Soris?
ganmsazRvrel da ganmaviTarebel Sefasebas erTmaneTisgan gansxvavebuli funqcia aqvT.
pirveli maTgani (ganmsazRvreli Sefaseba) emsaxureba moswavlis akademiuri miRwevis donis
dadgenas sagnobrivi saswavlo gegmis SedegebTan/yvelasaTvis saerTo kriteriumTan mimarTe­
biT, meore (ganmaviTarebeli Sefaseba) ki aRwers moswavlis mier ganvlil saganmanaTleblo
gzas; axasiaTebs mis Zlier da mxareebs; warmoaCens Tu risi gageba, gaazreba gauWirda da
gauad­vilda moswavles.
erovnuli saswavlo gegmis moTxovnaa, rom rogorc ganmsazRvreli, ise ganmaviTarebeli
Sefaseba kompleqsuri/kompleqsuri tipis davalebebis saSualebiT ganxorcieldes.

2) ra aris kompleqsuri davaleba?


kompleqsuri davaleba aris SemoqmedebiTi produqti (magaliTad, komiqsi, moTxroba,
videorgoli, plakati da sxva), romelsac qmnis moswavle; da romlis saSualebiTac sakuTar
codnas adasturebs sagnobriv sakiTxebTan/Sesaswavl masalasTan mimarTebiT (magaliTad,
adasturebs, Tu rogor gaigo teqstis Sinaarsi, ama Tu im bunebrivi movlenis arsi da sxva).

3) riT gansxvavdeba kompleqsuri davaleba sxva e.w. „Cveulebrivi“ davalebebisgan? ratom ari
mniSvnelovani Sefasebis kompleqsur davalebebze dafuZneba?
procedurebsa da damaxsovrebaze orientirebuli davalebebisgan (magaliTad, arCe­
viTpasuxiani testebisgan) gansxvavebiT, kompleqsuri davalebis piroba imgvaradaa
Camo­
yalibebuli, rom moswavlisgan axlad Seswavlili/gasameorebeli masalis realur
cxovrebasTan da sxva sagnobriv sakiTxebTan dakavSirebas moiTxovs (magaliTad, ar aris
sakmarisi moswavlem zogadi debulebebi Camoayalibos tolerantobasTan dakavSirebiT;
saWiroa, rom man yoveldRiur cxovrebaSi tolerantobis magaliTi/magaliTebi aRmoa­
Cinos da is Tanaklaselebis/maswavleblis winaSe kompleqsuri davalebis saSualebiT
warmoadginos da gaaanalizos).
amgvari davalebis xarisxianad Sesruleba moswavles mxolod sakiTxis Rrmad (da ara
zedapirulad) gaazrebis SemTxvevaSi SeuZlia. maSasadame, SeiZleba iTqvas, rom Sefasebis
sistemis kompleqsur davalebebze dafuZneba imis garantiaa, rom swavla-swavlebis procesi
orientirebuli iqneba xarisxian codnaze da ara masalis zedapirul daswavlaze.
67
4) rogor unda Seqmnas maswavlebelma kompleqsuri davalebis piroba?
kompleqsuri davalebis pirobis Sesaqmnelad sami arsebiTi niuansia gasaTvaliswinebeli.
kerZod, maswavlebelma:
a) unda SearCios Zalian konkretuli sagnobrivi sakiTxi (ix. cxrili 1. sakiTxi _ Tamaris saSinao
politika)/

cxrili 1.

samizne cneba _
Sedegebi _
sakiTxi _ Tamar mefis saSinao politika
kompleqsuri davalebis piroba:

b) unda gansazRvros grZelvadiani mizani, romlis daZleva/gaazrebasac moswavlis mxridan sag­


nobrivi sakiTxis Seswavla emsaxureba (anu pasuxi unda gaeces SekiTxvas _ ratom vaswavliT am sa­
kiTxis Sesaxeb moswavles?). erovnul saswavlo gegmaSi grZelvadiani miznebi safexuris Sede­ge­bi­sa
da samizne cnebebis saxiTaa Camoyalibebuli1 (ix. cxrili 2). sagnobriv gzamkvlevebSi ki sa­­ miz­
ne
cnebebsa da Sedegebs axlavs mkvidri warmodgenebi, romlebic gansazRvraven konkretul cne­bas­
Tan mimarTebiT ra ganzogadebebamde unda miviyvanoT moswavle (ix. danarTi 1. sagnebis mi­xed­viT).

cxrili 2.

samizne cneba _ „wyaro“


Sedegebi _ 1, 2, 5, 6
sakiTxi _ Tamar mefis saSinao politika

kompleqsuri davalebis piroba:

samizne cnebebi ar aris gansazRvruli saSualo safexuris sagnobriv standartebSi, sadac am etapze,
1

jer kidev 2011-2016 wlebis erovnuli saswavlo gegma moqmedebs. Tumca, samizne cnebebi miemarTeba
rogorc sabazo, ise saSualo safexurebs.
68
g) unda gansazRvros, ra iqneba is SemoqmedebiTi produqti, romlis saSualebiTac moswavle
cxovrebiseul konteqstSi codnis transfers gaakeTebs da Sesaswavl sakiTxTan mimarTebiT
sakuTar codnas warmoaCens (ix. cxrili 3).

cxrili 3.

samizne cneba _ „wyaro“


Sedegebi _ 1, 2, 5, 6
sakiTxi _ Tamar mefis saSinao politika
kompleqsuri davalebis piroba:
gaecaniT yuTlu-arslanis dasis gamosvlis Sesaxeb ucnobi avtoris cnobebs, sadac
movlenebi Tamar mefis sasargeblodaa aRwerili. warmoidgineT rom xarT Tamaris
epoqaSi mcxovrebi mematiane, romelic keTilganwyobilia mefis mowinaaRmdege yuTlu
arslanis mimarT da mxars uWers „isnis karavis“ daarsebas. SeqmeniT mokle „matiane“,
sadac yuTlu arslanis dasis gamosvlas Tamar mefis ucnobi mematianisgan gansxvavebuli
interpretaciiT warmoaCenT.

5) rogor unda SevafasoT moswavle ganmsazRvreli SefasebiT kompleqsur davalebaze dayrdnobiT?


erovnuli saswavlo gegmis ganaxlebuli moTxovnebis mixedviT moswavlis rogorc mim­
dinare, ise Semajamebeli Sefaseba kompleqsur davalebas efuZneba. Sesabamisad, davalebis
pirobis Camoyalibebis paralelurad, dRis wesrigSi dgeba imis gansazRvra, Tu rogor unda
SevafasoT moswavle mocemul davalebaze dayrdnobiT (anu, rogor vawarmooT ganmsazRvreli
da ganmaviTarebeli Sefaseba).
ganmsazRvreli SefasebisTvis mTavari atributia Sefasebis rubrika. misi saSualebiT pe­
dagogi ayalibebs sakuTar molodinebs imasTan dakavSirebiT, Tu ra moeTxoveba moswavles
konkretuli davalebis magaliTze samizne cnebebTan mimarTebiT.
Sefasebis rubrikebis Seqmna ori gansxvavebuli gziT SeiZleba:

varianti I
qvemoT aRwerili midgoma intensiurad gamoiyeneba proeqt axali skolis modelis far­
gleb­Si. am SemTxvevaSi ganmsazRvreli „Sefasebis rubrika“ kompleqsuri davalebis piroba­
Sivea CaSe­nebuli qudis qveS _ „naSromSi/naSromis prezentaciisas xazgasmiT warmoaCineT“. am
qudis qveS iwereba Sefasebis kriteriumebi (ix. cxrili 4), romlebsac maswavlebeli sakuTari
Sexe­du­le­bisamebr aniWebs wonas 10 balian sistemasTan mimarTebiT (magaliTad, gadawyvets,
rom pir­­ve­li kriteriumeisTvis 2 qulaa maqsimaluri Sefaseba, meoresTvis _ 3, mesamesTvisac
_ 3 da a.S.

69
cxrili 4.

samizne cneba _ „wyaro“


Sedegebi _ 1, 2, 5, 6
sakiTxi _ Tamar mefis saSinao politika
kompleqsuri davalebis piroba:

gaecaniT yuTlu-arslanis dasis gamosvlis Sesaxeb ucnobi avtoris cnobebs hiperlinki 1, sadac
movlenebi Tamar mefis sasargeblodaa aRwerili. warmoidgineT rom xarT Tamaris epoqaSi
mcxovrebi mematiane, romelic keTilganwyobilia mefis mowinaaRmdege yuTlu arslanis mimarT
da mxars uWers „isnis karavis“ daarsebas. SeqmeniT mokle „matiane“, sadac yuTlu arslanis dasis
gamosvlas Tamar mefis ucnobi mematianisgan gansxvavebuli interpretaciiT warmoaCenT.

Tqvens mier Seqmnil „matianeSi“ xazgasmiT warmoaCineT:


• rogorc mematianes saidan gaqvT informacia yuTlu arslanis dasis gamosvlis Sesaxeb;
• ra niuansebSi gansxvavdeba yuTlu arslanis dasis gamosvlasTan dakavSirebuli Tqvens mier
mowodebuli aRweriloba, Tqveni mowinaaRmdege Tamar mefis istorikosis inter­pre­ta­
ciebisgan; ra aris am gansxvavebebis arsebobis mizezi.

varianti II
pirveli variantisgan gansxvavebiT meore SemTxvevaSi maswavlebeli TiToeuli davalebisTvis
qmnis damoukidebel Sefasebis rubrikas (saamisod man qvemoT mocemulis (ix. cxrili 5) msgavsi,
an nebismieri sxva formis cxrili SeiZleba gamoiyenos.
aq maswavlebeli pirvel svetSi gansazRvravs sakuTar molodinebs, meore svetSi ki akon­
kretebs ra wona aqvs TiToeul kriteriums 10 balian sistemasTan mimarTebiT.

klasi
moswavlis saxeli, gvari
Tema
davalebis piroba
Sefasebis kriteriumebi qulebi komentari
1.
2.
3.

6) ganaTlebis, mecnierebis, kulturisa da sportis saministros rekomendaciiT, distaniuri


swavla-swavlebis reJimSi, gansakuTrebuli aqcenti ganmaviTarebel Sefasebaze keTdeba.
rogor unda vawarmooT ganmaviTarebeli Sefaseba kompleqsur davalebebze dayrdnobiT?
ganmaviTarebeli Sefasebis efeqturad warmoebisTvis saWiroa ori arsebiTi niuansi:
a) grZelvadiani miznobrivi orientiri;
b) davaleba, romelic avTentur (da ara zedapirul) codnas amowmebs;
pirvelis rols erovnuli saswavlo gegmis mixedviT samizne cneba asrulebs, meores funqcia
ki kompleqsur davalebas ekisreba. Tuki maswavlebeli moswavleebs wlis ganmavlobaSi erTsa
70
da imave samizne cnebaze (romelic Temidan Temamde da wlidan wlamde formas ar icvlis)
orientirebul ramdenime kompleqsur davalebas gaakeTebinebs moswavles, maSin is Semajamebeli
da ganmaviTarebeli Sefasebis gamoyenebis gziT iolad SeZlebs samiznis mimarTulebiT
moswavlis miRwevebis, misi Zlieri da susti mxareebis, misi saWiroebebis SemCnevasa da aRweras
(cxrili 5) (ix. danarTi 1. samizne cnebebi sagnebis mixedviT).

cxrili 5.

samizne cneba 1

kompleqsuri kompleqsuri kompleqsuri


davaleba 1 davaleba 2 davaleba 3

magaliTad, Tuki istoriis maswavleblebi sagnobriv sakiTxad SearCeven Semdeg sakiTxebs


_ a) daviT aRmaSenebeli da misi reformebi; b) Tamar mefe da misi saSinao politika; g) gior­
gi brwyinvale da saqarTvelos monRolTa batonobisgan gaTavisufleba da sxva), Semdeg ki
TiToeul sagnobriv sakiTxTan mimarTebiT Seqmnian erTsa da imave grZelvadian mizanze (ma­
galiTad, samizne cneba „wyaroze“) orientirebul kompleqsuri davalebis pirobas (maga­li­
Tad, a) Seiqmnas sagazeTo daviT aRmaSeneblis reformebTan dakavSirebiT; b) moyolil iqnas
Tamar mefis moRvaweobis Sesaxeb „opozicioneri mematianis“ piriT; g) momzaddes CV giorgi
brwyinvalisTvis da sxva). isini iolad SeZleben wyaroebis analizis TvalsazrisiT moswavleTa
miRwevebis aRweras)2.

proeqt „axali skolis modelis“ farglebSi ganmaviTarebeli Sefasebis sawarmoeblad


holisturi rubrika gamoiyeneba (cxrili 6). misi saSualebiT moswavlis miRwevebs samizne
cnebasTan mimarTebiT aRiwereba.

2
swavla-swavlebis procesSi kompleqsuri davalebis rolis aRwera _ gakveTilze pedagogi axal/gasa­
meorebel sakiTze gadasvlis daanonsebisTanave moswavleebs kompleqsuri davalebis pirobasac
gaacnobs, Semdeg ki 4-5 (an kidev ufro meti) gakveTilis ganmavlobaSi moswavleebs mocemuli davalebis
SesrulebaSi exmareba.
swavla-swavlebis procesSi yoveli sxva davaleba da aqtivoba (magaliTad, teqstis wakiTxva da
diskusia daviT aRmaSeneblis, Tamar mefisa da giorgi brwyinvalis Sesaxeb) orientirebulia imaze, rom
moswavles kompleqsuri davalebis SesrulebaSi gauwios daxmareba. gamomdinare aqedan, moswavlis
perspeqtividan saswavlo procesi sxva araferia Tu ar svla erTi kompleqsuri rigiT momdevno
kompleqsur davalebamde.
swavla-swavlebis procesSi kompleqsuri davaleba gamoiyeneba rogorc moswavlis codnis Semow­
mebisTvis, ise axali codnis konstruirebisTvis. misi ganxilvis procesSi maswavlebeli moswavleebs
saswavlo sakiTxTan dakavSirebuli detalebis gaazebaSi exmareba, amasTan davalebas ganmsazRvreli
da ganmaviTarebeli Sefasebis safuZvelze mozardis miRwevebis Sesafasebladac iyenebs.
71
cxrili 6.

Sefasebis rubrikis nimuSi (solo-taqsonomiis mixedviT)


sagani: istoria

sakiTxi mizani (Sedegi, samizne cneba, mkvidri warmod- kompleqsuri davalebis piroba
genebi
ra kompleqsuri davalebiT vamowmeb mos­
ra sakiTxs vaswavli? ra mizniT vaswavli? wavlis codnas?

arabTa saxalifos moswavlem unda gaacnobieros, rom: Seq­me­ni arab­Ta dap­yro­be­bis ru­ka. is­re­
Camoyalibeba da sivrce (Sedegi: 3, 9) biT dai­ta­ne arab­Ta laS­qro­bis mi­mar­
saqarTvelo • geografiuli garemo gavlenas ax­ dens Tu­le­be­bi. Se­mo­xa­ze arab­Ta sa­xa­li­fos
adamianTa sazogadoebis ganvi­Ta­­re­baze; saz­Rvre­bi. gan­sxva­ve­bu­li fe­riT dai­ta­ne
• komunikaciis sixSire didi/mcire zomis arab­Ta qar­TlSi laS­qro­be­bi. moi­Zie in­
socialur-kulturuli siv­rce­ebis Camo­ya­ for­ma­cia ka­di­siis brZo­lis Se­sa­xeb. ru­
li­bebas ganapi­ro­bebs; ka­ze aR­niS­ne ka­di­siis brZo­lis ad­gi­li.
• konkretul istoriul-geografiul ar­ cal­ke fur­cel­ze Sead­gi­ne brZo­lis geg­
ealebs garkveuli eko­nomikuri, stra­­­te­ ma da Tan daur­Te ru­kas.
giuli da kulturuli mniS­vne­lo­ba aqvT.

istoriuli movlena / procesi (Sedegi: 4, 5, 6, 8,


9)
• yvela istoriul movlenas aqvs Ta­vis mi­zezi
/ mizezebi da Sedegi / Se­de­gebi;
• istorikosebi xSirad kamaToben is­to­­ri­uli
movlenebis mizezebisa da Sede­gebis Sesaxeb;
• zogierT istoriul movlenas loka­ luri,
zogs ki globa­luri mniS­vne­loba aqvs;
• istoriuli faqtebi da movlenebi tipo­lo­
giurad SeiZle­ba dajgufdes poli­ti­kuri,
socialuri, ekonomiku­ri, kul­tu­ruli
niSniT.

solo taqsonomiis done Sefasebis kriteriumi

abstraqtuli done mos­wav­les siR­rmi­seu­lad aqvs gaaz­re­bu­


moswavles siRrmiseulad aqvs gaazrebuli sakiTxis arsi / arsobrivi li sa­kiT­xis ar­si. SeuZ­lia cod­nis gan­zo­
maxasiaTeblebi, rac mas am codnis ganzogadebisa da misi dekonte- ga­de­ba da de­kon­teq­stua­li­za­cia. SeuZ­
qstualizebis saSualebas aZlevs. lia arab­Ta dap­yro­beb­Tan da­kav­Si­re­bu­li
sa­kiT­xe­bis gan­zo­ga­de­ba da sxva is­to­
riul pro­ce­seb­Tan da­kav­Si­re­ba. ma­ga­li­
Tad, arab­Ta dap­yro­bebs, maT mi­ze­zeb­sa
da Se­de­gebs, ar­sob­ri­vi ma­xa­sia­Teb­le­bis
mi­xed­viT ada­rebs ro­mae­le­bis, mon­Ro­le­
bis dap­yro­biT po­li­ti­kas.

72
mimarTebiTi done mos­wav­le sru­lad ac­no­bie­rebs is­la­mis,
moswavles esmis sakiTxis arsi; xedavs urTierTmimarTebebs sakiTx- ro­gorc arab­Ta ga­maer­Tia­ne­be­li ideo­
Tan dakavSirebul arsebiT struqturul erTeulebs Soris. lo­giis mniS­vne­lo­bas. zus­tad aqvs war­
mod­ge­ni­li arab­Ta sa­xa­li­fos saz­Rvre­bi
da ma­Ti laS­qro­be­bis Zi­ri­Ta­di mi­mar­Tu­
le­be­bi. SeuZ­lia ru­ka­ze mo­na­xos is ad­gi­
le­bi, sa­dac ara­beb­ma ga­dam­wyve­ti brZo­
le­bi ga­mar­Tes. am­ya­rebs kav­Sirs arab­Ta
Seia­ra­Re­ba­sa da maT mier brZo­lis vel­ze
mo­po­ve­bu­li ga­mar­jve­be­bis So­ris­.SeuZ­lia
pun­qte­bis sa­xiT ga­mo­yos da ga­na­zo­ga­dos
is mi­ze­ze­bi, rom­leb­mac arab­Ta dap­yro­
be­bis war­ma­te­ba ga­na­pi­ro­bes. SeuZ­lia pa­
ra­le­le­bis gaav­los mis­Tvis nac­nob sxva
is­to­riul pro­ce­seb­Tan da im­sje­los maT
msgav­se­ba gan­sxva­ve­beb­ze.

multistruqturuli done mos­wav­les aqvs ram­de­ni­me er­Tma­neT­Tan


moswavles aqvs mxolod ramdenime, erTmaneTTan daukavSirebeli, dau­kav­Si­re­be­li war­moad­ge­na arab­Ta sa­
usistemo asociacia/warmodgena Sesaswavl sakiTxTan dakavSirebiT. xa­li­fos Se­sa­xeb. ma­ga­li­Tad, icis, rom
ara­be­bi mus­li­me­bi iy­vnen. arab­Ta Zi­ri­Ta­
di sac­xov­re­­­be­li udab­no iyo. maT odes­
Rac Zlie­ri sa­­xel­­mwi­fo Seq­mnes da me­zo­
be­li xal­xe­bi da­ip­yres.

unistruqturuli done moswavles aqvs mxolod erTi arastruq­


moswavles aqvs mxolod erTi arastruqturirebuli asociacia/war- turirebuli asociacia arabTa saxalifos
modgena Sesaswavl sakiTxTan dakavSirebiT. Sesaxeb, magaliTad icis, rom arabuli
to­mebi udabnoSi cxovrobdnen.

pre-struqturuli done moswavle ver igebs davalebis pirobas.


moswavles sakiTxTan dakavSirebiT ar aqvs relevanturi informacia ar aqvs infromacia arabTa saxalifosTan
da­kavSirebiT.

kompleqsuri davalebiT gansazRvruli produqtis Sesaqmnelad, romelic axali sakiTxebis


damuSavebasac gulisxmobs, moswavle uamrav sxvadasxva tipis aqtivobaSi erTveba (magaliTad,
konretuli proceduris asaTviseblad savarjiSos Sesruleba, kvizi, axali informaciis
gacnoba, konkretul movlenaze dakvirveba, informaciis wakiTxva-gageba, kiTxvebis das­ma,
kiTxvebze pasuxis gacema, diskusiaSi monawiloeba, sqemis ageba da sxva.). am procesis msvle­
lobisas maswavlebeli ganmaviTarebeli Sefasebis saSualebiT gamoavlens moswavleebis saWi­
roebebs, da amis gaTvaliswinebiT, miscems damakvalianebel, gezismimem ukukavSirs, daex­ ma­
reba siZneleTa gadalaxvaSi, Semaferxebeli Secdomebisa Tu xarvezebis aRmoCenasa da gamos­
worebaSi.
skolebma moswavlis miRwevebis aRsawerad, ra Tqma unda, zemoaRwerilisgan (cxrili 6.)
gan­sxvavebul saSualebebsac SeuZliaT mimarTon, Tumca, es aRweriloba aucileblad unda
Sei­cavdes imis axsnas, Tu ramdenad vlindeba moswavlis progresi samizne cnebasTan / masTan
erTad ki safexuris SedegebTan mimarTebiT.

73
7) ra gansxvaveba/mimarTebaa kompleqsur davalebasa da Semajamebel davalebas Soris?
kompleqsuri davaleba aris davalebis tipi. terminiT „Semajamebeli“ ki ganisazRvreba
statusi/funqcia, romelic swavla-swavlebis procesSi zogierT davalebas eniWeba. magaliTad,
swavla-swavlebis procesSi maswavlebelma SesaZloa sakuTar moswavleebTan 10 komleqsuri
davaleba ganaxorcielos, aqedan sams ki Semajamebeli davalebis statusi mianiWos (imis mixed­
viT, Tu ramdeni Semajamebelia savaldebulo mis saganSi erovnuli saswavlo gegmis mixedviT).
erovnuli saswavlo gegmis moTxovnebis mixedviT yvela Semajamebeli davaleba kompleqsuri
tipis unda iyos (ar SeiZleba Semajameblis statusi mieniWos mxolod procedurul da
deklaratiul codnaze orientirebul savarjiSoebs).

8) swavla-swavlebisa da Sefasebis dafuZneba kompleqsur davalebebze ratom Seuwyobs xels


erovnuli saswavlo gegmis moTxovnebis miRwevas?
erovnuli saswavlo gegma saqarTvelos skolebis pedagogebs ori tipis moTxovnebs uyenebs:
1. swavla _ swavlebis orientireba grZelvadian miznebze (safexuris Sedegebi, samizne
cnebebi);
2. swavla _ swavlebis dafuZneba konstruqtivistul saganmanaTleblo principebze3.
pirveli moTxovnis (grZelvadian mizanze orientireba) praqtikaSi realizeba xdeba samizne
cnebebis saSualebiT. saamisod sakmarisia, rom pedagogma samizne cnebebze orientirebulad
dagegmos saswavlo sakiTxebisa da Temebis swavla-swavleba.

meore SemTxvevaSi ki mTavari roli kompleqsur davalebebs eniWeba. misi saSualebiT xdeba
erovnuli saswavlo gegmis xuTive principis praqtikaSi realizeba. kerZod, komleqsuri
davalebebis saSualebiT moswavle:
1) aqtiuria da CarTulia aqtiur SemoqmedebiT procesebSi (principi 1);
2) axal codnamde midis winare codnis (davalebis forma da konteqti) saSualebiT (principi 2);
3) axal codnas ukavSirebs realur cxovrebasa da sxva sagnobriv sakiTxebs (principi 3);

swavla-swavlebsi 5 principi _ erovnul saswavlo gegmaSi konstruqtivistuli midgomebi aRiwereba


3

5 saganmanaTlebloo principis saxiT. skola da maswavleblebi valdebuli arian swavla-swavleba da


Sefaseba maTze dafuZnebiT warmarTon.
1. moswavlis Sinagani Zalebis gaaqtiureba: aqtiuri swavla _ swavla-swavlebis procesi xels unda
uwyobdes moswavlis aqtiur, SemoqmedebiT saqmianobas (kvleva, SemoqmedebiTi produqtis Seqmna da
a.S.) da ara mis pasiuri msmenelis mdgomareobaSi yofnas;
2. axali codnis konstruireba winare codnaze dayrdnobiT _ swavla-swavlebis procesSi Tanda­TanobiT
unda xdebodes moswavlis miyvana axal codnamde (da ara axali masalis erTbaSad da moumzadeblad
micema);
3. codnaTa urTierTdakavSireba da organizeba _ swavla-swavlebis procesi xels unda uwyobdes sa­
mizne cnebis garSemo urTierTdakavSirebul codnaTa agebas (da ara gafantul-danawevrebuli
informaciis miwodebas);
4. swavlis swavla _ swavla-swavlebis procesSi aqcenti unda keTdebodes ara mxolod ras swav­lobs
moswavle, aramed _ rogor swavlobs;
5. codnis sami kategoria (deklaratiuli, proceduruli, pirobiseuli) _ swavla-swavlebis procesSi
mxo­lod Teoriuli masalis damaxsovrebaze ki ar unda keTdebodes aqcenti, aramed yuradReba unda
mieqces procedurebsac da Teoriuli masalis cxovrebaSi praqtikul gamoyenebas.
74
4) maswavlebels saSualeba aqvs gansazRvros ara mxolod is, Tu ras swavlebs, aramed rogor
swavlebs moswavle (principi 5);
5) orientirebulia ara mxolod damaxsovrebasa da procedurebis gaazrebaze, aramed maT
cxovrebasTan dakavSirebaze (principi 6).

kompleqsuri davalebebi, saswavlo proceSi Sualeduri miznebis rols asruleben.

samizne cneba sagnobrivi sakiTxi _ kompleqsuri davaleba


warmoadgens aris erTeuli, ris aris SemoqmedebiTi
grZelvadian mizans, safuZvelzec ama Tu im produqti, romlis
romeli mimarTulebiT sagnis Sinaarsi iyofa. Seqmna-prezentaciiTac
codnis gaRrmavebac erovnul saswavlo moswavle sakuTar
moswavles erovnuli gegmis sagnobriv codnas adasturebs
saswavlo gegmis standartSi sakiTxebi sagnobriv sakiTxTan
moTxovnebis (Sedegebi, savaldebulo saxiT ar da im samizne
miznebi) daZlevamde aris gansazRvruli. cnebebTan mimarTebiT,
miiyvans. maswavlebels Tavad romelsac sagnobrivi
SeuZlia swavla- sakiTxi ukavSirdeba.
swavlebis procesSi
miznis (samizne cneba,
Sedegi) Sesabamisi
sakiTxis SerCeva.

75
sagnobrivi gzamkvlevebi
(instruqciebi sagnobrivi gzamkvlevebis praqtikaSi gamosayeneblad)

gzamkvlevis Sesaval nawilSi aRiniSna, rom rogorc ganmsazRvreli, ise ganmaviTarebeli


Se­­fasebis procesSi sakvanZo sityvebia _ samizne cneba, sagnobrivi sakiTxi da komleqsuri da­va­
lebi.
sagnobriv gzamkvlevebSi, cxrilis saxiT, mocemulia instruqciebi da nimuSebi, romlebic
maswavleblebs sagnobriv sakiTzebze dayrdnobiT, grZelvadiane miznebze orientirebuli
kompleqsuri davalebebis SeqmnaSi daexmareba.

gzamkvlevebi samsvetiani cxrilis formiT aris warmodgenili:

I sveti samizne cneba da cnebasTan dakavSirebuli mkvidri warmodgenebi _ samizne cneba


warmoadgens pasuxs SekiTxvaze _ ra mizniT vaswavli moswavles ama Tu im sagans? TiToeuli
sagnisTvis gamoyofilia sul ramdenime cneba, romlebsac axlavs mkvidri warmodgenebi.
es aris ganzogadebuli debulebebi, romlis gaTavisebac moswavles samizne cnebebiT
operirebis saSualebas miscems.
samizne cnebebi gamomdinareobs erovnuli saswavlo gegmis Sedegebidan. swored amitom
sagnobrivi gzamkvlevebis pirvel svetSi mocemulia indeqsebi, romlebic gansazRvraven Tu
sabazo da saSualo safexuris romel Sedegs miemarTeba samizne cneba (ix. sagnobrivi gza­
mkvle­vebis pirveli sveti).

sagnobivi gzamkvlevebis meore svetSi mocemulia sakiTxebis tipologia, romelze


muSaobac moswavles samizne cnebebis gaazrebaSi daexmareba. aq sakiTxebi tipologiuradaa
dajgufebuli samizne cnebebis mixedviT. kerZod, TiToeuli cnebisTvis gamoyofilia 2-3
tipis sakiTxi (bulitebis saxiT moyvanilia tipuri magaliTebi). am magaliTebze dayrdnobiT
maswavlebeli iolad SeZlebs sxva msgavsi sakiTxebis SerCevas, an saxelmZRvaneloSi mo­ce­
muli sakiTxebis samizne cnebebTan misadagebas.

sagnobivi gzamkvlevebis mesame svetSi _ warmodgenilia kompleqsuri davalebis nimuSebi.


nimuSebi aRwerilia imgvarad, rom maswavlebeli maTi saxiT erTi mxriv mza kompleqsur
davalebas ixilavs, meore mxriv ki miiRebs yalibs, romlis safuZvelzec, ukve sxva sakiTxTan
mimarTebiT SeZlebs msgavsi davalebis pirobis formulireba. magaliTad ix. kompleqsuri
davalebis piroba skolaSi arsebul sazogadoebriv problemebTan dakavSirebiT, romelic
sagniis „me da sazogadoeba“ samizne cnebis _ „sazogadoeba“ da masTan dakavSirebuli mkvid­
ri warmodgenebis gaazrebas emsaxureba:

76
samizne cneba sazogadoeba (Sedegi: 1, 2, 3, 10, 13, 14, 16, 17)
sakiTxi socialuri reklama / sazogadoebrivi problemebi Cems skolaSi
kompleqsuri davalebis piroba:
SeqmeniT „socialuri reklama“, romlis saSualebiTac saskolo sazogadoebis wevrebs sko­
lis­Tvis aqtualur romelime problemasTan dakavSirebiT daafiqreb.
naSromSi xazgasmiT warmoaCineT:
• romeli jgufisTvis aqtualur problemas warmoaCens socialuri reklama;
• warmoaCnes Tu ara socialuri reklama mTeli saskolo sazogadoebisTvis aqtua­lur
problemasa da sazrunavs;
• ramdenad da rogor zrunaven socialuri reklamis saSualebiT warmoCenil prob­
lemaze saskolo sazogadoebis wevrebi.

(danarTi 2. kompleqsuri davalebebis nimuSebi sagnebis mixedviT).


warmodgenili nimuSi erTi mxriv dasrulebuli kompleqsuri davalebis pirobas warmoadgens,
sadac sagnobrivi sakiTxic mkafiod Cans, moswavlis mxridan Sesaqmneli SemoqmedebiTi
produqtic da Sefasebis kriteriumebic (bulitebi qudis qveS statiebSi xazgasmiT warmoaCineT
......... ), romelic davalebas samizne cneba „sazogadoebis“ mkvidri warmodgenebisken mimarTavs.
pedagogs es davaleba mza saxiT SeuZlia gamoiyenos sakuTar moswavleebTan, Tumca,
meore mxriv, igive davaleba mas sxva kompleqsuri davalebebis Sesaqmnel yalibadac SeiZleba
gamoadges. kerZod, maswavlebels davalebis pirobaSi SeuZlia Secvalos an sagnobrivi sakiTxi,
an SemoqmedebiTi produqti, an orive erTad (sagnobrivi sakiTxic da SemoqmedebiTi produqtic)
da Seqmnas igive tipis, Tumca sruliad axali kompleqsuri davaleba, romelic isev da isev
saminze cneba „sazogadoebis“ gaazrebaze iqneba orientirebuli.

gzamkvlevi SemoTavazebuli nimuSebi, ra Tqma unda, srulad ar amowuravs kompleqsuri


davalebebis mravalferovnebas. pedagogebs, TiToeuli samizne cnebisTvis da sakiTxTa
TiToeuli tipisTvis sruliad gansxvavebuli bunebis kompleqsuri davalebebi SeuZliaT
moigonon. maT aseve SeuZliaT mocemuloba gaarTulon da erTi kompleqsuri davaleba ori,
sami, an kidev ufro meti samizne cnebis dasamuSaveblad gamoiyenon.

77
5. informacia moswavlis wignis/rveulis Sesaxeb

mos­wav­lis wig­ni Sed­ge­ba 2 Ta­vi­sa da 61 pa­rag­ra­fis­gan. Ti­Toeul Tav­Si war­mod­ge­ni­lia


daax­loe­biT im rao­de­no­bis pa­rag­ra­fe­bi, rom­le­bic re­ko­men­di­re­bu­lia VIII kla­sis is­to­riis
sas­wav­lo geg­mis mier.
sa­xel­mZRva­ne­los pa­rag­ra­febs dar­Tu­li aqvs mdi­da­ri vi­zua­lu­ri ma­sa­la (ru­ke­bi, fo­toe­
bi, na­xa­te­bi da a. S.), ro­mel­Ta ume­te­so­bas gar­kveu­li dat­vir­Tva aqvs. mos­wav­les eZ­le­va da­
va­le­be­bi, sa­dac man un­da gaa­na­li­zos ru­ke­bi Tu sxva vi­zua­lu­ri ma­sa­la. ase­ve pa­rag­ra­feb­Si
mo­ta­ni­lia pir­ve­la­di da meo­reuli wya­roe­bi. mos­wav­lem un­da wai­kiT­xos da gaa­na­li­zos isi­ni.
Ti­Toeul Tavs dar­Tu­li aqvs Se­ma­ja­me­be­li kom­pleq­su­ri sa­mu­Saoe­bi, ro­mel­Ta Ses­ru­le­ba ga­
we­ri­lia ram­de­ni­me dRe­ze. Cvens mier ga­mo­ye­ne­bu­li pi­ro­bi­Ti niS­ne­bi gan­mar­te­bu­lia mos­wav­lis
wig­nSi, ami­tom aq ma­Ti xel­meo­red gan­mar­te­ba zed­me­tad gveC­ve­ne­ba.
mos­wav­lis rveul­Si gan­Tav­se­bu­lia sxva­das­xva ti­pis da­va­le­be­bi: aq aris kon­tu­ru­li ru­
ke­bi, rom­le­bis mos­wav­leeb­ma un­da Seav­son; sxva­das­xva ti­pis tes­te­bi (mag., tes­te­bi Ria da­bo­
loe­be­biT, ro­de­sac mos­wav­lem un­da daas­ru­los fra­za); Se­sav­se­bi cxri­le­bi, sa­dac sxva­das­xva
ti­pis wya­ro­dan (ru­ka an wer­lo­bi­Ti wya­ro) mo­po­ve­bu­li in­for­ma­cia un­da ga­dai­ta­non an daaj­
gu­fon; mos­wav­lis wig­nSi­vea mo­ta­ni­li sa­qar­Tve­los fi­zi­ku­ri ru­ka, ro­me­lic daex­ma­re­ba sxva­
das­xva da­va­le­be­bis Ses­ru­le­ba­Si.

78
6. maswavleblis wignis daskvniTi nawili

Cve­ni sag­nis spe­ci­fi­ki­dan ga­mom­di­na­re, am na­wil­Si ar mo­gaw­vdiT pa­su­xebs mos­wav­lis wig­nis


kiT­xveb­sa da da­va­le­beb­ze. is­to­ria ar aris arc ma­Te­ma­ti­ka da arc fi­zi­ka, sa­dac amo­ca­ne­bis
pa­su­xe­bi si­zus­tes moiT­xovs da au­ci­leb­lad un­da iyos gan­Tav­se­bu­li mas­wav­leb­lis wig­nSi.
Cve­ni da­va­le­be­bis ume­te­so­ba saaz­rov­noa, sa­dis­ku­sioa da ne­bis­mie­ri lo­gi­ku­ri pa­su­xi SeiZ­le­
ba swo­rad iq­nas aR­qmu­li. sa­ma­gie­rod mas­wav­leb­lis wig­nis am na­wil­Si mo­gaw­vdiT in­for­ma­cias
Tqven­Tvis mniS­vne­lo­va­ni li­te­ra­tu­ris Se­sa­xeb. war­mo­gid­genT ro­gorc wig­ne­bis da sta­tie­bis
sias, ase­ve eleq­tro­nul mi­sa­mar­Tebs.

79
ganmarteba moswavlis rveulis danarTebis Sesaxeb

moswavlis rveuls Tan erTvis danarTebi, romlebic dajgufebulia mimarTulebebis mixedviT.

I nawili _ istoriul wyaroebze muSaoba _ Sedgeba 4 danarTisgan

danarTi 1. _ werilobiT istoriul wyaroze samuSao furceli, romelsac moswavleebi wyaros


analizis dros avseben. aseTi danarTi rveulSi eqvsia, saxelmZRvaneloSi mocemuli davale-
bebis raodenobis Sesabamisad, Tumca maswavlebels sxva wyaroebis analizis drosac SeuZlia
imave meTodis gamoyeneba (aseT SemTxvevaSi moswavle samuSao furcelSi dasmul kiTxvebs ze-
pirad pasuxobs an sxva rveulSi/furcelze asrulebs).

danarTi 2. _ werilobiTi istoriuli wyaroebis mimoxilva

danarTSi mocemulia informacia: ra tipis werilobiTi istoriuli wyaroebi arsebobs, ras


warmoadgens TiToeuli maTgani da ratom aris istoriis Sesaswavlad saintereso. am danarT-
Si mocemuli informaciis gacnoba moswavles SeuZlia rogorc istoriuli wyarosgan damou-
kideblad, ise konkretulad wyaroze muSaobis dros, roca danarTi 1.-is pirveli grafa unda
Seavsos da Semoxazos werilobiTi wyaros tipi. am SemTxvevaSi moswavlem unda monaxos davale-
bad micemuli wyaro da Seusabamos werilobiTi wyaroebis CamonaTvalidan erT-erTs.

danarTi 3. _ saxelmZRvaneloSi gamoyenebuli wyaroebis avtorTa sia

danarTi moswavles daexmareba wyaroebis analizis dros avtoris vinaobis dadgenaSi, misi
gamoyeneba SeiZleba sxva wyaroebTan mimarTebaSic, sadac ki dasmulia kiTxva avtorTa miker-
Zoebisa da sandoobis Sesaxeb. Tumca SedarebiT meti informacia mocemulia im avtorebze,
romelTa TxzulebebTan dakavSirebiT moswavles samuSaos furclis Sevseba uwevs.

danarTi 4. _ artefaqtis/nivTieri wyaros analizis samuSao furceli

moswavles eZleva davaleba (par. 7; par. 29), noqalaqevSi aRmoCenil Sekidul beWedTan da
daviT aRmaSeneblisa da jvarosanTa monetebTan dakavSirebiT Seavsos artefaqtis analizis
samuSao furceli. Tumca misi gamoyeneba sxva nivTier wyaroebTan (romlebsac Tqven airCevT,
internetiT moiZiebT da sxv.) dakavSirebiTac SeiZleba.

80
II nawili _ istoriul-geografiuli sivrce _ Sedgeba 3 danarTisgan

danarTi 5. _ istoriul-geografiuli regionebis konturuli ruka, romelzec datanilia is


didi regionebi, romlebic moswavles xSirad xvdeba saxelmZRvanelos teqstSi, davalebebSi,
mag., wina azia, mcire azia, SumadinareTi, Sua azia, centraluri azia.

danarTi 6. _ xmelTaSuazRvispireTis konturuli ruka, romelzec datanilia naxevarkunZule-


bi.

danarTi 7. _ istoriul-geografiuli regionebis (ZiriTadi regionebis, romelic saxelmZRva-


neloSi xvdeba) ganmartebebi. es informacia moswavles istoriul konteqstSi sivrcis aRqmas
gauadvilebs.

III nawili _ istoria ambebsa da biografiebSi

am nawilSi Tavmoyrilia biografiebi da ambebi, romlebic saswavlo masalas narativiT avsebs


da moswavles saSualebas aZlevs naTlad warmoidginos esa Tu is istoriuli procesi, gaer­
kves detalebSi, ris saSualebac saxelmZRvaneloSi yovelTvis ar aqvs;

gaecnos im adamianebis biografiebs (an monakveTebs biografiidan), romlebmac (msofliosa Tu


sakuTari qveynis) istoriaSi didi roli iTamaSes. es narativebi saswavlo masalas met inter-
essa da xaliss SesZens.

• moswavlis rveulis garda, danarTebi aris moswavlis wignSic: danarTi 1. _ qarTuli


anbani; danarTi 2. _ saqarTvelos istoriul-geografiuli mxareebis ruka; danarTi
3. _ saqarTvelos mmarTvelobis sistemis sqema moxeleTa ganmartebiTi leqsikoniT
da aziisa da evropis politikuri rukebi.

81
gamoyenebuli literatura

istoriuli literatura:
1. saqarTvelos istoriis narkvevebi. t. 2, 1973
2. saqarTvelos istoriis narkvevebi. t. 3, 1979
3. saqarTvelos istoriis narkvevebi. t. 4, 1973
4. saqarTvelos istoria oTx tomad. t. 2-3, 2012
5. e. astaxiSvili, n.axmeteli, g. narimaniSvili. qar­Tve­le­bi da ga­re sam­ya­ro. IV-X sau­ku­nee­bi. 2019
6. qarTlis cxovreba. to­mi I. 1955
7. qarTlis cxovreba. to­mi II. 1959
8. qarTlis cxovreba. to­mi IV. 1973
9. georgika. bi­zan­tie­li mwer­le­bis cno­be­bi sa­qar­Tve­los Se­sa­xeb, t. 4(1). 1941
10. georgika. bi­zan­tie­li mwer­le­bis cno­be­bi sa­qar­Tve­los Se­sa­xeb, t. 4(2). 1952
11. georgika. bi­zan­tie­li mwer­le­bis cno­be­bi sa­qar­Tve­los Se­sa­xeb, t.5. 1963
12. georgika. bi­zan­tie­li mwer­le­bis cno­be­bi sa­qar­Tve­los Se­sa­xeb, t.6. 1966
13. georgika. bi­zan­tie­li mwer­le­bis cno­be­bi sa­qar­Tve­los Se­sa­xeb, t.7. 1967
14. georgika. bi­zan­tie­li mwer­le­bis cno­be­bi sa­qar­Tve­los Se­sa­xeb, t.8. 1970
15. qarTuli diplomatiis istoria. qres­to­ma­Tia. 2004

literatura ganaTlebis sakiTxebze:


1. l. axvlediani. vi­zua­lu­ri wya­ros ana­li­zi. Mas­cav­le­be­li.­ge, 23 ian­va­ri, 2017
2. l. axvlediani. sas­wav­lo stra­te­gie­bis ga­mo­ye­ne­ba is­to­riis swav­le­ba­Si. Mas­cav­le­be­li.­ge, 11 seq­tem­be­ri, 2017
3. l. axvlediani. sas­wav­lo stra­te­gie­bis ga­mo­ye­ne­ba is­to­riis swav­le­ba­Si. (meo­re na­wi­li). Mas­cav­le­be­li.­ge, 19 mai­si,
2017
4. m. boWoriSvili, n. namiWeiSvili, n. nabuliSvili. in­te­raq­tiu­ri me­To­de­bi, 2014
5. j. diui. ro­gor vaz­rov­nebT. mas­wav­le­bel­Ta pro­fe­siu­li gan­vi­Ta­re­bis cen­tri, 2013
6. j. diui. sko­la da sa­zo­ga­doe­ba. bav­Svi da cod­nis stan­dar­ti. mas­wav­le­bel­Ta pro­fe­siu­li gan­vi­Ta­re­bis cen­tri, 2013
7. m. s. donovani, k.d. brensfordi. ro­gor vswav­lobT: is­to­ria, ma­Te­ma­ti­ka da sa­bu­ne­bis­met­yve­lo mec­nie­re­be­bi. ga­naT­
le­ba go­nie­re­bis­Tvis. sta­tie­bi ga­naT­le­bis sa­kiT­xeb­ze. mas­wav­le­bel­Ta pro­fe­siu­li gan­vi­Ta­re­bis cen­tri, 2010
8. s. lobJaniZe. ro­gor dav­geg­moT moq­ni­li da Se­moq­me­de­bi­Ti gak­ve­Ti­li? mas­wav­leb­lis wig­ni. in­te­raq­tiu­li me­
To­de­bi praq­ti­ka­Si. mas­wav­le­bel­Ta pro­fe­siu­li gan­vi­Ta­re­bis cen­tri, 2016
9. m. maisuraZe. Ta­nam­Srom­lo­bi­Ti swav­le­bis zo­gier­Ti sa­kiT­xi. Mas­cav­le­be­li.­ge, 16 ian­va­ri, 2019
10. r. j. marzano, i. s. marzano, d. j. fiqeringi. kla­sis mar­Tva. mas­wav­le­bel­Ta pro­fe­siu­li gan­vi­Ta­re­bis cen­tri, 2016
11. m. meliqiSvili. kon­struq­ti­viz­mi. mas­wav­le­bel­Ta pro­fe­siu­li gan­vi­Ta­re­bis cen­tri, 2012
12. m. meliqiSvili. Jan pia­Jes kog­ni­tu­ri gan­vi­Ta­re­bis Teo­ria. mas­wav­le­bel­Ta pro­fe­siu­li gan­vi­Ta­re­bis cen­tri, 2012
13. d. uznaZe. bav­Svis fsi­qo­lo­gia. 1947
14. d. uznaZe. gan­wyo­bis fsi­qo­lo­gia. https://lib­rar­y.i­liau­ni­.e­du.­ge/­wp-con­ten­t/up­load­s/2017/03/Uz­nad­ze-­gan­wyo­ba.pdf
15. l. fxoveliSvili. dis­ku­sia-­swav­le­bis efeq­tu­ri me­To­di. Mas­cav­le­be­li.­ge, 5 iv­ni­si, 2019
16. j. qarfizi. kog­ni­tu­ri pro­ce­se­bi kri­ti­kul az­rov­ne­ba­Si. ga­naT­le­ba go­nie­re­bis­Tvis. sta­tie­bi ga­naT­le­bis
sa­kiT­xeb­ze. mas­wav­le­bel­Ta pro­fe­siu­li gan­vi­Ta­re­bis cen­tri, 2010
17. d. CivaZe. sak­la­so oTa­xis ek­ra­ni yve­la pe­da­go­gi­saT­vis. Mas­cav­le­be­li.­ge, 4 oq­tom­be­ri, 2019
18. d. CivaZe. ro­gor dav­we­roT xu­Tab­za­cia­ni ese. Mas­cav­le­be­li.­ge, 1 mai­si, 2019
19. T. Wanturia. mra­val­mxri­vi in­te­leq­tis Teo­ria. mas­wav­le­bel­Ta pro­fe­siu­li gan­vi­Ta­re­bis cen­tri, 2012
20. T. WyoiZe. az­rov­ne­ba sa­ku­Ta­ri az­rov­ne­bis Se­sa­xeb. 11 oq­tom­be­ri, 2013. Mas­wav­le­be­li.­ge (in­ter­net­ga­ze­Ti)
21. s. janaSia... ro­gor vas­wav­loT mos­wav­leebs az­rov­ne­ba. me­To­do­lo­giu­ri sa­xel­mZRva­ne­lo. erov­nu­li sas­wav­lo
geg­me­bi­sa da Se­fa­se­bis cen­tri, 2007
22. e. hargrivsi. swav­le­ba cod­nis sa­zo­ga­doe­ba­Si: ga­naT­le­ba go­nie­re­bis­Tvis. sta­tie­bi ga­naT­le­bis sa­kiT­xeb­ze.
mas­wav­le­bel­Ta pro­fe­siu­li gan­vi­Ta­re­bis cen­tri, 2010
23. http://www.lear­ner­.or­g/re­sour­ces­/dis­cip­li­ne-­so­cial­-scien­ce.html am gver­dze is­to­riis swav­le­bis Ta­na­med­ro­ve me­To­de­biT
dain­te­re­se­bu­li mas­wav­le­be­li sain­te­re­so re­sur­sebs, mul­ti­me­dia-­ma­sa­lebs da sa­dis­ku­sio Te­mebs ixi­lavs.
24. http://www.coe.int/t/DG4/EDUCATION/HISTORYTEACHING/Projects/SharedHistories/SharedHistories_en.asp ev­ro­pis sab­
Wos proeq­ti, is­to­riis gaaz­re­ba _ ev­ro­pa saz­Rvre­bis ga­re­Se. am gver­dzec ixi­lavT sain­te­re­so re­sur­sebs,
mul­ti­me­dia-­ma­sa­lebs.

82

You might also like