Etyka biznesu w kontekście filozoficznym

W etyce nie występuje egoizm

Szczęście :
To co robimy ma na celu osiągnięcie szczęścia
Arystoteles → Jaki jest cel ludzkich działań?
→ Poszukiwanie celu norma twórczego
→ każde moralne działanie jest zorientowane na przybliżenie do szczęścia

działanie moralne → szczęściorodne → dobre etycznie

Samospełnienie:
Etyka chrześcijańska - działanie moralnie dobre ukierunkowane jest na dobre bliźniego
→ umieć żyć dla dobra bliźniego
→ radość ze szczęścia innych
→ cel moralnie dobrego działanie
→ dojrzewanie człowieka do pełni bytu osobistego

Jakość życia :
→ dobro jako środek
→ dobro - cel działania

Dojrzewanie do bytu osobowego → przez całe życie przez moralność.

Jest wiele etyk utylitarystycznych.
Maksimum przyjemności dla maksimum ludzi hedonizm (przyjemność)

Dobro celem działania :

● Bonum honestum - dobro godziwe - zgodnie z prawdą o człowieku (godzi się
człowiekowi) - dobro człowieka jako osoby
● Bonum utile - dobro narzędziowe/utylitarne (policzalne, straty a zyski)
● Bonum selectable - dobro przyjemnościowe (hedonizm)

Dobra utylitarne są policzalne, łatwe wycenienie z pomocą pieniądza

Jesteśmy bytem osobowym.
Etyka nie ma swojego źródła normatywności. Będzie pokazywać jak robić biznesy, żeby nie
zejść z drogi samospełnienia się.
Etyka personalistyczna - etyka dobra osobistego
Prawda o bycie osobowym - działanie na miarę człowieka, źródło normatywności
Czym jest etyka biznesu?
❖ Moralne zasady, które muszą być respektowane w decyzjach biznesu, ponieważ
gwarantują bezpieczeństwo
❖ Morf, schumacher i Vitell
- Przewidywani ludzie to ludzie, którzy trzymają się etyki biznesu (dziedzina
przewidywania)
- wprowadzić norm moralnych
- u końcu kariery powiedzieć “nie skrzywdziłem nikogo”, służyłem ludziom
❖ Zasady i standardy, które determinują akceptowalne postępowanie w organizacjach
biznesowych
- mamy się spełnić w wymiarze osoby
- akceptowalne zasady postępowania wyznaczają konsumenci, osoby
związane z danym biznesem
❖ filozoficzna refleksja nad etosem świata biznesu
sprawność moralna - powtarzanie ich,
cnota - sprawność moralna
etos tworzy zespół sprawności
❖ Brytyjski Instytut Etyki Biznesu z kolei definiuje przedmiot swojej działalności jako
“wdrożenie wartości etycznych do zachowania w biznesie”.

Etyka biznesu: {to koło się nie zamyka}

1. Oceny (ocena moralności pozwala stworzyć normy
2. Normy → zestaw norm → system normatywny (spójny system moralny umożliwia
opisywanie zachowań ludzi w biznesie)
3. Zachowanie ludzi w biznesie
4. Sankcje (charakter moralny) kara/nagroda (sankcje jako instrument korygowania
zachowań w biznesie)

Wszystkie normy są spójne. W ten sposób tworzy się etos {punkt wyżej}

Etyka w biznesu w relacjach interpersonalnych (międzyosobowych)

Relacje interpersonalne generują obowiązki o charakterze moralnym.

Normy moralne biorą się z natury relacji interpersonalnych

Kredytobiorca (zwrócić) i wierzyciel (wydać pieniądze). Każdy z nich ma inne
obowiązki.
Obowiązki natury moralnej:
Obszary regulacji zachować przez etykę biznesu:
● wewnętrzny (kwestie związane z zatrudnieniem, dotyczy osób w ramach podmiotu
gospodarczego, zarządzanie firmą, awanse, wynagrodzenia )
● zewnętrzny (dotyczy regulacji dotyczących relacji osób z podmiotu gospodarczego, z
osobami z zewnątrz, relacje z klientami, dostawcami, inwestorami, ekologia, walka z
patologią

Czynniki składające do działań etycznych w biznesie:

- system przyjęty przez daną osobę
- budowa kodeksu etycznego (w firmie)
- kontrole, audyty, szkolenie, programy (w firmie)

Miejsce etyki biznesu wśród różnych odmian etyk

1. Podział etyk ze względu na różny sposób podchodzenia do przedmiotu etyki
● Etyka normatywna - określa w jakim systemie norm moralnych funkcjonuje człowiek
zajmujący się biznesem
● etyka opisowa/deskryptywna - opisuje jak postępują ludzie w biznesie, ich skłonności
zachowania
● metaetyka - jedna z trzech głównych działów etyki, narzędzia teoretyczne do
stosowania etyki biznesowej

2. Ze względu na stopień szczegółowości podejmowanych problemów

● Etyka ogólna
● Etyka szczegółowa (etyka indywidualna, etyka społeczna)

3. Ze względu na zakres prowadzonej refleksji etycznej

makro etyka - zespół naczyń połączonych/poziom życia w korporacji
mikro etyka - jednostkowy podmiot

4. Ze względu na dziedzinę badanej refleksji etycznej

etyka ogólna
etyka biznesu

Etyka biznesu jest zależna (wiąże się z) od etyki ogólnej.

Związek działalności biznesowej z etyką (Ewolucja poglądów)

- tendencje odłączenia biznesu od etyki
- Arystoteles (ekonomia, etyka społeczna, polityka)
- chrześcijaństwo (podział dóbr)
- Adam Smith (ekonomia, przedsiębiorstwo + etyka)
O związku biznesu z etyką - stanowiska w dyskusji

absolutyzm - zasady moralne obowiązują zawsze i niezmiennie niezależnie od kontekstu

(stanowisko twarde)

relatywizm - pewne osłabienie absolutyzmu, zakłada możliwość a czasami nawet

konieczność dostosowanie pewnych reguł moralnych do określonej sytuacji
- normy moralne obowiązują zawsze, a w działaniu w oparciu o nie dowiadujemy się
jak postępować właściwie w świecie biznesu
- w etyce ogólnej relatywizm mówi, że system norm moralnych, zależy tylko od
subiektywnej oceny człowieka

separatyzm - ukształtowany w relacji na absolutyzm, zakłada odrębność biznesu od etyki,

moralność dotyczy jednostki

realizm - ukształtowany w reakcji na absolutyzm, mówi o nadrzędności celów, wartości,

ekonomicznych, którym należy podporządkować sferę etyczną, moralną (marksizm)

cynizm - ukształtowany w reakcji na absolutyzm, mówi o niemoralnej naturze biznesu,

działalność biznesowa wymaga odrzucenia etyki

Główne stanowisko o związku biznesu z etyką

● Istnieje tylko jedna etyka
● Uprawiający biznesem mają prawo do posiadania własnych regulacji moralnych w
ramach etyki ogólnej
● Biznes poza moralnością

Uzasadnienie związku działalności biznesowej z etyką

1. Działalność biznesowa jest działalnością człowieka
2. Działalność człowieka ma charakter moralny
3. Moralność jest przedmiotem etyki
4. Wniosek: nie ma podstaw do wyłączania działalności biznesowej z etyki

Aksjologiczny związek etyki biznesu z etyką ogólną

1. Etyka biznesu, podobnie jak etyka ogólna, traktuje o wartościach moralnych
(wartości międzyludzkie)
2. Etyka ogólna i etyka biznesu regulują relacje między ludźmi, a nie - między rzeczami
3. Biznes i moralność nie stanowią dziedzin odrębnych i autonomicznych - są
przedmiotem etyki ogólnej i etyki biznesu
Strategie w działaniach biznesowych angażując wartość moralną
1. Może odwoływać się do wybranej wartości moralnej i działać ze względu na jej
urzeczywistnienie (tak działam, bo tak trzeba) - etyka przekonań
- dobro wyznacznikiem działań, absolutyzm, podkreślenie wagi wartości moralnych
niezależnie od zysku
2. Wartość moralną wiążemy ze skutkiem. Działamy wybierając środki adekwatne dla
osiągnięcia założonego skutku - etyka odpowiedzialności
- odpowiedzialność za skutki
3. Wartość moralną traktujemy instrumentalnie jako środek do osiągnięcia celu
- realizm
4. Wartość moralną upatrujemy w środkach, bez odnoszenia się do celu - działanie
czysto socjolednicze
- wartością moralną jest zysk

Etos wspólną wartością etyki ogólnej i etyki biznesu

1. Każda etyka bada ethos
2. Ethos jako przyzwyczajenie do określonego postępowania i jako miejsce.
(dostosowanie działania do miejsca)
3. Chodzi o miejsce w przestrzeni społecznej.
4. Chodzi o miejsce w społecznej strukturze ról: wojownika, obywatela, rzemieślnika,
biznesmena - etyka biznesu
5. Miejsce w roli bycia człowiekiem - etyka ogólna (być człowiekiem na miejscu)

Ethos wspólną wartością etyki ogólnej i etyki biznesu

Etyka biznesu przyzwyczaja do określonego postępowania w miejscu pracy - w roli
menadżera
Miejsce pracy - rola menedżera jest usytuowana w przestrzeni moralnej
Etyka ogólna i etyka biznesu

1. Obszary treściowe etyki ogólnej

- wyznacza cel/ sens ludzkiego życia
- cel źródłem powinności moralnej
- zasady rozstrzygania konfliktów z racji bycia ludźmi

2. Obszary treściowe etyki biznesu

- uzgodnienie celu zawodu z celem ludzkiego życia
- uszczegóławia jak osiągnąć (zrealizować) cel życia, wykonując zawód

3. Kiedy dochodzi do napięcia między etyka ogólną i etyka biznesu

- Gdy nie sięga się do właściwego źródła powinności moralnej
- Gdy nie dostosowuje się zobowiązań moralnych do działalności
menedżerskich ( w kompetencję zawodową winna być wpisana na
kompetencja moralna, tylko etyka ogólna może istnieć bez etyki biznesu)
- Gdy cel marketingowy stawia się ponad celem wyznaczonym przez etykę

Etyka ogólna i etyka biznesu, etyka biznesu zależna jest od etyki ogólnej
Racje uprawiania etyki biznesu
Współczesny kontekst powstania etyki biznesu:
1. Afery w sferze gospodarczej
2. Kryzys zaufania do przedsiębiorstw
3. Kryzys zaufania do systemu prawnego
4. Dyskusja mediów o roli etyki w funkcjonowaniu przedsiębiorstw
5. Wzrost oczekiwań społecznych wobec zakładów pracy i instytucji państwowych
6. Zaangażowanie się środowiska naukowego w rozwiązywanie problemów związanych
ze wzrostem oczekiwań społecznych
7. Wysunięcie zagadnień badawczych dla nowej dyscypliny nauki
8. Zmiana tendencji w światowych biznesie
- odchodzenie od bezwzględnej maksymalizacji zysku
- dążenie do zysków optymalnych

Dlaczego powstała etyka biznesu? - odpowiada P.H Dembinski

1. Ponieważ się opłaca
2. Ponieważ jako kodeks podporządkuje przestrzeń działania biznesowego
3. Ponieważ jest miernikiem marszy moralnej i pozwala spać spokojnie.
4. Ponieważ jest cokołem etycznym (daje fundament i ukazuje wysoką kulturę)

Racje uprawiania etyki biznesu - uzasadnienia wskazywane przez J. Filek

1. Etyka biznesu jest zasłoną skrywającą immanentną nieetyczność biznesu
2. Etyka biznesu jest narzędziem zwiększania zysku
3. Etyka jest odpowiedzią na prowadzenie globalizacji i gospodarki
4. Etyka biznesu jest czynnikiem kulturotwórczym

Problemy w uprawianiu etyki biznesu:

Czy uprawianie etyki biznesu jest możliwe skoro nie udało się rozstrzygnąć w sposób
zadowalający kwestii metodologicznych ?
- Stosowanie samej etyki

Problemy metodologiczne etyki biznesu (zderzenie etyki i ekonomii)

Normatywna czy opisowa etyka biznesu?
Etyka opisowa (deskryptywna) - wykorzystuje metody socjologiczne do opisu zachowań
ludzi w biznesie, ich skłonności, analizuje wartości, którymi kierują się ludzie biznesu
(filozofia biznesu),
- wykorzystanie socjologii moralności - reguły postępowania
- ma znaczenie diagnostyczne (badanie poziomu moralności)

Skąd wziąć kryteria do oceny działań biznesowych?

Norma moralności - chroni dobro wszystkich, czyli fakt bycia sobą

Jak logicznie poprawnie przejść od faktów do konkluzji moralnych?

- powinność moralna nie ma charakteru materialnego
- od zdań o charakterze materialnym nie można przejść do zdań o charakterze
normatywnym
- zobowiązanie moralne wyprowadza się z faktu bycia osobą (byt niematerialny)
- przechodzimy od osobowego bytu do zobowiązań moralnych
Czym jest moralność?
1. Świadomość dobra i zła
2. Uczucia i przeżycia związane z mówieniem i postępowaniem
3. Dysproporcje psychiczne i sposoby motywacji dotyczące wyborów moralnych
4. Reagowanie / zachowanie się w stosunku do świadomości

Wobec kogo mamy zobowiązania moralne w działalności gospodarczej ?

Wobec kogo pracownik ma zobowiązania moralne (lojalność)?
● Lojalność wobec siebie jako człowieka - działanie uczciwe
● Lojalność wobec podmiotu, który zatrudnia w ramach działań moralnych

Jak poradzić sobie z antynomią między uczciwością a skutecznością ?

- uczciwość
- skuteczność
- uczciwość i skuteczność (kompromisowo)
- skuteczność podporządkowana uczciwości - optymalizacja

Czy jest jakaś wspólna obiektywna postawa dla etyki i ekonomi?

WARTOŚĆ - wiąże etykę i ekonomię (ekonomia jako dyscyplina etyczna)

Jaką wspólną wartość uczynić fundamentem etyki i ekonomi?

SPRAWIEDLIWOŚĆ
● sprawiedliwość dystrybutywna - rozdzielnictwo dóbr między osobami
● sprawiedliwość komutatywna - dokonywana w bezosobowym procesie
● sprawiedliwość = uczciwość - bezstronny podział dóbr

Problemy metodologiczne ekonomii

- zbliżają ekonomię do etyki biznesu
- problemy ekonomii są problemem natury etyczno - biznesowej
a) problem z realizacją przez ekonomię paradygmatu wzorca nauki
b) Ekonomia ma trudności w godzeniu teorii z praktyką
Ekonomia :
- produkcja
- wymiana
- dystrybucja
c) problem z określeniem przedmiotu ekonomi
d) ograniczone zdolności teorii ekonomicznych do przewidywania stanów przyszłych
e) problem w wyborze właściwych metod stosowanych w ekonomii
f) jakiej ekonomii przyznać priorytet opisowej czy normatywnej
opisowa - opis zjawisk na rynku
normatywna - jak wykorzystać zjawiska na rynku by służyły człowiekowi
g) jak pogodzić interesy społeczne z interesami indywidualnymi (jednostki)
Trudności uprawiania etyki biznesu wynikające z różnic między etyką biznesu i ekonomii
1. Różnice między etyką biznesu i ekonomią na poziomie celów
2. Różnice między etyką biznesu i ekonomią na poziomie przedmiotów
3. Różnice między etyką biznesu i ekonomią na poziomie założeń
4. Różnice między etyką biznesu i ekonomią na poziomie metod
mechanizm w etyce biznesu - altruizm
mechanizm ekonomii - egoizm
w etyce biznesu metody jakościowe;
w ekonomii metody ilościowe | obliczeniowe;
Ludzie mają skłonności do rozłącznego używania kategorii moralnych (dobroć) i
sprawnościowych (zaradność/spryt/skuteczność).;

Zasadnicze różnice zachodzące między etyką a ekonomią - Friedrich Von Hayek

Kryterium Etyka Ekonomia

cel doskonalenie się człowieka zysk lub przetrwanie

Dziedzina zainteresowań człowiek i relacje produkcja i wymiana

międzyludzkie

stosowana metoda refleksja, empatia, metody metody ilościowe

jakościowe

Kryterium oceny dobro moralne (zgodność z Skuteczność

obowiązującymi normami)

Pojęcia konstytuujące grecka idea dobra (agathon) wolny rynek, dobra

materialne

Postawa altruizm, życzliwość egoizm, walka

konkurencyjna,
indywidualizm

Charakter strukturalny życie gra

Usuwanie przeszkód w uprawianiu etyki biznesu:

Świadomość trudności wynikających z rozdzielania problematyki ekonomicznej od
problematyki moralnej pozwala przejść od pytania o możliwość uprawiania etyki do pytania o
możliwość uprawiania etyki biznesu

utylitaryzm (wartości moralne

podporządkowane wartościom
ekonomicznym):
- zasad konformizmu (naginanie
wartości moralnej by nie wchodziła w
konflikt z wewnętrznymi
mechanizmami rynku
- podobieństwo do realizmu
Zasada konformizmu:
Naginanie wartości moralnej i podporządkowanie wartościom ekonomicznym

Metodologiczne postulaty dla usunięcia przeszkód w uprawianiu etyki biznesu:

1. Etyka biznesu powinna znaleźć drogę między unitaryzmem i separatyzmem
wartości moralne stoją wyżej niż prawa ekonomiczne
2. Etyka biznesu powinna znaleźć drogę pomiędzy moralizmem i ekonomizmem

Działalność gospodarcza ma prowadzić do zysków optymalnych

zysk optymalny - zysk maksymalny w granicach uczciwości

Podstawowe kategorie etyki biznesu:

Do najpowszechniejszych pojęć etycznych należą przede wszystkim:
dobro i zło, wartości, moralność, etyka, fakt moralny, norma moralna, norma etyczna

Etyczna kategoria dobra - kategoria neutralna:

1. Relatywistyczna koncepcja dobra (homo boni mensura - człowiek ustanawia dobro,
człowiek jest miarą dobra)
dobro moralne nie jest w rzeczach, jest w woli ludzi, nie jest w świecie;
dobro moralne jest w woli ludzi → koncepcja subiectum - podmiot
obiectum - obiekt
Dobro jest z ustanawiania ludzi. Ludzie decydują co jest dobre a co złe.

2. Emanacyjna koncepcja dobra

bonum est diffusivum sui - dobrem jest to co się udziela/rozlewa, dobro samo się szerzy
Ojcem tej koncepcji jest Platon
dualizm
świat idei + świat materii = Idea najwyższego dobra
Dobro moralne
Każdy z nas jest mikrochaosem (kiedy przychodzimy na świat), przez wprowadzeniem
w nas idei (wprowadzonej poprzez moralne działanie) dobra stajemy się
mikrokosmosem.

3. Teologiczna (celowościowa) koncepcja dobra (bonum est quod omnia

appetunt) dobrem jest to czego wszystko pożądam
Telos → cel (grecki)
Arystoteles → aktualizacja formy zewnętrznej bytowi
Działanie świadome/wolne- działanie moralne
Człowiek pożąda doskonalenia, dąży do pełnej aktualizacji

4. Realistyczna koncepcja dobra (bonum sequitur esse - dobro sięga tak daleko
jak daleko w byt sięga istnienie)
geneza transcendentalnego dobra
to co istnieje między dwoma wolami : tego, który chce i tego co odczytuje chęć
 5. Dobro etyczne(dobro bytowania - transynentalna własność która przenika
wszystkie realności bytowe) a dobro moralne
- gdy człowiek wybiera dobro i czyni je celem to jest to dobro moralne
- dobro moralne właściwe tylko człowiekowi
- Przedmiotem etyki jest dobro moralne

6. Dobro moralne w zawodzie

przez zawód czynimy dobro celem
sposób dążenia określony poprzez specyfikację zawodu

Podstawowe kategorie etyki biznesu:

Dobro jako cel działania biznesowego
● Dobro moralne i dobro biznesowe
Zło moralne jako wybór dobra
● wybór dobra niezależnego
● wybór dobra z pogwałceniem hierarchii dóbr

Zło ontyczne nie istnieje. Zło ma charakter moralny - zło dotyczy wyboru dobra i dążeniem
do jego osiągnięcia.

Możesz sięgać po dobro w taki sposób aby nie szkodzić drugiemu (gdyż wtedy szkodzisz
sobie samemu)
np ktoś jest prostytutką, bądź ktoś sprzedaje swoje organy aby kupić sobie coś np. konsole
to szkodzi sobie

Zło moralne ma miejsce przy

● wyborze dobra niezależnego
- gdy pomijają należną drogę do jego osiągnięcia
- gdy dochodzimy do dobra drogą, która krzywdzi
● wyborze dobra z pogwałceniem hierarchii dóbr
- gdy dochodzi do zaburzenia dóbr

Wartość:
1. Aksjologiczny naturalizm (Arystoteles - starożytność)
● W myśli tej teorii → synonim dobra;
● Wartości istnieją obiektywnie (całej natury)
● natura - fizis
● wartość to synonim dobra
● istnienie dobra jest zhierarchizowane
● wartości istnieją niezależnie od przekonań ludzi
● natura = realność
● transcendentna wartość dobra
 2. Aksjologiczny idealizm subiektywny (nowożytność) (ludzie tworzą wartości)
● Emmanuel Kant
● Kant podważa trasymentalny świat dobra.
● Świat jest pozbawiony wartości → w tym człowiek.
● Nie jesteśmy przeniknięci dobrem ani złem
● Człowiek tworzy wartości / idee (prototyp wartości) i nakłada na świat materii
(powstają wartości
● Występowanie sprzeczności wartości
● świat nie jest dobry ani zły, piękny ani brzydki

3. Aksjologiczny idealizm obiektywny (współczesność) (ludzie odczytują wartości)

● wynik prac neokantystów : Rudolf Hermann Lace, Henryk Rike
● poprawiono kanta.
● wartości występują w sposób obiektywny
● wartości nie są wytworem człowieka

Aksjologia → dział etyki

aksjon - wartość (język grecki)

Struktura własności:
przedmiot (to co istnieje obiektywnie)

Nie ma wartości poza człowiekiem. Człowiek staje się adresatem własności przez
specyficzną własność.
Człowiek odczytując własności → sam staje się wartościowym.

● Moralność (świadome i wolne działania człowieka)

● Etyka (teoria moralności)
● fakt moralny (faktyczne działania człowieka w świetle norm)

Warunkiem poczytalności (rozumienie tego co się robi) jest świadomość i wolność.

● norma moralna (chronią dobra obiektywne istniejące w ich obiektywnym porządku)

● norma etyczna (chroni dobra, usytuowanie tego dobra poprzez daną teorię
etyczną)(nie musi być obiektywny porządek)
● ocena moralna (porównanie ludzkiego działania z obiektywnym porządkiem dobra, z
normą moralną, z porządkiem dobra chronionego przez normę moralną)
● ocena etyczna (konfrontacja ludzka z porządkiem dobra przez daną teorię etyczną)
ocena - każda ocena polega na konfrontacji, porównywaniu, zestawieniu
Może dochodzić do konfliktu norm moralnych i etycznych, wtedy należy kierować się normą
moralną obiektywnym porządkiem dobra

W etyce biznesu można podchodzić do moralności

● opisowo - opisowa etyka biznesu
Fakty moralne są przedmiotem etyki opisowej
etyka dyskryptyczna
faktyczne zachowania ludzi w biznesie
● normatywnie - normatywna etyka biznesu
jak faktycznie ludzie powinni postępować

Etyka biznesu to filozoficzna nauka normatywna w sektorze finansów.

Stan żywiony przez podmioty ludzkie układającym się między zniewoleniem a samowolą

Podstawowe kategorie etyki biznesu wolności:

● Zniewolenie (nie ma miejsca na wolność, bo ktoś narzuca nam pewien porządek)
● Samowola (Kiedy wydaje nam się, że wszystko wolno - brak odpowiedzialności
moralnej, człowiek nie ma poczytalności, doświadczam dlatego, że chcę)
● wolność (gospodarcza i prowadzenia działalności, stan między zniewoleniem a
samowolą, jest faktem dostępnym każdemu w wewnętrznym przekonaniu własnego
działania, nieuświadomiona konieczność - podlegamy prawom nieświadomie a one
wymuszają na nas pewne zachowania)

3 teorie filozoficzne wolności:

● autodeterminizm
wolność objawia się tym, że człowiek sam determinuje się do bycia podmiotem działania
człowiek jest źródłem działania w obszarze wyboru celu działań - dobro
Wydaje się najpełniej i bez żadnych zastrzeżeń
pokazuje czym ta wolność jest
● indeterminizm
pochodzi z marksizmu, z niezdeterminowanego źródła nie może powstać działanie, człowiek
istota wolna czyli niczym nie zdeterminowana, brak Boga, każdy jest inny więc nie mamy
natury, naturę tworzy człowiek sam i to jest wolność
● determinizm
wolność jako nieuświadomiona konieczność, złudność wolności z rozwojem społecznym
rządzi prawo

Ludzka wolność jest faktem. Każdy ma przekonanie, że to co robi to dlatego, że chce.

Wolność jest nam dana w towarzystwie świadomości.
Wolność to nieświadomość konieczna
autos - ja sam
3 obszary gdzie spełnia się ludzka wolność (autodeterminacji):
● obszar wyboru/przedmiotu celem zadania → zawsze dobro
● determinowanie się do odpowiedniej treści i działanie przez wybór środków (obszar
wyboru środków
● obszar faktyczności działania - podjęcie działania lub nie

Sumienie:
● Świadomość moralna
● Zdolność oceny własnego postępowania
● Świadomość odpowiedzialności moralnej za swoje czyny
● Pełni funkcję sędziego
● wiedza o obiektycznym porządku dobra
● generuje nakaz moralny

Błędne interpretacje sumienia:

● Interpretacja indywidualistyczna
- sumienie jako przejaw osobistych poglądów
- osąd każdej osoby jest równoważny mimo wykluczenia się (to co dla jednego jest
zgodne z sumieniem dla innego nie)
- subiektywizm
● Sumienie przejawia się w głosie opinii publicznej
- decyzję opinii publicznej stwierdza się co jest moralnie dobre
- przerzucenie sumienia z jednostki na gatunek
- większość osądza co jest dobre a co złe
- możliwość społecznej demoralizacji
● Interpretacja religijna
- w sumieniu objawia się prawo boże

niewłaściwa → Realistyczna interpretacja sumienia

- doświadczenia skłaniają do poszukiwania prawdy o dobru
- intuicja moralna
- poszukiwanie rozstrzygnięcia najbardziej zgodnego z sumieniem
- prawo moralne to odczytywanie prawa o dobru w kontekście innych dóbr
- obiektywizm

moralność jest dla spełnienia człowieka jako prawdy o Bogu

sumienie kieruje, prowadzi człowieka ku pełni człowieczeństwa

Ideał
● wzór moralny, określają go cele stawiane w życiu, zaleca rejestr zalecanych działań
prowadzących do osiągnięcia celów
Obowiązek
● Powinność moralna, determinuje go działanie, musi być determinacja wewnętrzna
lub zewnętrzna (wynika z norm obyczajowych, zwyczajowych, etycznych)
Odpowiedzialność etyczna,
● Odpowiedź podmiotu na oczekiwanie systemu etycznego, może być
odpowiedzialnością moralną jeśli system etyczny respektuje obiektywny porządek
dobra , teorie etyczne mogą zmieniać obiektywny porządek dobra
Odpowiedzialność moralna
● Odpowiedź podmiotu na obiektywny normatywny porządek dóbr

Poczytalność - rozumienie znaczenia tego co się robi

Na poczytalność opiera się poczucie odpowiedzialności. Świadomość i wolność jest

warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym do połączenia wewnętrznego między
podmiotem a działaniem.

Istota ponoszenia odpowiedzialności moralnej :

wartość moralna czynu
Jakość aksjologiczna działania przenosi się z działania na sprawcę działania (przez czyn
moralnie zły staje się złym człowiekiem)

Wyrazem samoocena człowieka

● głos sumienia
● reakcja sumienia
Wyrazem ocena społeczna (sankcje zewnętrzne)
● sankcje zwyczajne |
● sankcje obyczajowe | mogą przybierać kilka form

Sankcje dzielą się na:

● nagrody
● kary
Sankcja, która spada ze strony grupy pracowniczej
Ostracyzm społeczny - ignorowanie jednostki przez grupę;

Cienka granica jest między mobbingiem a ostracyzmem

Standard etyczny - jest to ściśle określony stały, należny i uzasadniony sposób

postępowania w określonej sytuacji moralnej i etycznie uzasadniony. Nie tylko wiemy jak
postępować ale odpowiedź dlaczego tak postępować

Sytuacja moralna - sytuacja, w której podmiot moralny jest zmuszony do podjęcia decyzji
Ze względu na etyczne uzasadnienie norm wykształca się etyczny standard zawodowy:
● właściwy
wykształca się kiedy zobowiązanie, które w nim występuję oznacza się wewnętrznym
dobrem społecznym
● niewłaściwy
wykształca się gdy zobowiązanie moralne uzasadnia się dobrem zewnętrznym w stosunku
do dobra człowieka jako człowieka.
Dobro człowieka jako człowieka, którym jest życie ludzkie

Nie wolno działać w oparciu o regułę, trzeba ją przekształcić w normę moralną

Kiedy jest działanie etyczne?

● Zgodnie z właściwym zawodowym standardem etycznym
● Zgodnie z niewłaściwym zawodowym standardem etycznym
● Bez standardu etycznego

Zysk optymalny to zysk maksymalny w granicach uczciwości.

Rodzaje i poziomy w etyce biznesu:

Rodzaje etyki biznesu

● Opis (deskryptywna etyka biznesu)
Ludzie w biznesie tak postępują
● Ustalenie norm (preskryptywna etyka biznesu)
Ludzie w sferze biznesu powinni tak a tak postępować
● Normatywna etyka biznesu odpowiada dlaczego ludzie biznesu powinni tak
postępować.

Despryktywna etyka biznesu

● Może przybrać charakter psychologii moralności
● socjologia moralności (przyzwolenie na coś w grupie)
● historia moralności (bada normy moralne w celu znalezienia logiki powstawania
nowych norm moralnych)

Normatyzm etyki biznesu (normatywna etyka biznesu)

● Określa cel wyrażany w dobru najwyższego wpólnym, dobru jednostki
● Definiuje pozytywne i negatywne powinności moralne
● uszczegóławia zakres odpowiedzialności, postępowanie wyrażone w sankcjach

Poziomy w etyce biznesu

● Poziom makro (poziom ustroju gospodarczego w kraju)
● Poziom mezo (poziom działalności organizacji przedsiębiorstwa)
● Poziom mikro (poziom zachowań indywidualnych jednostek)
współcześnie także poziom globalny (niedoprecyzowany)
makro:
1. Miejsce etyki w systemie gospodarczym
- właściwe funkcjonowanie systemu gospodarczego opartego na etyce
- brak etyki powoduje nadużycia
- etyka przeprowadza diagnozę
2. Zadaniem etyki analiza etycznych aspektów podmiotu gospodarczego
3. Zadaniem etyki biznesu jest diagnozowanie w systemie gospodarczym i w nim
dokonują gospodarczej
4. Trudności w ocenie obecnego systemu gospodarczego
mezo:
Badanie relacji między firmą a grupami i instytucjami współpracującymi:
● Zakres odpowiedzialności firmy: kapitalizm(odpowiedzialność przed akcjonariatem)
Koncepcje odpowiedzialności ,,wobec” (różnią się zakresem) - badanie jaki poziom
odpowiedzialności i zakres ma przyjąć firma
● Koncepcja Shareholders
- odpowiedzialność przed akcjonariuszami
- firma jest odpowiedzialna tylko wobec właścicieli
- etyka ustala relacje między akcjonariuszami a firmą
- kapitalizm
● Koncepcja Stakeholders
- odpowiedzialność wobec interesariuszy
- relacje firmy z pozostałymi grupami zainteresowanymi działalnością firmy
- firma odpowiedzialna jest wobec właścicieli i własnych pracowników, klientów,
dostawców, konkurencji, społeczności lokalnej
- charakterystyczna dla współczesnego systemu gospodarczego

interesariusz - w interesie jego jest istnienie firmy

mikro :
Refleksje nad wewnętrzną polityką firmy (jakie są priorytety)

Etyka biznesu proponuje sposoby rozwiązywania konfliktów

- proponowanie modelu rozwiązywania konfliktów
- konieczność ustalenia priorytetów

Budowanie wizerunku firmy

- na zewnątrz
- wewnątrz
Odpowiednie podejście do pracowników

Czynniki wpływające na poziom mezo etyki przedsiębiorstwa :

Czynniki zewnętrzne
● System gospodarczy
● Prawo
● Polityka
● Etyka społeczeństwa
Czynniki wewnętrzne
● Sytuacja firmy
 ● Misja
● Polityka firmy
● Moralność pracowników (mikro)

Etapy sytuacji firmy:

1. walka o przetrwanie
2. ustabilizowanie na rynku
3. budowanie wizerunku (wprowadzenie etyki)

Wizja - wyobrażenie przyszłości przedsiębiorstwa

Poziomy etyki biznesu - mikro

realna (praktyczna realizacja)
idealna (ideały, które wnosimy do podmiotu gospodarczego
Mechanizm przechodzenia od etyki idealnej do realnej :
mechanizm racjonalizacji (usprawiedliwia po części działanie negatywne, formuły
racjonalizujące zło ,, to było jedyne sensowne działanie”)
mechanizm usprawiedliwiania (odwołanie się do działań innych)

Stereotyp:

Poziom etyki biznesu:

poziom globalny, tj. poziom gospodarki światowej
Język etyki biznesu:
Język uniwersalny o znaczeniu międzynarodowym w kwestii biznesu

Koncepcje wartości:
● aksjologiczny naturalizm
● aksjologiczny idealizm subiektywny
● aksjologiczny idealizm obiektywny (najpełniejsza koncepcja)
Wartości etyczne i biznesowe:

Wartości osobiste:
● miłość, przyjaźń
● dobre zdrowie, sprawność fizyczna i psychiczna
● poczucie humoru, dowcip
● inteligencja, bystrość umysłu
● wiedza, mądrość
● odwaga, stanowczość
● radość, zadowolenie
● bogactwo i majątek
Wartości społeczne:
● wychowanie w rodzinie
● wzorce społeczne środowiska
● praca na rzecz dobra społecznego
● wychowanie w szkole, popieranie inicjatyw dzieci i młodzieży
● powszechny dostęp do informacji
● aktywność obywatelska
● postawa praktyczna, tradycje rodzinne, zawodowe
● wolność przestrzeni publicznej
Wartości zawodowe:
1. Prawość i rzetelność
● Właściwa ocena w praktyce zawodowej
● przestrzeganie wartości etycznych
2. Uczciwość
● Prawdomówność
● Szczerość
3. Lojalność
● Lojalność dla klientów
● Lojalność dla zaufania publicznego
4. Odpowiedzialność
● niezawodność
● wiarygodność
● odpowiedzialność za błędy
● odpowiedzialność za wykonanie
● gotowość przeniesienia kosztów uchybień
● obowiązek wykonania usługi
● zachowanie tajemnicy zawodowej
5. Samodyscyplina
● Działanie z należytą starannością
 ● Działanie w granicach określonych umową
● Działanie w granicach specjalizacji
● Działanie z należytą powściągliwością
6. Życzliwość
● uprzejmość
● troskliwość
● dobra wola
● tolerancja

Wszystkie firmy i organizacje działają w oparciu o podstawowe wartości. (wartości

biznesowe i etyczne na poziomie urzeczywistniania wartości

Podstawowe wartości w biznesie to wartości ,,biznesowe” i etyczne. (etyka biznesu jest

wdrożeniem wartości etycznych do zachowania przedsiębiorców

Internalizacja wartości:
,,Etyka biznesu jest wdrożeniem wartości etycznych do zachowania przedsiębiorców”
- internalizacja wartości

Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce (do 2019 r.)

- przekształcenie w związek przedsiębiorstw finansowych w Polsce
- określa zasady dobrych praktyk w finansach (etyczne)

Podstawowe wartości i ideały etyczne w biznesie wysuwane przez ZPD wobec

przedmiotu finansowego:
1. Uczciwość (nie nadużywanie dominującej pozycji w relacji z jednostką osobową
fizyczną)
- ZPD broni interesów klienta
2. Staranność i kompetencje (rzetelne prowadzenie działalności)
3. Godność i zaufanie (dbanie o uzyskanie zaufania klientów)
4. Zasoby i procedury (procedury wykorzystywane w dobrej wierze)
5. Relacje wewnętrzne (właściwa relacja między pracownikami, współodpowiedzialność
za podmiot)
6. Zapobieganie konfliktom interesów
- powstawanie konfliktów niszczy struktury wewnętrzne i negatywnie wpływa na
interesy klientów
 - konflikt powinien być rozwiązany w powiązaniu z uczciwością i rzetelnym podejściem
do klienta
7. Informacje od klientów
- poznawanie potrzeb swoich klientów by dostosować ofertę do klienta
- pozyskiwanie tylko koniecznych informacji
8. Ochrona informacji o klientach
- poszanowanie godności klientów
9. Informacje dla klientów
- rzetelność przeanalizowanych informacji
- informacje jasne, pełne
- brak manipulacji informacji
- brak rzetelnych informacji prowadzi do krzywdy moralnej
10. Profilowanie usług
- stosowanie jednolitych, jasno określonych, uzasadnionych kryteriów, by różnicować
ofertę
- unikanie kolesiostwa
11. Rzetelna reklama
- reklama nie może być środkiem manipulacji
- reklama powinna przekazywać prawdę, bo nierzetelne naruszają godność klienta
- informacja nie mogą być układ, zwłaszcza odnośnie ryzyka
12. Reklamacja klientów
- staranne podejście do zgłaszanych reklamacji
- terminowe rozpatrywanie reklamacji
- mediacyjne, polubowne rozwiązywanie konfliktów
13. Stosunki wzajemne i uczciwa konkurencja
- wzajemne stosunki podmiotów oparte na uczciwej konkurencji
14. Rozstrzyganie sporów wzajemnych
- droga mediacji, polubownie
15. Działania dla rozwoju rynku
- stosowanie dobrych praktyk rynkowych
- współpraca w eliminowaniu działań niekorzystnych dla rozwoju rynku
16. Stosowanie zasad
- konieczne stosowanie zasad dobrych praktyk
-
Przejrzystość jako wartość etyczna
→ społeczna odpowiedzialność biznesu
Zasady odpowiedzialności społecznej biznesu - CSR
● wartości etyczne są wdrażane do biznesu poprzez zasady odpowiedzialności
● biznes to wartości społeczne nie immanentne (wewnętrzne)

Odpowiedzialność - zasady - CSR (jak wdrażać wartości etyczne do biznesu)

1. Wyznaczamy standardy i edukujemy w zakresie odpowiedzialnego
biznesu.(edukowanie interesariuszy, zgłoszenie oczekiwania wobec partnerów
biznesowych odnośnie stosowanie dobrych praktyk, aktualizowanie wiedzy)
2. Wspieramy rozwój społeczny i gospodarczy (podejmowanie działań na rzecz lokalnej
społeczności bez liczenia na korzyści z tego tytułu np.: tworzenie miejsc pracy,
współpraca z lokalnymi dostawami)
 3. Szanujemy naszych pracowników zapewniając im godne warunki pracy (stosowanie
się do przepisów w kwestii zatrudnienia, zwolnienia i traktowania pracowników,
unikania nepotyzmu, godne traktowanie ludzi i niestosowanie gróźb, otwartość na
inicjatywy pracowników).
4. Budujemy kulturę organizacyjną w oparciu o wartości i indywidualne potrzeby
pracowników (stworzenie możliwości rozwoju pracowników)
5. Dbamy o zdrowie i bezpieczeczeństwo pracowników oraz odbiorców naszych
produktów i usług (dbamy o zdrowie i bezpieczeństwo interesariuszy, człowiek w
firmie jest najważniejszy, bezpieczeństwo w procesie produkcji aż do konsumpcji)
6. Prowadzimy działalność biznesową w oparciu o zaufanie i partnerstwo (zasady
wolnej konkurencji, zaniechanie korupcji i wykorzystywania twojej dobrej pozycji na
rynku. Odrobinę w kontekście ładu jest pozytywny)
7. Prowadzimy rzetelną komunikację i odpowiedzialne działania marketingowe (rzetelny
przekaz marketingowy, zasady wolnej konkurencji. brak manipulacji informacjami w
firmie)
8. Tworzymy i rozwijamy produkty oraz usługi w odpowiedzi na nowe wyzwania
społeczne i środowiskowe (wyjście naprzeciw aktualnym potrzebom ludzi,
podnoszenie jakości sprzedaży)
9. Dbamy o środowisko naturalne (efektywne zarządzanie odpadami, ograniczenie
emisji gazów cieplarnianych)

Swoboda umów jako zasada etyki biznesu

(Standardy moralne w działalności biznesowej )

Swoboda umów czym jest?

● Kompetencje podmiotów
● Kompetencja kształtowania wiążących stosunków prawnych
● Drogą do osiągnięcia wiążących stosunków prawnych jest oświadczenie stron
Zasady swobody zawieranie umów
Swoboda umów to zasada prawa zobowiązań polegająca na przyznaniu podmiotom
prawnym ogólnej możliwości zawierania i kształtowania treści umów w granicach
zakreślonych przez prawo.
Na swobodę umów składają się cztery elementy:
● swoboda w zawieraniu umowy
● swoboda w wyborze kontrahenta
● swoboda w kształtowaniu treści umowy
● swoboda w wyborze formy zawarcia umowy

Istnieją jednak kategorie umów, które wymagają zachowania określonej przepisami prawa
formy.

Zachowanie określonej formy do zawarcia umowy może być wymagane:

● Pod rygorem nieważności (ad solemnitatem)
● Dla celów dowodowych ( ad probationem)
- umowa jest ważna, problem z udowodnieniem w przypadku zastrzeżeń.
● Dla wywołania określonych prawem skutków (ad eventum) np wynajem mieszkanie
na > 1 rok na piśmie, jeśli brak to czas nieokreślony
Zasada swobody umów i jej ograniczenia:
Art. 353 do potęgi 1 KC ,, podmioty prawa cywilnego, zawierające umowę, mogą ułożyć
stosunek prawny według swego uznania, byleby jego teść lub cele nie sprzeciwiały się:
● Właściwości (naturze) stosunku prawnego
● Przepisom ustawy o charakterze iuris cogentis
● Zasadom współżycia społecznego

Rodzaje umów:
● Umowy nazwane (nazwane w ustawie | np w zleceniu, sprzedaży, przewozu
● Umowy nienazwane (zawierają się w granicach swobody umów, ale ustawa ich nie
określa | np. w faktoringu
● Umowy jednostronnie zobowiązujące np darowizny
● Umowy wielostronnie zobowiązujące np pożyczki

Formy zawierania umów:

W myśl obowiązującej w polskim prawie cywilnym zasady swobody umów umowa może być
zawarta w dowolnej formie pod warunkiem, że z ustawy lub woli stron nie wynika inaczej
● Forma ustna
● Zwykła forma pisemna
● Forma pisemna z poświadczeniem daty
● Forma pisemna z poświadczeniem podpisu
● Akt notarialny
● Forma elektroniczna

Swoboda umów jaka zasada etyki biznesu

Umowa biznesowa musi się odznaczać:

Swoboda
Transparentność
Odpowiedzialność

Swoboda umowy biznesowej :

1. Kiedy zysk jest osiągany etycznie poprzez realizację umowy
- na drodze realizacji umowy
- gdy nie nie naruszamy swobody innych
- gdy nie wyrządzamy szkody innym
2. Umowa podstawą etycznej działalności gospodarczej
 3. Swoboda jako fundamentalna własność umowy biznesowej - strony są wobec siebie
dłużnikami
- zawarta między suwerennymi stronami
4. Różne formy kontraktu w działalności gospodarczej

Zasada swobody umów i własności pochodne

Swoboda umów -> transparentność umów -> odpowiedzialność stron umowy

Etyczny problem ograniczania wykonalności umowy

1. Określenie granic w dążeniu do zysku
2. Wywiązywanie się z zawieranych umów między interesariuszami
a) Pacta sunt servanda ( łac. umów należy dotrzymać)
b) Rebus sic stantibus (łac. Skoro sprawy przybrały taki obrót)
- ogranicza zasadę 1
- zasada wystąpienia nadzwyczajnych istotnych okoliczności

Rodzaje odpowiedzialności w biznesie

Społeczna odpowiedzialność firm - CSR

Rodzaje odpowiedzialności
1. Odpowiedzialność kauzalna (przyczynowa)
- odpowiedzialność za powodowane skutki naszych działań
- jesteśmy przyczyną skutków
- nie jest warunkiem odp. moralną
- może być związane z odpowiedzialnością moralną
2. Odpowiedzialność w sensie prakseologicznym
- prakseologię teorie przeciwnego działania
- ścisłe trzymanie się procedur
- nie dotyczy samą treści
- odpowiedzialność są formą przebiegów działania
3. Odpowiedzialność retrospektywna
- dotyczy tego co się wydarzyło
4. Odpowiedzialność prospektywna
- odpowiedzialność za przyszłość

Odpowiedzialność moralna
Czym odpowiedzialność moralna nie jest?:
● Odpowiedzialnością przyczynową
● Odpowiedzialnością prawną
Zależności między odpo. moralną a prawną
Odp. w biznesie jest odp. moralną

Odpowiedzialność w sensie moralnym (formalna)

1. Warunki odpowiedzialności moralnej:
● Zaangażowanie kognitywne
● Zaangażowanie wolitywne (bezstronność, samozaangażowanie)
2. Odpowiedzialność moralna - koncepcja Bunge ' a:
● Posiadanie wiedzy moralnej
 ● Bycie bezstronnym
● Działanie

Odpowiedzialność moralna rozwiązanie klasycznej filozofii

1. Sprawstwo - działanie - akt (szeroko pojęty)
2. Rozumność i wolność podmiotu
3. Poczytalność (nie ponosi odpowiedzialności ten kto nie ma poczytalności)
4. Odpowiedzialność

Odpowiedzialność moralna jest:

● Odpowiedzialnością ,,za"
● Odpowiedzialnością ,,wobec"
Odpowiedzialność w biznesie jest odpowiedzialnością kwalifikowaną :
● jest odpowiedzialnością moralną
● ,,wobec" interesariuszy i społeczeństwa
● ,,za" skutki działań biznesowych

Społeczna odpowiedzialność firm:

CSR: (społeczna odpowiedzialność biznesu)

1. Ideę społecznej odpowiedzialności biznesu pierwszy sformułował A. Carnegie w
książce pt. Ewangelia bogactwa, którą opublikował w 1899 r.
2. Społeczna odpowiedzialność opiera się na teorii interesariuszy (stakeholders)
3. Interesariuszem jest podmiot, który spełnia określone warunki ( wysyłają pewne
żądania wobec firmy, mają możliwość potencjalną do wyegzekwowania tych zadań,
podmiot oczekuje pewnych decyzji ze strony firmy)
4. Jakie podmioty są interesariuszami?
- Akcjonariusze
- Zarząd (pracownicy, konkurencji, państwo, lokalne społeczeństwo)

Wiele definicji CSR:

Jedna z nich to :
Definicja Komisji Europejskiej - dobrowolne uwzględnienie przez przedsiębiorstwa
problematyki społecznej i ekologicznej w działalności komercyjnej i w ich stosunkach z
zainteresowanymi stronami.

Społeczna odpowiedzialność biznesu opiera się na trzech filarach: ekonomia, ekologia,

etyka - 3E

Optymalny rozwój organizacji zrównoważenie ekonomi ekologi i etyki. Etyka wskazuje na cel
najistotniejszy. To co jest istnieje dla człowieka.
CSR ma charakter dobrowolnego zaangażowania

Krytycy CSR - Milton Friedman

2 podejścia do CSR

Etapy w zarządzaniu przez CSR

1. Identyfikacja interesariuszy przedsiębiorstwa
2. Identyfikacja interesów i oczekiwań i interesariuszy
3. Formułowanie strategii zarządzania relacjami z interesariuszami
4. Wdrożenie strategii

Społeczna nieodpowiedzialność biznesu (CSI) :

Geneza koncepcji CSI
Zasadnicza treść koncepcji CSI
Skutki nieodpowiedzialnych społecznie decyzji biznesowych:
Społeczność traci zaufanie do danego przedsiębiorstwa

CSP osiągnięcia społeczne przedsiębiorstwa (Corporate Social Performance)

Czym jest CSP?

Pokazuje pewne pozytywne skutki wdrażania społecznej odpowiedzialności biznesu.
Komponenty CSP
Rezultaty wdrażania CSP:

Kodeksy i programy etyczne firm :

1. Kompleksowe programy etyczne firm powinny obejmować: (musi)
● Kodeks etyczny
● Komórkę etyczna
● Szkolenia etyczne
2. W skład programu etycznego firmy mogą wejść:
● Opracowanie podręcznika standardów zawodowych
● Monitorowanie przestrzegania norm etycznych i standardów zawodowych
● Utworzenie etycznej infolinii
● Okresowe przeprowadzanie audytu etycznego