WIRUSY.

BAKTERIE - ZADANIA
MATURALNE
1 Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony (nowy)
- Zadanie 2. (2 pkt)
Informacja genetyczna warunkująca oporność drobnoustrojów na leki może być zapisana
w ich chromosomach lub plazmidach. Na rysunkach I–IV przedstawiono cztery różne
sposoby nabywania lekooporności przez bakterie, które należą do tego samego gatunku (I–
III) lub należące do różnych gatunków (IV).
Zastosowane oznaczenia: g – gen lekooporności, b – bakteriofag, ch – chromosom
bakteryjny, P – plazmid.

2.1. (0–1)

Podaj oznaczenie rysunku: I, II, III lub IV, na którym przedstawiono koniugację bakterii i
określ, dlaczego koniugacja nie jest sposobem rozmnażania.

2.2. (0–1)
Na podstawie schematu oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące sposobów
nabywania lekooporności przez bakterie są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie
jest prawdziwe, albo F – jeśli stwierdzenie jest fałszywe.

Koniugacja u bakterii może się przyczynić do przenoszenia genu

1. P F
lekooporności wyłącznie pomiędzy różnymi gatunkami bakterii.

Bakterie mogą stać się lekooporne, jeżeli nabędą odpowiedni gen lub
2. P F
plazmid z genem tylko od innych, żywych bakterii.

Wirusy atakujące komórki bakterii mogą się przyczynić do przenoszenia

3. P F
genu lekooporności między nimi.

2 Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 4. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono udział w obiegu azotu różnych grup bakterii żyjących
w glebie, które oznaczono literami A–D.

a) Wypisz ze schematu oznaczenie literowe bakterii, które są chemoautotrofami.

b) Uzasadnij, że procesy przeprowadzane przez bakterie oznaczone na schemacie

literą A są korzystne dla roślin. W odpowiedzi uwzględnij metabolizm tych bakterii.

3 Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony (nowy)

3 Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony (nowy)
- Zadanie 16. (3 pkt)
W komórkach bakterii Escherichia coli ekspresja genów kodujących enzymy niezbędne do
pobierania i metabolizowania laktozy jest zależna od źródła pożywienia, jakie jest dostępne
w środowisku. Ekspresję operonu laktozowego regulują sekwencja wiążąca aktywator
ułatwiający polimerazie RNA rozpoczęcie transkrypcji oraz operator wiążący represor, który
blokuje dostęp do promotora polimerazie RNA. Kiedy zarówno glukoza, jak i laktoza są
obecne w środowisku, E. coli preferencyjnie wykorzystuje glukozę, a represor laktozowy
wiąże się z operatorem. Jednak w warunkach ograniczonego dostępu do glukozy,
w komórce E. coli dochodzi do gromadzenia się cząsteczki cAMP aktywującej aktywator,
a obecna w środowisku laktoza inaktywuje represor – co przedstawiono na poniższym
schemacie. Zachodzi wówczas ekspresja genów kodujących enzymy szlaku metabolizmu
laktozy, np. β-galaktozydazę.

16.1. (0–1)

Na podstawie przedstawionych informacji oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń

dotyczących regulacji ekspresji operonu laktozowego E. coli. Zaznacz P, jeśli
stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
 Brak glukozy w środowisku życia E. coli jest wystarczającym warunkiem
1. P F
wydajnej ekspresji genów kodujących enzymy szlaku metabolizmu laktozy.

Regulacja negatywna operonu laktozowego odbywa się z udziałem

2. P F
represora wytwarzanego w formie aktywnej.

Regulacja pozytywna operonu laktozowego odbywa się dzięki

3. P F
aktywatorowi wytwarzanemu w formie aktywnej.

16.2. (0–1)

Uzupełnij poniższy tekst charakteryzujący rolę β-galaktozydazy w metabolizmie laktozy.

Wpisz w luki właściwe określenia.

Białko enzymatyczne kodowane przez gen lacZ operonu laktozowego – β-galaktozydaza –

katalizuje w cząsteczkach laktozy reakcję hydrolizy wiązania , co

prowadzi do jej rozkładu na dwie cząsteczki cukrów prostych: glukozę oraz

16.3. (0–1)

Zaznacz prawidłowe dokończenie poniższego zdania.

DNA E. coli zawierający m.in. geny operonu laktozowego

A. ma postać koliście zamkniętej cząsteczki i znajduje się w jądrze komórkowym.

B. ma postać liniowej cząsteczki i znajduje się w cytoplazmie.

C. ma postać koliście zamkniętej cząsteczki i znajduje się w cytoplazmie.

D. ma postać liniowej cząsteczki i znajduje się w jądrze komórkowym.

4 Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (nowy)

- Zadanie 1. (4 pkt)
Na schemacie przedstawiono budowę typowej komórki bakterii.
1.1. (0–1)

Podanym strukturom bakterii przyporządkuj na podstawie schematu właściwe ich

oznaczenia literowe (A–E).

plazmid

błona komórkowa

nukleoid

1.2. (0–1)

Określ lokalizację DNA w komórce bakterii oraz w komórce miękiszu asymilacyjnego.

Jeżeli DNA jest zlokalizowane w różnych przedziałach komórki, podaj je wszystkie.

Komórka bakterii:

Komórka miękiszu asymilacyjnego:

1.3. (0–1)

Zaznacz poniżej dwie choroby układu pokarmowego (A–E), w których najczęstszym

źródłem zakażenia jest pokarm, i które są wywołane działaniem bakterii
chorobotwórczych.

A. cholera

B. kiła

C. dur brzuszny

D. tężec

E. borelioza

1.4. (0–1)

Wybierz i zaznacz w tabeli odpowiedź (A lub B, która jest poprawnym dokończeniem

poniższego zdania, oraz jej uzasadnienie spośród odpowiedzi 1.–3.

W wyniku szczepień ochronnych uzyskuje się odporność

 tego rodzaju odporność nabywa się w wyniku
1. kontaktu naturalnego z antygenem, po przebyciu
A. swoistą, choroby.

odporność tą uzyskuje się po wprowadzeniu do

ponieważ 2. ustroju gotowych przeciwciał wytworzonych do
tego celu w innym organizmie.

B. nieswoistą, odporność ta powstaje, gdy wytworzone zostają

3. przeciwciała, jako odpowiedź na antygeny
wprowadzone do organizmu.

5 Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (nowy)

- Zadanie 6. (4 pkt)
Acyklowir (ACV) to jeden z leków przeciwwirusowych. Jest on pochodną deoksyguanozyny,
w której zmody kowana została reszta cukrowa. Uzyskany w ten sposób analog
nukleozydowy jest specy cznym inhibitorem replikacji wirusa opryszczki, ospy wietrznej
i półpaśca.
W zainfekowanej wirusem komórce acyklowir (ACV) uzyskuje aktywność wtedy, gdy
w wyniku trzech kolejnych etapów fosforylacji zostanie przekształcony do postaci
trifosforanu. W genomie wirusa, który stanowi liniowy, dwuniciowy DNA, znajduje się gen
kodujcy enzym kinazę tymidynową, która umożliwia pierwszą fosforylację ACV, natomiast
kolejne fosforylacje tego związku są katalizowane przez enzymy zainfekowanej komórki, aż
do powstania trifosforanu. W ten sposób ACV wprowadzany jest do puli nukleotydów, jako
substrat dla polimerazy DNA wirusa, w wyniku czego staje się konkurentem
deoksyguanozynotrifosforanu. Gdy trifosforan ACV zostanie włączony do nowo
zreplikowanego łańcucha wirusowego DNA, zaczyna działać jako sygnał kończący
replikację, gdyż pozbawiony jest grupy 3’OH.
Stwierdzono, że komórkowa polimeraza DNA nie jest wrażliwa na trifosforan acyklowiru.

Na podstawie J. Nicklin, K. Graeme-Cook, R. Killington: Krótkie wykłady. Mikrobiologia. Warszawa

2008.

6.1. (0–1)

Spośród rysunków A–D przedstawiających wybrane nukleozydy wybierz i zaznacz

deoksyguanozynę. Podaj, na czym polega różnica między budową nukleotydu a budową
nukleozydu w DNA.
6.2. (0–2)

Na podstawie analizy tekstu uzupełnij zdania 1. i 2., tak aby były prawdziwe: podkreśl
właściwe określenia w nawiasach oraz oznaczenia literowe odpowiednich informacji
spośród A–C.

Informacje:

A. komórkowa polimeraza DNA nie rozpoznaje trifosforanu ACV jako substratu

w procesie replikacji.

B. wirusowa polimeraza DNA dobudowuje do replikowanej nici DNA trifosforan ACV

w miejsce nukleotydu guaninowego.

C. w tych komórkach brakuje kinazy tymidynowej niezbędnej do ufosforylowania ACV.

Zdanie 1. Acyklowir jest (szkodliwy/nieszkodliwy) dla zdrowych, niezainfekowanych komórek

człowieka, ponieważ A / B / C.

Zdanie 2. Acyklowir jest (szkodliwy/nieszkodliwy) dla komórek człowieka zainfekowanych

wirusem, ponieważ A / B / C.

6.3. (0–1)

Wymienione poniżej etapy infekcji wirusowej uporządkuj we właściwej kolejności –

wpisz w tabelę numery 2–5.
 Etapy infekcji wirusowej Kolejność

Łączenie białek wirusowych z materiałem genetycznym wirusa.

Rozpoznawanie przez cząstki wirusa odpowiednich receptorów na

1
powierzchni atakowanej komórki.

Uwalnianie nowych wirionów.

Replikacja materiału genetycznego wirusa.

Wnikanie wirionu do wnętrza komórki i rozpad kapsydu.

6 Matura Maj 2016, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 14. (2 pkt)
Pałeczka okrężnicy (Escherichia coli) wchodzi w skład zjologicznej ory bakteryjnej jelita
grubego człowieka (i − w niewielkich ilościach − jelita cienkiego). Jednak niektóre szczepy E.
coli, w wyniku nabycia nowych cech, są chorobotwórcze dla człowieka. Przykładowo:
enterotoksyczny szczep E. coli (ETEC) jest najczęstszą przyczyną tzw. biegunki podróżnych.
Bakterie te, po dostaniu się do jelita cienkiego, przylegają do komórek nabłonka i uwalniają
do jelita toksyczne białka, powodujące zakłócenia działania pomp jonowych w komórkach
nabłonka i utratę wody przez te komórki. Inny eneteropatogenny szczep E. coli (EPEC),
również wywołujący biegunkę, wiąże się z komórkami nabłonka jelita i przez specjalnie
utworzony kanał wstrzykuje białkowe toksyny do wnętrza komórek nabłonka. Toksyny
szczepu EPEC są przyczyną złej absorpcji wody.

Na podstawie: A. Salyers, D. Whitt, Mikrobiologia, Warszawa 2012.

Na podstawie analizy tekstu uzupełnij tabelę, w której porównasz miejsce i skutki

działania toksyn wytwarzanych przez szczepy E. coli ETEC i E. coli EPEC w jelicie
człowieka.

Szczep
Miejsce działania toksyn Wpływ toksyn na gospodarkę
Escherichia
wytworzonych przez bakterie wodną organizmu
coli

ETEC

EPEC

7 Matura Maj 2016, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 24. (2 pkt)
Do połowy lat 60-tych XX wieku przebieg ekspresji informacji genetycznej u wszystkich
organizmów wg schematu: DNA → RNA → polipeptyd (białko), uznawano w biologii za
dogmat. Kiedy odkryto RNA-wirusy (np. retrowirusy, takie jak wirus HIV), okazało się, że
ekspresja informacji genetycznej może mieć inny przebieg.

Uzupełnij zapis przebiegu ekspresji informacji genetycznej u retrowirusów – podaj

nazwy poszczególnych etapów, które należy wpisać nad strzałkami 1–4.

1.

2.

3.

4.

8 Matura Czerwiec 2015, Poziom rozszerzony (nowy)

- Zadanie 2. (4 pkt)
Rybosomy są kompleksami złożonymi z rRNA i białek. Składają się one z dwóch
podjednostek – dużej i małej, które łączą się podczas przeprowadzania translacji.
Mechanizm działania niektórych antybiotyków polega na wiązaniu się z rybosomami.
Przykładowo: gentamycyna wiąże się trwale do miejsca A w rybosomie – miejsca, gdzie
zazwyczaj przyłączają się kolejne aminoacylo-tRNA transportujące do rybosomu kolejne
aminokwasy. W komórkach prokariotycznych rybosomy powstają w cytoplazmie, a w
komórkach eukariotycznych podjednostki rybosomów powstają na terenie jądra
komórkowego.

Na podstawie: Biologia, pod red. A. Czubaja, Warszawa 1999.

2.1. (0–1)

Wybierz spośród A–D i zaznacz te dwa etapy powstawania rybosomów, które zachodzą
w jądrze komórkowym eukariontów.

A. synteza rRNA

B. synteza białek rybosomowych

C. składanie białek i rRNA w duże i małe podjednostki rybosomów

 D. łączenie się małej i dużej jednostki rybosomu

2.2. (0–1)

Na podstawie tekstu określ, jaki wpływ na proces translacji będzie miała gentamycyna.

2.3. (0–1)

Wyjaśnij, jaki wpływ na metabolizm bakterii będzie miało dodanie gentamycyny do

pożywki, na której hodowane są bakterie.

2.4. (0–1)

Podaj przykład organellum komórki eukariotycznej, które zawiera rybosomy podobne

do bakteryjnych.

9 Matura Czerwiec 2015, Poziom rozszerzony (nowy)

- Zadanie 4. (3 pkt)
Przeprowadzono doświadczenie, którego celem było sprawdzenie oporności pewnego
gatunku bakterii na penicyliny. Dwa szczepy tej bakterii (I i II) wysiano równomiernie na
osobnych szalkach i następnie rozłożono na nie krążki bibuły nasączonej antybiotykami
w jednakowych dawkach. Każdy ze szczepów inkubowano w tych samych optymalnych, dla
tego gatunku bakterii, warunkach. Na poniższych rysunkach zaprezentowano wyniki
hodowli obydwu szczepów bakterii po 48 godzinach, w obecności pięciu różnych
antybiotyków (A–E). Zaciemnione pola wokół białych krążków z antybiotykami wskazują
zahamowanie wzrostu bakterii.
4.1. (0–1)

Zaznacz hipotezę badawczą, którą potwierdzają wyniki powyższego doświadczenia.

A. Oporność badanego gatunku bakterii na penicyliny zależy od szczepu bakterii.

B. Oporność badanego gatunku bakterii na penicyliny zależy od dawki antybiotyku.

C. Oporność badanego gatunku bakterii na penicyliny zależy od sposobu hodowli

bakterii.

D. Oporność badanego gatunku bakterii na penicyliny zależy od czasu kontaktu

z antybiotykiem.

4.2. (0–2)

Podaj oznaczenie literowe antybiotyku,

1. który hamuje wzrost obydwu szczepów bakterii: ,

2. na który obydwa szczepy bakterii są oporne: .

10 Matura Maj 2015, Poziom rozszerzony (nowy)

- Zadanie 5. (3 pkt)
Na uproszczonym schemacie przedstawiono obieg azotu w przyrodzie, czyli cykl przemian
wolnego azotu cząsteczkowego oraz jego związków nieorganicznych (np. amoniaku,
azotanów(III) i (V)) i związków organicznych (np. białek). Istotną rolę w obiegu azotu
odgrywają bakterie.
5.1. (0–1)

Na podstawie schematu oceń, czy poniższe informacje dotyczące udziału organizmów w

krążeniu azotu są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli
jest fałszywa.

Bakterie wykorzystują obecne w środowisku nieorganiczne i organiczne

1. P F
związki azotowe.

Rośliny pobierają azot bezpośrednio ze środowiska w postaci azotanów(V),

2. P F
soli amonowych i azotu atmosferycznego.

Zwierzęta uczestniczą w przemianie nieorganicznych związków

3. P F
zawierających azot w azotowe związki organiczne, np. w białka.

5.2. (0–1)

Wybierz ze schematu jedną grupę bakterii i przedstaw jej rolę w przyswajaniu azotu
przez rośliny.
 

5.3. (0–1)

Która grupa bakterii uwzględniona na schemacie wykorzystuje przemiany związków

azotowych jako źródło energii koniecznej do syntezy własnych związków organicznych?
Podaj nazwę tej grupy i nazwę tego procesu.

Grupa bakterii:     Nazwa procesu:

11 Matura Maj 2015, Poziom rozszerzony (nowy)

- Zadanie 6. (3 pkt)
Rak wątroby jest chorobą, która może mieć wiele przyczyn. Jedną z nich jest wirusowe
zapalenie wątroby typu B, wywołane przez wirus HBV. Wirus ten przenosi się podczas
kontaktu z zakażoną krwią lub płynami ustrojowymi i namnaża się w komórkach wątroby.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) znacząca część ludzkości jest zainfekowana
wirusem, ale u wielu ludzi zakażenie jest bezobjawowe i dochodzi do pełnego wyleczenia
połączonego z nabyciem odporności. Ze względu na zmienność sekwencji DNA wirusa
wyróżnia się kilka jego typów. WHO zaleca szczepienia przeciw HBV. W diagnostyce
zakażeń wirusem HBV stosuje się kilka metod:

I. metodę serologiczną, w której wykrywa się we krwi antygeny powierzchniowe wirusa;

II. metodę serologiczną, w której wykrywa się we krwi przeciwciała przeciwko antygenom
wirusa;
III. metodę, w której wykorzystuje się jedną z technik inżynierii genetycznej – technikę PCR.

6.1. (0–1)

Oceń, czy sformułowane przez uczniów hasła propagujące szczepienia przeciw HBV
zawierają informacje prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F –
jeśli jest fałszywa.

Należy zaszczepić się przeciw HBV, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na

1. P F
wirusowe zapalenie wątroby typu B.

Należy zaszczepić się przeciw HBV w celu zabezpieczenia się przed

2. P F
wniknięciem wirusa HBV do organizmu.

Należy zaszczepić się przeciw HBV, ponieważ dzięki temu uniknie się
3. P F
zachorowania na raka wątroby.

6.2. (0–1)
Określ, za pomocą której metody diagnostycznej (I–III) można stwierdzić, że osoba
zdrowa, która nie była szczepiona przeciw HBV, w przeszłości przeszła wirusowe
zapalenie wątroby typu B. Odpowiedź uzasadnij.

6.3. (0–1)

Podaj, którą metodę (I–III) należy zastosować, aby można było z największą
dokładnością określić typ wirusa HBV, który w badanej próbce krwi znajduje się w
bardzo małej ilości. Odpowiedź uzasadnij.

12 Matura Maj 2015, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 19. (1 pkt)
Przeprowadzono test, który miał określić wpływ danego antybiotyku na pewien szczep
bakterii. Uproszczony opis testu i jego wyników przedstawiono poniżej.
Z jednej komórki bakteryjnej wyhodowano kolonię bakterii oznaczoną na rysunku cyfrą 1.
Z pojedynczych komórek bakterii pobranych z kolonii 1. wyhodowano trzy kolonie
oznaczone cyfrą 2. Z pojedynczych bakterii pochodzących z kolonii 2. uzyskano dziewięć
kolonii oznaczonych na rysunku cyfrą 3. Następnie bakterie każdej z tych kolonii poddano
działaniu tego samego antybiotyku i w takim samym stężeniu. Bakterie wszystkich kolonii
zginęły – z wyjątkiem kolonii 3H.

Określ prawdopodobną przyczynę uzyskania przedstawionych wyników. W odpowiedzi

uwzględnij podłoże genetyczne tego zjawiska.
13 Matura Czerwiec 2014, Poziom rozszerzony (stary)
- Zadanie 4. (1 pkt)
Jednym z najstarszych sposobów konserwacji mięsa jest użycie soli kuchennej (NaCl).
Stężenia soli powyżej 6% nie przeżywają np. bakterie jadu kiełbasianego, natomiast
stężenie roztworu soli powyżej 10% zatrzymuje prawie całkowicie rozwój większości
bakterii gnilnych.

Wyjaśnij, na czym polega mechanizm działania soli kuchennej chroniący surowe mięso
przed bakteriami.

14 Matura Maj 2014, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 9. (1 pkt)
Siarkowe bakterie zielone to organizmy przystosowane do warunków beztlenowych (nie
tolerują w ogóle obecności tlenu), panujących w osadach dennych jezior i innych
środowiskach niezawierających tlenu. W ich komórkach występuje bakteriochloro l,
a źródłem wodoru do procesu fotosyntezy jest nie woda, ale siarkowodór.
Na podstawie: J. Kopcewicz, S. Lewak, Fizjologia roślin, Warszawa 2002.

Wskaż związek między źródłem wodoru wykorzystywanym w procesie fotosyntezy a

przystosowaniem zielonych bakterii siarkowych do życia w środowisku, w którym one
występują.

15 Matura Czerwiec 2014, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 12. (1 pkt)
Bakteriofagi (fagi) to wirusy atakujące bakterie. W cyklach litycznych dochodzi do lizy
komórki bakteryjnej i powstaje wiele nowych fagów. W cyklach lizogennych bakteriofagi nie
są namnażane i nie dochodzi do zniszczenia komórek bakterii. Poniżej, bez zachowania
kolejności, wymieniono etapy cyklu rozwojowego faga.
replikacja,     składanie,     integracja,     uwalnianie,     wnikanie,     adsorpcja

Z wymienionych etapów cyklu rozwojowego faga wybierz tylko te, które składają się na
cykl lityczny, i zapisz je we właściwej kolejności.

16 Matura Czerwiec 2014, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 13. (3 pkt)
Do naczynia z zawiesiną bakterii zdolnych do samodzielnego ruchu włożono dwie kapilary:
I – z roztworem cukru,
II – z roztworem fenolu
i stwierdzono, że te bakterie gromadzą się w pobliżu ujścia kapilary zawierającej cukier,
a oddalają się od ujścia kapilary zawierającej fenol.

a) Zaznacz rodzaj ruchu bakterii opisanego w tekście.

A. nastie

B. taksje

C. tropizmy

b) Zaznacz nazwę rodzaju receptorów błonowych, dzięki któremu opisane bakterie

reagują na substancje znajdujące się w ich środowisku.

A. termoceceptory

B. fotoreceptory

C. chemoreceptory

c) Określ biologiczne znaczenie opisanych reakcji dla tych bakterii.

17 Matura Maj 2014, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 23. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono namnażanie się retrowirusa HIV wewnątrz limfocytu T
(pomocniczego) we krwi człowieka.
a) Podaj, na czym polega proces oznaczony na schemacie literą X, oraz wyjaśnij jego
znaczenie w przebiegu infekcji HIV.

b) Podaj, który element w budowie wirionu HIV odpowiada za utrudnione

rozpoznawanie tego wirusa przez układ odpornościowy zainfekowanej osoby.
Odpowiedź uzasadnij.

18 Matura Maj 2014, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 24. (2 pkt)
Wirusy grypy należą do RNA wirusów. Wyróżnia się trzy typy wirusów grypy – typu A, typu
B lub typu C. Duża zmienność tych wirusów i powstawanie nowych szczepów utrudniają ich
klasy kację. W wirusach grypy typu A łatwo dochodzi do wymiany genów, określanej jako
skok antygenowy. Ponadto występujące wśród RNA wirusów częste mutacje są przyczyną
występowania epidemii grypy. Pro laktyka zakażeń wirusem grypy polega na stosowaniu
szczepionek, jednak każdego roku trzeba przyjmować nową szczepionkę.

a) Uwzględniając mechanizm działania szczepionki, uzasadnij, dlaczego konieczne jest

coroczne powtarzanie szczepienia przeciw grypie.

b) Wyjaśnij, dlaczego duża zmienność genetyczna wirusów grypy przyczynia się do

występowania epidemii tej choroby.
19 Matura Maj 2014, Poziom rozszerzony (stary)
- Zadanie 25. (2 pkt)
Na rysunku przedstawiono proces ekspresji informacji genetycznej w komórce
prokariotycznej.

a) Podaj nazwę rodzaju RNA oznaczonego na rysunku literą X.

b) Uzasadnij, podając jeden argument, że na rysunku przedstawiono proces ekspresji

informacji genetycznej u organizmów prokariotycznych.

20 Matura Czerwiec 2013, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 4. (3 pkt)
Bakteriofagi to specy czne wirusy atakujące bakterie.
Na rysunku A przedstawiono strukturę bakteriofaga T2, natomiast na rysunku B
przedstawiono pierwszy etap infekcji komórki bakterii przez tego bakteriofaga.
a) Określ rolę kapsydu główki bakteriofaga i podaj nazwę związku chemicznego, z
którego jest on zbudowany.

b) Na podstawie rysunku opisz pierwszy etap infekcji komórki bakterii przez

bakteriofaga T2, uwzględniając udział poszczególnych elementów jego budowy.

c) Przedstaw, w jaki sposób wytwarzane są nowe elementy składowe wirusa w

komórkach bakterii.

21 Matura Czerwiec 2013, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 5. (2 pkt)
Znaczenie bakteriofagów dla człowieka może być zarówno pozytywne, jak i negatywne.

Podaj po jednym przykładzie uzasadniającym rolę pozytywną i rolę negatywną

bakteriofagów dla człowieka.

Rola pozytywna
Rola negatywna

22 Matura Czerwiec 2013, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 6. (2 pkt)
Zakażenie HIV można wykryć za pomocą specjalistycznych testów serologicznych
i genetycznych, które są wykonywane najczęściej w odpowiedniej kolejności:

tzw. test przesiewowy na przeciwciała przeciwko wirusowi we krwi człowieka,

tzw. test potwierdzający, wykrywający antygeny HIV we krwi człowieka,

test genetyczny wykrywający odpowiednią sekwencję materiału genetycznego HIV.

Na schemacie przedstawiono budowę HIV.

a) Korzystając ze schematu budowy HIV, wyjaśnij zasadę działania jednego z testów

służących do wykrycia tego wirusa we krwi człowieka.

b) Podaj rolę odwrotnej transkryptazy w przebiegu infekcji wirusowej.

23 Matura Maj 2012, Poziom rozszerzony (stary)
- Zadanie 4. (2 pkt)
Promienie UV przenikają przez ściany komórkowe bakterii. Są one pochłaniane zarówno
przez białka, jak i DNA tych komórek. Promienie UV rozrywają w tych związkach różne
wiązania chemiczne, uszkadzając tym samym ich strukturę.
W szpitalach i przychodniach stosuje się lampy wytwarzające promieniowanie UV, które
unieszkodliwiają drobnoustroje chorobotwórcze.

Na podstawie powyższych informacji, wyjaśnij wpływ promieniowania UV na

a) metabolizm bakterii

b) rozmnażanie się bakterii.

24 Matura Czerwiec 2012, Poziom podstawowy (stary)

- Zadanie 14. (2 pkt)
Są to patogeny, z których każdy jest zbudowany z cząsteczek RNA lub DNA, otoczonych
białkami kodowanymi przez ich własny genom.

a) Zaznacz właściwe dokończenie zdania.

Przedstawiony opis dotyczy

A. prionów.

B. wirusów.

C. bakterii.

b) Podaj dwa przykłady chorób powodowanych przez patogeny opisane w tekście.

 1.

2.

25 Matura Czerwiec 2012, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 16. (1 pkt)
Sok żołądkowy człowieka ma pH zwykle w granicach 2–3, które jest zabójcze dla bakterii
tra ających do żołądka wraz z pokarmem. Okazało się, że bakterie Helicobacter pylori są
oporne na działanie kwasu żołądkowego. Wytwarzają one ogromne ilości enzymu ureazy,
który rozkłada powszechnie występujący w organizmie człowieka mocznik i uwalnia
amoniak. Amoniak z kolei wiąże kationy wodorowe (tworząc jony NH4+) i zobojętnia
środowisko wokół bakterii.

Wyjaśnij znaczenie opisanego procesu dla przeżycia bakterii Helicobacter pylori w

żołądku.

26 Matura Czerwiec 2012, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 18. (2 pkt)
Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że są nosicielami HCV – wirusa powodującego
wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW typu C). Każdego roku rośnie liczba nosicieli
wirusa, rośnie też zagrożenie epidemiologiczne. Wirus ten przenosi się podczas kontaktu
krwi osoby zdrowej z krwią nosiciela.

Sformułuj dwa zalecenia, które zmniejszają ryzyko zakażenia wirusem HCV podczas
zabiegów medycznych.

1.

2.

27 Matura Czerwiec 2012, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 21. (1 pkt)
W skład białek osłonki niektórych bakteriofagów wchodzi siarka. Komórka bakteryjna
została zainfekowana fagami, którym wcześniej wbudowano w białka osłonek
radioaktywne izotopy siarki.
Określ, czy w osłonkach białkowych fagów, które zostaną namnożone w opisanej
komórce bakteryjnej, będą występowały radioaktywne izotopy siarki. Odpowiedź
uzasadnij.

28 Matura Czerwiec 2011, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 9. (2 pkt)
Wirusy roślinne przenoszone są z rośliny na roślinę przeważnie przez owady odżywiające
się sokiem roślinnym. Aby przenieść się z zainfekowanej komórki roślinnej do komórki
sąsiedniej, nie muszą dokonywać lizy komórki lub odpączkowywać, tak jak wirusy
zwierzęce.

a) Podaj nazwę struktur występujących w komórce roślinnej, przez które mogą

przenosić się wirusy roślinne z komórek zainfekowanych do komórek sąsiednich.

b) Podaj przykład funkcji, jaką te struktury pełnią w komórce roślinnej.

29 Matura Czerwiec 2011, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 10. (2 pkt)
Poniższe stwierdzenia dotyczą budowy i zjologii bakterii. Zaznacz dwa stwierdzenia
prawdziwe.

A. Bakterie są organizmami prokariotycznymi.

B. Komórki bakteryjne dzielą się mejotycznie.

C. Bakterie mogą oddychać tlenowo lub beztlenowo.

D. W komórkach niektórych bakterii stwierdzono obecność jądra komórkowego.

30 Matura Czerwiec 2011, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 11. (1 pkt)
Sinice, podobnie jak rośliny, mają zdolność fotosyntezy. Ich podstawowym barwnikiem
fotosyntetycznym jest chloro l a, wspomagany przez karoten i  kobiliny. Donorem wodoru
w procesie fotosyntezy u sinic jest woda.
Zaznacz poniżej właściwe określenie fotosyntezy przeprowadzanej przez sinice.
Odpowiedź uzasadnij.

A. Fotosynteza oksygeniczna (z wytworzeniem tlenu).

B. Fotosynteza anoksygeniczna (bez wytworzenia tlenu).

31 Matura Sierpień 2011, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 26. (1 pkt)
Poniżej opisano procesy płciowe, które mogą zachodzić u bakterii. Zaznacz opis, który
dotyczy koniugacji.

A. Proces ten polega na czasowym łączeniu się bakterii i jednokierunkowym

przekazaniu fragmentów genoforu (lub plazmidu) z komórki jednej bakterii – dawcy
do drugiej komórki bakterii – biorcy.

B. Proces ten polega na pobieraniu ze środowiska przez komórkę bakterii krótkich

fragmentów DNA, uwolnionych przez naturalny rozpad innych komórek bakterii.

C. Proces ten polega na przenoszeniu fragmentów DNA między komórkami bakterii za

pośrednictwem wirusów tzw. bakteriofagów łagodnych.

32 Matura Maj 2010, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 12. (2 pkt)
W komórkach wielu gatunków bakterii oprócz genoforu znajdują się koliste cząsteczki DNA
o zróżnicowanej wielkości, zwane plazmidami. Plazmidy są zwykle mniejsze od genoforu
i niosą dodatkową informację genetyczną, np. dotyczącą oporności danego gatunku
bakterii na antybiotyki. Plazmidy mogą być przekazywane między bakteriami. Można je
stosunkowo łatwo wyizolować z komórek bakteryjnych.

Na podstawie powyższego tekstu określ, które z podanych informacji są prawdziwe, a

które fałszywe. Wstaw w odpowiednich miejscach tabeli literę P (prawda) lub F (fałsz)
 P/F

Plazmidy kodują informację o wszystkich funkcjach niezbędnych do życia

1.
komórki bakteryjnej.

2. Dzięki wymianie plazmidów komórki bakteryjne zyskują nowe cechy.

3. Plazmidy w komórce bakteryjnej wpływają na lekooporność bakterii.

Plazmidy zawierają geny niezbędne do życia bakterii i stanowią część

4.
genomu bakterii.

33 Matura Maj 2010, Poziom podstawowy (stary)

- Zadanie 14. (1 pkt)
W 2008 r. nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny przyznano m.in. za odkrycie, że wirus
brodawczaka ludzkiego (HPV) może być jednym z czynników wywołujących raka szyjki
macicy. Choroba ta jest jedną z najgroźniejszych nowotworowych chorób kobiecych, na
którą rocznie umiera na świecie około 300 tys. kobiet.

Jak to odkrycie jest wykorzystane w pro laktyce medycznej?

34 Matura Czerwiec 2010, Poziom rozszerzony (stary)

- Zadanie 20. (2 pkt)
Interferony to substancje białkowe wytwarzane przez komórki zwierzęce, głównie
leukocyty, w odpowiedzi na infekcję wirusową. W swoim działaniu interferony nie wykazują
swoistości (gatunkowej) wobec wirusów.

W jaki sposób interferony zwalczają wirusy? Podaj dwa przykłady.

1.

2.