Pinakamahalagang

kasangkapan ng tao sa
pakikipagtalastasan.

Behikulo ng ating ekspresyon at komunikasyon
na epektibong nagagamit.
Isang sistema na binubuo ng mga
tunog na isinaayos sa paraang
arbitraryo na ginagamit ng mga
tao sa pakikipagtalastasan.
Ang Wika ay . . .
buhay

naglalarawan ng kultura
ng bansa

naglalantad ng saloobin ng
tao
Monolinggwal– isang wika lamang ang
alam ng isang tao.
Bilinggwal– taong marunong magsalita ng
dalawang wika
Polyglot– mahigit sa tatlong wika ang
ginagamit ng isang tao
Linggwistika– maagham na pag-aaral ng
wika
Linggwista– taong nag-aaral ng wika
Antas ng Wika
Pormal
na
Salita
 PAMBANSA
mga salitang ginagamit sa mga aklat at
babasasahing ipinalalabas sa buong
kapuluan at lahat ng paaralan
ang wikang ginagamit ng pamahalaan at
wikang panturo sa mga nagsisipag-aral.

Halimbawa:
kapatid, malaki, katulong
 PAMPANITIKAN
mga salitang matatayog, malalalim, makukulay, at
sadyang matataas ang uri
mga salitang ginagamit ng mga manunulat at
dalubwika

Halimbawa:
Pambansa Pampanitikan
kapatid kapusod
malaki ga-higante
katulong katuwang
Di-pormal o Impormal
na
Salita
LALAWIGANIN (Provincialism)
mga salitang kilala at saklaw
lamang ng pook na
pinaggagamitan nito.
may kakaibang bigkas at tono
 Pambansa/ Bikol Bisaya Ilokano
Pampanitikan
malaki dakula dako dakil
ina mamay iloy nanang
ama papay amay tatang
habag/awa habag luoy piman
kapatid tugang utod/utol kabsat
 KOLOKYAL (Colloquial)
mga salitang ginagamit sa pang-araw-araw na
pakikipagtalastasan ngunit may kagaspangan
at pagkabulgar, bagama’t may anyong repinado
at malinis ayon sa kung sino ang nagsasabi.
PORMAL KOLOKYAL
aywan ewan
piyesta pista
nasaan nasan
saan ba? san ba?
 BALBAL (Slang)
noong una ay hindi tinatanggap ng mga
matatanda at mga may pinag-aralan
dahil hindi raw maganda pakinggan
kilala rin bilang salitang kanto o salitang
kalye
 PORMAL BALBAL
tatay/ama erpat
nanay/ina ermat
security guard sikyo
sigarilyo yosi
kotse tsikot
pulis lispu
baliw praning
gutom tom-guts
 Balbal ang
pinakadaynamiko na
antas ng wika.

BAKIT?
Paghango sa mga salitang katutubo
gurang matanda

utol kapatid

buwang luku-luko

hawot tuyo (pagkain)

Panghihiram sa mga Wikang Banyaga
tisoy mestizo
tisay mestizo
tsimay muchacha
tsimoy muchacho
toma tomar
sikyo security guard
Pagbabaliktad (Buong Salita)

etnieb beinte
nasnip pinsan
yatap patay
abat taba
ayuk kuya
Pagbabaliktad (Papantig)

todits dito
ngetpa panget
tsikot kotse
lispu pulis
Pinaghalu-halo (Mixed Category)
kadiri pag-ayaw/ dislike
pagtanggi
kilig to paghanga crush
the bones
in-na-in naaayon/uso following the
trends
bow lang masunurin obedient
nang bow
Iningles (Englisized Category)
jinx malas bad luck
weird pambihira rare/unusual
bad trip kawalang hopeless/
pag-asa frustrated

yes, yes, yo totoo approved

Dinaglat (Abbreviated Category)
KSP Kulang Sa Pansin
SMB Style Mo Bulok
HHWW Holding Hands
While Walking
LOL Laughing-Out-Loud

GTG Got-to-go
 Pagsasalarawan o
Pagsasakatangian ng Isang Bagay

lagay tong
boga baril
durog/bangag nakadroga
Mga Barayti ng Wika
 Dayalekto
Bahagi o subordineyt ng
isang Wikang sinasalita sa
isang lugar o rehiyon.
 Sosyolek
Ginagamit ayon sa
relasyong sosyal
 Idyolek
Personal na paggamit sa
wika, katangian ng
pagsasalita.
 Jargon
Tanging bokabularyo ng
sang pangkat
Pidgin
At
Creole
Teorya na Pinagmulan ng Wika
Teoryang Bow-wow Teoryang Dingdong
Tore ng Babel Bagay-bagay na may
Tunog na nalilikha ng
Genesis 11:1-9 sariling tunog
mga hayop.

Teoryang Pooh-pooh Teoryang Yo-he-ho

Ma@nding damdamin bunga Indayog ng awi@n ng mga taong
ng pagkatakot, sakit, labis nagtatrabaho nang sama-
na katuwaan o kalungkutan. sama

Teoryang Yum-yum
Nagmula sa pagkumpas ng maestro ng musika
 Genesis 2:19
Sinasabi na ang wika ay kaloob ng Diyos sa tao.

Jean Jacques Roussea

Ang kalayaan ng tao ang nagtulak sa kanya na lumikha
ng wika. Ang unang wika ay magaspang at primi@bo.

Aramean
Sinaunang tao na nanirahan sa Syria at
Mesopotamia na ang wika ay ARAMAIC na nagmula
sa Afro- Asia@c Timog- Silangang Kanluran ng Asya.
 Ta-ra-ra-boom-de-ay
Tunog na bunga ng mga nilikhang ritwal ng mga
sinaunang tao.

Ta-ta
Galaw o kumpas ng kalay ng tao sa kanyang
ginagawa sa par@kular na okasyon.
 Tungkulin ng Wika

Ferdinand Emile Durkheim

Sausure (1985)

Ang kahulugan ng sinasabi ng “Ama ng Makabagong Sikolohiya”

nagsasalita ay nakasalalay sa
paraan at anyo ng pagsasalita. Ang tao ay nabubuhay,
Ang bawat salitang ginagamit nakikipagtalastasan at
ay makabuluhan at nakikisama sa lipunang
magkakaugnay. kinabibilangan niya.
 Pitong
Tungkulin
ng Wika
M.A.K. Halliday
(1973)
Pang-instrumental -- tugunan ang pangangailangan
Panregulatori -- pagkontrol ng ugali o asal ng tao
Pang-interaksyon -- paraan ng pakikipagtalakayan
Pampersonal -- pala-palagay o kuro-kuro
Pang-imahinasyon -- malikhaing guni-guni sa
paraang pasulat o pasalita.
Pang-heuris@ko -Paghahanap ng impormasyon
Pang-imporma@b- Impormasyon
 Anim na Paraan
ng Paggamit sa Wika
Jakobson (2003)
Pagpapahayag ng Damdamin (Emo@ve)
-- palutangin ang karakter ng nagsasalita.
Paghihikayat (cona@ve)
-- ginagamit ang wika upang manghikayat o magpakilos
Pagsisimula ng pakikipag-ugnayan (Pha@c)
-- panimula sa isang usapan o pakikipag-ugnayan sa kapwa.
Paggamit bilang Sanggunian (referen@al)
-- ang wika sa indayog ng awi@n ng mga taong nagtatrabaho nang
sama-sama
Pagbibigay ng Kuro-kuro (metalingual)
-- ginagamit ang wika sa pamamagitan ng pagbibigay ng
komentaryo sa isang kodigo o batas.
Patalinghaga (poe@c)
-- masining na paraan ng pagpapahayag
“Walang pinakamahalaga sa
sinumang tao kundi ang
pagkakaroon ng kamalayan
tungkol sa pagkakaisa ng
bansa, at bilang bayan, hindi
tayo magkakaroon ng higit
na kamalayan kung walang
sinasalitang wikang
panlahat”

-Pang. Manuel L. Quezon
 Manuel L. Quezon
Ama ng Wikang Pambansa

Enero 12, 1937

Surian ng Wikang Pambansa (SWP)
Jaime C. Veyra (Visayang Samar),Tagapangulo

Cecilio Lopez (Tagalog), Kalihim at Punong

Tagapagpaganap

Santiago A. Fonacier (Ilokano), Kagawad

Filemon Sotto (Visayang Cebu) Kagawad

- di nakaganap ng tungkulin dahil sa kapansanan

Felix Salas-Rodriguez (Visayang Hiligaynon), Kagawad

Casimiro F. Perfecto (Bikol), Kagawad

Hadji Butu (Muslim), Kagawad

– di nakaganap ng tungkulin dahil sa maagang

pagkamatay.
Hinirang ni Pangulong Manuel L. Quezon
ang mga sumusunod na kagawad:

Lope K. Santos (Tagalog)

- pinalitan ni Iñigo Ed. Regalado

- Jose I. Zulueta (Pangasinan)

- Zoilo Hilario (Kapampangan)

- Isidro Abad (Visayang Cebu)

Artikulo 14, seksyon 3 ng
Saligang Batas (1935)
“Ang kongreso ay gagawa ng mga
hakbang tungo sa pagkakaroon
ng isang wikang pambansa na
nababatay sa isa sa mga umiiral
na wika…”
Batas Komonwelt Blg. 184 (1936)
Lumikha ng isang lupon at i@nakda
ang mga kapangyarihan nito
kabilang na rito ang pagpili ng isang
katutubong wika na siyang
pagbabatayan ng wikang pambansa.
Kautusang Tagapagpaganap Blg.
134 (1937)
Ipinahayag na ang Tagalog ang siyang
magiging batayan ng wikang pambansa
ng Pilipinas.
Ika-13 ng Nobyembre, 1937
Nilikha ang Pambansang Asembleya
ng Wikang Pambansa na pinili ang
TAGALOG bilang batayan ng
wikang pambansa.
 Bakit
TAGALOG???
•Aspektong Demograpikal
•Pagiging buo nito
•Tradisyong Pampanitikan
•Aspektong pasulat at limbagan
•Wika ng Maynila
•Wika ng Himagsikan at ng
Katipunan
 Kautusang Tagapagpanaganap
Blg. 263 (1940)
Nagbigay ng pahintulot sa pagpapalimbag
ng isang diksyunaryo at ng balarila ng
wikang pambansa at i@nagubilin din ang
pagtuturo ng wikang pambansa sa mga
paaralan, pambayan man o pampubliko.

Vocabulario dela Lengua Tagala

Kautusang Pangkagawaran
Blg. 7 (1957)
Nilagdaan ni Kalihim Jose Romero
at i@nagubilin na kailanman at
@nutukoy ang wikang pambansa,
ang salitang Pilipino ang
itatawag.
Noong 1959, nakilala ang wikang ito bilang
Pilipino upang mahiwalay sa Tagalog

Nagtakda naman ang Saligang Batas

1987 ng bagong pambansang wikang
papalit sa Pilipino at tatawagin itong
FILIPINO.
Batas Komonwelt Blg. 570
(1976)
Pinag@bay na ang wikang pambansa
ng Pilipinas ay maging isa sa mga
opisyal na wika ng bansa at sa
larangan ng edukasyon,
pananaliksik at pangangalakal.
Artikulo XIV Seksyon 6 ng Saligang Batas 1987
“Ang wikang pambansa ng Pilipinas
ay Filipino.  Samantalang
nililinang, ito ay dapat
payabungin at pagyamanin pa
salig sa umiiral na wika sa
Pilipinas at sa iba pang mga
wika.”
Tiniyak pa ng isang resolusyon
noong Mayo 13, 1992 na:
“Ang Filipino ang katutubong
wika, pasalita at pasulat, sa
Metro Manila, sa Pambansang
Punong Rehiyon, at sa iba pang
sentrong urban sa arkipelago na
ginagamit bilang wika ng
komunikasyon ng mga etnikong
grupo
Proklamasyon Blg.1041
Idineklara naman ni Pang. Fidel Ramos ang buong
Buwan ng Agosto bilang Buwan ng Wikang
Pambansa
 Kasaysayan
ng
Alpabetong Filipino
 Alibata
            Bago pa man dumating ang mga Kastila,
tayo ay mayroon nang kinikilalang isang uri ng
alpabeto. Ito ang tinatawag nating Alibata, isang
uri ng palaybaybayang hatid na atin ng mga
Malayo at Polinesyo.
 Abecedario
           Tinuruan ng mga kastla na sumulat ang
mga Pilipino sa pamamagitan ng
palatitikang Romano upang mabisa nilang
mapalaganap ang Doctrina Christiana. Ang
mga titik Romano gaya ng alam na natin, ay
iba sa mga simbolong ginagamit sa pagsulat
sa wikang Hapon o sa wikang Intsik.
      A                     B                      C                     CH                  D
               /a/                 /be/               /se/               /se-atse/       /de/
                  E                      F                      G                     H                     I
               /e/                 /efe/              /he/               /atse/           /i/
                  J               K                     L                   LL                  M
         /hota/           /ke/            /ete/              /elye/           /eme/           
                 N                     Ñ                     O                     P                      Q
            /ene/             /enye/            /o/                 /pe/               /ku/
                 R                     RR                   S                      T                      U
             /ere/          /doble ere/.   /ese/             /te/                /u/
                 V                     W                    X                     Y                     Z        
              /ve/           /doble u/      /ekis/      n    /ye/               /zeta/
 Abakada
            Bunga
it ng batas na bago ipahayag ang napiling
batayan ng wikang pambansa ay kailangang
m a y ro o n n a m u n a n g m a g a g a m i t n a a k l a t
panggramatika sa paaralan. Si Lope K. Santos, isa sa
mga kagawad noon ng Surian ng Wikang Pambansa,
ang sumulat ng nasabing gramatika na nakilala sa
tawag na Balarila ng Wikang Pambansa.
 Alfabetong Filipino
   Ang alfabetong Filipino ay binubuo ng 28
   

letra. Ang tawag sa mga letra ay ayon sa

bigkas-Ingles ng mga Pilipino maliban sa ñ
(enye) na tawag-Kastila. Ang walong (8)
letra na dagdag ay galing sa mga umiiral na
wika ng Pilipinas at sa mga iba pang wika.
Ponolohiya
Ponetikang Artikulatori
Pisikal na mekanismo

Ponetikang Akustik
Trasmisyon ng mga tunog

Ponetikang Perseptwal
Pag-unawa at pagkilala
Ponemang Patinig
May mga pagkakataon na nagpapalitan ang
ponemang e at i, o at u ngunit hindi nagbabago
ang kahulugan ng mga salita.
Ponemang Katinig
Ponemang Segmental

Ponemang
Suprasegmental
Pares-Minimal
- salita na magkaiba ng kahulugan ngunit magkatulad
na magkatulad sa bigkas maliban sa isang ponema sa
magkatulad na pusisyon ay tinatawag na pares minimal

Ponemang Malayang Nagpapalitan

-nagiiba ang baybay ng salita ngunit hindi ang
kanilang mga kahulugan.
Diptonggo
Ito ay tumutukoy sa pagsasama ng alin mang titik sa
patinig at ng mga titik w o y. Ang diptonggo ay alin man sa
mga tunog na /aw/, /ay/, /ey/, /iw/, /iy/, /oy/, at /uy/ sa isang
pantig ng salita.
 Klaster
Ito ay tinatawag din na kambal katinig na kung saan magkadikit ang
dalawang magkaibang katinig sa isang patinig. Ang klaster o kambal
katinig ay maaring nasa unahan o hulihan na bahagi ng isang salita.
Ang mga karaniwang kambal katinig na madalas nating ginagamit
sa ating mga salita ay br, bl, dr, dy, kl, kr, gr, pr, pl, tr, at ts.
 Morpolohiya
Ang morpolohiya ay ang pag-aaral ng mga morpema ng isang wika at
ng pagsasama-sama ng mga ito upang makabuo ng salita. Anupa’t
kung ang ponolohiya ay tungkol sa pag-aaral ng set ng mga tunog na
bumubuo ng mga salita sa isang wika, ang morpolohiya ay ang pag-
aaral sa pagbuo ng mga salita sa pamamagitan ng iba’t ibang
morpema
 Uri ng Morpema

Leksikal Pangkayarian
Pangngalan (Noun) Pang-angkop:  na, -ng
Panghalip (Pronoun)    Pangatnig: kaya, at, o saka, pati

  Pang-ukol: sa, tungkol sa/kay,

Pandiwa (Verb) ayon sa/kay

Pang-uri (Adjective)   Pananda:  ay, si, ang, ng, sina,

ni/nina, kay/kina

Pang-abay (Adverb)
 Tatlong Anyo ng Morpema
•Morpemang Ponema
Hal. Tinder[o]-Tinder[a]
•Morpemang Salitang-ugat
Hal. liit droga ganda pera
•Morpemang Panlapi (unlapi, gitlapi, hulapi
at laguhan)
Hal. [ma]ulan p[um]unta
alam[in] [pinag]s[um]ikap[an]
Mga
Pagbabagong
Morpoponemiko
 ASIMILASYON
Kapag ang kasunod na tunog ay alinman sa /
d, l, r, s, t /, ang panlaping pang- ay nagiging
pan-. Ito ay nagiging pam- naman kapag ang
kasunod na tunog ay alinman sa / b, p / .

Paalala: Nananatilinng pang- kapag ang

kasunod na tunog ay mga katinig na / k, m, n,
ng, w, y / o patinig ( a, e, I, o, u ). Nilalagyan
ng gitling ( - ) kapag ang salitang ugat ay
nagsisimula sa patinig.
Pang + lunas - panglunas - panlunas
Pang + baon - pangbaon - pambaon
Pang + kulay - pangkulay
Pang + isahan - pang - isahan
 PAGKAKALTAS
Sa pagbabagong ito, may nawawalang
ponema sa loob ng salita.

Sunod + in - sunodin - sundin

Takip + an - takipan - takpan
Dala + han - dalahan - dalhan
 PAGPAPALIT NG PONEMA
Ito'y pagbabagong anyo ng isang ponema na
napapalitan sa pagbuo ng isang salita
/d/ - /r/
/h/ - /n/
/o/ - /u/
Halimbawa:
Bilog-bilugan
Lapadan-laparan
Tawahan-tawanan
 PAGLILIPAT O METATESIS
Ito ang paglilipat ng lugar o posisyon ng isang ponema sa
isang morpema. Kadalasan, kapag ang salitang-ugat ay
nagsisimula sa /l/ o /y/, at ginigitlapian ng -in, nagpapalit
ang posisyon ng /i/ at /n/ kaya nagiging ni

Yinakap-niyakap
Linipad-nilipad
Pang-uri
Salitang naglalarawan
Uri ng Pang-uri
•Pang-uring Panlarawan
•Pang-uring Pantangi
•Pang-uring Pamilang
Kaantasan ng Pang-uri
•Lantay-isang paglalarawan
•Pahambing- Dalawa o digit pa ang
pinaghahambing o inilalarawan
•Pasukdol- Nangingibabaw sa lahat ng
pinaghahambingan
 SURIIN NATIN!
Ano ang pumapasok sa isipan mo
kapag naririnig mo ang mga
sumusunod na mga salita:
 Ang denotasyon ang kahulugang
karaniwang nakukuha sa diksyunaryo. Ang
salita ay nagbibigay ng isang tiyak na
kahulugan at ito ay ginagamit sa karaniwan
at simpleng pahayag
 Ang konotasyon ay
pagpapakahulugang iba kaysa sa
pangkaraniwang pakahulugan. Ito ay
maaaring isang pansariling kahulugan ng
isang tao o pangkat liban sa iginigiit ng
panahon.
 Pandiwa
Ang pandiwa o verb sa wikang
Ingles ay isang salita o lipon ng
mga salita na nagsasaad ng kilos
o galaw, pangyayari, o katayuan.
 Aspekto ng Pandiwa
•Naganap na o Perpektibo- Tapos na
•Imperpektibo- ginagawa pa
•Kontemplatibo- magaganap o plano
pa lang
Mga
Pokus
ng
Pandiwa
 Pokus
ang tawag sa relasyong panseman@ka ng pandiwa
sa simuno o paksa ng pangungusap. Naipakikita
ito sa pamamagitan ng taglay na panlapi ng
pandiwa.
•Tagaganap o aktor- gumagawa ng kilos (Sino)
•Layon- Binigyang-diin
•Ganapan- Lugar na pinangyarihan ng kilos
•Tagatanggap- Tao o baggy na nakinabang
(Benefactor)
•Gamit o instrumental- ginamit sa paggawa ng kilos
•Sanhi- kadahmilanan ng kilos (Bakit)
•Direksyunal- direksiyon o tinutungo ng kilos
Ano ang Pangungusap?
-lipon ng mga salita na
nagpapahayag ng buong diwa.
 Ano ang mga bahagi
ng Pangungusap?
Paksa Panaguri
- ay ang paksa o -ay ang
ang pinag- nagsasabi ng
uusapan sa tungkol sa
pangungusap. simuno .
Karaniwang Ayos
Panag-uri+Paksa
Di Karaniwang Ayos
Paksa+ Panag-uri
Mga Uri ng Pangugusap ayon sa
Pagkakabuo
•Payak- pangungusap na may sang diwa
•Tambalan- dalawa o digit pang kaisipan at
pinag-uugnay ng pangatnig
•Hugnayan- Sugnay na di-makapag-iisa at
makapag-iisa (Sanhi at bunga)
•Langkapan- binubuo ng tambalan at hugnayan
Hal.
Bumati ng may ngiti
sa iyong kapwa
kamag-aral
Hal.
Bumati ng may ngiti
upang ang araw sa
iyo’y ngumiti.
Hal.
Pinagpapala ang mga
magulang ko dahil
matulungin sila.
Hal.
Siya ay napakagandang
ngumiti kaya ang lahat ay
humahanga sa kanyang
taglay na kagandahan.
 Pangungusap na
Walang Paksa
•Eksistensyal- pagkamayroon o kawalan
•Modal- gusto, nais, pwede o kailangan
•Padamdam- masidhing damdamin
•Pamanahon- nagsasaad ng oras o panahon
•Pormulasyong Panlipunan-mga bati
WASTONG
GAMIT
SUNDIN at SUNDAN
 SUNDIN
Ang SUNDIN (to obey) ay nangangahulugan
ng pagsunod sa payo o pangaral.
Halimbawa:
1.Sundin mo ang payo ng iyong mga magulang
kung ayaw mong maligaw ng landas.
2.Sundin mo ang paalala ng iyong guro na
mag-aral nang mabuti.
 SUNDAN
Ang SUNDAN (to follow) ay gayahin o
pumunta sa pinuntahan ng iba.
Halimbawa:
1.Sundan mo ang mga kabayanihang ipinakita
ni Rizal at Bonifacio.
2.Sundan mo agad ang umalis mong kaibigan at
baka tuluyan na iyong magtampo.
WASTONG
GAMIT
IWAN at IWANAN
 IWAN
Ang IWAN (to leave something) ay
nangangahulugang huwag isama o dalhin.
Halimbawa:
1.Iwan mo na ang anak mo sa bahay niyo.
2.Iwan nalang niya ang bag niya sa kotse ko.
 IWANAN
Ang IWANAN (to leave something to
somebody) ay nangangahulugan bibigyan ng
kung ano ang isang tao.
Halimbawa:
1.Iwanan mo ako ng perang pambili ng
pananghalian.
2. Iniwanan ni Rene ng pera si Joy bago siya
umalis.
WASTONG
GAMIT
SUBUKIN at SUBUKAN
 SUBUKIN
Ang SUBUKIN (to test, to try) –
masubok ang husay o galing ng isang
bagay o gawain;
Halimbawa:
1.Susubukin ko muna kung maayos itong
kompyuter bago ko bilhin.
2.Subukin mong kumain ng gulay at prutas
upang sumigla ka.
 SUBUKAN
Ang SUBUKAN (to see secretly) – palihim na
pagmamatyag o pag-eespiya sa kilos ng isang
tao.
Halimbawa:
1.Ani Erap noon, “Wag n'yo akong subukan!”.
2.Subukan mo ang iyong kaibigan hanggang sa
makarating siya sa kanyang paroroonan.
WASTONG
GAMIT
OPERAHIN at OPERAHAN
 OPERAHIN
Ang OPERAHIN ay ginagamit kung ang
tinutukoy ay ang tiyak na bahagi ng katawan
na titistisin.
Halimbawa:
1.Ooperahin ang tiyan ni Rey sa Sabado.
2.Kailan nakatakdang operahin ang iyong
bukol sa dibdib?
 OPERAHAN
Ang OPERAHAN ay tumutukoy sa taong
sasailalim sa pagtitistis.
Halimbawa:
1.Si Vic ay kasalukuyang inooperahan sa
pagamutan ng St.Luke.
2.Ooperahan na ng doktor ang naghihirap na
may sakit
WASTONG
GAMIT
PAHIRIN at PAHIRAN
PUNASIN at PUNASAN
 PAHIRIN at PUNASIN
Ang PAHIRIN at PUNASIN (wipe off) ay
nangangahulugang alisin o tanggalin.
Halimbawa:
1.Pahirin mo ang mga luha sa iyong mga mata.
2.Punasin mo ang pawis sa iyong likod.
 PAHIRAN at PUNASAN
Ang PAHIRAN at PUNASAN (to apply) ay
nangangahulugang lagyan.
Halimbawa:
1.Pahiran mo ng palaman ang tinapay.
2.Punasan mo ng alkohol ang iyong mga binti.
WASTONG
GAMIT
NANG at NG
 NG at NANG
Ang salitang NG ay sumasagot sa
mga tanong na ANO AT NINO.

Ang salitang NANG ay sumasagot

sa mga tanong na PAANO,
KAILAN, GAANO o BAKIT.
 NG
Ang NG ay ginagamit bilang pang-ukol
(preposition) sa pagpapahayag ng pag-aari.

Halimbawa:
pagkain ng aso magulang ng mga bata
kalabaw ng magsasaka presyo ng karne
karapatan ng mamamayan bisperas ng Pasko
ambulansya ng ospital kabisera ng lalawigan
kahulugan ng kapayapaan simula ng digmaan
 NG
TANDAAN
Ang pag-aaring ginagamitan ng salitang NG ay
tumutukoy sa pag-aari ng anumang pangngalan
maliban sa mga pangngalang pantangi.
Halibawa:
1.Nalimot ng bata ang kanyang baon dahil sa
pagmamadali.
2.Nalimot ng Juan ang kanyang baon dahil sa
pagmamadali.
 NANG
A. Ang NANG ay ginagamit bilang pangatnig
(conjunction) katumbas ng salitang NOON sa
pagtukoy sa nakalipas na aksiyon.
1. Tumigil ang iyak ng sanggol nang bumalik
ang nanay.
2. Nang umalis ang guro, nagpulong ang mga
mag-aaral.
 NANG
B. Ang NANG ay ginagamit bilang pangatnig
(conjunction) katumbas ng mga salitang
upang o para sa pagtukoy ng dahilan o
resulta ng nabanggit na aksiyon.
1. Manood tayo ng balita nang malaman natin
kung ano ang nangyari sa Bohol.
2. Tulungan mo ako sa mga gawain nang
makaalis tayo kaagad.
 NANG
C. Ang NANG ay ginagamit bilang pang-angkop
(linker) kapag inuulit ang pandiwa o upang
magpahayag ng matindi o patuloy na
aksiyon.
1. Sigaw nang sigaw ang babaeng ninakawan.
2. Ang tamad na guwardiya ay tulog nang
tulog.
 MAY at MAYROON
Ang salitang MAY ay ginagamit kapag ang
sinusundang salita ay PANGNGALAN,
PANG-URI, PANDIWA, at PANG-ABAY.

Ang salitang MAYROON ay ginagamit

kapag ang sinusundang salita ay isang
KATAGA O SUMASAGOT SA TANONG.
 MAY
Halimbawa:
1.Ang blusa ay may magandang kulay.
2.Nang dumating ako ay may bumati sa aking
kaibigan.
3.May mahusay magtalumpati sa klaseng iyan.
4.Pinatunayan ng mag-aaral na siya ay may iisang
salita .
5.Ang mga magulang ay may damit na pasalubong
galing Amerika.
 MAYROON
Ang mga kataga ay tumutukoy sa mga salitang
nag-uugnay sa iba pang salita tulad ng pang-
ukol, pangatnig at pang-angkop.
Halimbawa:
• sa, para sa, ayon, para kay, tungkol sa,
• at, pati, saka, o, ni, maging, subalit, ngunit, kung,
bago, upang, sana, dahil sa, sapagkat,
• na, -g, -ng.
 MAYROON
Halimbawa:
1.Mayroon siyang malaking suliranin sa kanyang
ginagawang proyekto.
2.Mayroon bang paparating na bagyo? –Mayroon.
3.Si Maria ay mayroon ding magagandang
katangian tulad ni Juan.
4.Ang mga mag-aaral ba ay may dalang donasyon?-
Mayroon
 DIN at RIN, 

DAW at RAW
Ginagamit ang DIN at DAW kapag
ang salitang sinundan ay nagtatapos
sa katinig.

Ginagamit ang RIN at RAWkapag ang

salitang sinundan ay nagtatapos sa
patinig at malapatinig na w at y.
 Markong
Kasanayan
PAKIKINIG
• Ang pakikinig ay isang mabisang paraan ng
pagkuha ng impormasyon.
• Ang pakikinig ay nagsisilbing daan upang
ang bawat isa ay magkaunawaan.
• Ito ay nangangailangan ng ibayong
konsentrasyon sa pag-unawa.
• Ang pakikinig ay nakatutulong sa
pagpapalawak ng kaalaman ng lahat.
• Ang pakikinig ay nakakatulong sa pag-
unawa ng damdamin, kilos at gawi ng iba.
• Ito ay nakatutulong sa pagbuo ng
pagkakaisa.
 Hadlang
sa
Pakikinig
•Pagbuo ng maling kaisipan
•Pakikinig sa sariling opinyon
•Pagkakaiba-iba ng pakahulugan
•Pisikal na dahilan
•Pagkakaiba ng kultura
•Suliraning pansarili
Katangian ng mahusay na tagapakinig
•Intersado
•Nakikilala ang pangunahing ideya
•Atensyon
•Kalmado
•Hindi nagtatangkang sapawan ang
nagsasalita
•Hindi nagsasalita para sa pansariling
kapakanan
Kabutihang
Naidudulot
ng Aktibong
Pakikinig
1. Napapaamo ang matigas na damdamin ng kapwa.

2. Naiiwasan ang mga negatibong puna kung ang pakikinig

ay ginamit sa wastong paraan.

3. Mas madaling magtutulungan ang lahat dahil sa aktibong

pakikinig.

4. Mauunawaan ang kalagayan at posisyon ng iba kung

makikinig sa kanya.

5. Magkakasundo at magkakaunawaan ang lahat kung

nakikinig sa bawat isa.

6. Malalaman at masusubok ang kahinaan ng bawat isa

Mga Paraan ng
Pakikinig
•Maging handa sa pakikinig.

•Tukuyin ang mga pangunahing kaisipan.

•Magkaroon ng layunin sa pakikinig.

•Magbigay ng pokus sa pinakikinggan.

•Huwag punahin ang tagapagsalita at huwag

husgahan agad ang mensaheng
ipinararating.

•Isaisip at tandaan ang mga bagay na

napakinggan.
PAGSASALITA
Ang pagsasalita ay ang pagbibigay, pagbabahagi
kaisipan o mensahe sa pamamagitan ng verbal na
paraan na ginagamitan ng wika na may wastong
tunog, tamang gramatika upang malinaw na
maipaliwanag ang damdamin, kaispan o mesahe.

Ang pagsasalita ay isang makrong kasanayan na

may layuning ipahayag ang kaisipan, paniniwala,
layunin at iba pa.
 Apat na
Uri ng
Kasangkapan
 Tinig

Tindig

Galaw

Kumpas ng kamay
 Kahalagahan ng pagsasalita
• Pakikipag-ugnayan
• Makipagpalitang-kuro/makapagsalaysay
• Maibahagi at maipamana ang
karunungan sa susunod na salinlahi
• Mabilis na pagkuha ng karunungan
PAGSULAT
• Ayon kay Peck at Buckingham – extensyon
ng wika
• Isang Sistema para sa isang komunikasyong
interpersonal na gumagamit ng simbolo
• Ayon kay Lalunio – ito ay prosesong
interakNbo
• Aplikasyon ng mga natamong kasanayan at
diskursong pangkomunidad
• Kaugnay ng iba pang makro.
 Bago Sumulat
Malayang pagtatala ng
Pag-iisip o pagtiyak
mga ideya tungkol sa
sa paksa paksa

Pag-aayos ng mga ideya

batay sa isang
balangkas

Paglilimit ng paksa at Pagpili at

pagsulat nito sa isang pagwawaksi ng mga
pangungusap ideya
 Habang Sumusulat

Muling pag-iisip at muling pagsulat

Pagsulat ng unang draft kung kinakailangan

Pagrerebisa at Pagsusulat

Pagsulat sa isa o mahigit pang

Pagwawasto ng mga kamalian
bagong draft
 Mga Hakbang sa Pagsulat
• Pangangalap ng mga ideya
• Pagpaplano at pagbuo ng
balangkas
• Paghahanda ng unang draft
• Pagrerebisa ng draft
• Editing
 Mga Uri ng Sulatin
PERSONAL TRANSAKSYUNAL MALIKHAIN
Shopping Liham Pangangalakal Tula
Tala Panuto Maikling Kuwento
Diary Memo Awit
Dyornal Plano Anekdota
Dayalog Proposal Biro
Liham Patakaran at Tuntunin Bugtong
Mensahe Ulat
Pagbati Advertisment
PAGBASA
Mga Teorya
Sa Pagbasa
Teoryang Itaas-Pababa
(Top-Down)
Teoryang Ibaba-Pataas
(bottom-up)
Teoryang Interaktibo
 Teoryang Iskema
Patunayan na ang hula o palagay ng mambabasa ay
waste, mali, totoo o hindi.
Iba’t Ibang
Uri
ng
Teksto
•Tekstong Informatib
•Tekstong Argumentatibo
•Tekstong Persweysib
•Tekstong Naratibo
•Tekstong Deskriptib
•Tekstong Prosidyural
•Tekstong Ekspositori
•Tekstong Referensyal
 39
1.Ang pagsulat ng tula ay isang magandang halimbawa ng
__________.
A. transaksyonal na sulatin C. kolaboratibong sulatin
B. malikhaing sulatin D. personal na sulatin
 40
1.Ito ay tumutukoy sa komunikasyong nagaganap sa pagitan ng dalawang tao,
sa pagitan ng isang tao at maliit na pangkat.
A. komunikasyong intrapersonal C. komunikasyong pampubliko
B. komuniksayong interpersonal D. komuniskasyong pampabeda
 41
1.Tumutukoy sa agham at sining ng tamang pag-iisip
A. pangangatuwiran C. lohika
B. pagpapaliwanag D. silohismo
A.Sikapin nating huwag silang dulutan ng ikasasama ng loob.
B.Utang natin sa kanila an gating buhay at kaligayahan, kaya
nararapat lamang natin silang mahalin at igalang.
C.Ang mga magulang ang pangalawang Diyos natin ditto sa
balat ng lupa.
D.Tungkulin nating sila’y paglingkuran at paligayahin nang
buong puso.

___________86. Alin ang dapat maunang pangungusap?

___________87. Alin ang pangalawang pangungusap?
___________88. Alin ang panghuling pangungusap?
A.Lahat ng mga ito’y nasa baying Pilipinas, kaya di dapat
pagtakhan kung itong bansa natin ay tirahan ng mga manunulat,
makata at mangangatha.
B.Isa pa, ditto ay malaginto ang bukang liwayway at namumula
ang paglubog ng araw.
C.Ang Pilipinas ay lupain ng magagandang tanawin.
D.Berdeng-berde ang mga bundok, bughaw ang langut, maagos ang
mga ilog, marami ang maromantikong mga pulo, at mapuputi ang
mga dalampasigan.

___________89. Alin ang dapat ikatlong pangungusap?

___________90. Alin ang dapat na huling pangungusap?
 Hindi masama ang mangarap.
Likas sa tao ang pagiging mapangarapin. Isa ito sa mga
nagsisilbing inspirasyon upang lalo siyang magsikhay sa buhay.
Upang makamit ang mga pangarap, haharapin ng tao ang anumang
balakid na dumarating. Sa madaling salita, patuloy siyang
maghahanap ng panibagong bukas at panibagong buhay.
Anupa’t ang iba ay mapalad at ang iba naman ay nabibigo.
Anuman ang dahilan, walang masama kung patuloy na
mangangarap.
Ang tao ang siyang gumagawa ng landas na kanyang tatahakin at
siya rin ang gumagawa ng pangarap na nais niyang abutin. At sa
bawat landas na ito, mahalaga rin kung paano niya pipiliin ang tama
at maling daan na tatahakin. Sa pagwawakas, ang daan tungo sa
ikapagtatagumpay o ikabibigo ng kanyang mg apangarap ay batay sa
mga desisyon na kanyang ginawa.
91. Ano ang pinakamalapit na kahulugan ng salitang “magsikhay” batay sa pagkakagamit nito?
A.magtiis C.mangarap
B.magbigay D.magsikap

92. Sa ikalawang talata, ano ang ginamit na pananda na naghuhudyat ng pagkakasunod-sunod?

A. una C. patuloy
B. anuman D. ganumpaman

93. Aling salitang tanda ng kabuuan ang nais ipahayag sa ikatlong talata?
A. tungo C. lubwika
B. saanman D. sa pagwawakas

94. Kapag pinagsama ang dalawang salitang dalubhasa sa wika, ano ang nabuong bagong
salita?
A. sawika C. lubwika
B. hasawika D. dalubwika

95. Anong uri ng teksto ang inyong binasa?

A. informativ C. persweysiv
B. deskriptiv D. argumentative
Magulang, Salamin ng Anak

Ang mga magulang ang nagsisilbing repleksyon ng

katangian gayundin ng kapintasan ng kanilang mga supling.
Bagama’t wala silang iniisip na masama para sa kanilang mga
anak, hindi maiiwasan na mayroon pa ring ilan na naliligaw
ng landas.
Palibhasa’y sila ang nag-aruga kaya’t kanilang binabata ng
walang pag-aalinlangan ang lahat sa kahirapn. Subalit ano ang
isinukli mo sa paghihirap na ito? Manapa’y sama ng loob at
bigat ng damdamin. Ang pagmamahal at pag-aaruga ay di nila
kayang talikdan kailanman. Kilala mo ba kung sino ang
tinutukoy ko? Sila ay ang iyong mga magulang.
96. Sino ang tinutukoy na tauhan sa teksto?
A. magulang C. guro
B. kapatid D. kaibigan

97. Ano ang kahulugan ng salitang may salungguhit sa unang talata?

A. napapariwara C. napapagaling
B. napapahinto D. napapanuto

98.Anong uri ng teksto ang iyong binasa?

A. informativ C. narativ
B. persweysiv D. deskriptiv

99. Ano ang pangunahing kaisipang napapaloob sa teksto?

A. Kilalanin ng mga anak ang kahalagahan ng magulang
B. Tunay na walang pagmamahal ang anak sa magulang
C. Walang tiyaga ang magulang sa anak
D. Ang magulang ay repleksyon o salamin ng katangian o kapintasan ng anak

100. Anong tono ang ipinahiwatig sa teksto?

A. nagpapaliwanag C. nalulungkot
B. nanlilibak D. nagmamadali
Pananaliksik
 Uri ng
Pananaliksik
 Basic
Basic ang tawag sa agarang nagagamit
para sa layunin nito. Makatutulong din ang
resulta nito para makapagbigay pa ng
karagdagang impormasyon sa isang
kaalamang umiiral na sa kasalukuyan.
 Action Research
Action research ay ginagamit upang makahanap
ng solusyon sa mga espesipikasyong problema o
masagot ang mga espesipikong problema o
masagot ang mga espesipikong mga tanong ng
isang mananaliksik na may kinalaman sa kanyang
larangan. Ang resulta nito ay ginagamit ding
batayan sa pagpapabuti ng bagay na siyang
paksa ng pananaliksik
 Applied Research
Nagpapakita ito kung paanong magagamit
ang mga natuklasan o kung paanong
maituturo ang metodolohiya.
PANONOOD
Ito ay ang proseso ng pagmamasid
ng manonood sa palabas, video
recording at iba pang visual media
upang magkaroon ng pag-unawa sa
mensahe o ideya na nais iparating
nito.
 Uri ng
Panonood
 Deskriminatibo
Kaswal o Panlibang
Komprehensibo
Kritikal
 PANITIKAN

PANULAAN TULUYAN
LIRIKO PASALAYSAY PANDULAAN Alamat
Oda Epiko Duplo Pabula
Elehiya Awit Karagatan Parabula
Soneto Korido Moro-moro Maikling kuwento

Dalit Senakulo Nobela

Kanta Panunuluyan Talambuhay
Tibag Sanaysay
Balagtasan Anekdota
Talumpati
Salaysay
Dula
Tayutay
Simili (Simile) [Pagtutulad]
–nagpapakita ng pagtutulad ng dalawang
magkaibang bagay sa pamamagitan ng paggamit
ng mga katagang kagaya, katulad, para, parang,
para ng, anaki’y, animo, kawangis ng, gaya ng,
kasing-, sing-, ga-, at iba pang mga kauring
kataga.
Metapora (Metaphor)
[Pagwawangis]
– nagpapakita ng pagtutulad sa dalawang
magkaibang bagay na di na ginagamitan ng
mga katagang kagaya, katulad at mga
kauri.
Personipikasyon (Personification)
[Pagsasatao]
- ikinakapit ang mga katangiang pantao
sa mga hayop, halaman at walang buhay na
mga bagay.
Onomatopiya (Onomatopoeia)
[Paghihimig]
- paggamit ng mga salitang kung ano
ang tunog ay siyang kahulugan
Hiperbole (Hyperbole)
[Pagmamalabis]

- gumagamit ng eksaherasyon
Oksimoron (Oxymoron)
[Pagtatambis]
- nagtataglay ng mga salitang nagsasalungatan
upang lalong mapatingkad ang bisa ng pagpapahayag.
Metonimiya (Metonymy)
[Pagpapalit-tawag]
Nagpapalit ng katawagan o ngalan sa bagay
na tinutukoy. “meto” ibig sabihin ay paghalili
at pagpapalit.
Pag-uyam (Sarcasm)
– mga pananalitang nangungutya sa tao o bagay sa
pamamagitan ng mga salitang kapag kukunin sa tiyakan
ay tila kapuri-puring mga pananalita ngunit sa tunay na
kahulugan ay may bahid na pang-uyam. Kadalasang ito
ay nakakapanakit ng damdamin ng tao.
Pagtawag (Apostrophe)
– pakikipag-usap sa karaniwang bagay
na para bang nakikipag-usap sa isang
buhay na tao o isang taong parang naroon
at kaharap gayong wala naman.
Pagpapalit-saklaw (Synecdoche)
– pagbanggit sa bahagi bilang pagtukoy sa
kabuuan. Nag-iisang tao’y kumakatawan sa
isang pangkat.
Kabalintunaan (Irony)
- isang pagpapahayag na kabaliktaran sa ibig
ipahiwatig.
 PAGTUTULAD SIMILE
PAGWAWANGIS METAPHOR
PAGMAMALABIS HYPERBOLE
PAGBIBIGAY- PERSONIFICATION
KATAUHAN
PAGPAPALIT-SAKLAW SYNECHDOCHE
PAGTAWAG APOSTROPHE
PAG-UYAM IRONY
 TULA
Ito ay pagpapahayag ng pinakamasidhing
damdamin ng makata ukol sa isang paksa,
karanasan, mithiin, adhikain, pangyayari, o
kaisipan
Elemento ng Tula
•Sukat
•Tugma
•Kariktan
•Larawang diwa
•Simbolo
•Talinhaga
 Sining ng
Pantanghalan
 Pagtatalumpati-
Pagsasalita sa harap ng
publiko
 Pagsasatao-
Panggagaya ng gawi ng
sang sikat na personalidad
para magpatawa o
manudyo.
 Pagmomonologo-
Pagbigkas ng isang sikat na
kasabihan o dayalogo
mula sa isang sita na tao o
tauhan sa mga akda.
Pagganap o pagsasadula-
Pagtatanghal sa entablado ng
mga artista sa isang tanghalan.
Balagtasan- Pagtatalo
sa paraan ng pagtula sa
entablado.
Sabayang Pagbigkas-
Pagbigkas ng isang tula
nang may damdamin na
kadalasang itinatanghal ng
isang pangkat.
 Mga Sagot at
Paliwanag sa Ibang
Aytem
 31
1.Ang imam ay salitang ______________.
A. Tausug C. Tagalog
B. Hiligaynon D. Cebuano
 37
1.Sa palabaybayang Filipino, hinihiram ng
walang pagbabago ang mga salitang _____.
A. pang-agham C. pampalakasan
B. panteknikal D. pampulitika
 45
1.Nobela ni Jose Rizal na naglantad ng bulok na sistema ng
pamahalaan __________.
A. Noli Me Tangere C. Sobre La Indolencia Filipinas
B. El Filibuterismo D. Mi UltimoAdios
 46
1.Itinuring na pinaka-Obra-Maestra ni Lope K.
Santos.
A. Banaag at Sikat C. Kinilalang Makata
B. Florante at Laura D. Sa Dako Paroon
50
1.Ang Sarong Banggi ay isang halimbawa
ng ____________.
A. bugtong C. laro
B. salawikain D. awiting bayan
51
1.Salin sa wikang Filipino ng
magnet _____________.
A. bato-balani C. glue
B. pandikit D. ragbi
 53
1.Tinuguriang Ama ng Nobelang Tagalog.
A. Valeriano H. Pena C. Florentino Collantes
B. Lope K. Santos D. Jose Corazon de Jesus
 60
1.Ang pinakamahabang epiko sa buong daigdig.
A.Ramayana C.Mahabharata
B. Iliad at Odyssey D. Uncle Tom’s Cabin