Bulaklak ng Lahing Kalinis-linis

Kalinis-linisan
an
 Jose Corazon de Jesus
Jesus at Florentino
Florentino Collantes ((1924)
1924)

1 LAKANDIWA: Yamang ako’y siyang Haring 1# .A/).A/0: Sa aking !aglangha! ay laon

inihalal nang !atay
Binubuksan ko na itong Balagtasan, Ang bango ng mga bulaklak sa !arang
Lahat ng makata’y inaanyayahang Ngunit ang !uso’y may
Sa gaang !agtula ay maki!aglaban" na!anagim!ang
Bulaklak ng lahing kalinis'linisan"
# Ang ma
makasasali’y ba
batikang ma
makata 1& Ang bula
bulakl
klak
ak ko !on
!ongg !in
!inak
akai
aiiirog
At ang bibigkasi’y magagan$ang tula, )bo$ na ng gan$a’t !uti ang talutot
%agan$ang kumilos,
kumilos, may gata sa $ila Bulaklak !o ito ng lu!ang agalog,
At kung hin$i ay ma!a!ahiya" Ka!atak na luhang !angala’y
kam!u!ot"
& Itong Ba
Balagtasa’y ga
galing ka
kay Balagtas
Na Hari ng mga %anunulang lahat, 1( Kung kaya !o na
naman
man $ $ii ko
ko ma
masans
nsa
ala
Ito’y $ating Du!long tinataag'taag
tinataag'taag Ang taghoy ng $ib$ib na kanyang
Balagtasan ngayon ang i!inamagat" $inaya"
%ata!os na siya’y $iligan ng luha
( At sa gabing ito’y sa
sa hara! ng bayan Nang siya’y umunla$, nagtago """
Binubuksan ko na itong Balagtasan naala5
Saka ang ibig kong $ito’y !ag'usa!an:
B)LAKLAK N* LAHIN* KALINIS' 1+ Isa
Isang $a!i
$a!itt'ha!
'ha!o
ong !a
!alubo
lubog
g an
ang ar
ara
LINISAN" Sa loob ng har$in, kami’y nagtaguan,
.aru!aro, an’ya kita’y tatalian,
+ inataagan koko an
ang mg
mga ma
makata, Ako’y hana!in mo’t kung makita’y
Ang lalong kilabot sa gaang !agtula, hagkan"
Lumita na kayo’t $ito’y !umagitna
At magbalagtasan sa sariling ika" 1- Isa
Isang !any
!anyoong !uti
uting may
may $a
$agta
gta ng
ng
lason
- .A/).A/0: %a
%agan$ang gagabi sa
sa Ang sa aking mata’y itinaki! noon,
kanilang lahat At ang bulaklak ko’y bumaba sa
%ga nalilim!ang kaal ni Balagtas $ahon,
Ako’y !aru!arong may itim na !ak!ak Nagtago !a man$in at aking hinabol"
At nagbabalita ng masamang oras"
1 Hina
Hinabo
bol'
l'ha
habo
boll ko
ko ang
ang bango
ango at s
sa
amyo
myo
 Nananaagan !o, bunying Lakan$ia, Hanggang makarating ako sa malayo,
Ang uo$ na $ating ngayo’y At nang alisin na ang taki! na !anyo
nagmakata, Wala si Kam!u!ot, ala yaring !uso"
Naging !aru!aro
!aru!aro sa gitna ng tula
At isang bulaklak ang !ini!ithaya" 12 Ang tagu
Ang taguan
ang
g bir
biro’y
o’y nagi
naging
ng toto
totoha
hana
nan
n
Hanggang tunay na ngang maala sa
2 Sa ul
ulilang ha
har$ing !i
!inanggagalingan tana,
ko At ang hinag!is ko noong ako’y ian,
Laon nang !anahong nagtam!o ang Bali na mistula sa !agsisintahan"
!agsisintahan"
bango,
Nguni’t ayan baga’t sa san$aling ito 13 Sa lah
lahat ng su
sulok
lok at
at la
lahat ng !an
!anig
Ay may kabanguhang binubuhay ako" Ay siya ang laging lamang niring isi!,
%atulog man ako’y na!a!anagini!,
na!a!anagini!,
3 %ay il
ilang taon na
nang nagtam!o sa
sa ak
akin %istulang nalimbag sa sugatang
Ang bango ng mga bulaklak sa har$in, $ib$ib"
Luksang .aru!aro kung ako’y taagin,
mata ko’y luhaan, ang !ak!ak ko’y #4 Sa a!at
a!at na su
sulok
lok ng
ng mu
mun$on
n$ongg !aya
!aya!a
!a
itim" Ang aking anino’y tulang naban$ila,
.aru!aro akong sa mata’y may luha,
14 Bunyin
Buny ing
g Lak
Lakan$i
an$ia
a,, $aki
$akila
lang
ng *at!
*at!ay
ayo,
o, Ang mga !ak!ak ko’y may !atak na
 Yaring
 Yaring kasaia’y
kasaia’y !ag!a!yuhan
!ag!a!yuhan ninyo, luksa"
At si Lakan'ila ang gagamitin ko
)!ang matalunton ang naglahong #1 Ang sak$a
k$al kun
kungg ito
ito,, Lak
Lakan
an$i
$i
ang
bango" mahal,
Ibalik sa akin, !uso kong ninaka,
11 LAKANDIWA: Sa ka!angyarihan na taglay At kung si kam!u!ot ay aya !o
ko na rin naman,
Ikinagagalak na kayo’y tangga!in, Ay ang !uso niya sa aki’y ibigay"
%agtuloy !o kayo at $ito sa har$in,
 ingnan
 ingnan sa kanila
kanila kung sino
sino at alin" ## B)B)Y
)B)Y0*
0*:: Hin
Hin$i
$i mang
mangya
yay
yari
ari at
at ang
ang
!uso niya’y
 Karugtong ng aking !usong
nag$urusa,
6 .uso ni Bulaklak !ag iyong kinuha
Ang lalagutin mo’y $alaang hininga"
#& .usong !inagtali ng isang !ag'ibig
.ag !inaghialay ka!anga'!anganib
Dagat ma’t hatiin ang agos ng tubig,
Sa ngalan ng Diyos ay maghihimagsik"
#( Ang $alaang ibon na magkasintahan,
.a!aglayuin mo’t ka!a mamamatay,
Kambal na !ag'ibig !ag !inaghialay,
Bangkay ang umalis, !atay ang
nilisan"
#+ .aru!arong saing may !ak!ak na
itim
Waring ang mata mo’y
nagtataki!silim,
At sa $ahil sa $iang bali na
!aggili
Di man Kam!u!ot mo’y iyong
inaangkin"
#- Dinaram$am ko rin ang $inaranas mo
At sa kasaia’y magkauri tayo
Ako ma’y mayroong naaalang
bango
Ng isang bulaklak kaya na!arito"
# Buhat !a kanginang ika’y
nangungusa!
Baat salita mo’y matulis na sibat,
Saka ang hana! mong mabangong
bulaklak,
Luksang !aru!aro, siya ko ring hana!"
#2 I!inahintulot mo, .aru!arong luksa,
Dalitin ko yairng matin$ing $alita"
Itulot mo rin !o, hukom na $akila,
Bubuyog sa sai’y maka!agsalita"
#3 .A/).A/0: 6Di ko !inigil ang
!agsasalaysay
Lalo’t magniningning ang isang
katiran,
Nguni’t tantuin mo na sa $aig$igan
Ang baa’t magan$a’y !inag'
aagaan"
&4 LAKANDIWA: %agsaklita kayo at
i!alianag
Ang ubo$ ng lungkot na inyong
$inanas,’
.aano at saan ninyo na!agmalas
Na ito ang siya ninyong hinahana!7
&1 B)B)Y0*: Sa isang malungkot at
ulilang har$in
Ang binhi ng isang halama’y
sumu!ling,
Sa butas ng bako$ ba tahanan naming
Ay kasabay akong isinisilang $in"
&# Nang iyang halama’y lumaki,
umunla$,
Lumaki ako’t tumibay ang !ak!ak,
At nang sa butas ko ako’y makali!a$
Ang unang hinagka’y katabing
bulaklak"
&& Sa kanyang talutot unang isinangla
Ang tamis ng aking halik na saria,
At sa aking bulong na matalinghaga
Na!amuka$ka$ ko ang kanyang
sanghaya"
&( Nang mamuka$ka$ na ang aking
kam!u!ot
Sa ara at gabi ako’y nagtatano$,
Langgam at tutubing $uma!o sa ubo$
Sa !anibugho ko’y aking tinata!os"
&+ Ngayon, tan$a ko ngang kayo’y
nagtaguan
Habang ako’y kanlong sa isang
halaman,
Luksang !aru!aro nang ika’y
maliga
Ang aking halakhak ay nakabulaha"
&- Ang inyong taguan, akala ko’y biro,
Kaya ang taa ko’y abot sa malayo,
Ngani’t nang sang saya’y tumagos sa
!uso
Sa akin man !ala ay naka!agtago"
& Lumubog ang ara hanggang sa
$umilim
*ili kong bulaklak $i $umarating,
Nang kinabukasa’t muling nangulimlim
Ay hinana! ko na ang naalang gili"
&2 Nili!a$ ko halos ang taas ng langit
At tinalunton ko ang bakas ng ibig,
Ang kaikaan ko sa aking !ag'alis
Kung $i makita’y $i na magbabalik"
&3 Sa malaong ara na nili!a$'li!a$
Dito ko natunton ang aking bulaklak,
Bukong sa halik ko kaya namuka$ka$
6Di ko !a!ayagang ma!aibang !ala$"
(4 Luksang .aru!aro, kam!u!ot na iyan
Iyan ang langit ko, !ag'asa at buhay,
Ang unang halik kong katamis'tamisan
Sa talutot niya ay nakalaraan"
(1 .A/).A/0: Hin$i mangyayaring sa isang
bulaklak
Ka!a ma!aloob ang $alaang !ala$"
Kung ika at ako’y kanyang
tinatangga!
Nagkasagi sana ang kanitang !ak!ak"
(# Ika ay Bubuyog, sa unang sumilang
Nang makalabas ka’y saka mo
hinagkan:
Ako ay lumabas sa kanya ring
tangkay,
Sino ang mala!it sa !agliligaan7
(& )na muna akong nag'uo$ sa sanga
 Na ballot ng sa!ot ng !agkaulila,
Nang buksan ng Diyos yaring mga
mata
Bulo’t $ahon naming ay magkasama
na"
(( Sa ugoy ng hangin sa ma$aling'ara
Nag$uruyan kaming $alaa sa
tangkay,
At kung bumabagyo’t malakas ang
ulan,
Ang kanya ring $ahon ang aking
balabal"
(+ Sa kanyang talutot kung may
$uma$aloy
Na !atak ng hamog, aking iniinom8
Sa $ahon $ing iyon ako nagkakanlong
Sa init ng ara sa buong magha!on"
(- .aano ngang siya ay !agkakamalan
Na kami’y lumaki sa iisang tangkay,
Kaya nga kun g ako’y sa kanya
nabuhay
Ibig ko rin naming sa kanya mamatay"
( B)B)Y0*: Huag kang matua
sa!agka’t kaniig
Niyaring bulaklak na inaaring langit,
.agka’t tantuin mo sa ngalang !ag'
ibig
%alayo ma’t ibig, $aig ang mala!it"
(2 Saka ang sabi mong sa mutyang
kam!u!ot
Nakikiinom ka ng !atak ng hamong,
Kaunting biyaya na bigay ng Diyos,
 a!ang ng hiya mong ika ang
lumagok"
(3 Ika’y isang uo$, may bulo kang
taglay8
Sa isang bulaklak laso’t kamatayan,
At akong bubuyog ang $ala ko’y buhay
Bulong ng hiningang katamis'tamisan"
+4 .A/).A/0: Akong mala!it na’y
na!i!intasan mo,
Ika na malayo naman kaya’y !a’no7
Dala ka nang $ala, $i mo naiino,
Ay ubos na !ala ang tamis sa bao"
+1 Bubuyog na lagging may ungol at
bulong
Ay nakayayamot saan man !umaroon,
At ang kataan mo’y mayroong
karayom
.a’no kang lala!it, $i na$uro tuloy7
+# Di ka humahalik sa mga bulaklak
 albos ng kamot9 ang siya mong liyag,
Ang mga bintana’y iyong binubutas,
Doon ang bahay mo, bubuyog na
sukab"
+& Ika ay bubuyog, ako’y !aru!aro,
Iyong mga bulong ay naririnig ko8
Kung $inig ng lahat nag !anambitan
mo
Hiya ni Kam!u!ot, aya na sa iyo"
+( B)B)Y0*: Kun$i iniibig ang nakikiusa!
Lalo na ang tahimik na tata!at'ta!at,
Kung ang magsalita’y $i'magtamong'
!ala$
Lalo na ang $ungong $i
maka!angusa!"
++ Lili!a$'li!a$ ka na !ayao’t $itto
.asagilang'bingit, at !atana'tao,
.ag liga'matan$a sa !anahong ito
.agtataanan ka ng liligaan mo"
+- Ika’y !aru!aro, ako ay bubuyog
Nilang ka sa tangkay, ako ay sa bako$,
Nguni’t saang !anig nitong sansinukob
Nakakatuaan ang !aris mong uo$7
+ Saka, .aru!aro, $a!at mong
malamang
Sa mula’t mula !a’y 6$i ka minamahal,
Ang !anyong !anali nang ika ay
tak!an
Ika ang may sabing may lason !ang
taglay"
+2 .A/).A/0: *anyan ang hinalang namuga$
sa $ib$ib
.agka’t na!aliga ang aking
!angmasi$,
Hin$i !ala laso’t $agta ng !ag'ibig
Ang sa aking !anyo’y kanyang i$inilig"
+3 B)B)Y0*: Da$ayain ka nga’t taksil
kang talaga
At sa mga $aho’y nagtatago ka !a"
-4 .A/).A/0: Kung ako’y $inaya’t ika ang
tataa
Sa taglay kong bulo nilason na kita"
-1 B)B)Y0*: .agka’t ika’y taksil, akin si
Kam!u!ot
Siya’y bulaklak ko sa tabi ng bako$"
-# .A/).A/0: Bulaklak nga siya’t ako’y kanyang
uo$":
-& LAKANDIWA: igil na Bubuyog, tigil
.aru!aro,
Inyo nang akasan iyang !agtatalo8
 Yamang $i'malaman ang may'ari nito,
Kam!u!ot na iya’y !aghatian ninyo"
-( B)B)Y0*: Ka!ag hahatiin ang aking
bulaklak
Sa kay .aru!aro’y ibigay nang lahat8
Ibig ko !ang ako’y magtiis ng hira!
Kaya ang talutot niya ang malagas"
-+ .A/).A/0: Kung hahatiin !o’y ayoko rin
naman
.agka’t !ati ako’y kusang
mamamatay8
 Kab’yak na kam!u!ot, aanhin ko iyan
Buo o ala ngunit akin lamang"
-- LAKANDIWA: %aging si Solomong kilabot
sa $unong
Dito’y masisira sa gaang !aghatol8
Ka!a nagnanasa, ka!a naghahabol,
Nguni’t kung hatii’y ka!a tumututol"
- i!ahintulot !ong sa mutyang narito
Na siyang kam!u!ot sabihin kung sino
Kung sino ang kanyang binigyan n
goo,
0 kung si Bubuyog, o kung si
.aru!aro"
-2 KA%.).0: Ang kasintahan ko’y ang luha
ng langit
Ang ara, ang Buan sa gabing
tahimik,
At si Bbuyog !o’t .aru!arong buki$,
Ay ka!a hin$i ko sila iniibig"
-3 .A/).A/0: %atanong nga kita, sinta kong
bulaklak,
Limot mo na baga ang aking !agliyag7
Limot mo na bagang sa buong
mag$amag
.ina!ayungan ka ng $alaang
!ak!ak7
 Yamang ang !anahon ay inyong
sinayang
Kaya’t narara!at na ma!arusahan"
 Ika ay tumula ngayon, .aru!aro
Ang iyong tulain ay .agbabalik; mo,
At ang .asalubong; sa babaing lilo,
Bubuyog, tulainm, ito ang hatol ko"
<!agkata!os tumula ni .aru!aro=
2 LAKANDIWA: Sang'ayon sa aking
inilag$ang hatol,
Ay ika Bubuyog ang tumula ngayon8
Ang iyong tulain ay ang .asalubong;
Ng kabuhayan mong tigib ng
linggatong"
<.agkata!os tumula ni Bubuyog=
3 %inahal nami’t sinisintang bayan,
Sa ngayo’y ta!os na itong Balagtasan8
At kung ibig ninyong sila ay hatulan,
Hatulan na ninyo !ag$ating ng bahay"

4 KA%.).0: ila nga, tila nga sa aki’y

mayroong
Sa hambog ng gabi ay may
nagkakanlong,
Ngunit akala ko’y $ahon lang ng kahoy
At $i inakala na sinuman yaon"

1 B)B)Y0*: At ako ba, %utya, hin$i mo na

bati$
Ang mga bulong ko’t $aing ng !ag'ibig
Ang akin bang samo at mga !ahibik
Na bulong sa iyo’y $i mob a narinig7

# KA%.).0: ila nga, tila nga ako’y may

na!ansing
Daing at !anaghoy na kung saan
galling,
Ngunit akala ko’y !as!as lang ng
hangin
At $i inakala na sinuma’t alin"

& .A/).A/0: Sa minsang ligaya’y tali ng

kasuno$
%aka!itong lumbay o hanggang
mata!os"
( .A/).A/0: Dito na!atunayan yaong
kaikaan
Na ang !agliliyo’y nasa kagan$ahan"

+ B)B)Y0* at .A/).A/0: ang isang sanglang

naian sa akin
Ay $i mananaka mag!ahanggang
libing"

- LAKANDIWA: Ang hatol ko’y ito sa

$alaang hibang
Nabali nang hin$i kinababalian8