Professional Documents
Culture Documents
ისტორია 8 - მასწავლებლის - www
ისტორია 8 - მასწავლებლის - www
ბესიკ ლორთქიფანიძე
არჩილ თაბუკაშვილი
8
მასწავლებლის წიგნი
istoria
VIII klasi
maswavleblis wigni
sarCevi
3. Sesavali........................................................................................................................................................ 9
danarTebi........................................................................................................................................................ 75
Sefasebis rubrikebi...................................................................................................................................... 75
gamoyenebuli literatura............................................................................................................................. 87
2
sarCevi
3. Sesavali......................................................................................................................................................... 9
Tematuri matricebi....................................................................................................................................... 12
4. gzamkvlevi .................................................................................................................................................. 67
sagnobrivi gzamkvlevebi............................................................................................................................ 76
gamoyenebuli literatura......................................................................................................................... 82
3
4
1. zogadi informacia saxelmZRvanelos Sesaxeb
specifikuri unar-Cvevebia:
• istoriuli drois gageba da epoqis gancda;
• istoriuli rukebis, vizualuri wyaroebis (plakati, foto, naxati, karikatura da a. S.)
analizis unari;
• qronoligiuri da tipologiuri diagramebis, cxrilebis Seqmnis unari;
• sakuTari qveynis kulturul memkvidreobaze pasuxismgeblobis da zrunvisTvis aucile-
beli unar-Cvevebi.
Cvens mier Seqmnili saxelmZRvanelo Tavis wvlils Seitans erovnuli saswavlo gegmis mi-
siisa da miznebiT gaTvaliswinebuli unarebisa da Rirebulebebis ganviTarebasa da Camoyal-
ibebaSi. is, gadis im Sedegebze, rasac esg-s sabazo safexuris istoriis standarti moiTxovs.
es Sedegebi dajgufebulia sam mimarTulebad:
istoriuli interpretacia da kvleva _ gulisxmobs istoriuli movlenebisa da procesebis,
aseve istoriuli pirovnebebis mravalmxrivad Sefasebas; istoriuli Sinaarsis teqstebis
wakiTxva-gaazrebasa da gaanalizebas.
istoriuli epoqis aRqma/analizi _ gulisxmobs sxvadasxva istoriuli epoqebis arsebiTi
maxasiaTeblebis gamokveTas, TanamedroveobasTan paralelebis gavlebas.
Rirebulebebi da damokidebulebebi _ gulisxmobs istoriis swavla-swavlebis procesis
Rirebulebebis (patriotizmi, saxelmwifoebrivi azrovneba da kulturuli mraval-
ferovneba) ganviTarebaze orientirebulad warmarTvas.
saxelmZRvanelos paragrafebi isea agebuli, rom gakveTili interaqtiulad Catardes. is
mravalferovan meTodikur orientirebs iTvaliswinebs. cnobilia, rom istoriis swavla-swav
leba Semdegi principebis dacviT unda warimarTos _ swavla-swavleba xels unda uwyobdes:
moswavleTa motivirebasa da Sinagani Zalebis gaaqtiurebas, winare codnaze dafuZnebiT cod
nis etapobrivad konstruirebas, codnaTa urTierTdakavSirebas da organizebas, swavlis stra
tegiebis dauflebas (swavlis swavlas); swavla-swavleba codnis samive kategorias unda moi
cavdes: deklaratiuls, procedurulsa da pirobiseuls. rogorc zemoT aRvniSneT, saswavlo
Temis asagebad umTavresi orientirebi standartis Sedegebia. isini standartSi savaldebulo
saxiTaa gansazRvruli. cnebebsa da Sedegebze dayrdnobiT mkvidri warmodgenebi, sakvanZo
kiTxvebi da Sefasebis indikatorebi mocemulia. saswavlo Temis swavla-swavlebis, gagebis,
ga
azrebis, ganmtkicebisa da Sejamebis mizniT sagnobrivi sakiTxebi, resursebi, davalebebis
tipebi/nimuSebi gansazRvrulia. TiToeuli Temis paragrafebi isea agebuli, rom sakvanZo Se
kiTxvebs upasuxos:
6
a) saidan viciT, rom warsulSi yvelaferi marTlac ise xdeboda, rogorc amas istorikose-
bi gadmogvcemen?
b) rogor unda gavarkvioT, ra moxda sinamdvileSi, rodesac sxvadasxva wyaro erTmaneTis-
gan gansxvavebul informacias gvawvdis? romeli istoriuli wyaro imsaxurebs ndobas?
g) ratom icvleba yvelaferi (yofa-cxovreba, teqnologiebi, tradiciebi, Rirebuleba/
damokidebulebebi) Cven garSemo?
d) ratom aris cvalebadoba istoriis ganuyofeli nawili? ratom gansxvavdeba istoriuli
epoqebi erTmaneTisgan? e) ratom unda gaviTvaliswino faqtebis, movlenebisa da pro-
cesebis Sefasebisas istoriuli garemo (konteqsti), romelsac isini ukavSirdeba?
v) rogor cxovrobdnen adamianebi saqarTveloSi sxvadasxva istoriul epoqaSi (rogori iyo
maTi yofa, yoveldRiuri cxovreba, msoflmxedveloba)?
z) ratom unda vswavlobde sakuTari qveynisa da msoflios istorias?
T) rogor viswavlo istoria?
aseve mniSvnelovania, rom yovel Temas Tan axlavs Semajamebeli kompleqsuri davalebebi,
radgan mxolod kompleqsuri davalebebis saSualebiT SeiZleba gamovlindes, ramdenad daeuf-
la moswavle Temis farglebSi asaTvisebel codna-unarTa erTobliobas da ramdenad axerxebs
maT funqciurad gamoyenebas. yvelafer zemoT TqmulTan erTad unda aRvniSnoT, rom maswvleb-
lis wignSi swavlebis sxvadasxva meTodebi da strategiebi SeZlebisdagvarad ganmartebulia;
dagegmili mimdinare da Semajamebeli gakveTilebi mocemulia. am gakveTilis gegmebs mxolod
rekomendaciis saxe aqvT da maswavlebeli sakuTar arCevanSi Tavisufalia. Cveni saxelmZR-
vanelos, aseve moswavlis da maswavleblis wignebis ZiriTad konceftualur mimarTulebad
swored is migvaCnia, rom nebismier maswavlebels saSualebas miscems swavlebis dros Caataros
interaqtiuli gakveTili da imavdroulad meTodikis SerCevisas Tavisufali iyos arCevanSi.
7
2. maswavleblis wignis Sinaarsi
3. Sesavali
3.1. saxelmZRvanelos swavlebis miznebi
3.2. maswavleblis wignis mimoxilva da misi gamoyenebis wesi
3.3. moswavleze orientirebuli midgomebis specifika sagnis swavlebis procesSi
3.4. meTodikuri orientirebi
3.5. moswavleze orientirebuli swavlebis ZiriTadi strategiebi
3.6. rekomendaciebi saswavlo-saganmanaTleblo resursebis Sesaxeb swavlebis miznis miRwevis
efeqtianobisaTvis
3.7. moswavlis Sefasebis principebi
3.8. aqtivobebis, RonisZiebebis, proeqtebis, cdebis, praqtikuli samuSaoebis CatarebasTan
dakavSirebuli zogadi rekomendaciebi
4. gzamkvlevi
5. informacia moswavlis wignis/rveulis Sesaxeb
6. maswavleblis wignis daskvniTi nawili.
literaturis sia, internet misamarTebi
8
3. Sesavali
am miznebze muSaobiT istoria Tavis wvlils Seitans erovnuli saswavlo gegmis misiisa
da miznebiT gaTvaliswinebuli unarebisa da Rirebulebebis ganviTarebasa da CamoyalibebaSi.
sabazo safexuris standartis mixedviT, sabazo safexuris bolos moswavleebma unda miaR-
wion Semdeg Sedegebs:
9
mimarTuleba: istoriuli epoqis aRqma/analizi
ist. sab. 7. istoriuli epoqis maxasiaTeblebis (socialur-kulturuli ganviTareba, religia
da msoflmxedveloba, saxelmwifoebrivi ganviTareba da politika) gamoyofa,
epoqis unikalurobis Cveneba;
ist. sab. 8. istoriuli movlenebis da procesebis danaxva/Sefaseba konkretul epoqaSi mcx-
ovrebi adamianebis TvaliT;
ist. sab. 10. qveynis warsulis, awmyosa da momavlis erTian konteqstSi gaazreba;
10
es indikatorebi gamogadgebaT Sefasebis rubrikebis Seqmnis dros; Tumca amaze qvemoT
ufro dawvrilebiT mogaxsenebT.
standartis Tanaxmad VIII klasSi yoveli Tavis bolos moswavleebma Sedegebis garda unda
gaiTavison Semdegi mkvidri warmodgenebi:
mkvidri warmodgenebi
11
Tematuri matricebi
12
2-3 arabTa saxalifos Camoyalibeba da saqarTve- 2. arabTa saxalifos Camoyalibeba da saqarTvelo
lo 1. ratom iTvleba, rom naxevarkunZulze cxovre
saqarTvelo arabTa batonobis bolos. samefo- bisTvis xelsayreli pirobebi yvelgan ar iyo?
samTavroebis Camoyalibeba 2. rogor gansazRvravs geografiuli garemo
• islami monoTeisturi religiaa; ama Tu im xalxis yofa-cxovrebis wess, mis
• VII saukunis dasawyisisTvis arabeTis ganviTarebas?
naxevarkunZuli mravalricxovani arabuli 3. ratom miiRo qarTlis erismTavarma es gadawyve
tomebiT iyo dasaxlebuli; tileba?
• beduinebi ZiriTadad mesaqonleebi iyvnen; 4. rogor fiqrob, ra Sedegebi mohyveboda eris
• momTabare arabebi jer kidev gvarebad da mTavris mier arabebTan brZolis gamarTvas,
tomebad cxovrobdnen. sisxliT naTesaoba aicilebda Tu ara safrTxes Tavidan?
iyo erTaderTi ram, rac aerTianebda 5. ratom iwereboda saxelmwifo dokumentebi saxa
adamianebs da aiZulebda maT, daecvaT, lifos dasavleT provinciebSi berZnul enaze,
daxmareba da mfarveloba gaewiaT xolo aRmosavleTis provinciebSi _ sparsulad?
erTmaneTisaTvis; 6. rogor fiqrob, wyaro a)-s avtori mikerZoebu
• islamma arabuli tomebis konsolidaciaSi lia Tu ara? pasuxi daasabuTe. Seni azriT,
umniSvnelovanesi roli iTamaSa; rogor aRwerda imave ambavs arabi mematiane?
• islami muhamedis qadagebis Sedegad 7. ratom ilaSqres arabebma qarTlsa da egrisSi?
warmoiqmna; arabTa saxalifosTan
saqarTvelos mWidro urTierToba hqonda; 3. saqarTvelo arabTa batonobis bolos. samefo-
• muhamedis meqidan medinaSi gaqceva _ `hij samTavroebis Camoyalibeba
ra“ _ muslimuri welTaRricxvis dasawyisi 1. ratom ver moaxerxa Tbiliselma amiram Tavisi
TariRiad iqca; samflobelos SenarCuneba?
• arabebma saxelmwifos Seqmnis Semdeg 2. rogor fiqrob, ra iyo imis mizezi, rom
islamis gavrcelebis mizniT dapyrobiTi TbilisSi aseTi tolerantuli sazogadoeba
omebi daiwyes; Seiqmna? SesaZlebelia, rom am sazogadoebis
• islamis miReba pirs saSualebas aZlevda, wevrebs saerTo interesebi hqonodaT?
yvela muslimisaTvis saerTo uflebebiT 3. ratom ewoda kolxeTis samefos Semdeg
esargebla; dasavleT saqarTvelos teritoriaze Seqmnil
• arabTa saxalifo msoflios istoriaSi erT- samefos egris-lazika da romeli tomebi
erTi didi saxelmwifo iyo; gaerTiandnen am samefos SemadgenlobaSi?
• qarTul-arabulma `urTierTobebma~ gavlena 4. ratom ewoda VIII s-is bolos dasavleT saqarTve
qarTuli enis ganviTarebazec iqonia; los teritoriaze Seqmnil samefos afxazeTi?
• arabebis saxelTan mniSvnelovani 5. ratom iyo dainteresebuli bizantia tao-
samecniero da kulturuli miRwevebia klarjeTis samTavros SeqmniT?
dakavSirebuli;
13
4. rogor cxovrobdnen adamianebi Sua 4. rogor cxovrobdnen adamianebi Sua saukuneebSi?
saukuneebSi? rogori iyo Sua saukuneebis rogori iyo Sua saukuneebis sazogadoeba
sazogadoeba 1. ratom uwodeben Sua saukuneebis sazogadoebas
• Sua saukuneebisTvis damaxasiaTebelia feodalurs?
feodalizmi (`samwevrovani sazogadoeba~ 2. ratom iyo rainduli turniri mTavari sanaxaoba
evropaSi, patronymoba saqarTveloSi); Sua saukuneebis evropaSi?
• Sua saukuneebi jvarosnuli laSqrobebisa 3. ratom iyo glexi valdebuli feodalis winaSe?
da didi aziuri imperiebis (Turq- 4. rogor fiqrob, iyo Tu ara imis aucilebloba,
selCukebi, monRolebi) epoqaa; rom mamulSi mcxovreblebs rame mamuls gareT
• Sua saukuneebi raindebis, cixesimagreebisa eyidaT?
da cixe-qalaqebis epoqaa; 5. rogor xdeboda sasamarTlo saqmeebis ganxilva
• Sua saukuneebSi „abreSumis gza“ evropasa strasburgis II samoqalaqo samarTlis mixedviT?
da azias erTmaneTTan akavSirebda. igi 6. ratom Seicvala qalaqis marTva II samoqalaqo
saqarTvelozec gadioda; samarTlis miRebis Semdeg?
• saqarTveloSi yvelaze msxvili feodalebi 7. rogor Seicvala qalaqebis ganviTarebasTan erTad
mefe-mTavrebi iyvnen; saqarTveloSi maT Sua saukuneebis sazogadoebis Semadgenloba?
Semdeg erisTavebi da aznaurebi idgnen; 8. ratom erTiandebodnen xelosnebi amqrebSi?
• `qarTlis cxovreba~ Sua saukuneebis saqar 9. rogor da ratom zrunavdnen saxelosnoebi
Tvelos istoriis umTavresi wyaroa; sakuTari produqciis xarisxze?
• rainduli Rirsebis kodeqsi savaldebulo 10. ratom ecema Segirdis swavlis safasuri
iyo yvela im keTilSobili warmomavlobis swavlebis gaxangrZlivebasTan erTad?
pirisaTvis, vinc sakuTar Tavs rainds 11. rogor fiqrob, ixdidnen Tu ara vaWrebi
uwodebda; sakuTar qalaqSi gadasaxadebs? pasuxi daasabuTe.
• xelosnoba da vaWroba qalaqSi mcxovrebi 12. rogor fiqrob, moqalaqisTvis ra aris
adamianebis ZiriTadi saqmianoba iyo. umjobesi: saqonlis SeZena erTi wyarodan
SeeZlos Tu ramdenimedan? pasuxi daasabuTe.
13. rogor aisaxeboda savaWro gzis mimarTulebis
cvlileba masze mdebare qalaqebze?
14. ratom aqvs piramidis forma Sua saukuneebis
sazogadoebas?
5. saqarTvelos gaerTianeba. saqarTvelo da bi- 5. saqarTvelos gaerTianeba. saqarTvelo da bizantia
zantia 1. rogor fiqrob, ra SeiZleba iyos wyaroebis Se
• X saukuneSi qarTlisTvis wamowyebuli darebis Semdeg istorikosebis diskusiis sagani?
brZola ganpirobebuli iyo misi 2. ratom upirispirdebodnen tao-klarjeTis
strategiuli mdebareobiT; msxvili feodalebi erTmaneTs?
• saqarTvelos gaerTianebis process 3. ratom atareben bagrationebi bizantiur titulebs?
safuZveli bagrat III-m Cauyara; 4. ratom ewinaaRmdegebodnen qavTar tbeli da misi
• Sua saukuneebSi saqarTvelo `bizantiur momxreebi Sida qarTlSi bagratis damkvidrebas?
TanamegobrobaSi~ Sedioda. 5. rogor fiqrob, ratom airCia bagratma
klarjeTis SemosaerTeblad amgvari gza?
6. ratom garbodnen tao-klarjeTidan mTavris
oponentebi, xolo Sida dapirispirebaSi
damarcxebulebi _ bizantiaSi?
7. ratom iyo mniSvnelovani ganZis saamiroSi
warmatebuli laSqroba?
8. rogor fiqrob, moaxdenda Tu ara kaxeT-
hereTis mosaxleobaze rame zegavlenas bagratis
galaSqreba ganZis saamiroze?
9. rogor fiqrob, ra TvisebebiT unda yofiliyo
dajildoebuli mefe an rogori saSinao
politika unda ewarmoebina mas, rom saqarTvelos
gaerTianebis saqmeSi warmatebisTvis mieRwia?
10. ratom iyo didi feodalebisTvis mefis
Zalauflebis gazrda miuRebeli?
11. ratom uWerda bizantia mxars liparits da iyo
Tu ara es imperiuli politika?
14
6. XI saukune _ saqarTvelo Turq-selCukebsa da 6. XI saukune _ saqarTvelo Turq-selCukebsa da
jvarosnebs Soris jvarosnebs Soris
• manaskertis brZolas didi mniSvneloba 1. ratom sWirdeboda aRmosavlur kavalerias
hqonda saqarTvelosTvisac; manevrirebisTvis didi sivrce?
• XI saukuneSi eklesia da saxelmwifo 2. ratom mimarTavdnen Turq-selCukebi brZolis
ZalauflebisTvis brZolaSi erTmaneTs dros partizanuli brZolis meTods da
daupirispirdnen; sabolood ras moutanda is mowinaaRmdeges?
• XI saukuneSi `wminda miwisTvis~ dawyebuli 3. ratom hqonda manaskertis brZolas didi
omi papebis inciativiT organizebuli mniSvneloba saqarTvelosTvisac?
laSqrobebi iyo; 4. rogor Seicvleboda bizantia-saqarTvelos ur
• daviT IV-m SeZlo I jvarosnul laSqrobaSi TierTobebi Turq-selCukebis gamoCenis Semdeg?
jvarosanTa gamarjveba Tavis sasargeblod 5. rogor Seicvala saqarTvelos politikuri
gamoeyenebina; statusi 1083 wels?
• Sua saukuneebis saqarTveloSi didebulebi 6. rogor fiqrob, ramdenad misaRebi iyo
mefeebs gamudmebiT upirispirdebodnen; hainrixisTvis papis gadawyvetileba?
• daviT IV-is mier gatarebul reformebs 7. rogor fiqrob, bizantiis imperatorisa da
udidesi mniSvneloba hqonda qveynis qristian piligrimTa Txovna I jvarosnuli
politikuri gaZlierebis saqmeSi; laSqrobis sababi iyo Tu mizezi? pasuxi
• didgoris brZolis Sedegma gadamwyveti daasabuTe.
roli iTamaSa saqarTvelos saboloo 8. rogor fiqrob, ratom Caeria mefe eklesiis
gaerTianebisa da regionuli TvalsazrisiT saqmeebSi?
saqarTvelos angariSgasawev Zalad qcevis 9. ratom Camoasaxla daviTma yivCayebi?
saqmeSiI 10. ratom iyo gansxvavebuli daviTis politika
anisisa da Tbilisis mimarT?
11. rogor afasebdnen daviT aRmaSenebels misi
Tanamedroveni?
7. brZola ZalauflebisTvis. Tamaris epoqa 7. brZola ZalauflebisTvis. Tamaris epoqa
• XI saukune politikuri da kulturuli 1. ratom sWirdeba daviTs giorgis fici, rom dem-
TvalsazrisiT saqarTvelos Zlierebis xa- nas srulwlovanebisas taxti dauTmos?
naa; 2. rogor fiqrob, wyaroebidan mopovebuli infor-
• wodebriv-warmomadgenlobiT organoebSi macia gamoiwvevs Tu ara istorikosebSi disku-
Sua saukuneebis sazogadoebis mxolod Tav- sias?
isufali fenebi iyvnen CarTulebi; 3. ratom moiTxova aristokratiam yubasarisa da
• mas Semdeg, rac espanelebma arabebis wi- afridonisTvis Tanamdebobebisa da mamulebis
naaRmdeg brZola da sakuTari miwebis ga- CamorTmeva?
Tavisufleba daiwyes (rekonkista), pirenes 4. ratom wers mematiane yuTlu-arslanis moTx-
naxevarkunZulze gaTavisuflebul miwebze ovnaze, rom is `ucxod mosagonebeli~ iyo?
wodebriv-warmomadgenlobiTi monarqiebi 5. rogor ikribeboda samefo sabWo?
Camoyalibda; 6. ratom da rogor SeiZleboda Secvliliyo
• `Tavisuflebis didi qartiis~ miReba evro- sabWos wevri?
pis da ara marto evropis istoriisTvis um- 7. ratom iTvleba `Tavisuflebis didi qartia~ ev-
niSvnelovanesi movlena iyo; ropis da ara marto evropis istoriisTvis umniS-
vnelovanesad?
8. ratom moiwvia filipe IV-m generaluri Statebi?
9. ratom cdilobs qarTveli istorikosi Tamaris
qmedebis gamarTlebas?
15
8. saqarTvelo da monRolebi 8. saqarTvelo da monRolebi
• Cingiz yaenis gamoCenamde monRoluri 1. ratom moiSora mefem dedis erTguli vezirebi?
tomebi centraluri aziis stepebSi 2. rogor Seicvala istoriografiaSi laSa-giorgis
binadrobdnen. sxva momTabare tomebis Sefaseba?
msgavsad, isinic Tavs monadireobiT, 3. ratom apirebda laSa-giorgi jvarosnul
mesaqonleobiTa da yaCaRobiT irCendnen. laSqrobaSi monawileobas?
xSiri iyo dapirispirebebi maT Soris; 4. rogor fiqrob, ramdenad sandoa qarTveli
mematianis cnoba msxverplis raodenobis Sesaxeb?
Seni mosazreba daasabuTe.
5. rogor imoqmedebda monRolTa mier dawesebuli
gadasaxadebi saqarTvelos ekonomikaze da
ZiriTadad romel socialur fenas daawveboda es
gadasaxadebi?
6. rogor ganviTardeboda movlenebi, Tu demetre
darbazis gadawyvetilebas miiRebda da mTiuleTs
Seafarebda Tavs?
7. ratom gadawyvita demetrem yaenis karze
gamocxadeba?
16
5. saqarTvelos gaerTianeba. saqarTvelo da bizantia
Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia _ (ist. sab. 1. ist. sab. 2. ist. sab. 5.)
sivrce _ (ist. sab. 3. ist. sab. 9.)
Zalaufleba _ (ist. sab. 7. ist. sab. 10. ist. sab. 12.)
dro _ (ist. sab. 3. ist. sab. 7.)
sazogadoeba _ (ist. sab. 7. ist. sab. 10. ist. sab. 12.)
6. XI saukune _ saqarTvelo Turq-selCukebsa da jvarosnebs Soris
Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia _ (ist. sab. 1; ist. sab. 2; ist. sab. 5; ist. sab. 6.)
sivrce _ (ist. sab. 3; ist. sab. 9.)
Zalaufleba _ (ist. sab. 7; ist. sab. 8; ist. sab. 10)
dro _ (ist. sab. 3; ist. sab. 7; ist. sab. 8.)
sazogadoeba _ (ist. sab. 7; ist. sab. 8; ist. sab. 10. ist. sab. 11.)
7. brZola ZalauflebisTvis. Tamaris epoqaSi
Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia _ (ist. sab. 1. ist. sab. 2. ist. sab. 5. ist. sab. 6.)
istoriuli movlena/procesi _ (ist. sab. 4. ist. sab. 5. ist. sab. 6. ist. sab. 8. ist. sab. 9.)
Zalaufleba _ (ist. sab. 7. ist. sab. 8. ist. sab. 10. ist. sab. 12.)
dro _ (ist. sab. 3. ist. sab. 7. ist. sab. 8.)
sazogadoeba _ (ist. sab. 7. ist. sab. 8. ist. sab. 10. ist. sab. 12.)
8. saqarTvelo da monRolebi.
Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
wyaro/interpretacia _ (ist. sab. 1. ist. sab. 2. ist. sab. 5. ist. sab. 6.)
istoriuli movlena/procesi _ (ist. sab. 4. ist. sab. 5. ist. sab. 6. ist. sab. 8. ist. sab. 9.)
Zalaufleba _ (ist. sab. 7. ist. sab. 8. ist. sab. 10.) dro _ (ist. sab. 3. ist. sab. 9.)
sazogadoeba _ (ist. sab. 7. ist. sab. 8. ist. sab. 10.)
17
Tema I. adreuli da ganviTarebuli Sua saukuneebi
18
samizne cnebebi da maTTan qristianul samyaroSi mimdinare procesebi sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
dakavSirebuli mkvidri sakiTxi da qvecnebebi
warmodgenebi
sivrce:
romis imperia; 1. rogor fiqrob, frankebs
dasavleT romis imperia; moewonebodaT mefis gaqristianeba?
frankebis samefo; pasuxi daasabuTe.
pirenes naxevarkunZuli; 2. ratom mimarTes frankebma kiTxviT
burgundiis samefo; romis paps?
langobardia; 3. rogor fiqrob, karlosis
bizantia; imperatorad kurTxeviT romis papma
egrisi; upiratesobis gamoxatva scada, Tu
qarTli; es samadlobeli Jesti iyo? pasuxi
sasanianTa sparseTi; daasabuTe.
xazarTa saxakano; 4. rogor fiqrob, karlosis kapitulari
vandalTa saxelmwifo;
saxelmwifo xelisuflebis
ostgoTebis samefo;
vestgoTebis samefo; ganmtkicebas emsaxureboda Tu
galia; qristianobis gavrcelebas? pasuxi
saqsonia. daasabuTe.
Zalaufleba: 5. rogor fiqrob, ra Seicvala romis
romis papi; imperiis mcxovrebTa cxovrebaSi mas
mefe/imperatori/ maJordomi; Semdeg, rac qristianoba saxelmwifo
karolingebis dinastia; religiad gamocxadda?
xakani. 6. ratom Caeria imperatori
istoriuli movlena/procesi: sarwmunoebrivi davis saqmeSi?
dasavleT romis imperiis dacema; 7. ratom iyo mniSvnelovani samoqalaqo
frankTa samefos Camoyalibeba da gaqris- kodeqsis gavrceleba evropaSi?
tianeba; 8. rogor fiqrob, SeiZleba Tu ara
qarTlis eklesiis mier avtokefalis miReba; vendoT mose kalakantvacis `albanTa
frankTa samefos imperiad gadaqceva; qveynis istorias~, rogorc istoriul
`xalxTa didi gadasaxleba~; wyaros?
bizantia _ sasanianTa sparseTis dapirispireba;
iustinianes mier kanonTa krebulis Sedgena;
herakle keisris laSqroba sparseTSi.
sazogadoeba:
romauli sazogadoeba;
qristianuli sazogadoeba;
frankebi;
galebi;
burgundebi;
`barbarosi”.
wyaro/interpretacia:
karlos didis kapitulari `saqsoniis
olqebis Sesaxeb~;
mose kalakantvaci, `alvanTa qveynis istoria~;
franki mematiane, ainhardi.
dro:
Sua saukuneebi, V-VII ss.
sivrce (Sedegi: 3, 9) etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): kompleqsuri davalebebi:
• geografiuli garemo warmoidgine, rom
gavlenas axdens 1. (par. 1: `ra aerTianebda romaul samyaros dasavleT romis imperiis dacemis Semdeg? qarTlis samefo karze
adamianTa sazogadoebis frankebis samefo~, moswavlis wigni, gv.8.) Seavse cxrili (moswavlis rveuli, dav. msaxurob, xSirad elCis
ganviTarebaze; 1): Camowere dasavleT romis teritoriaze Seqmnili axali saxelmwifoebi, gverdiT misiasac asruleb da
• komunikaciis sixSi miuwere, dRes romeli saxelmwifoebi mdebareobs am adgilas. sxvadasxva qveyanaSi giwevs
re didi/mcire 2. (par. 1: moswavlis wigni, gv.11.) mokled Camoayalibe werilobiT (araumetes aTi mogzauroba. amJamad, mefem
zomis socialur- winadadebisa), ra politikuri da kulturuli procesebi ganviTarda yofili qristianul qveynebSi
kulturuli sivrceebis dasavleT romis imperiis sivrceSi? gamgzavreba da Canawerebis
Camoyalibebas 3. (par. 1: moswavlis wigni, gv.11.) Seqmeni komiqsebi, romlebic, savaraudod, frankebisa gakeTeba dagavala. viziti
ganapirobebs; da adgilobrivi mosaxleobis _ galebis _ urTierTdamokidebulebas gadmoscems. dagegmili gaqvs bizantiis
• konkretul istoriul- 4. (par. 2: `frankebis saxelmwifos gaZliereba. ratom akurTxa romis papma franki mefe saimperatoro karze,
geografiul arealebs da imperatori? frankebis samefo~, moswavlis wigni, gv.13.) daakvirdi miniaturis romis papTan da frankebis
garkveuli ekonomikuri, centralur figurebs. rogor fiqrob, ra scenaa asaxuli? mefesTan. unda moamzado
strategiuli 5. (par. 2: moswavlis wigni, gv.14.) venis diagramis saSualebiT erTmaneTs Seadare, erTi kiTxvebi interviusTvis:
da kulturuli mxriv, pipin moklesa da romis papis, xolo meore mxriv, karlos didisa da romis • rodis an ratom miiRes im
mniSvneloba aqvT. papis urTierToba. gamoyavi am urTierTobebis msgavseba-gansxvavebani. qveyanaSi qristianoba?
6. (par. 2: moswavlis wigni, gv.15.) sur. 2-is mixedviT: a) aRwere frankTa Cacmuloba; b) • xom ar iyo es nabiji
SesaZlebelia frankTa Cacmulobis mixedviT maTi sazogadoebrivi mdgomareobis / ganpirobebuli
Zalaufleba (Sedegi: statusis dadgena? pasuxi daasabuTe politikuri viTarebiT?
7,8,10,11,12) 7. (par. 3: `ra aerTianebda romaul samyaros dasavleT romis imperiis dacemis Semdeg? • ra mniSvneloba aqvs
• ZalauflebisTvis bizantia, egrisi, qarTli~, moswavlis wigni, gv.18.) gamarTeT saklaso diskusia norC qristianobas maTi
brZola istoriis mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxvebis mixedviT: qveynisTvis?
ganuyofeli nawilia; • gaixsene berZnuli warmarTuli samyaros dResaswaulebi. Seni azriT, es xelovnebaa • romis papis SemTxvevaSi:
• ZalauflebisTvis Tu religia? saidan modis papis
brZola mimdinareobs • orive, warmarTuli berZnuli civilizacia _ Teatri, mxatvroba, qandakeba instituti?
rogorc pirovnebebs, xelovnebis gziT gadmoscemda RmerTebis cxovrebas. mimdinare vizitis dros
ise sazogadoebriv • berZnuli RmerTebis cxovreba Zalian hgavda adamianTa cxovrebas. aba gaixsene, estumre eklesiebsac. aRwere
jgufebs Soris. RmerTebi qorwindebodnen, ibrZodnen da ityuebodnen kidec. an Caixate erT-erTi maTgani.
brZolisas isini iyeneben • qristianobaSi ki yvelaferi sxvanairadaa. qristianebisTvis saerTo kanonebi da Seni mogzaurobis marSruti
qveyanaSi arsebul wesebia. daitane konturul rukaze
sazogadoebriv-poli • Sen ginda Tqva, rom sxvadasxva qveyanaSi qristianuli sarwmunoebis kulturis (moswavlis rveuli, dav. 3).
tikur struqturebs; niSnebi erTnairi iqneboda?
• Zalauflebis mopovebisa 8. (par. 3: moswavlis wigni, gv.19.) Seasrule davaleba konturul rukaze (moswavlis
da SenarCunebisTvis rveuli, dav. 2).
aucilebeli 9. (par. 3: moswavlis wigni, gv.19.) gamarTeT saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi
saSualebebia resursebis gaCenili SekiTxvebis mixedviT:
(finansebi, adamianuri • rogor fiqrob, upirispirdebodnen Tu ara erTmaneTs qristianebi? Tu ki, ratom?
resursebi) floba, • gana qristianoba erTi religia ar iyo? mis mimdevrebs xom yvelas qriste swamda?
simboloebi, ideologia; • raze SeiZleba edavaT da ver SeTanxmebuliyvnen? SeiZleba amas politikuri
• zog sazogadoebaSi mniSvneloba hqonoda?
Zalauflebas erTpirov • da vis unda gadaewyvita, dapirispirebul mxareebs Soris vin iyo
nulad floben, zogan marTali? vfiqrob, sadavo sakiTxebis gadasaWrelad eklesiis warmomadgenlebi unda
ki igi danawilebulia Sekrebiliyvnen.
adamianebs/sazogadoeb • albaT, egeT Sekrebas ewodeboda kidec msoflio saeklesio kreba?
riv jgufebs Soris.
19
20
istoriuli movlena / pro- 10. (par. 4: `bizantiis gaZliereba. iustiniane I da herakle keisari. rogor aRmoCnda
cesi (Sedegi: 4, 5, 6, 8, 9) qarTli kvlav bizantiis gavlenis sferoSi? bizantia, egrisi, qarTli~, moswavlis
• yvela istoriul wigni, gv.22.) klasSi gaiTamaSeT bizantieli da franki episkoposebis Sexvedris
movlenas aqvs Tavis scena, romlis drosac isini sakuTari eklesiis mdgomareobasa da samefo
mizezi / mizezebi da xelisuflebisadmi damokidebulebaze esaubrebian erTmaneTs.
Sedegi / Sedegebi;
• istorikosebi xSirad
kamaToben istoriuli
movlenebis mizezebisa
da Sedegebis Sesaxeb;
• zogierT istoriul
movlenas lokaluri,
zogs ki globaluri
mniSvneloba aqvs;
• istoriuli faqtebi
da movlenebi
tipologiurad SeiZleba
dajgufdes politikuri,
socialuri,
ekonomikuri,
kulturuli niSniT.
dro (Sedegi: 3, 7, 8)
•istoria droSi mimdinare
cvalebadobis Semswav-
leli dargia;
•kacobriobis mier gan-
vlili gza sxvadasxva
istoriul epoqad da
periodad iyofa;
•sxvadasxva xalxs drois
aRricxvis gansxvavebuli
sistemebi hqonda.
samizne cnebebi da maTTan dakav- arabTa saxalifos Camoyalibeba da sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
Sirebuli mkvidri warmodgenebi saqarTvelo
sakiTxi da qvecnebebi
sivrce:
arabeTis naxevarkunZuli; 1. ratom iTvleba, rom
udabno; naxevarkunZulze cxovrebisTvis
oazisi; xelsayreli pirobebi yvelgan
qaaba; ar iyo?
meqa; 2. rogor gansazRvravs
meCeTi; geografiuli garemo ama Tu im
bizantia-indoeTis savaWro gza; xalxis yofa-cxovrebis wess, mis
iasribi _ medina; ganviTarebas?
arabTa saxalifo; 3. ratom miiRo qarTlis
axlo aRmosavleTi; erismTavarma es
qtesifoni; gadawyvetileba?
ierusalimi; 4. rogor fiqrob, ra Sedegebi
kavkasia; mohyveboda erismTavris mier
qarTli; arabebTan brZolis gamarTvas,
egrisi; aicilebda Tu ara safrTxes
sasanianTa irani; Tavidan?
damaski; 5. ratom iwereboda saxelmwifo
Zalaufleba: dokumentebi saxalifos
xalifa; dasavleT provinciebSi
erismTavari; berZnul enaze, xolo
omaianTa dinastia; aRmosavleTis provinciebSi _
amira; sparsulad?
istoriuli movlena/procesi: 6. rogor fiqrob, wyaro a)-s
arabTa saxalifos Camoyalibeba; avtori mikerZoebulia Tu ara?
arabTa dapyrobebi; pasuxi daasabuTe. Seni azriT,
islamis gavrceleba arabeTis naxevarkun- rogor aRwerda imave ambavs
Zulze; arabi mematiane?
arabTa laSqrobebi egrissa da qarTlSi, 7. ratom ilaSqres arabebma
`dacvis sigelis~ gaformeba; qarTlsa da egrisSi?
antiarabuli koaliciis Camoyalibeba VIII
saukunis dasawyisSi.
sazogadoeba:
beduinebi;
warmarTebi;
islami.
wyaro/interpretacia:
`matiane qarTlisa~;
yurani;
Zveli aRTqma;
arabTa dapyrobebis interaqtiuli ruka _
https://www.youtube.com/watch?v=sk8T1PtI3SM
dro:
hijra
21
22
Zalaufleba (Sedegi: 7,8,10,11,12) etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): kompleqsuri davalebebi:
• ZalauflebisTvis brZola 1. (par. 5: `rogor cxovrobdnen arabeTis naxevarkunZulze arabebi? rogor
istoriis ganuyofeli nawi- Camoyalibda kidev erTi monoTeisturi religia _ islami?~ moswavlis wigni, 1. gaiTamaSeT didebulTa kreba
lia; gv.27.) daakvirdi rukas. daaxasiaTe naxevarkunZulis geografiuli garemo erismTavris karze. gaiyaviT
• ZalauflebisTvis brZola da upasuxe kiTxvas: ratom iTvleba, rom naxevarkunZulze cxovrebisTvis or jgufad. pirveli jgufis
mimdinareobs rogorc piro- xelsayreli pirobebi yvelgan ar iyo? oratorma sityviT unda
vnebebs, ise sazogadoebriv 2. (par. 5: moswavlis wigni, gv.31.) gamoiangariSe, `qoronikonis~ meramdene mimarTos krebis wevrebs da
jgufebs Soris. brZolisas `moqcevis~ wels daarsda saxalifo? daarwmunos erismTavari da
isini iyeneben qveyanaSi arse- 3. (par. 5: moswavlis wigni, gv.32.) imuSaveT wyvilebSi. moZebneT yuranidan misi momxreebi, rom arabebTan
bul sazogadoebriv-politi- moyvanil nawyvetebsa da qristianul aT mcnebas Soris Sesabamisobebi. molaparakeba da SeTanxmeba
kur struqturebs;
• Zalauflebis mopovebisa da
4. (par. 5: moswavlis wigni, gv.32.) Seavse venis diagrama (moswavlis rveuli, jobs.
SenarCunebisTvis aucilebe- dav. 4) Seadare erTmaneTs: qristianoba da islami. • sityviT gamosvlisas
li saSualebebia resursebis 5. (par. 6: `ratom gauadvildaT arabebs axlo aRmosavleTisa da kavkasiis gamokveTeT imdroindeli
(finansebi, adamianuri re- dapyroba?~ moswavlis wigni, gv.33.) moiZie informacia arabuli samxedro saqarTvelosa da msoflios
sursebi) floba, simboloebi, saqmis Sesaxeb, arabi meomris aRWurvilobaze da moZiebuli informaciis viTareba;
ideologia; gamoyenebiT Seqmeni naxati. • qarTlSi mSvidobis
• zog sazogadoebaSi Zalauf- 6. (par. 6: moswavlis wigni, gv.34.) gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa SenarCunebis aucilebloba;
lebas erTpirovnulad flo- jgufSi gaCenili SekiTxvebis mixedviT: • poziciis gasamyareblad
ben, zogan ki igi danawilebu- • me vfiqrob, rom aucileblad unda gaemarTaT brZola. damarcxebis moiyvaneT winare istoriidan
lia adamianebs/sazogadoebriv aRiarebas yovelTvis moaswrebdnen. magaliTebi. Sesabamisad
jgufebs Soris. • rogor ggonia, gamarjvebis Sansi hqondaT qarTvelebs? sasanianTa iranmac meore jgufis oratorma
istoriuli movlena / procesi ki ver moaxerxa arabebisTvis saTanado winaaRmdegobis gaweva da arseboba unda moiyvanos sawinaaR
(Sedegi: 4, 5, 6, 8, 9) saerTod Sewyvita. mdego poziciis argumentebi
• yvela istoriul movlenas • vfiqrob, qarTlis erismTavarma saTanadod Seafasa qarTvelebisa da da daasabuTos, ratom iyo
aqvs Tavis mizezi / mizezebi arabebis samxedro SesaZleblobebi da sworad moiqca. zedmeti sisxlisRvra mSvidobaze ufro Rirebuli
da Sedegi / Sedegebi; Tavidan aicila. brZola arabebis winaaRmdeg;
• istorikosebi xSirad kamaTo- • sasanianTa saxelmwifosTan xangrZlivma urTierTobam, marTalia, qarTli • ra safrTxe SeiZleboda
ben istoriuli movlenebis mi- daasusta, magram dampyroblebTan urTierTobis gamocdileba SesZina. xom mohyoloda arabebTan
zezebisa da Sedegebis Sesaxeb; unda mimxvdariyvnen, rom am daTmobis Semdeg arabebi, albaT, qarTlis garigebas?
• zogierT istoriul movlenas
uSualod mierTebas Seecdebodnen? orive poziciis mosmenis
lokaluri, zogs ki glo
baluri mniSvneloba aqvs; • sainteresoa, ra Sedegebi mohyva arabTa dapyrobebs? Semdeg kenWi uyareT pozicias,
• istoriuli faqtebi da mov- 7. (par. 6: moswavlis wigni, gv.35.) qvemoT mocemulia arabTa dapyrobebis ruka. naxeT, romelma oratorma
lenebi tipologiurad SeiZ- daakvirdi da Seasrule davaleba (moswavlis rveuli, dav. 5) _ Seavse arabTa moaxerxa krebis wevrebis
leba dajgufdes politikuri, dapyrobebis cxrili: pirvel grafaSi Cawere TariRebi, meore grafaSi ki _ darwmuneba da meti xmis
socialuri, ekonomikuri, mxare, regioni, sadac arabebma mocemul wels ilaSqres. mogroveba.
kulturuli niSniT. 8. (par. 7: `rogor marTavdnen arabebi saxalifos? rogor aRmoCnda qarTli dapirispirebulma mxareebma
sazogadoeba (Sedegi: 7.8.10,11,12) saxalifos SemadgenlobaSi?~ moswavlis wigni, gv.37.) moamzadeT posterebi.
• istoriulad mravali sazo • rogor fiqrob, rTulia didi saxelmwifos marTva patarasTan SedarebiT? moifiqreT lozungebi
gadoeba arsebobda, magram • viTom ratom unda iyos didi saxelmwifos marTva ufro rTuli, patara posterebisTvis. Tqveni
yovel maTgans axasiaTebda saxelmwifo xom ufro sustia da daucveli? mizani Lsazogadoebis Tqveni
saerTo niSnebi: maT wevrebs • SeiZleba imitom, rom Zalian did teritoriazea gadaWimuli da komunikacia poziciisken mimxrobaa.
hqondaT identoba, interesi garTulebulia. 2. Seqmeni arabTa dapyrobebis
da sazrunavi da Tanxmde • SeiZleba imitom, rom bevri sxvadasxva xalxi cxovrobs. ruka.
bodnen qcevis wesebsa da • damokidebulia Tu ara imperiis arsebobis xangrZlivoba marTvis • isrebiT daitane arabTa
Rirebulebebze; sistemaze? laSqrobis mimarTulebebi.
• sazogadoeba iyofa ufro mci- • unda gaiziaron Tu ara imperiebma erTmaneTis gamocdileba? Semoxaze arabTa saxalifos
re sazogadoebriv jgufebad 9. (par. 7: moswavlis wigni, gv.39.) qvemoT mocemulia murvan yrus laSqrobebis sazRvrebi.
(fenebad, klasebad); ruka. daakvirdi mas da Seasrule davaleba konturul rukaze (moswavlis • gansxvavebuli feriT daitane
rveuli, dav. 6). arabTa qarTlSi laSqrobebi.
• patara sazogadoebebi umete- 10. (par. 8: `ratom miaRwies arabebma sxvadasxva sferoSi warmatebas? • moiZie informacia kadisiis
sad ufro didi sazogadoebis arabuli kultura~, moswavlis wigni, gv.44.) klasSi daiyaviT jgufebad da brZolis Sesaxeb. rukaze
nawili arian; SeadgineT arabTa miRwevebis reitingi. TiToeuli gamogoneba da aRmoCena aRniSne kadisiis brZolis
• sazogadoebis wevrebs xSirad 10-quliani sistemiT SeafaseT. qula mianiWeT imis gaTvaliswinebiT, adgili. calke furcelze
aqvT stereotipuli warmod- ramdenad mniSvnelovnad migaCniaT esa Tu is miRweva, iqonia Tu ara Seadgine brZolis gegma da Tan
genebi sxva sazogadoebebis zegavlena kacobriobis Semdgom ganviTarebaze da raSi gamoixata is. daurTe rukas.
(„kulturuli sxvis“) Sesaxeb. Tqveni monacemebi flifCartze daitaneT da dafaze gaakariT. namuSevrebi 3. Seqmeni pirveladi istoriuli
sivrce (Sedegi: 3, 9) erTmaneTs SeadareT. jgufidan SerCeulma prezentatorebma reitingis wyaro, romelsac qarTveli
•geografiuli garemo Tanamimdevroba daasabuTeT. istorikosi wers. wyaro
gavlenas axdens adamianTa avtobiografiuli xasiaTis
sazogadoebis ganviTarebaze; unda iyos, sadac avtori
•komunikaciis sixSire didi/ mogviTxrobs:
mcire zomis socialur- I varianti:
kulturuli sivrceebis a) ra da rogor gaigo kadisiis
Camoyalibebas ganapirobebs; brZolis Sesaxeb;
•konkretul istoriul- b) aRniSnavs arabi meomrebis
geografiul arealebs sabrZolo xelovnebas Tu
garkveuli ekonomikuri, samxedro saqmis dadebiT da
strategiuli da kulturuli uaryofiT mxareebs;
mniSvneloba aqvs. g) xsnis arabTa gamarjvebis
istoriuli movlena / procesi mizezebs;
(Sedegi: 4, 5, 6, 8, 9) d) mogviTxrobs qarTlis
•yvela istoriul movlenas aqvs erismTavarTan gamarTuli im
Tavis mizezi / mizezebi da Sekrebis ambavs, romelzec
Sedegi / Sedegebi; kavkasiaSi gamoCenil arabTa
•istorikosebi xSirad mimarT pozicia unda
kamaToben istoriuli SeemuSavebinaT. gamoxatavs
movlenebis mizezebisa da sakuTar pozicias da
Sedegebis Sesaxeb; asabuTebs.
•zogierT istoriul movlenas
lokaluri, zogs ki II varianti:
globaluri mniSvneloba aqvs; a) rogor datoves misma
•istoriuli faqtebi da winaprebma murvan yrus
movlenebi tipologiurad laSqrobis dros qarTli da
SeiZleba dajgufdes Tavi CrdiloeT kavkasias
politikuri, socialuri, Seafares;
ekonomikuri, kulturuli b) ra smenoda arabebisa da maTi
niSniT. Semosevebis Sesaxeb;
g) rogor dabrunda TbilisSi /
gamokveTe TbilisSi arabobis
Sedegebi, daukavSire arabTa
miRwevebs/;
d) gaicno Tbilisis
mcxovreblebi: sxvadasxva
erovnebisa da religiis
adamianebi. gaigo maTi
saqmianobisa da mSvidobianad
Tanacxovrebis mizezebi.
23
24
samizne cnebebi da maTTan dakavSirebuli saqarTvelo arabTa batonobis sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
mkvidri warmodgenebi bolos. samefo-samTavroebis
Camoyalibeba
sakiTxi da qvecnebebi
wyaro/interpretacia: 1. ratom ver moaxerxa
„matiane qarTlisa“; isTahri, Tbiliselma amiram Tavisi
`wigni qalaqebsa da gzebze~; samflobelos SenarCuneba?
ibn-haukali, arabi geografi, 2. rogor fiqrob, ra iyo imis
`wigni qalaqebsa da gzebze; mizezi, rom TbilisSi aseTi
tabari, arabi avtori, IX s., `isto- tolerantuli sazogadoeba
ria~; Seiqmna? SesaZlebelia, rom
giorgi merCule, `grigol xan am sazogadoebis wevrebs
ZTelis cxovreba~; saerTo interesebi hqono-
`saqarTvelos istoriis narkveve- daT?
bi~; 3. ratom ewoda kolxeTis
`cxovreba da uwyeba bagra- samefos Semdeg dasavleT
tionTa“, saqarTvelos teritoriaze
anonimi avtori, sparseTis Seqmnil samefos egris-lazi-
geografia, `hodud al-alemi~. ka da romeli tomebi gaer-
sivrce: Tiandnen am samefos Semad-
Tbilisi; rusTavi; dmanisi; es- genlobaSi?
paneTi; maroko, egvipte; Tana- 4. ratom ewoda VIII s-is bolos
medrove erayi da irani; kaxeTis dasavleT saqarTvelos ter-
saqorepikoposo; hereTis samefo; itoriaze Seqmnil samefos
afxazeTis samefo; bizantia; afxazeTi?
tao-klarjeTi. 5. ratom iyo dainteresebuli
sazogadoeba: bizantia tao-klarjeTis
arabebi; wanarebi. samTavros SeqmniT?
istoriuli movlena/procesi:
SinaaSliloba arabTa saxalifo-
Si VIII saukunis bolos; Tbilisis
saamiros Camoyalibeba;
buRa Turqis laSqroba;
qarTuli samefo-samTavroebis Cam-
oyalibeba VIII-IX saukuneebSi;
grigol xanZTeli da didi
samonastro mSenebloba
tao-klarjeTSi.
Zalaufleba:
xalifa; amira; qorepiskoposi;
kurapalati.
dro:
saqarTvelo VIII-IX saukuneebSi.
wyaro / interpretacia (Sedegebi: 1, 2, 5, 6) etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da re- kompleqsuri davaleba:
•informacias warsulis Sesaxeb is- sursebi): davaleba: klasSi daiyaviT
torikosebi wyaroebidan iReben; jgufebad da airCieT samefo-
•warsulis Seswavlisas istorikosebi 1. (par. 9: `rogor Camoyalibda Tbilisis saamiro? ras mogviTxroben samTavro. TiToeulma jgufma
sxvadasxva tipis wyaroebs (nivTiers, eT- muslimi avtorebi Tbilisze?~ moswavlis wigni, gv.48.) gamarTe unda Seqmnas:
nografiuls, werilobiTs, lingvisturs, saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxvebis a) samefo-samTavros gerbi.
kino-foto-fonodokumentebs) eyrdnobi- mixedviT: gaiTvaliswineT misi
an; • vfiqrob, iq Seqmnili pirobebi droTa ganmavlobaSi yvelasTvis mdebareoba, Camoyalibebis
•yvela wyaro erTnairad sando ar aris. misaRebi gaxda. mizezebi, Tqvens xelT
sandoobis xarisxis mixedviT wyaroebi • me ar geTanxmebi, ara mgonia, mervan ibn-muhamedis laSqrobebi arsebuli informacia da
iyofa pirvelad da meoreul wyaroebad; daviwyebodaT. asaxeT gerbze. /gerbis yvela
•wyaroebidan mopovebuli informacia ar- • mervanma VIII saukuneSi ilaSqra, daakvirdi, wyaroebi IX da X gamosaxulebas, detals,
aerTmniSvnelovania, amitom maTi inter- saukunisaa, e.i. didi dro gavida. garda amisa, Tbilisi xom fersac ki Tavisi simboluri
pretacia istorikosebs Soris diskusiis damoukidebeli saamiro gaxda. saxalifos SemadgenlobaSi aRar mniSvneloba aqvs da garkveuli
sagania; Sedioda. Tbilisis saamiros damoukidebloba, albaT, yvelas Sinaarsis matarebelia/.
•yvela istoriul sakiTxs Tavisi Seswavlis gauxarda. b) calke flifCartze daitaneT
istoria aqvs, romelsac istoriografias • aba, gaixseneT arabebis religiuri politika, iqneb amitom samefo-samTavros ruka,
uwodeben. ar hqondaT Tbilisel qristianebs muslimebis mimarT sazRvrebTan miuTiTeT
Seuwynarebloba? mezoblebi.
sivrce (Sedegi: 3, 9) • am xnis ganmavlobaSi xom TbilisSi mcxovrebi sxvadasxva xalxis g) SeadareT samefo-
•geografiuli garemo gavlenas axdens ada- kulturuli daaxloebac moxdeboda? samTavroebis ruka
mianTa sazogadoebis ganviTarebaze; 2. (par. 10: `ratom gaCnda saqarTvelos teritoriaze VIII-IX saqarTvelos fizikur
•komunikaciis sixSire didi/mcire zomis saukuneebSi axali samefo-samTavroebi?~ moswavlis wigni, gv.51.) rukas da daaxasiaTeT
socialur-kulturuli sivrceebis Camoy- Seasrule davaleba konturul rukaze (moswavlis rveuli, dav. Tqveni samTavros fizikur-
alibebas ganapirobebs; 8). TiToeuli samefo-samTavros sazRvrebSi Cawere is istoriul- geografiuli garemo,
•konkretul istoriul-geografiul ar- geografiuli mxareebi, romlebic mis SemadgenlobaSi moeqca. am CamowereT iq mdebare
ealebs garkveuli ekonomikuri, strate- davalebis Sesasruleblad isargeble saqarTvelos istoriul- geografiuli obieqtebi
giuli da kulturuli mniSvneloba aqvs. eTnografiuli mxareebis rukiT (moswavlis wigni, danarTi 2). (mTebi, mdinareebi, tbebi).
3. (par. 11: `rogor Camoyalibda tao-klarjeTis samTavro?~ prezentaciis dros jer
Zalaufleba (Sedegi: 7,8,10,11,12) moswavlis wigni, gv.52.) Seasrule davaleba (moswavlis rveuli, waradgineT Tqveni samefo-
•ZalauflebisTvis brZola istoriis ganuy- dav. 9). konturul rukaze Semoxaze tao-klarjeTis samTavro; samTavro, Semdeg gerbi da
ofeli nawilia; daitane aSotis qarTlidan wamosvlis marSruti. axseniT misi simboluri
•ZalauflebisTvis brZola mimdinareobs 4. (par. 11: moswavlis wigni, gv.54.) erTmaneTs Seadare sumbat mniSvneloba.
rogorc pirovnebebs, ise sazogadoebriv daviTis Zis qronikidan da `grigol xanZTelis cxovrebidan~
jgufebs Soris. brZolisas isini iyeneben moyvanili nawyvetebi da Seavse venis diagrama, gamoyavi msgavsi da
qveyanaSi arsebul sazogadoebriv-poli- gansxvavebuli informacia (moswavlis rveuli, dav. 10).
tikur struqturebs; 5. (par. 11: moswavlis wigni, gv.55.) qveTavis sakvanZo kiTxvaze:
•Zalauflebis mopovebisa da SenarCunebi- ratom gaCnda saqarTvelos teritoriaze VIII-IX saukuneebSi axali
sTvis aucilebeli saSualebebia resurse- samefo-samTavroebi? _ sapasuxod Seavse cxrili da Camowere
bis (finansebi, adamianuri resursebi) TiToeuli samTavros Camoyalibebis mizezi (moswavlis rveuli,
floba, ideologia; dav. 11).
•zog sazogadoebaSi Zalauflebas erT-
pirovnulad floben, zogan ki igi da-
nawilebulia adamianebs/sazogadoebriv
jgufebs Soris.
25
26
samizne cnebebi da maTTan dakavSire- rogor cxovrobdnen adamianebi Sua sauku- sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davale-
buli mkvidri warmodgenebi neebSi? rogori iyo Sua saukuneebis sazo- bebi
gadoeba
sakiTxi da qvecnebebi
sazogadoeba (Sedegi: 7.8.10,11,12) sazogadoeba: 1. ratom uwodeben Sua saukuneebis klasSi daiyaviT jgufe-
•istoriulad mravali sazogado feodaluri sazogadoeba: feodali, se- sazogadoebas feodalurs? bad. TiToeulma jgufma
eba arsebobda, magram yovel niori, hercogi, markizi, raindi, vilani, 2. ratom iyo rainduli turniri Sua saukuneebis sazo-
maTgans axasiaTebda saerTo vasali, beneficiumi, erisTavi, aznauri, mTavari sanaxaoba Sua saukuneebis gadoebidan erT-erTi
niSnebi: maT wevrebs hqondaT patronymoba. evropaSi? wevri unda airCioT:
identoba, interesi da sazrunavi amqari; 3. ratom iyo glexi valdebuli feo- es iqneba feodalTa
da Tanxmdebodnen qcevis wesebsa gildia; dalis winaSe? wridan didi Tu mcire
da Rirebulebebze; Sua saukuneebis samwevrovani sazogadoeba. 4. rogor fiqrob, iyo Tu ara imis feodali _ hercogi,
•sazogadoeba iyofa ufro mcire wyaro/interpretacia: aucilebloba, rom mamulSi mcx- grafi, markizi, raindi,
sazogadoebriv jgufebad (fenebad, „grigol xanZTelis cxovreba“; rainduli ovrebelebs rame mamuls gareT aznauri Tu erisTavi;
klasebad); Rirsebis kodeqsi; eyidaT? sasuliero pirebidan
•patara sazogadoebebi umetesad uf „versoneli vilanebis ambavi“; 5. rogor xdeboda sasamarTlo _ episkoposi Tu beri;
ro didi sazogadoebis nawili arian; karlos didi, frankebis imperatori, mamu- saqmeebis ganxilva strasburgis II vaWari an xelosani,
•sazogadoebis wevrebs xSirad aqvT lebis Sesaxeb, IX s.; samoqalaqo samarTlis mixedviT? glexi/vilani. Tqven
stereotipuli warmodgenebi sxva qalaq briuges daarsebis Sesaxeb (XI s.); 6. ratom Seicvala qalaqis marTva unda moamzadoT is
sazogadoebebis („kulturuli konstantine porfirogeneti, bizantieli II samoqalaqo samarTlis miRebis klasis winaSe warsad-
sxvis“) Sesaxeb. istorikosi, artanujis Sesaxeb (X s.); Semdeg? genad:
dro (Sedegi: 3, 7, 8) qalaq strasburgis I samoqalaqo samarTa- 7. rogor Seicvala qalaqebis ganvi- • daweroT misi saxeliT
•istoria droSi mimdinare cvaleba li; TarebasTan erTad Sua saukuneebis avtobiografia;
dobis Semswavleli dargia; qalaq strasburgis II samoqalaqo samarTa- sazogadoebis Semadgenloba? • moiZioT internetSi
•kacobriobis mier ganvlili gza li; 8. ratom erTiandebodnen xelosnebi vizualuri masala /
sxvadasxva istoriul epoqad da qalaq kelnis feiqarTa (mqsovelTa) amqris amqrebSi? Sua saukuneebis
periodad iyofa; wesdebidan; 9. rogor da ratom zrunavdnen saxe- mxatvrobidan _
•sxvadasxva xalxs drois aRricxvis parizel Salis mqsovelTa wesdebidan (XIII s.); losnoebi sakuTari produqciis portretebi, an
gansxvavebuli sistemebi hqondaT. `hanza~, pirveli erToblivi dadgenileba xarisxze? yofis amsaxveli
Zalaufleba (Sedegi: 7,8,10,11,12) 1260-1264 ww.; 10. ratom ecema Segirdis swavlis naxatebi, qandakebebi,
•ZalauflebisTvis brZola istoriis sumbat daviTis Zis qronika `cxovreba da safasuri swavlebis gaxangrZlive- arqiteqturidan
ganuyofeli nawilia; uwyeba bagratonianTa~. basTan erTad? _ saxlebi, an
•ZalauflebisTvis brZola mimdi dro: 11. rogor fiqrob, ixdidnen Tu ara sacxovrebeli
nareobs rogorc pirovnebebs, ise ganviTarebuli Sua saukuneebi vaWrebi sakuTar qalaqSi gadasaxa- saxlebis
sazogadoebriv jgufebs Soris. sivrce: debs? pasuxi daasabuTe. rekonstruqcia,
brZolisas isini iyeneben qveyanaSi dasavleTi evropa; saqarTvelo; romi; 12. rogor fiqrob, moqalaqisTvis ra sasaxleebi,
arsebul sazogadoebriv-politikur florencia; genua; milani; venecia; „abre- aris umjobesi: saqonlis SeZena cixesimagreebi,
struqturebs; Sumis didi gza“. erTi wyarodan SeeZlos Tu ramden- eklesia-monastrebi;
•Zalauflebis mopovebisa da Senar istoriuli movlena/procesi: imedan? pasuxi daasabuTe.
CunebisTvis aucilebeli saSua amqrebisa da gildiebis Camoyalibeba; 13. rogor aisaxeboda savaWro gzis
lebebia resursebis (finansebi, saqalaqo cxovrebis ganviTareba; vaWrobis mimarTulebis cvlileba masze mde-
adamianuri resursebi) floba, ganviTareba; axali savaWro gzebis Zebna. bare qalaqebze?
simboloebi, ideologia; Zalaufleba: 14. ratom aqvs piramidis forma Sua
•zog sazogadoebaSi Zalauflebas feodali; seniori; vasali; mefe; erisTavi; saukuneebis sazogadoebas?
erTpirovnulad floben, zogan aznauri; patronymoba; raindi; siuzereni;
ki igi danawilebulia adamianebs/ baroni; imperatori; episkoposi; moxele;
sazogadoebriv jgufebs Soris. sasamarTlo.
etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): • moamzadeT
1. (par. 12: `ratom uwodeben Sua saukuneebis sazogadoebas feodalurs? vin iyvnen prezentacia,
feodalebi? seniorebi da vasalebi. patronebi da ymebi~, moswavlis wigni, gv.55.) romelic
aRwere sur. 1. Seni azriT, ra scenaa masze gamosaxuli? warmoaCens, rogor
2. (par. 13: `ra adgili eWiraT feodalur sazogadoebaSi glexebs?~ moswavlis wigni, gamoiyureboda
gv.59.) gamarTe saklaso diskusia Semdegi SekiTxvebis mixedviT: Tqveni personaJi, ra
• vin iyvnen glexebi? ra adgili eWiraT feodalur sazogadoebaSi? ecva, rogor saxlSi
• ra damokidebulebaSi iyvnen sazogadoebis danarCen wevrebTan? cxovrobda, ras
• ra valdebulebebi hqondaT maT feodalur sazogadoebaSi? saqmianobda da a.S.
3. (par. 14: `rogor gaCnda cixesimagreebi da cixe-qalaqebi?~ moswavlis wigni, gv.64.) jgufebma Sesrulebuli
gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxvebis mixedviT: davaleba erTmaneTs
• rogor fiqrob, es qalaqebi vinmes ekuTvnoda? warudgineT.
• Sua saukuneebSi miwa xom feodalebs ekuTvnodaT. me mgonia, rom es qalaqebic
vinmes miwaze aSendeboda.
• SeiZleba, romelime feodals qalaqi Tavad gaeSenebina?
• me mgonia, rom feodalebs cixesimagreebi hqondaT, romlebic SeiZleba Semdeg
qalaqad gadaqceuliyo.
• ai, Tundac artanuji, rogor fiqrob, iq akrefili sabaJo gadasaxadi vis ekuTvnoda?
• ra gamodis, Tavisufali qalaqebi ar arsebobda? ai ise, TavisTvis rom Camoyal-
ibebuliyo, mosul xelosnebsa da vaWrebs rom daearsebinaT?
4. (par. 16: `rogor saqmianobdnen Sua saukuneebSi vaWrebi?~ moswavlis wigni, gv.69.)
• rogor fiqrob, Sua saukuneebSi rom gecxovra, mogindeboda, vaWari gamxdariyavi?
• albaT ki, Tu mogzauroba meyvareboda.
• mogzauroba ra SuaSia?
• saqoneli xom unda Camometana saidanRac, ese igi bevri unda mevlo, sxva qa-
laqebsa da qveynebSi wavsuliyavi.
• gamodis, vaWroba komerciasTan erTad sxva ramiTac saintereso yofila. ise, es
mogzauroba saxifaTo ar iyo? vin icis, ramden risks Seicavda.
• ra riskebi iyo netav Sua saukuneebSi?
5. (par. 17: `Sua saukuneebis samwevrovani sazogadoeba. rogor aRiqvamda Sua sauku-
neebis adamiani samyaros?~ moswavlis wigni, gv.74.)
• rogor fiqrob, SeiZleba mTeli sazogadoeba mxolod mlocvelebad, meomrebad
da muSakebad gavanawiloT?
• sainteresoa, Tavad adamiani irCevda, romeli unda yofiliyo?
• Zvel samyaroSi irCevdnen, vin unda yofiliyvnen? mag., mefe, qurumi, didebuli
Tu mona?
• ratom, xom arsebobda demokratia aTenSi da respublika romSi? iq xom moqalaqeebi
cxovrobdnen?
• ki, magram eg demokratiac xom mxolod moqalaqeebisTvis iyo. gaixsene, imave
sazogadoebebSi arsebobdnen monebic da amis garda, yvelas arc hqonda politi-
kuri ufleba. arsebobdnen Raribebi da mdidrebic.
• eg Zveli dro iyo da imis Semdeg bevri ram Seicvala. modi, gavanawiloT Sua
saukuneebis sazogadoebis wevrebi am sam jgufSi.
6. filmebi, romelTa naxvac moswavles daexmareba Sua saukuneebis sazogadoebis ukeT
aRqmaSi:
The Story of Joan of Arc _ https://www.adjaranet.com/movies/942/The-Messenger-The-Story-of-Joan-of-
Arc?lang=RUS&quality=SD
MARY QUEEN OF SCOTS _ https://www.adjaranet.com/movies/24897/Mary-Queen-of-Scots?lang=RUS&quality=SD
27
gadoebriv jgufebs Soris. Seavse T diagrama (moswavlis rveuli, dav. 17). CioT mosamarTle da nafici
msajulebi.
30
samizne cnebebi da maTTan dakav- XI saukune _ saqarTvelo Turq-selCukebsa sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
Sirebuli mkvidri warmodgenebi da jvarosnebs Soris
sakiTxi da qvecnebebi
wyaro/interpretacia: 1. ratom sWirdeboda aRmosavlur
miqael ataliate, bizantieli istorikosi, kavalerias manevrirebisTvis didi
`istoria~; sivrce?
miqael fselosi, bizantieli istorikosi, `qro- 2. ratom mimarTavdnen Turq-selCuke-
nografia~; bi brZolis dros partizanuli
nawyveti `papis diqtatidan~; brZolis meTods da sabolood ras
lambert hersfeldeli, hainrix IV-isa da gri- moutanda is mowinaaRmdeges?
gol VII-is kanosis cixesimagreSi Sexvedris 3. ratom hqonda manaskertis brZolas
Sesaxeb; didi mniSvneloba saqarTvelosT-
fuSe Sartreli, frangi istorikosi, `ierusa- visac?
limuri istoria~, XI-XII ss.; 4. rogor Seicvleboda bizan-
ana komnenosi, `aleqsiada~; tia-saqarTvelos urTierTobebi
italiur-normandiuli qronika, XI s.; Turq-selCukebis gamoCenis Semdeg?
raimund aJileli, `istoria frankebis, rom- 5. rogor Seicvala saqarTvelos
lebmac ierusalimi aiRes~, XI s.; politikuri statusi 1083 wels?
ibn al-asiri, `msoflio istoriis krebuli~, 6. rogor fiqrob, ramdenad misaRe-
XII s.; bi iyo hainrixisTvis papis gad-
ibn al-kalanisi, `damaskis istoria~, XII s.; awyvetileba?
usama ibn munqizi, `SegonebaTa wigni~, XII s.; 7. rogor fiqrob, bizantiis imper-
daviTis istorikosi; atorisa da qristian piligrimTa
nawyveti ruis-urbnisis `Zeglisweridan~; Txovna I jvarosnuli laSqrobis
gotie, frangi istorikosi, `antioqiis omebi~; sababi iyo Tu mizezi? pasuxi daas-
SoTa mesxia, `Zlevai sakvirveli~; abuTe.
arabi istorikosi al-fariki; 8. rogor fiqrob, ratom Caeria mefe
somexi istorikosi maTe urhaeli daviTis eklesiis saqmeebSi?
mier anisis aRebis Sesaxeb. 9. ratom Camoasaxla daviTma yiv-
sivrce: Cayebi?
centraluri azia; 10. ratom iyo gansxvavebuli daviTis
mcire azia; politika anisisa da Tbilisis
saqarTvelo; mimarT?
Turq-selCukTa saxelmwifo; 11. rogor afasebdnen daviT aRmaSeneb-
bizantia; els misi Tanamedroveni?
manaskerti;
samSvilde;
farcxisi;
romis saRvTo imperia;
frankTa samefo;
`wminda miwa”;
siria;
antioqia;
ierusalimi.
istoriuli movlena/procesi:
Turq-selCukebis mier wina aziis dapyroba;
Turq-selCukTa saxelmwifos Camoyalibeba;
Turq-selCukebis SeWra saqarTvelos teri-
toriaze;
bizantiisa da Turq-selCukTa dapirispireba XI
saukuneSi;
`didi Turqoba~;
grigol VII da misi brZola eklesiis damou-
kideblobisTvis/gaZlierebisTvis;
jvarosnebi/jvarosnuli laSqrobebi `wminda
miwaze”;
daviT aRmaSeneblis saSinao politika da re-
formebi;
daviTis laSqrobebi/didgoris brZola;
Tbilisisa da anisis aReba daviTis mier.
Zalaufleba:
beladi;
sulTani;
mefe;
erisTavi;
imperatori;
samTavro;
kavaleria;
romis papi;
hercogi;
interdiqti.
dro:
Turq-selCukebi, saqarTvelo da bizantia XI-XII
saukuneebSi
sazogadoeba:
Turquli tomebi;
piligrimebi;
eklesia.
wyaro / interpretacia (Sedegebi: etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): kompleqsuri davaleba:
1, 2, 5, 6) 1. (par. 24: `ratom ebrZodnen erTmaneTs feodalebi? dapirispireba tao-klarjeTis samTav-
•informacias warsulis Sesaxeb roSi~, moswavlis wigni, gv.98.) gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCeni- warmoidgine, rom didgoris
istorikosebi wyaroebidan iRe li SekiTxvebis mixedviT: brZolaSi monawile raindi
ben; • modi, jer mikerZoebis mizezebi CamovTvaloT: roca samefo karis istorikosi xar xar. am brZolaSi monawile-
•warsulis Seswavlisas isto-
rikosebi sxvadasxva tipis da mefem misi ambebis aRwera dagavala, es ar aris subieqturobis mizezi? obis misaRebad ierusalimis
wyaroebs (nivTiers, eTnogra- • magaliTad, bizantieli xar, qarTveli Tu Turqi-selCuki _ amasac xom mniSvneloba mefem gamoggzavna. brZolis
fiuls, werilobiTs, lingvi- aqvs? erTsa da imave ambavs isini xom sxvadasxvanairad mohyvebodnen? dasrulebis Semdeg saqa-
sturs, kino-foto-fonodo- • xom SeiZleba, mefis gadawyvetileba ar momwondes da amitom vakritikebde? rTveloSi kidev erTi-ori
kumentebs) eyrdnobian; • ki, Tu mefis karis istorikosi ar xar. wels darCi da TbilisSic
•yvela wyaro erTnairad sando • xom SeiZleba, sazogadoebis im jgufs vekuTvnode, romelic mefis mowinaaRmdeg- gahyevi mefes, Semdeg ki ukve
ar aris. sandoobis xarisxis eTa Sorisaa, mag., didebulTa wres? am SemTxvevaSic mis mimarT ukve subieqturi samSobloSi _ ierusalimSi
mixedviT wyaroebi iyofa pir damokidebuleba meqneba. dabruneba gadawyvite.
velad da meoreul wyaroebad;
31
32
•wyaroebidan mopovebuli • e. i. subieqturobis sxvadasxva mizezi arsebobs? didgoridan dawyebuli
informacia araerTmniSvne- • SeiZleba Tu ara, mocemuli wyaroebis interpretacia Tanamedrove istorikosebis di- dRiurs awarmoeb. pirveli
lovania, amitom maTi inter- skusiis sagani gaxdes? Canaweri brZolas exeba.
pretacia istorikosebs So- • sainteresoa, ra unda gaakeTos Tanamedrove istorikosma aseT dros? (par. 24: `vin Semdeg ramdenime Canaweri
ris diskusiis sagania; iyvnen Turq-selCukebi da rogor moaxerxes wina aziis dapyroba? selCukebi da kidev gaakeTe saqarTve-
•yvela istoriul sakiTxs Ta-
visi Seswavlis istoria aqvs, saqarTvelo~, moswavlis wigni, gv.99.) Seavse cxrili (moswavlis rveuli, dav. 18), loSi yofnisas, maT Soris
romelsac istoriografias romliTac daaxasiaTeb meurneobis or tips: samiwaTmoqmedosa da momTabaruls. Tbiliszec.
uwodeben. 2. (par. 24: `vin iyvnen Turq-selCukebi da rogor moaxerxes wina aziis dapyroba? • dRiurSi qronologiurad
selCukebi da saqarTvelo~, moswavlis wigni, gv.99.) Seasrule davaleba konturul aRwere brZolis mimdin-
istoriuli movlena / procesi rukaze (moswavlis rveuli, dav. 19), daitane Turq-selCukTa laSqrobebis marSruti. areoba, brZolis detale-
(Sedegi: 4, 5, 6, 8, 9) saqarTvelos romeli istoriuli mxareebi dazaralda am laSqrobebis Sedegad? bi;
•yvela istoriul movlenas 3. (par. 25: `sanam `wminda miwisTvis~ brZola daiwyeboda. ratom upirispirdeboda ekle- • gaakeTe Canawerebi qarT-
aqvs Tavis mizezi / mizezebi sia samefo xelisuflebas Sua saukuneebSi?~ moswavlis wigni, gv.102.) klasSi daiyaviT veli da jvarosani rain-
da Sedegi / Sedegebi; jgufebad da SeasruleT Semdegi davaleba: warmoidgineT, rom Jurnalistebi xarT debis aRWurvilobaze /
•istorikosebi xSirad kama- da momxdarze gadacema unda moamzadoT: es iqneba reportaJi papisa da imperato- Seadareb da isaubren maT
Toben istoriuli movlene- ris urTierTobaze Tu interviu SemTxvevis monawilesTan an sazogadoebis sxva wev- gansxvavebaze/, brZolis
bis mizezebisa da Sedegebis rebTan. TiToeulma jgufma airCieT samuSao. mag., reportaJis moamzadeba. am jguf- mniSvnelobasa da gamar-
Sesaxeb; ma unda daweros teqsti, airCios saTauri (romelic msmenels interess aRuZravs), jvebiT motanili sixaru-
•zogierT istoriul movlenas wamyvani da moemzados gadacemisTvis. jgufebma, romlebic interviuebs moamzadeben lis mizezebze;
lokaluri, zogs ki glo- (grigol VII-Tan, hainrix IV-Tan, romelime germanel hercogTan an episkoposTan, an • moiZie informacia nejm
baluri mniSvneloba aqvs; Tundac glexTan), unda SearCion interviueri (vinc intervius iRebs) da respondenti ad-din il-Razze, rac
•istoriuli faqtebi da movle- (visganac intervius iReben), Camoweron kiTxvebi, moamzadon respondentic pasuxebis dagexmareba, kidev ufro
nebi tipologiurad SeiZleba gasacemad. mosamzadebeli samuSaoebis Semdeg jgufebma erTmaneTs warudgineT gada- gaiazro jvarosnis six-
dajgufdes politikuri, cemis formatSi momzadebuli siuJetebi. aruli mis damarcxebaze;
socialuri, ekonomikuri, 4. (par. 26: `ratom ibrZodnen `wminda miwisTvis~ jvarosnebi?~ moswavlis wigni, gv.105.) • dawere STabeWdilebebi
kulturuli niSniT. davaleba Seasrule konturul rukaze (moswavlis rveuli, dav. 20). rukaze daitane saqarTveloSi yofnasa da
jvarosanTa laSqrobis marSruti; Semoxaze pirveli laSqrobis Semdeg Seqmnili daviT mefeze;
samefo-samTavroebi. gaixsene, romeli saxelmwifoebis gavlenaSi iyo xmelTaSua zR- • SegiZlia, mefes wahyve
vis aRmosavleTi sanapiro. romelime akademiaSi da
5. (par. 27: `ras mogviTxrobs istoriuli wyaroebi jvarosnebze?~ moswavlis wigni, aRwero STabeWdilebebi/;
gv.107.) klasSi airCieT rolebi da ganasaxiereT bizantiis saimperatoro karze Tbilissa da mis mcxovre-
jvarosnebis miRebis scena. blebze;
6. (par. 28: `rogor isargebla daviT aRmaSenebelma jvarosnuli laSqrobebis dawyebiT? • samSobloSi dasabruneb-
daviT aRmaSeneblis saSinao politika da reformebi~, moswavlis wigni, gv.111.) saqa- lad Seadgine marSruti da
rTvelosa da mis farglebs gareT ganviTarebuli movlenebi daalage qronologiu- daitane konturul rukaze
ri TanamimdevrobiT da imsjele maT Soris mizezSedegobriv kavSirze, anu rogor (moswavlis rveuli dav. 25);
gamoiwvia erTma movlenam meore. es mizezSedegobrivi kavSiri gamosaxe sqematurad, • aRwere ierusalimSi
qvemoT moyvanili formiT (moswavlis rveuli, dav. 21). dabruneba _ rogor, ra
7. (par. 28: `rogor isargebla daviT aRmaSenebelma jvarosnuli laSqrobebis dawyebiT? viTarebaSi gxvdeba qalaqi,
daviT aRmaSeneblis saSinao politika da reformebi~, moswavlis wigni, gv.114.) Seavse rame xom ar moxda Seni
cxrili (moswavlis rveuli, dav. 22). Sesabamis grafaSi Cawere, ra mizans emsaxureboda aryofnisas? /am nawilis
daviTis mier Catarebuli reformebi TiToeuli (samxedro, saeklesio, saxelmwifo dasawerad moiZie infor-
mowyobis) mimarTulebiT. macia ierusalimis same-
8. (par. 29: `daviTis laSqrobebi. ratom monawileobdnen didgoris brZolaSi jvaros- foze/ _ ierusalimSi Seni
nebi?~ moswavlis wigni, gv.115.) Seasrule davaleba konturul rukaze (moswavlis mogzauroba da dRiuric
rveuli, dav. 23). rukaze daitane daviTis laSqrobebi da X niSniT aRniSne aRebuli sruldeba.
qalaqebi.
samizne cnebebi da maTTan brZola ZalauflebisTvis. Tamaris epoqa sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
dakavSirebuli mkvidri war- sakiTxi da qvecnebebi
modgenebi
wyaro/interpretacia: 1. ratom sWirdeba daviTs giorgis
daviT qobaireli, somexi istorikosi, XII s.; fici, rom demnas srulwlo-
stefanoz orbeliani, `cxovreba orbelianTa~; vanebisas taxti dauTmos?
vardan areveleci, somexi istorikosi, XIII s.; 2. rogor fiqrob, wyaroebidan
`Tavisuflebis didi qartia~; mopovebuli informacia gamoi-
`ficis wigni~; wvevs Tu ara istorikosebSi
saladinis istorikosi beha ed-dini; diskusias?
Jak de vitri, akris episkoposi 1216-1225 ww., 3. ratom moiTxova aristokratiam
jvarosnuli laSqrobebis Tanamedrove da yubasarisa da afridonisTvis
monawile, V jvarosnuli laSqrobis sulisCam- Tanamdebobebisa da mamulebis
dgmeli; CamorTmeva?
`istoriani da azmani SaravandedTani~; 4. ratom wers mematiane yuT-
ruqn ad-dinis werili, miwerili Tamarisadmi; lu-arslanis moTxovnaze, rom
miaqel panaretosi, `trapizonis qronika~. is `ucxod mosagonebeli~ iyo?
sivrce: 5. rogor ikribeboda samefo
saqarTvelos samefo; sabWo?
inglisis samefo; 6. ratom da rogor SeiZleboda
pirenes naxevarkunZuli/espaneTi; Secvliliyo sabWos wevri?
safrangeTis samefo; 7. ratom iTvleba `Tavisuflebis
romis saRvTo imperia; didi qartia~ evropis da ara
eldegizidebis saaTabago; marto evropis istoriisTvis
rumis selCukTa saxelmwifo; umniSvnelovanesad?
bizantia, konstantinopoli; 8. ratom moiwvia filipe IV-m gen-
ierusalimi; eraluri Statebi?
aiubidebis egvipte; 9. ratom cdilobs qarTveli
trapizonis imperia. istorikosi Tamaris qmedebis
istoriuli movlena/procesi: gamarTlebas?
brZola ZalauflebisTvis saqarTvelos samefo-
Si _ daviTis memkvidreebi;
`orbelTa amboxeba~;
Tamaris gamefeba;
didgvarovan feodalebTan brZola _
yuTlu-arslanis dasis gamosvla;
Samqoris brZola;
basianis brZola;
trapizonis imperiis daarseba;
`Tavisuflebis didi qartiis~ miReba ingli-
sis mefis mier;
pirveli parlamentis Sekreba inglisSi;
wodebriv-warmomadgenlobiTi organoebis war-
moqmna evropaSi.
33
34
Zalaufleba:
mefe;
erisTavi/erisTavT-erisTavi/didebuli;
imperatori;
kurfiursti;
ufliswuli;
aristokratia;
hercogi;
markizi;
grafi;
barni;
mandaturTuxucesi;
amirspasalari;
vaziri;
meWurWleTuxucesi;
samefo sabWo;
episkoposi/arqiepiskoposi;
abati;
parlamenti/kortesi/ generaluri Statebi/
raixstagi;
wodebriv-warmomadgenlobiTi organo;
Serifi;
`karavi”;
sinkliti.
dro:
saqarTvelo da evropa, XII-XIII saukuneebi.
sazogadoeba:
feodaluri sazogadoeba/aristokratia.
Zalaufleba (Sedegi: etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): kompleqsuri davaleba:
7,8,10,11,12) klasSi daiyaviT jgufebad.
•ZalauflebisTvis brZo- 1. (par. 31: `rogori iyo mefis xelisufleba Sua saukuneebSi? Tamaris gamefeba. TiToeulma jgufma airCieT
la istoriis ganuyofeli mefisa da didebulebis dapirispireba / Tavisuflebis didi qartia~, moswavlis evropaSi Seqmnili wodebriv-
nawilia; wigni, gv.124.) gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili warmomadgenlobiTi organo
SekiTxvebis mixedviT:
•ZalauflebisTvis brZo- • moiZieT masze damatebiTi
• giorgi III-s vaJi ar gasCenia. rogor fiqrob, vin SeiZleboda gamxdariyo mis
la mimdinareobs rogorc informacia.
Semdeg mefe?
pirovnebebs, ise sazoga- • mis modelze SeimuSaveT
• qaliSvilebi xom hyavda?
doebriv jgufebs Soris. wodebriv-warmomadgen
• aqamde jer arc erTi qali mefe ar gviswavlia da, etyoba, aseTi tradicia ar
brZolisas isini iyeneben lobiTi organos proeqti
arsebobda.
qveyanaSi arsebul sazo- saqarTvelosTvis;
• gavleniani feodalebi am faqts Tavis sasargeblod ar gamoiyenebdnen?
gadoebriv-politikur
• ki, magram Tu mefe xar, Tan erTpirovnuli mmarTveli, ar SegiZlia iseTi gad-
struqturebs;
awyvetileba miiRo, rogoric ginda? magaliTad, sakuTari qaliSvili mefed
•Zalauflebis mopovebisa da
gamoacxado?
SenarCunebisTvis aucile-
• e. i. tradicia unda daarRvio?
beli saSualebebia resur-
• Tu sxva gamosavali ar gaqvs?
sebis (finansebi, adamian-
uri resursebi) floba,
simboloebi, ideologia;
•zog sazogadoebaSi Zal- 2. (par. 31: `rogori iyo mefis xelisufleba Sua saukuneebSi? Tamaris gamefeba. mefisa • gawereT mowvevis vadebi,
auflebas erTpirovnu- da didebulebis dapirispireba / Tavisuflebis didi qartia~, moswavlis wigni, wesebi (moargeT isini saqa-
lad floben, zogan ki igi gv.124.) mefeebi did feodalebTan brZolis sxvadasxva meTods iyenebdnen. gaixsene, rTvelos realobas, mag.,
danawilebulia adamianebs/ rogor gadawyvites Sinapolitikuri dapirispirebebi Semdegma mefeebma: bagrat IV-m, daakonkreteT, romeli so-
sazogadoebriv jgufebs daviT IV-m, giorgi III-m, Tamarma da Seavse cxrili (moswavlis rveuli, dav. 25). cialuri wris, saerisTavos
Soris.
3. (par. 31: `rogori iyo mefis xelisufleba Sua saukuneebSi? Tamaris gamefeba. Tu mxaris warmomadgenlebi-
mefisa da didebulebis dapirispireba / Tavisuflebis didi qartia~, moswavlis
sgan dakompleqtdeboda;
wigni, gv.128.) erTmaneTs Seadare saqarTvelosa da inglisSi mimdinare procesebi
da maT Soris msgavseba-gansxvavebebi venis diagramis saSualebiT gamoyavi wlis romel dros moiwve-
sazogadoeba (Sedegi: (moswavlis rveuli, dav. 26). vdiT da ratom? romeli
7.8.10,11,12) 4. (par. 32: `wodebriv-warmomadgenlobiTi organoebis warmoqmna evropaSi~, sakiTxebis gansaxilvelad da
•istoriulad mravali sazo- moswavlis wigni, gv.129.) gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi ratom? da a.S.)
gadoeba arsebobda, magram gaCenili SekiTxvebis mixedviT: • mieciT Tqvens momzadebul
yovel maTgans axasiaTeb- • rogor fiqrob, wodebriv-warmomadgenlobiTi organoebis Camoyalibeba qveynis masalas proeqtis forma.
da saerTo niSnebi: maT ganviTarebisTvis dadebiTi movlena iyo Tu uaryofiTi? • proeqts Tan daurTeT misi
wevrebs hqondaT identoba, • Tu dadebiTi, maSin saqarTvelos istoriis ganxilvisas qveynis siZlieres ganxorcielebis SemTxvevaSi
interesi da sazrunavi uSualod mefis xelisuflebis siZlieres ratom vukavSirebT? saxelmwifo mmarTvelobis
da Tanxmdebodnen qcevis • aba dafiqrdi, sazogadoebis ganviTarebis TvalsazrisiT Tu SevxedavT, ar aris formis sqema.
wesebsa da Rirebulebebze; es progresuli? • proeqts Tan daurTeT
•sazogadoeba iyofa ufro • ki, magram inglisis magaliTze xom naTlad gamoCnda, rom wodebriv- dasabuTebac (gamoyaviT misi
mcire sazogadoebriv jgu- warmomadgenlobiT organoebSi mxolod warCinebuli fenebis warmomadgenlebi dadebiTi mxareebi).
febad (fenebad, klasebad); Sedian? im sabWoSi qalaqis didi-didi ori rigiTi mcxovrebi yofiliyo jgufebma erTmaneTs
•patara sazogadoebebi ume- gaerTianebuli, maT rigebs ZiriTadad didebulebi da sasuliero fenis warudguneT Sesrulebuli
tesad ufro didi sazoga- warmomadgenlebi avsebdnen! samuSaoebi.
doebis nawili arian; • me vTvli, rom mainc progresulia is, rom Zalaufleba mxolod erTi kacis
•sazogadoebis wevrebs xSi- xelSi ar aris Tavmoyrili. es daaxloebiT iseTive Temaa, rogoric aTenis
rad aqvT stereotipuli demokratiis ganxilvisas wamovWeriT. maSinac xom vikamaTeT: gana ar iyo
warmodgenebi sxva sazo- im SemTxvevaSic nakli? xmis ufleba ar hqondaT qalebs, monebs, qalaqSi
gadoebebis („kulturuli Camosulebs, magram vimsjeleT da dadebiT movlenad CavTvaleT.
sxvis“) Sesaxeb. • iqneb Zalauflebis ganmtkicebiT mizniT xelisuflebis centralizacia
progresuli movlena iyo adreuli da ganviTarebuli Sua saukuneebis
dasawyisSi, Semdeg ki sazogadoebis ganviTarebis maCvenebeli, piriqiT,
Zalauflebis ganawileba gaxda?
5. (par. 33: `Tamar mefis sagareo politika~, moswavlis wigni, gv.135.) Tamar mefes
sxvadasxva muslim mmarTvelTan sxvadasxvanairi urTierToba hqonda. Seavse
cxrili (moswavlis rveuli, dav. 27), sadac erTmaneTs Seadareb da Seafaseb
Tamaris urTierTobas sxvadasxva muslim mmarTvelTan.
6. (par. 33: `Tamar mefis sagareo politika~, moswavlis wigni, gv.135.) konturul
rukaze daitane saqarTvelos jaris laSqrobebi Tamaris mefobisas (moswavlis
rveuli, dav. 28).
7. (par. 34: `rogor aRmoCndnen jvarosnebi konstantinopolSi? rogor daarsda
trapizonis imperia qarTvelTa xelSewyobiT?~ moswavlis wigni, gv.138.)
Seasrule davaleba konturul rukaze (moswavlis rveuli, dav. 29), daitane masze:
a) IV jvarosnuli laSqrobis marSruti; b) bizantiis teritoriaze Seqmnili
saxelmwifoebis sazRvrebi.
8. (par. 34: `rogor aRmoCndnen jvarosnebi konstantinopolSi? rogor daarsda
trapizonis imperia qarTvelTa xelSewyobiT?~ moswavlis wigni, gv.138.) Seavse
cxrili (moswavlis rveuli, dav. 30), sadac erTmaneTs Seadareb daviTisa da
35
Tamaris epoqebs.
36
samizne cnebebi da maTTan saqarTvelo da monRolebi sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
dakavSirebuli mkvidri
warmodgenebi sakiTxi da qvecnebebi
wyaro/interpretacia: 1. ratom moiSora mefem dedis erTgu-
laSa-giorgis droindeli mematiane; li vezirebi?
menda beilu, Cineli avtori, `monRol-Ta- 2. rogor Seicvala istoriografiaSi
TarTa sruli aRweriloba~, XIII s.; laSa-giorgis Sefaseba?
plano karpini, italieli mogzauri, `isto- 3. ratom apirebda laSa-giorgi jvaros-
ria monRolebisa, romelTac Cven TaTrebs nul laSqrobaSi monawileobas?
vuwodebT~, XIII s.; 4. rogor fiqrob, ramdenad sandoa qa-
`debuas werili~; rTveli mematianis cnoba msxverplis
aladin aTa maliq juveini, sparseli isto raodenobis Sesaxeb? Seni mosazreba
rikosi, `qveynis dampyrobis istoria~, XIII s.; daasabuTe.
romis papis, grigol IX-is, werili rusu- 5. rogor imoqmedebda monRolTa mier
dans; dawesebuli gadasaxadebi saqarT-
rusudanis werili romis pap honorius III-s; velos ekonomikaze da ZiriTadad
romis pap honorius III-is werili rusudans; romel socialur fenas daawveboda
plano karpini monRolebis mier saqarTve- es gadasaxadebi?
los mefis SerCevis Sesaxeb; 6. rogor ganviTardeboda movlenebi,
JamTaaRmwereli, XIV s., `qarTlis cxovreba~. Tu demetre darbazis gadawyvetile-
sivrce: bas miiRebda da mTiuleTs Seafareb-
saqarTvelos samefo; da Tavs?
`monRolTa sayaeno~; 7. ratom gadawyvita demetrem yaenis
ganZa; karze gamocxadeba?
centraluri azia;
CineTi;
xvarazmi;
alamuTi;
istoriuli movlena/procesi:
laSa giorgis mefoba;
laSa-giorgis ganZaze laSqroba;
jvarosanTa V laSqroba;
monRolebis mier msoflio imperiis Seqmna;
monRolTa laSqroba kavkasiasa da saqarTve-
loSi;
ormefoba saqarTveloSi;
alamuTis cixesimagris aReba monRolebis
mier;
`sibas~ ageba monRolebis mier;
erTiani sayaenos daSla;
ilxanTa ulussa da oqros urdos Soris
omi;
demetre II-s sikvdiliT dasja.
Zalaufleba:
mefe;
yaeni;
noini;
romis papi;
aTabagi;
kardinali;
mTavarsardali;
beladi.
dro:
saqarTvelo da monRolebi XIII saukuneSi.
sazogadoeba:
monRoluri sazogadoeba;
Sua saukueebis qarTuli sazogadoeba.
sivrce (Sedegi: 3, 9) etapebi kompleqsuri davalebebis Sesasruleblad (aqtivobebi da resursebi): kompleqsuri davaleba:
•geografiuli garemo 1. Seqmeni monRolTa dap
gavlenas axdens adami- 1. (par. 36: `gansxvavebulad ratom afaseben wyaroebi laSa-giorgis? ratom ver miiRo yrobebis ruka.
anTa sazogadoebis laSa-giorgim monawileoba jvarosnul laSqrobaSi?~ moswavlis wigni, gv.143.) Seavse • isrebiT daitane monRolTa
ganviTarebaze; istoriuli werilobiTi wyaros analizis samuSao furceli (moswavlis rveuli, laSqrobis mimarTulebebi.
•komunikaciis sixSi- danarTi 1). • Semoxaze monRolTa saxel-
re didi/mcire zomis 2. (par. 36: moswavlis wigni, gv.146.) moiZie ufro detaluri informacia mexuTe mwifos sazRvrebi da masSi
socialur-kulturuli jvarosnuli laSqrobis Sesaxeb. Seqmeni konturuli ruka da masze daitane V Semavali saqarTvelo.
sivrceebis Camoyalibe- jvarosnuli laSqrobis marSruti da laSa-giorgis savaraudo marSruti im 2. Seadgine sqema: monRolobis
bas ganapirobebs; SemTxvevisTvis, Tu is laSqrobaSi miiRebda monawileobas (moswavlis rveuli, dav. periodi saqarTveloSi.
•konkretul istoriul- 31). • flifCartze gaavle drois
geografiul arealebs 3. (par. 36: moswavlis wigni, gv.147.) megobars laSa-giorgis saxeliT miswere werili: xazi. masze monakveTebad
garkveuli ekonomiku- `me ki jvarosnul laSqrobaSi monawileobaze vocnebobdi~ (werilSi gaixsene daitane monRolobis dros
ri, strategiuli da qarTveli mefeebisa da jvarosnebis urTierTobac da am urTierTobis fonze axseni moRvawe mefeebis wlebi.
kulturuli mniSvne- jvarosnul laSqrobaSi monawileobis survili). • drois xazze daitane am pe-
loba aqvs. 4. (par. 37: `rogor Seqmnes monRolebma `msoflio imperia~?~ moswavlis wigni, gv.148.) riodSi momxdari mniSvnelo-
konturul rukaze daitane monRolTa saxelmwifos sazRvrebi (moswavlis rveuli, vani movlenebis TariRebic.
istoriuli movlena / dav. 32). TiToeul TariRs ki daurTe
procesi (Sedegi: 4, 5, 6, 5. (par. 38: `xorezmelebisa da monRolebis laSqroba saqarTveloSi~, moswavlis wigni, grafa movlenis Casawerad
8, 9) gv.148.) gaaxmovane sur. 2-ze warmodgenili scena. warmoidgine, rom romis papTan (mag., monRolTa Catarebuli
•yvela istoriul movle- miRebaze saqarTvelodan gagzavnil werils ganixilaven. sayovelTao aRwera, berqa ya
nas aqvs Tavis mizezi 6. (par. 38: moswavlis wigni, gv.148.) gaavle drois xazi da daitane masze mniSvnelovani enis laSqroba, an monRolTa
/ mizezebi da Sedegi / movlenebis TariRebi, saqarTveloSi monRolebis pirveli gamoCenidan moyolebuli. egvipteSi laSqroba da a.S.).
Sedegebi; 7. (par. 39: `rogor daamtkices monRolebma saqarTvelos taxtze ori mefe~, moswavlis 3. erTmaneTs Seadare daviT
•istorikosebi xSirad wigni, gv.158.) erTmaneTs Seadare saqarTveloSi selCukTa da monRolTa batonoba. narinis, daviT ulusa da
kamaToben istoriuli Seavse cxrili (moswavlis rveuli, dav. 34). demetre II-is dros momxdari
movlenebis mizezebisa 8. (par. 40: `ratom daiSala monRolTa imperia? demetre II~, moswavlis wigni, gv.158.) movlenebi.
da Sedegebis Sesaxeb; gamarTe saklaso diskusia norC mkvlevarTa jgufSi gaCenili SekiTxvebis mixedviT: • imsjele, romeli maTgani
•zogierT istoriul • aba, gaixsene, daaxloebiT ramden xans arsebobda didi imperiebi? imyofeboda ufro rTul
movlenas lokaluri, • ra xdeboda maTi daSlis Semdeg? viTarebaSi? rogori iyo maTi
zogs ki globaluri • mgoni, monRolTa saxelmwifo yvelaze didi imperia iyo. ramdenad Zalauflebis xarisxi da ram-
mniSvneloba aqvs; efeqturi iqneboda misi erTi centridan marTva? denad da ra formiT izRude-
•istoriuli faqtebi da 9. (par. 40: moswavlis wigni, gv.161.) Seasrule davaleba konturul rukaze (moswavlis boda monRolebis mier?
movlenebi tipologi- rveuli, dav. 35): Semoxaze oqros urdo da hulaguidebis saxelmwifo; saqarTvelos • ra berketebs iyenebdnen mon-
urad SeiZleba dajguf- teritoria monRolTa dapyrobebis Semdeg. Rolebi maT winaaRmdeg?
des politikuri, so- 10. (par. 40: moswavlis wigni, gv.163.) Seavse T diagrama. Camowere demetres mefobis • Seajame informacia. daaxasi-
cialuri, ekonomikuri, dadebiTi da uaryofiTi mxareebi (moswavlis rveuli, dav. 36). aTe TiToeuli mefis moRvawe-
kulturuli niSniT. obis periodi, daskvnis saxiT
37
38
4. evropa _ Sua saukuneebidan axali droisken 4. evropa _ Sua saukuneebidan axali droisken
• renesansma da reformaciam evropelis mso-
flmxedveloba Secvala da bevrad racional- 1. ratom miaCniaT aRorZinebis xana Tanamedrove
uri gaxada; civilizaciis winaprad?
• XIV-XV saukuneebSi evropaSi saqalaqo cxovre- 2. rogor fiqrob, ratom ar mieqca yuradReba
bis ganviTarebam bevri ram Secvala feodal- qristina de pizanis azrebs da ratom ar aR-
ur sazogadoebaSi; moCnda mzad evropa XV saukuneSi qalTa Ta-
• renesasnsis periodSi TandaTanobiT Seicva- nasworobis misaRebad?
la adamianebis Sexedulebebi sazogadoebaze, 3. ratom ewinaaRmdegeboda kaTolikuri eklesia
samyaroze. gaCndnen iseTi moazrovneebi, rom- eretikul ideebs?
lebic amtkicebdnen, rom RmerTma adamiani 4. rogor fiqrob, ra miznebs emsaxureboda ar-
TavisuflebisTvis Seqmna, misca Sromisa da qiepiskopos albertis instruqciebi codvis
Senebis unari, goneba _ bunebis Sesaswavlad, monaniebis Sesaxeb?
suliereba _ mSvenierebis SesagrZnobad. 5. ratom gaxda luTeris moZRvreba germaniaSi
• indulgenciebiT vaWroba romis papas ase popularuli da ratom gauCnda amdeni
damatebiTi finansebis mosazidad sWirdeboda; momxre?
• inkvizicia sagangebo saeklesio sasamarTlos 6. rogor fiqrob, germaniaSi kaTolikuri ekle-
warmoadgenda, misi mizani ki e.w. `eretikose- siis winaaRmdeg dawyebul moZraobas, religi-
bis~ dasja iyo; uris garda, hqonda Tu ara sxva mizezebic?
• kaTolikur eklesiaSi dawyebul `protes- 7. rogor fiqrob, Sedegebis mixedviT refor-
tantul reformacias~ Sedegad kaTolikuri macia dadebiTi movlena iyo Tu uaryofiTi?
eklesiis gayofa mohyva. pasuxi daasabuTe.
8. rogor fiqrob, ram gamoiwvia kaTolikuri ekle-
siisgan gamoyofili protestantuli moZRvrebis
SigniT axali mimdinareobis warmoqmna?
5. iran-osmaleTi da saqarTvelo XVI-XVII 5. iran-osmaleTi da saqarTvelo XVI-XVII sauku-
saukuneebSi neebSi
• gvian Sua saukuneebSi `tyvis syidva~ iyo 1. aisaxeboda saqarTveloze saerTaSoriso sar-
gavrcelebuli; bevri gayiduli qarTveli bielze mimdinare movlenebi?
mamluqebis, Rulamebisa da ianiCarebis saxiT 2. rogor fiqrob, ra sagareo politikuri ori-
sxva qveynebis samsaxurSi idga; entacia unda aerCia saqarTvelos arsebul
• gvian Sua saukuneebSi saqarTvelo iranisa da viTarebaSi? pasuxi daasabuTe.
osmaleTis politikur da kulturul zegav- 3. rogor cdilobda samcxis mTavari saerTaSo-
lenas ganicdida; riso viTarebis saTavisod gamoyenebas? ra
• reformaciis mowinaaRmdege iezuitebma sa- saSiSroebas Seicavda es nabijebi?
qarTveloSic aqtiuri moRvaweoba gaaCaRes, 4. rogor Seafaseb luarsab I-is politikas
rac gansakuTrebiT mniSvnelovani iyo saganma- iranis mimarT?
naTleblo kuTxiT. 5. ratom gaerTiandnen qarTveli mefeebi da
• gviani Sua saukuneebisa da adreuli axali Sah-abasi antiosmalur koaliciaSi?
drois saqarTvelos ucxoeli misionerebi da 6. ratom aris mniSvnelovani ucxoel mogzaur-
mogzaurebi aRweren. Ta cnobebi gviani Sua saukuneebisa da axali
drois saqarTvelos istoriis Sesaswavlad?
7. ratom Camovidnen saqarTveloSi pirveli mis-
ionerebi?
8. ratom ver vxedavT am cvlilebebs saqarTve-
loSi da ratom gaxangrZlivda aq Sua sauku-
neebi?
39
Temis farglebSi dasamuSavebeli sakiTxebi da Sefasebis kriteriumi/kriteriumebi:
40
samizne cnebebi da maTTan giorgi brwyinvale da gare samyaro sakvanZo SekiTxva/SekiTxvebi kompleqsuri davalebebi
dakavSirebuli mkvidri warmod- sakiTxi da qvecnebebi
genebi
54
Tumca es unarebi moswavles uviTaredeba swavlebis yvela safexuris gavlis Semdgom: mag.,
sakuTari karieris dagegmvis unari ufro saSualo safexurze uviTardeba da aramc da aramc
dawyebiT klasebSi. amasTanave gasaTvaliswinebelia is faqti, rom am asakis moswavle axali
gadmosulia dawyebiTi safexuridan. Cven viciT, rom dawyebiTi safexuris misiaa: a) saganTa Ta
namimdevruli swavla-swavlebis gziT moswavlis gonebrivi, fizikuri, emociuri da socialuri
ganviTarebis xelSewyoba; b) sabaziso unarebis _ wignierebisa da raodenobrivi wignierebis
ganviTarebis xelSewyoba; g) saskolo garemosa da swavlis mimarT dadebiTi damokidebulebis
Camoyalibeba, cnobismoyvareobis codnismoyvareobaSi gadazrda da moswavlis momzadeba saba
zo safexurisTvis. amitom Sesabamisad Cveni saxelmZRvaneloSi gaTvaliswinebulia VIII klasis
moswavlis asakobrivi Taviseburebebi. sabazo safexuris misiaa saganTa swavla-swavlebis sa
fuZvelze myari, dinamikuri da funqciuri codnis konstruireba, moswavlis interesebisa da
midrekilebebis gamovlena, moswavlis damoukidebeli swavlis unarisa da Sromisunarianobis
ganviTareba, aqtiuri moqalaqis formirebis xelSewyoba da ganaTlebis momdevno safexurze
swavlis gagrZelebisTvis an SromiTi saqmianobisTvis safuZvelebis Seqmna. sagnis swavla-swav
lebisas moswavle CarTuli iqneba aqtivobebSi, romlebic mas SeZenili codnis praqtikaSi ga
moyenebis saSualebas miscems. es yvelaferi saSualebas miscems moswavles saSualo safexurze
gadasvlisas momzadebuli iyos Semdgomi gamowvevbisTvis. es gamowvevebi ki SemdegSi mdgo
mareobs: moswavlem unda SeZlos a) saganTa gaRrmavebuli swavlebis gziT sistemuri codnis
konstruireba; b) moazrovne, maZiebeli, axlis Semoqmedi, wignieri, informirebuli da pasu
xismgeblobis grZnobis mqone moqalaqis Camoyalibeba, romelsac SeuZlia gadawyvetilebebis
damoukideblad miReba, sakuTari miRwevebis gamoyeneba axali materialuri, inteleqtualuri
Tu sulieri Rirebulebebis Sesaqmnelad.
Cveni saxelmZRvanelo efuZvneba esg-s mier gacxadebul Semdeg cnebebs: 1. yvela moswav
le aris unikaluri da gansxvavebuli Tavisi individualuri fizikuri da fsiqikuri maxasia
TeblebiT, niWiT, emociebiT, interesebiT, piradi gamocdilebiT, akademiuri saWiroebebiT
da swavlis stiliT, rac gaTvaliswinebul unda iqnas swavla-swavlebis dros. 2. swavla unda
mimdinareobdes pozitiur da mowesrigebul garemoSi, sadac gansakuTrebuli mniSvneloba eni
Weba pozitiur urTierTobebsa da interaqcias, sadac moswavle aris dafasebuli, aRiarebu
li da aris pasuxismgebeli sakuTar swavlaze da ganviTarebaze. 3. swavla aris codnis agebis
procesi, romelSic moswavle aqtiurad aris CarTuli da romelic efuZneba moswavlis arse
bul codnas, gamocdilebas da Sexedulebebs. am saxelmZRvanelos meTodikuri orientirebi
mdgomareobs SemdegSi: a) swavla-swavleba xels unda uwyobdes moswavleTa motivirebasa da
Sinagani Zalebis gaaqtiurebas; b) swavla-swavleba xels unda uwyobdes codnis etapobrivad
konstruirebas winare codnaze dafuZnebiT; g) swavla-swavleba xels unda uwyobdes codna
Ta urTierTdakavSirebas da organizebas; d) swavla-swavleba unda uzrunvelyofdes swavlis
strategiebis dauflebas (swavlis swavlas); e) swavla-swavleba unda moicavdes codnis samive
55
kategorias: deklaratiuls, procedurulsa da pirobiseuls. deklaratiuli codna gulis
xmobs Teoriebis, wesebis, faqtebis, kanonebis da principebis Teoriul codnas. is pasuxobs
kiTxvas _ ra vici?; proceduruli gulisxmobs qmedebaTa Tanamimdevrobis codnas da iZleva
codnis realizebis saSualebas operaciebis/procedurebis doneze. is pasuxobs SekiTxvebs:
rogor gavakeTo/rogor Sevasrulo?. pirobiseuli codna deklaratiuli da proceduruli
codnis gamoyenebis pirobebis gaazrebaa. is gulisxmobs movlebis an situaciis arsebiTi aspeq
tebis gaazrebis, kategorizaciis unars, rac am konkretul SemTxvevaSi moswavles daexmareba
Cveni sagnis, istoriis codnis sxva aspeqtSi gadatanis anu transferis gadatanaSi. is pasu
xobs kiTxvebs: ratom? ra SemTxvevaSi? disciplinis wvdomisaTvis, saswavlo procesSi aqcenti,
pirvel rigSi, unda keTdebodes istoriuli movlenis analizze da warsulSi momxdari faqtis
dRevandelobasTan dakavSirebaze da Tanamedrove socialur-politikuri procesebis ganvi
Tarebis perspeqtivebis gansazRvraze. sagnobrivi Sedegebis garda, erovnuli saswavlo gegmis
miznebidan swavla-swavlebisa da Sefasebis samizned aseve unda iqces Semdegi gamWoli unarebi
da Rirebulebebi:
56
swavlis swavla • aqtivobis/davalebis Rirebulebis gansazRvra _ moswavlem unda dainaxos,
ras SesZens aqtivobis Sesruleba, ra pirovnul Tu socialur sargebels
damoukideblad moutans mas;
saqmianoba
• aqtivobis/davalebis dagegmva _ (moTxovnaTa gaazreba da mis Sesasruleb
lad saWiro codnis gansazRvra; davalebis/aqtivobis mTavari miznis gan
sazRvra; samuSaos warmatebiT Sesrulebis kriteriumebis dadgena; gansa
xorcielebeli samuSaos etapebis gamokveTa; imis ganWvreta, Tu ra
gauad vildeba, ra gauZneldeba, raSi dasWirdeba daxmareba; strategiebis
mizanSewonilad SerCeva samuSaos TiToeuli etapisaTvis;
• swavlis procesis monitoringi _ dafiqreba swavlis procesze, im pirobebis
da faqtorebis amocnoba, romlebic xels uwyobs an aferxebs win svlas,
saTanado zomebis miReba winsvlis xelSesawyobad; TviTSefaseba Zlieri da
susti mxarebis dasadgenad, susti mxareebis gasaZliereblad gzebis dasaxva;
• socioemociuri marTva _ nerviulobis minimumamde dayvana, saWiroebisamebr,
daxmarebis Txovna, sakuTar TavSi siZneleTa gadalaxvis resursebis povna;
Secdomebis mimarT pozitiuri damokidebulebis Camoyalibeba da winsvlis
wyarod gamoyeneba;
• calkeuli saqmianobisTvis gamoyofili drois efeqturad gamoyeneba.
pasuxismgebloba • saskolo saqmianobebSi (saskolo cxovrebaSi) nakisri valdebulebis Sesru
leba;
• samuSaos dadgenil vadebSi dasruleba da Cabareba;
• sakuTari qcevis marTva, sakuTar qcevebze, socialur aqtivobebze pasuxis
mgeblobis aReba.
informaciuli • saZiebo sistemaSi (mag.: ebsko, elseviari) periodikis moZieba;
da sakomunikacio • Google Map-Si istoriul movlenebTan dakavSirebuli, onlain rukebis Seqna
teqnologiebis da maTi internetis saSualebiT gavrceleba.
gamoyeneba • saZiebo sistemaSi (mag.: gugli) sxvadasxva tipis (mag.: interaqtiuli da a.S.)
Tematuri eleqtronuli rukebis moZieba;
• istoriuli Sinaarsis eleqtronuli teqstebis (mag. vikiteqstebis) Seqmna
da atvirTva;
• specifikuri Sinaarsis diagramebTan da grafikebTan muSaoba (mag.: terito
riuli, demografiuli, sazogadoebrivi ganwyobebis zrda-klebis da a.S.)
eqselis saSualebiT.
• vebgverdis/blogis Seqmna da saswavlo procesis ganmavlobaSi ganxor
cielebuli sxvadasxva proeqtis, vebgverdze/ blogze ganTavseba;
• informaciuli da sakomunikacio teqnologiebis gamoyeneba (mag., Word,
PowerPoint) saswavlo masalisa da sxvadasxva tipis eleqtronuli teqstebis
dasamuSaveblad.
wigniereba • zepiri da weriTi metyvelebis gziT informaciis miRebis, damuSavebis, gaaz-
rebis, sistemaSi moyvanis da wardgena-gaziarebis unari.
amave dros gaTvaliswinebulia is, rom yvela moswavle aris unikaluri Tavisi individua
luri fizikuri da fsiqikuri maxasiaTeblebiT, SesaZleblobebiT, emociebiT, interesebiT,
piradi gamocdilebiT, akademiuri saWiroebebiT da swavlis stiliT, rac gaTvaliswinebuli
unda iqnes swavla-swavlebis dros. specialuri saganmanaTleblo saWiroebis mqonea moswav
le (SemdgomSi _ sssm moswavle), romelsac TanatolebTan SedarebiT aqvs siZnele swavlaSi da
romlisTvisac saWiroa erovnuli saswavlo gegmis modificireba an/da saswavlo garemosTan
adaptacia an/da individualuri saswavlo gegmis Sedgena da ganxorcieleba. erovnuli saswav
lo gegmis modificireba niSnavs erovnuli saswavlo gegmiT gansazRvruli Sedegebis raode
nobriv da/an Tvisebriv cvlilebebs, romelic SesaZlebelia gulisxmobdes saswavlo miznebis
57
Semcirebas an gazrdas, gamartivebas an garTulebas. Cven saxelmZRvaneloSi gaTvaliswinebu
lia es sakiTxi. saxelmZRvanelos davalebebi amis saSualebas iZleva. maswavleblis wignSi da
gegmili ramdenime gakveTilSi gaTvaliswinebulia sssm moswavleTa saWiroebebi da mocemulia
Sesabamisi davalebebi.
58
rovnos da gaanalizos sakiTxi, gamoTqvas sakuTari Sexedulebebi. es yvelaferi ki, rogorc
aRvniSneT, SeuZlebelia mravalferovani kiTxviTi strategiebis gamoyenebis gareSe. kiTxvebis
dasma sagakveTilo procesis umniSvnelovanesi nawilia. maswavlebeli kiTxvebis saSualebiT
arkvevs, Tu rogor gaiges moswavleebma konkretuli gakveTili?, xelmeoredaa saWiro misi
axsna Tu ara? gaiazres maT es sakiTxi Tu mxolod masalis gadmocema SeuZliaT? ramdenad
arian mzad moswavleebi gaanalizon, Seafason konkretuli sakiTxi, movlena? kiTxvebi gan
sxvavdeba Sinaarsobrivi TvalsazrisiT _ is SeiZleba iyos informaciuli an saazrovno. maga
liTad, informaciulia aseTi tipis SekiTxva: samxreT kavkasiis romeli teritoria dalaSqra
daviT aRmaSenebelma Tavis mefobis bolos? am SemTxvevaSi Semowmdeba moswavlis codna. Tum
ca Tu am kiTxvas movayolebT Semdeg kiTxvas: ra Sedegebi moitana daviT aRmaSeneblis sagareo
politikam? _ am kiTxviT xels SevuwyobT moswavlis maRal saazrovno unarebis ganviTarebas.
am kiTxvas pasuxi rom gasces, moswavlem sakiTxi kargad, safuZvlianad unda icodes da saku
Tari mosazrebis gamoTqmis dros unda warmoadginos Sesabamisi argumentebi.
mravalferovani kiTxvebis dasma aucilebelia diferencirebuli swavlebis procesis
drosac. cnobilia, rom diferencirebuli swavleba gulisxmobs TiToeuli davalebis da sa
varjiSos Sesatyvisobas moswavleTa moTxovnilebebTan, maTi SesaZleblobebis gaTvaliswine
biT. gakveTilis dagegmvis procesSi diferencirebis strategiebi SeiZleba sxvadasxva gziT
gamovlindes. magaliTad SesaZlebelia rogorc davalebis, aseve Sedegis mixedviT diferen
ciacia. Tu maswavlebeli davalebis mixedviT axdens diferencirebas, es niSnavs, rom sxvadas
xva jgufebs, moswavleebs gansxvavebuli savarjiSoebi, davalebebi, kiTxvebi miecemaT, anu am
davalebebis gadanawileba SesaZleblobebis mixedviT moxdeba; amave dros yvela erTi miznis,
Sedegis miRwevisken midian. am SemTxvevaSi Zalian mniSvnelovania davalebebis micemis dros
kiTxvebis mravalferovneba, rac diferencirebas Seuwyobs xels. Tu maswavlebeli Sedegis
mixedviT axdens diferencirebas, maSin man SesaZloa yvela moswavles identuri davaleba,
savarjiSo misces, xolo gakveTilis mizani/miznebi unda gansazRvros TiToeuli moswavlis
SesaZleblobebidan gamomdinare. misaRwevi Sedegebi SeiZleba ase ganisazRvros: yvela moswav
lem unda icodes... zogierTma moswavlem unda gaanalizos, imsjelos... da a. S. am SemTxvevaSic
umniSvnelovanesia is SekiTxvebi, romelTac davusvamT yvela moswavles da Semdeg mxolod
zogierTs. qvemoT kidev ufro dawvrilebiT SevexebiT sxvadasxva kiTxviT strategiebs, rac
saSualebas mogcemT, isini gamoiyenoT gakveTilebze.
59
aqcents, rom saxelmZRvanloSi gamoyenebuli an maswavleblis wignSi miTiTebuli resursebi
(TvalsaCinoebebi, profesiuli literatura, el. resursebi) ra Tqma unda ar aris srulyo
fili da yovlismomcveli da arc SeiZleba amis pretenzia gvqondes. aucilebelia, Tqvenc
moiZioT/SeqmnaT TqvenTvis, Tqveni moswavleTa saWiroebebisTvis mniSvnelovani resursebi.
amasTanave ar dagaviwydeT, rom yvela tipis resurss Tan unda axldes gamoyenebis mkafio in
struqcia, romelSic axsnili iqneba, Tu ra mizniT SeqmeniT resursi, rogor gamoiyeneba is
saswavlo procesSi, raTa sxva Tqvenma kolegebma, garkveuli modificirebis Semdgom, SeZlon
misi gamoyeneba. SegaxsenebT, rom aucilebelia kolegebTan TanamSromloba rogorc kaTedris
SigniT, aseve mis gareTac. aseve resursis refleqsiaSi miuTiTeT ra Sedegs miaRwieT mos
wavleebTan am resursis gamoyenebiT. gimeorebT, rom garda eleqtronuli resursebisa, mas
wavleblebi Zalian xSirad iyeneben materialur TvalsaCinoebebs (sqemebi, plakatebi, rukebi,
danadgarebi, maketebi, koleqciebi da a.S.). xSirad tardeba maswavleblebis mier sakuTari
xeliT (SesaZloa, meoreuli nivTebiTac) Seqmnili resursebis gamofena, konferenciebze war
dgena. aseTi resursebi (sqemebi, diagramebi, istoriuli krosvordebi an lotoebi, plakate
bi da a.S.) Tqvenc SeiZleba SeqmnaT. SegaxsenebT, rom saswavlo resursi iwvevs moswavleebis
dainteresebas, vinaidan resursi interaqtiulia, anu saWiroebs mocemuli TvalsaCinoebebis
gaanalizebas, SekiTxvebze pasuxis gacemas, sakuTari mosazrebebis dafiqsirebas, praqtikul
samuSaos, amitom sagakveTilo procesSi moswavleebi aqtiurad arian CarTuli swavlebis pro
cesSi. resursi orientirebulia moswavleTa unar-Cvevebis ganviTarebaze, es aris gaanalize
bis, Sedarebisa da daskvnebis gakeTebis unari; isini resursis daxmarebiT SeZleben dainaxon
ramdenad mniSvnelovania yoveldRiur cxovrebaSi orientireba, aseve mocemuli davalebe
bis mixedviT SeZleben imuSaon jgufebSi da resursidan miRebuli informacias gamoiyeneben
praqtikuli muSaobis dros; daixsomeT, rom saswavlo resursSi gamoyenebuli masala dafuZ
nebuli unda iyos sando wyaroebze, is usafrTxi unda iyos da ar unda avnos moswavleebs, ma
galiTad maT mxedvelobas. Tqvens mier Seqmnili resursis SemTxvevaSi, gakveTilze muSaobis
procesSi aucilebelia winaswar momzadebuli gqondeT, ara mxolod is, aramed calke dabeW
dili davalebebi da kiTxvebi. Tu resursi Seqmnilia Power Point-Si aucilebelia vaCvenoT mos
wavleebs slaid-reJimSi da kiTxvebis gamoCenis Semdeg jer davelodoT moswavleebis pasuxs,
Semdeg ki SevTavazoT swori variantebi, romlebic kiTxvis Semdeg Cndeba slaidze. resursSi
aris TvalsaCinoebebi, romelTa ganxilva moswavleebTan erTad aucilebelia da aseve aris
praqtikuli samuSaoc, romelsac moswavleebi jgufuri muSaobis dros asruleben; aRniSnuli
saswavlo resursi iwvevs moswavleebis dainteresebas da mTeli klasis aqtiur CarTvas swav
lebis procesSi. gakveTilis Catarebamde aucilebelia mas kargad gaecnoT, raTa ar dairRves
Semdeg kiTxva-pasuxis reJimi. aseve, SesaZlebelia, paralelurad gamoiyenoT dafa, carci,
qaRaldebi da pasuxebi werilobiTac daafiqsirebinoT, gakveTilis Semdeg ki am namuSevrebis
saSualebiT gaakeToT Sefaseba Tqven mier Semnili Sefasebis rubrikis daxmarebiT. resurseb
Tan dakavSirebiT, rekomendaciebi mocemuli iqneba qvemoT konketul dagegmil gakveTileb
Tan, aseve migiTiTebT, eleqtronuli resursebis sarekomendacio misamarTebs.
60
3.7. moswavlis Sefasebis principebi
ganmaviTarebeli ganmsazRvreli
mizani swavlis xarisxis gaumjobeseba; swavlis xarisxis gakontroleba;
moswavlis miRwevis donis dadgena
moswavlis ganviTarebis xelSewyoba erovnuli saswavlo gegmiT
gansazRvrul miznebTan mimarTebaSi;
akademiuri moswrebis donis gansazRvra
Sefasebis sagani swavlis procesi swavlis Sedegi
61
3.8. aqtivobebis, RonisZiebebis, proeqtebis, praqtikuli samuSaoebis
CatarebasTan dakavSirebuli zogadi rekomendaciebi
62
strategiac. am strategias ase iyeneben: Temis Seswavlis Semdeg, maswavlebeli moswavleebs
sTavazobs am Temaze sami „msxvili“ da „wvrili“ SekiTxvis Camoyalibebas. amis Semdeg, moswav
leebi cxrilSi Caweril SekiTxvebs usvamen erTmaneTs.
63
mniSvnelovania diskusiis meTodis gamoyeneba swavlebis dros. rogorc iciT, diskusia
erT-erTi yvelaze gavrcelebuli meTodia. diskusias ramdenime ZiriTadi mizani aqvs: mos
wavleebi CavrToT sagakveTilo procesSi da mivceT sakuTari azrebis gamoTqmis SesaZleb
loba; gavarkvioT, ramdenad kargad gaiges maT sagakveTilo masala; ganuviTaroT maT sako
munikacio unar-Cvevebi; ganvumtkicoT sakuTari Tavisadmi rwmena. imisaTvis, rom diskusia
Sedegiani iyos, aucilebelia msjeloba mxolod SerCeuli Temis irgvliv mimdinareobdes.
xSiria SemTxvevebi, roca xdeba Temidan gadaxveva; moswavleebi Temidan gadauxveven, axal
azrs ganaviTareben da masze iwyeben msjelobas. maswavlebeli unda flobdes situacias. kar
gi diskusia mxolod is aris, romelic erT konkretul mizans emsaxureba. maswavlebeli ki
uwevs daxmarebas moswavleebs, rom Temebi sainteresod gaiSalos, rom moswavleebma imsje
lon sadiskusio Temebze da ara meorexarisxovan ideebze. maswavlebelma iseTi SekiTxvebi
unda dasvas, romelic xels Seuwyobs diskusiis warmarTvas, Temis gaSlas, daicavs regla
ments, rom yvela moswavles mieces Tanabari saSualeba, gamoTqvas Tavisi azri da daafiqsi
ros sakuTari pozicia. am dros saWiroa sokrates meTodis gamoyeneba: „me aravis arafers
ar vaswavli, radgan Tavad araferi vici, ubralod, kiTxvebs vusvam“. sokrates meTodi gu
lisxmobs diskusiis warmarTvisas problemuri SekiTxvebis dasmas. mag: ras fiqrobT amis Se
saxeb? ra ganmartebebi gWirdebaT amisTvis? am etapze maswavlebeli ar aZlevs moswavleebs
informacias, aramed cdilobs, moswavleebi damoukideblad mividnen problemis gadawyve
tamde. gakveTilze diskusiis dros maswavlebels sWirdeba yvela tipis SekiTxvis gamoyeneba.
daxuruli SekiTxvebi (konkretuli pasuxebi) emsaxureba mizans _ gavigoT, ramdenad iswavla
moswavlem esa Tu is sakiTxi, SevamowmoT codna. Ria SekiTxvebi aucilebelia diskusiis war
marTvis dros da azrovnebis zeda safexurs ganekuTvneba. es niSnavs, rom moswavles aqvs
codna, aqvs misi gagebisa da gamoyenebis unari da Ria SekiTxvebze pasuxis gacemiT gadadis
azrovnebis maRal safexurze: Seafasos, daskvnebi gaakeTos, daasabuTos, Seqmnas. diskusia
unda dasruldes SejamebiT, daskvnebis gamotaniT, klasSi gacemuli pasuxebis analiziT.
magaliTad, SegiZliaT gakveTilze gamarToT diskusia Temaze: ramdenad legitimuri iyo
ufliswul demnas pretenzia samefo taxtze? ramdenad sworad moiqca giorgi III, rodesac ase
sastikad dasaja sakuTari ZmisSvili?
Zalian produqtiulia adgilebze, mag. muzeumSi gakveTilis Catareba. magaliTad gakveTi
lad gaqvT _ „ras mogviTxroben istoriuli wyaroebi jvarosnebze?“. wadiT muzeumSi, sadac
warmodgenilia sabrZolo nivTebi (Tu TqvenTan axlos aseTi muzeumi ar aris, sainformacio
sivrceSi moiZieT aseTi nivTebi da moswavleebs uCveneT proeqtoriT). aq SegiZliaT gakveTili
warmarToT aseTi formiT: gakveTils iwyebT kiTxvebis dasmiT.
64
suxi: yuradRebas gaamaxvileben Subis da isris pirebze, satevrebze, mrgval qvebze (Sur
dulis qvebze da yumbarebze, romlebsac isrodnen lodsatyorcnebiT, kedlis sangrevi
manqanebiT _ evropuli saxelebia balistebi, trebuSe da a. S.).
3. Tqveni azriT, romeli maTgani gamoiyeneboda xelCarTuli brZolis dros? mosalodneli
pasuxi: Subis da isris pirebi, sabrZolo culi, satevari, Surdulis qvebi da a. S.
4. Tqveni azriT, warmodgenil nivTebs Soris xom ar aris iseTi, romelic xelCarTuli
brZolis dros ar gamoiyeneboda da maT, magaliTad cixesimagris alyis dros iyenebdnen?
ratom fiqrobT ase? mosalodneli pasuxi: qvis yumbarebi. imitom rom, maT isrodnen ked
lebis (galavnebis) dasangrevad.
5. Zvel droSi brZolebi umravles SemTxvevaSi cixesimagreebis dauflebisTvis mimdina
reobda. ratom aniWebdnen did mniSvnelobas cixesimagris aRebas? ra funcia hqonda
cixesimagres mis irgvliv mdebare soflebisTvis? mosalodneli pasuxi: cixesimagreebi
icavdnen qveynis garkveul regionebs, olqebs; ZiriTadad isini igeboda savaWro da Sida
gzebis gayolebaze da icavda maT; aseve zogierT patara cixes hqonda sadazvervo fun
qcia da isini agebuli iyo aseve gzebis gayolebiT da akontrolebdnen mtris qveyanaSi
gadaadgilebas da informacias awvdidnen dedaqalaqSi an romelime olqis centrSi, did
qalaqebSi da banakebSi dislocirebul jars. mtris gamoCenis SemTxvevaSi qalaqebis da
cixeebis gareT soflebSi mcxovrebi mosaxleoba cixesimagreebSi afarebda Tavs. aq Se
giZliaT gaagrZeloT kiTxvebi:
6. rogor fiqrobT, rogor SeiZleboda (ra meTodebiT) gamagrebuli cixesimagris aReba?
7. xom ar gsmeniaT, raime cixis asaRebi specialuri sainJinro nagebobebis, manqanebis Sesaxeb?
8. rogor SeeZloT raime ziani mieyenebinaT gamagrebuli galavnisTvis? mosalodneli pasu
xebi: pirdapiri SeteviT. am SemTxvevaSi mowinaaRmdege iyenebda sxvadasxva teqnolo
giebs: lodsatyorcnebs (isroda qvis yumbarebs, did lodebs, zogjer navTobiT an ze
TiT gaJRenTil cecxlmokidebul yumbarebs), kedlis sangrev manqanebs (did xis Zels win
ukeTebdnen liTonis, ufro xSirad rkinis pirs da specialur razms mihqonda galavan
Tan an xis WiSkarTan da meTodurad urtyavdnen, raTa galavani an WiSkari SeengriaT. am
razms icavda specialuri xis mowyobiloba, romelic dafaruli iyo aseve xiT, an sxva
masalT, mag. tyavebiT, raTa razmis wevrebi cixis damcvelebs ar gaenadgurebinaT), spe
cialur xis mowyobilobas, romelic icavda razms da romelsac galavanTan miitandnen,
raTa razmis wevrebs saZirkveli gamoeTxaraT, rkinis kauWian xis Zelebs (am kauWebiT mo
winaaRmdege cdilobda moeZro galavnebis fasadis qvebi da amiT kedlebs asustebdnen,
raTa Semdeg lodsatyorcnebiT advilad gaengriaT), specialur xis koSkebs (es koSkebi
adgilze mzaddeboda. maT ukeTebdnen xis borblebs, raTa miegorebinaT galavanTan. es
koSkebi aucileblad galavnis simaRlis an cota maRali unda yofiliyo. maT hqondaT
specialuri xidebi, romlebsac galavanTan migorebisTanave gadadebdnen galavanze da
aqedan jaris nawili, romelic koSkSi imaleboda, gadadioda qalaqis, cixis kedelze da
iq ebrZoda cixis damcvelebs. es koSkebi winidan dafaruli iyo), aseve pirdapiri Sete
viT kibeebis midgmiT da a. S.
65
9. Tqveni azriT, ramdeni xani SeeZlo gagrZelebuliyo cixis alya? an gaeZlo cixesimagres
alyisTvis? raze iqneboda damokidebuli alyis xangrZlivoba? mosalodneli pasuxebi: es
damokidebuli iyo ramdenime faqtorze:
a) resursebze _ sursaTis da wylis maragze, SeiaraRebaze;
b) cixesimagris garnizonis raodenobaze. Tu jaris raodenoba ar yofnida, maSin mowi
naaRmdege SeZlebda qalaqis, cixesimagris aRebas;
g) qalaqis gamagrebis sistemasa da TavdacviTi nagebobebis simyareze (aq SeiZleba uC
venoT romelime cixis gegma. auxsnaT, rom im drois cixe-qalaqebi isea agebuli, rom
Seteva ZiriTadad erTi mxridanaa SesaZlebeli. xSirad galavnebi da WiSkrebi isea gan
lagebuli, rom erTi WiSkris aRebis SemTxvevaSi mowinaaRmdege moxvdeboda xafangSi.
patara monakveTSi karis amRebi razmi unda Semotrialebuliyi da aeRo meore WiSkari.
am dros mas aq xvdeboda koSki da meore da mesame galavani, saidanac qalaqis damcve
lebi advilad gaanadgurebdnen mowinaaRmdeges);
d) aseve qalaqis damcvelebis profesionalizmze (istoriaSi xSirad momxdara, rom rome
lime mxedarTmTavris an qalaqis, cixis garnizonis meTauris Secdomis gamo damarcxe
bulan an cixe-qalaqi dacemula). aq warmodgenilia scenari, rac SeiZleba srulad ar
ganxorcieldes. ara uSavs, mini-leqciis dros Tqven SegiZliaT ufro Rrmad warmoud
ginoT sakiTxi. swored aseTi kiTxvebis Semdeg SegiZliaT CaataroT mini-leqcia XI-XIII
saukuneebSi jvarosnuli laSqrobebis Sesaxeb. aq SegiZliaT gamoiyenoT imave sauku
neebis mematianeebis cnobebi sxvadasxva brZolebis Taobaze da amis gacnobis Semdeg (es
wyaroebi gaamravleT da moswavleebs daurigeT) da isev dasviT SekiTxvebi: CamoTvaleT
sabrZolo iaraRebi, romlebic im periodSi omis dros gamoiyeneboda. daasaxeleT is
faqtorebi, romlebic, Tqveni azriT, brZolaSi gamarjvebis misaRwevadaa aucilebeli?
am tipis gakveTili, Cveni azriT, bevrad ufro saintereso da moswavleTaTvis produq
tiuli iqneba.
66
4. gzamkvlevi
(mesame Taobis erovnuli saswavlo gegmis mixedviT)
meTodikuri rekomendaciebi
1) ra gansxvavebaa ganmsazRvrel da ganmaviTarebel Sefasebas Soris?
ganmsazRvrel da ganmaviTarebel Sefasebas erTmaneTisgan gansxvavebuli funqcia aqvT.
pirveli maTgani (ganmsazRvreli Sefaseba) emsaxureba moswavlis akademiuri miRwevis donis
dadgenas sagnobrivi saswavlo gegmis SedegebTan/yvelasaTvis saerTo kriteriumTan mimarTe
biT, meore (ganmaviTarebeli Sefaseba) ki aRwers moswavlis mier ganvlil saganmanaTleblo
gzas; axasiaTebs mis Zlier da mxareebs; warmoaCens Tu risi gageba, gaazreba gauWirda da
gauadvilda moswavles.
erovnuli saswavlo gegmis moTxovnaa, rom rogorc ganmsazRvreli, ise ganmaviTarebeli
Sefaseba kompleqsuri/kompleqsuri tipis davalebebis saSualebiT ganxorcieldes.
3) riT gansxvavdeba kompleqsuri davaleba sxva e.w. „Cveulebrivi“ davalebebisgan? ratom ari
mniSvnelovani Sefasebis kompleqsur davalebebze dafuZneba?
procedurebsa da damaxsovrebaze orientirebuli davalebebisgan (magaliTad, arCe
viTpasuxiani testebisgan) gansxvavebiT, kompleqsuri davalebis piroba imgvaradaa
Camo
yalibebuli, rom moswavlisgan axlad Seswavlili/gasameorebeli masalis realur
cxovrebasTan da sxva sagnobriv sakiTxebTan dakavSirebas moiTxovs (magaliTad, ar aris
sakmarisi moswavlem zogadi debulebebi Camoayalibos tolerantobasTan dakavSirebiT;
saWiroa, rom man yoveldRiur cxovrebaSi tolerantobis magaliTi/magaliTebi aRmoa
Cinos da is Tanaklaselebis/maswavleblis winaSe kompleqsuri davalebis saSualebiT
warmoadginos da gaaanalizos).
amgvari davalebis xarisxianad Sesruleba moswavles mxolod sakiTxis Rrmad (da ara
zedapirulad) gaazrebis SemTxvevaSi SeuZlia. maSasadame, SeiZleba iTqvas, rom Sefasebis
sistemis kompleqsur davalebebze dafuZneba imis garantiaa, rom swavla-swavlebis procesi
orientirebuli iqneba xarisxian codnaze da ara masalis zedapirul daswavlaze.
67
4) rogor unda Seqmnas maswavlebelma kompleqsuri davalebis piroba?
kompleqsuri davalebis pirobis Sesaqmnelad sami arsebiTi niuansia gasaTvaliswinebeli.
kerZod, maswavlebelma:
a) unda SearCios Zalian konkretuli sagnobrivi sakiTxi (ix. cxrili 1. sakiTxi _ Tamaris saSinao
politika)/
cxrili 1.
samizne cneba _
Sedegebi _
sakiTxi _ Tamar mefis saSinao politika
kompleqsuri davalebis piroba:
cxrili 2.
samizne cnebebi ar aris gansazRvruli saSualo safexuris sagnobriv standartebSi, sadac am etapze,
1
jer kidev 2011-2016 wlebis erovnuli saswavlo gegma moqmedebs. Tumca, samizne cnebebi miemarTeba
rogorc sabazo, ise saSualo safexurebs.
68
g) unda gansazRvros, ra iqneba is SemoqmedebiTi produqti, romlis saSualebiTac moswavle
cxovrebiseul konteqstSi codnis transfers gaakeTebs da Sesaswavl sakiTxTan mimarTebiT
sakuTar codnas warmoaCens (ix. cxrili 3).
cxrili 3.
varianti I
qvemoT aRwerili midgoma intensiurad gamoiyeneba proeqt axali skolis modelis far
glebSi. am SemTxvevaSi ganmsazRvreli „Sefasebis rubrika“ kompleqsuri davalebis piroba
Sivea CaSenebuli qudis qveS _ „naSromSi/naSromis prezentaciisas xazgasmiT warmoaCineT“. am
qudis qveS iwereba Sefasebis kriteriumebi (ix. cxrili 4), romlebsac maswavlebeli sakuTari
Sexedulebisamebr aniWebs wonas 10 balian sistemasTan mimarTebiT (magaliTad, gadawyvets,
rom pirveli kriteriumeisTvis 2 qulaa maqsimaluri Sefaseba, meoresTvis _ 3, mesamesTvisac
_ 3 da a.S.
69
cxrili 4.
gaecaniT yuTlu-arslanis dasis gamosvlis Sesaxeb ucnobi avtoris cnobebs hiperlinki 1, sadac
movlenebi Tamar mefis sasargeblodaa aRwerili. warmoidgineT rom xarT Tamaris epoqaSi
mcxovrebi mematiane, romelic keTilganwyobilia mefis mowinaaRmdege yuTlu arslanis mimarT
da mxars uWers „isnis karavis“ daarsebas. SeqmeniT mokle „matiane“, sadac yuTlu arslanis dasis
gamosvlas Tamar mefis ucnobi mematianisgan gansxvavebuli interpretaciiT warmoaCenT.
varianti II
pirveli variantisgan gansxvavebiT meore SemTxvevaSi maswavlebeli TiToeuli davalebisTvis
qmnis damoukidebel Sefasebis rubrikas (saamisod man qvemoT mocemulis (ix. cxrili 5) msgavsi,
an nebismieri sxva formis cxrili SeiZleba gamoiyenos.
aq maswavlebeli pirvel svetSi gansazRvravs sakuTar molodinebs, meore svetSi ki akon
kretebs ra wona aqvs TiToeul kriteriums 10 balian sistemasTan mimarTebiT.
klasi
moswavlis saxeli, gvari
Tema
davalebis piroba
Sefasebis kriteriumebi qulebi komentari
1.
2.
3.
cxrili 5.
samizne cneba 1
2
swavla-swavlebis procesSi kompleqsuri davalebis rolis aRwera _ gakveTilze pedagogi axal/gasa
meorebel sakiTze gadasvlis daanonsebisTanave moswavleebs kompleqsuri davalebis pirobasac
gaacnobs, Semdeg ki 4-5 (an kidev ufro meti) gakveTilis ganmavlobaSi moswavleebs mocemuli davalebis
SesrulebaSi exmareba.
swavla-swavlebis procesSi yoveli sxva davaleba da aqtivoba (magaliTad, teqstis wakiTxva da
diskusia daviT aRmaSeneblis, Tamar mefisa da giorgi brwyinvalis Sesaxeb) orientirebulia imaze, rom
moswavles kompleqsuri davalebis SesrulebaSi gauwios daxmareba. gamomdinare aqedan, moswavlis
perspeqtividan saswavlo procesi sxva araferia Tu ar svla erTi kompleqsuri rigiT momdevno
kompleqsur davalebamde.
swavla-swavlebis procesSi kompleqsuri davaleba gamoiyeneba rogorc moswavlis codnis Semow
mebisTvis, ise axali codnis konstruirebisTvis. misi ganxilvis procesSi maswavlebeli moswavleebs
saswavlo sakiTxTan dakavSirebuli detalebis gaazebaSi exmareba, amasTan davalebas ganmsazRvreli
da ganmaviTarebeli Sefasebis safuZvelze mozardis miRwevebis Sesafasebladac iyenebs.
71
cxrili 6.
sakiTxi mizani (Sedegi, samizne cneba, mkvidri warmod- kompleqsuri davalebis piroba
genebi
ra kompleqsuri davalebiT vamowmeb mos
ra sakiTxs vaswavli? ra mizniT vaswavli? wavlis codnas?
arabTa saxalifos moswavlem unda gaacnobieros, rom: Seqmeni arabTa dapyrobebis ruka. isre
Camoyalibeba da sivrce (Sedegi: 3, 9) biT daitane arabTa laSqrobis mimar
saqarTvelo • geografiuli garemo gavlenas ax dens Tulebebi. Semoxaze arabTa saxalifos
adamianTa sazogadoebis ganviTarebaze; sazRvrebi. gansxvavebuli feriT daitane
• komunikaciis sixSire didi/mcire zomis arabTa qarTlSi laSqrobebi. moiZie in
socialur-kulturuli sivrceebis Camoya formacia kadisiis brZolis Sesaxeb. ru
libebas ganapirobebs; kaze aRniSne kadisiis brZolis adgili.
• konkretul istoriul-geografiul ar calke furcelze Seadgine brZolis geg
ealebs garkveuli ekonomikuri, strate ma da Tan daurTe rukas.
giuli da kulturuli mniSvneloba aqvT.
72
mimarTebiTi done moswavle srulad acnobierebs islamis,
moswavles esmis sakiTxis arsi; xedavs urTierTmimarTebebs sakiTx- rogorc arabTa gamaerTianebeli ideo
Tan dakavSirebul arsebiT struqturul erTeulebs Soris. logiis mniSvnelobas. zustad aqvs war
modgenili arabTa saxalifos sazRvrebi
da maTi laSqrobebis ZiriTadi mimarTu
lebebi. SeuZlia rukaze monaxos is adgi
lebi, sadac arabebma gadamwyveti brZo
lebi gamarTes. amyarebs kavSirs arabTa
SeiaraRebasa da maT mier brZolis velze
mopovebuli gamarjvebebis Soris.SeuZlia
punqtebis saxiT gamoyos da ganazogados
is mizezebi, romlebmac arabTa dapyro
bebis warmateba ganapirobes. SeuZlia pa
ralelebis gaavlos misTvis nacnob sxva
istoriul procesebTan da imsjelos maT
msgavseba gansxvavebebze.
73
7) ra gansxvaveba/mimarTebaa kompleqsur davalebasa da Semajamebel davalebas Soris?
kompleqsuri davaleba aris davalebis tipi. terminiT „Semajamebeli“ ki ganisazRvreba
statusi/funqcia, romelic swavla-swavlebis procesSi zogierT davalebas eniWeba. magaliTad,
swavla-swavlebis procesSi maswavlebelma SesaZloa sakuTar moswavleebTan 10 komleqsuri
davaleba ganaxorcielos, aqedan sams ki Semajamebeli davalebis statusi mianiWos (imis mixed
viT, Tu ramdeni Semajamebelia savaldebulo mis saganSi erovnuli saswavlo gegmis mixedviT).
erovnuli saswavlo gegmis moTxovnebis mixedviT yvela Semajamebeli davaleba kompleqsuri
tipis unda iyos (ar SeiZleba Semajameblis statusi mieniWos mxolod procedurul da
deklaratiul codnaze orientirebul savarjiSoebs).
meore SemTxvevaSi ki mTavari roli kompleqsur davalebebs eniWeba. misi saSualebiT xdeba
erovnuli saswavlo gegmis xuTive principis praqtikaSi realizeba. kerZod, komleqsuri
davalebebis saSualebiT moswavle:
1) aqtiuria da CarTulia aqtiur SemoqmedebiT procesebSi (principi 1);
2) axal codnamde midis winare codnis (davalebis forma da konteqti) saSualebiT (principi 2);
3) axal codnas ukavSirebs realur cxovrebasa da sxva sagnobriv sakiTxebs (principi 3);
75
sagnobrivi gzamkvlevebi
(instruqciebi sagnobrivi gzamkvlevebis praqtikaSi gamosayeneblad)
76
samizne cneba sazogadoeba (Sedegi: 1, 2, 3, 10, 13, 14, 16, 17)
sakiTxi socialuri reklama / sazogadoebrivi problemebi Cems skolaSi
kompleqsuri davalebis piroba:
SeqmeniT „socialuri reklama“, romlis saSualebiTac saskolo sazogadoebis wevrebs sko
lisTvis aqtualur romelime problemasTan dakavSirebiT daafiqreb.
naSromSi xazgasmiT warmoaCineT:
• romeli jgufisTvis aqtualur problemas warmoaCens socialuri reklama;
• warmoaCnes Tu ara socialuri reklama mTeli saskolo sazogadoebisTvis aqtualur
problemasa da sazrunavs;
• ramdenad da rogor zrunaven socialuri reklamis saSualebiT warmoCenil prob
lemaze saskolo sazogadoebis wevrebi.
77
5. informacia moswavlis wignis/rveulis Sesaxeb
78
6. maswavleblis wignis daskvniTi nawili
79
ganmarteba moswavlis rveulis danarTebis Sesaxeb
danarTi moswavles daexmareba wyaroebis analizis dros avtoris vinaobis dadgenaSi, misi
gamoyeneba SeiZleba sxva wyaroebTan mimarTebaSic, sadac ki dasmulia kiTxva avtorTa miker-
Zoebisa da sandoobis Sesaxeb. Tumca SedarebiT meti informacia mocemulia im avtorebze,
romelTa TxzulebebTan dakavSirebiT moswavles samuSaos furclis Sevseba uwevs.
moswavles eZleva davaleba (par. 7; par. 29), noqalaqevSi aRmoCenil Sekidul beWedTan da
daviT aRmaSeneblisa da jvarosanTa monetebTan dakavSirebiT Seavsos artefaqtis analizis
samuSao furceli. Tumca misi gamoyeneba sxva nivTier wyaroebTan (romlebsac Tqven airCevT,
internetiT moiZiebT da sxv.) dakavSirebiTac SeiZleba.
80
II nawili _ istoriul-geografiuli sivrce _ Sedgeba 3 danarTisgan
81
gamoyenebuli literatura
istoriuli literatura:
1. saqarTvelos istoriis narkvevebi. t. 2, 1973
2. saqarTvelos istoriis narkvevebi. t. 3, 1979
3. saqarTvelos istoriis narkvevebi. t. 4, 1973
4. saqarTvelos istoria oTx tomad. t. 2-3, 2012
5. e. astaxiSvili, n.axmeteli, g. narimaniSvili. qarTvelebi da gare samyaro. IV-X saukuneebi. 2019
6. qarTlis cxovreba. tomi I. 1955
7. qarTlis cxovreba. tomi II. 1959
8. qarTlis cxovreba. tomi IV. 1973
9. georgika. bizantieli mwerlebis cnobebi saqarTvelos Sesaxeb, t. 4(1). 1941
10. georgika. bizantieli mwerlebis cnobebi saqarTvelos Sesaxeb, t. 4(2). 1952
11. georgika. bizantieli mwerlebis cnobebi saqarTvelos Sesaxeb, t.5. 1963
12. georgika. bizantieli mwerlebis cnobebi saqarTvelos Sesaxeb, t.6. 1966
13. georgika. bizantieli mwerlebis cnobebi saqarTvelos Sesaxeb, t.7. 1967
14. georgika. bizantieli mwerlebis cnobebi saqarTvelos Sesaxeb, t.8. 1970
15. qarTuli diplomatiis istoria. qrestomaTia. 2004
82